"The Public Relations Environment" Halkla ilişkiler çevresi

Marmara lletiSitn Dergisi , Sayt:7' Temmuz 1994

.'TIIE PUBLIC RELATIONS ENVIRONMENT''

HALKLA

niSxir-en

qEvRESi

YAZAN:

SCOTT

M. CUTLIP

ALLEN M. CENTER

Qeviri:

Arq.

Giir'Meltem SEZGiN

MARMARA tINiVgNSiTTSi

iletigim Fakiiltesi

Son otuz

yrl

boyunca

"ktiltiir",

giizel sanatlar ve sosyal

bilimler

araqtlrmalarlnda

en

gok kullanrlan

kavramlardan

biri

olmuq'

0nce

ingittere'de daha sonra da Amerika Birleqik Devletleri'nde geliqmelerin en ca"n1

oldulu

alanlarda

'kiiltiirel

incelemeler' adr verilen yeni uzmanltk dahnmdo[masrnayolagrnrqtrr,Bugeliqmelerleilgiliolarak,sonzamanlarda kolejlerde-do!ruoan oogruya

Kiltiir

analizleri ile

ilgili

pek gok dersin olretim p.ogramrnoa yer almasr sonucu, astl konusu

ktiltiir

analizleri olan

bir

dizi yeni kitap, yayrn, organizasyon ve konferans da biiyiik okuyucu ve dinleyici

iitt"t"rinin

itgl

oougr olmugtur. Kavramtn

ga[rrqtldrfr

entellektiiel vaade

ralmen -toplumda anlam ve deler kavramlartntn ne qekilde algrlanrp ifade eOltOigi konusunda derinlemesine

bir

araqtrrmanln- yaratacalr akademik cogku agrsrndan harcanacakbiitiin gabalara defecegi ydniindeki goriigleride paylagtrgrmrz halde, uygarh[a ait temel tantmlama ve yontem sorunlart ile

karqtlagtlmtqtr.

Bu

sorunlarrn

Eo[u,

"kiiltiir"

kelimesinin bugiinkii

akademik

kullanrmrnrn oziinde yaran

temel ikilemdir. Bu ikilem edebi ilimler

konusunda onde gelen uzman

bilim

adamlartnca

yapttklan kiilttirel

incelemelerde

tanlmlanml$,

ara$tlr1lmtgttr.

Bu,

bir

taraftan "kiiltiir"

kavramrnrn asai olarak sanatsal ifade yetene[i, yaratrcrhk, estetik, temsili

ulraglarla

ilgili, diler

yandan ise daha qok yagam

bigimleri,

toplumsal

deneyimlerin

oluqmasrna

iliqkin

bir

kavram olarak

algtlanmastndan kaynaklanmaktadrr. Bu tiir konular ilzerinde yaprlan akademik gahgmalarda

yerle$en

gelenek nedeniyle,

bu

son boyuta

golu

zaman konunun

"antropolojik" yonii olarak bakrlmakradrr. Bu dogal olarak

kiiltiirii,

"giizel sanatlar" ile

ilgili bir

kavram olarak kabul eden goriigle dofrudan dofruya

gatr$ma halinde de[ildir. Gergekte de

"kiiltiir"

iki aytr alanm rek bir kelime ile yorumlanmasr ve

birbiri ile

_{ballantrsrnrn ifadesi olarak kabul edilmigtir.}

Belli bir

gurup taraflndan anlagrlan gekliyle "gtizel sanatlar" kavramrnrn,

kiilttir ile

olan gok yakrn

balr

ve taqrdrlr sosyal anlamrn sokaktaki adam tarafindan biitiin inceligi ile kavranmasr beklenmemelidir.

ingiliz "ktltiirel

_{eleqtiriler" gelenefi remel olarak}

edebiyatr

almaktadrr,

bu

gergek Raymond

williams

tarafindan

Kiilriir

ve Toplum(1958) adh yaprtrnda gok etkileyici bir gekilde anlatrlmrq ve modern

ingiliz kiiltiirel

gahgmalannr da giiglti bir qekilde etkilemigtir.

Arnold,

carlyle

ve daha sonra Leonis ve

Eliot

glbi yazarrar

"kiiltur"

kelimesini "sanayileqmenin" pek qok ybniinri elegtirirken anahtar kelime

olarak kullanmrqlar, (boylece

"kiilriirii", "giizel

sanatlar,', "endiistri,' ve "Demokrasi

_{ile birlikte}

_{anmlg ve bunlar arasrnda epey karmaqrk, zaman} zaman

kiqinin

fikirlerini

kanqrrran

bir ba!

kurmuqlardrr) gOriiglerini savunurken estetik ve toplum kavram.laflnr da egit gekilde wrgulamrqlardr.

Halen uzmanlar drqrnki kiqilerin kullandrgr qekliyle kavram, bir gift

artikiilasyonu belirtmek igin kullanrlabitir (klasik qekliyle "popiiler Kiilrur"

kelimesinin hala ifade ettigi _{anlamda) aynr terim aynca}

_iki

_{yOniiniin, bir veya}

digerini

aqrk

bir

gekilde belirtmek iizere de

kullanrlabilir. Bu

gekilde kullanrldrgnda giiglii

bir

"antropolojik" _{anlam tagrr. Egit derecede tafilqma}

konusu olan "Kiilturel Endiistriler" kavramr ise, daha gok igin giizel sanatlar

yoniinii kapsamaktadrr.

ilk

denemelerden birinde Raymond Williams polemiklere yol agan

bir

agrklama yaparak

"Kiiltiir

dogaldrr"

dedifinde,

sanki

o

zaman qok belirgin bir

efilim

olan

kiiltiirlti

kigileri giizel sanarlar konusundaki belirgin

zevkleri olan

bir

srnif olarak kabul etme gOriigii

ile

alay etmek istiyordu.

ingiliz

ioplumunu hem

politik

hem de entellektiiel yagamrnda karakterize eden sosyal srnrf ve giizel sanatlara iliqkin gok yogun ve karmagtk cin yargrlar,

tereddiitler ve tartlmalar 96z Oniine altndrgrnda

Williams'rn bu

sloganr kolayca 1991 'e de uygulanabilir.

Bu

goriiq

ile

James Carey'in

Ktilttir

Olarak

iletiqim(1989)

adh

yap1t1n1n karqrlaqtrnlmasr kuqkusuz ilginq olacaktr.

Bu ikinci

denemede kavram Carey'in gorii$Une g0re, Amerika Birleqik devletlerinde iletiqim

gah$malar1nl fazlasryla srnrrlandrran davranrqsai

ve

iqlevsel sosyoloji

bigimlerine

daha

zengin

ve

verimli

bir

segenek

oluqturmak

rizere

kullanrlmrgtr.

Burada anlatrlmak istenen bu

iki

perspektif arasrndaki farkhhktan

gok(ki bu da

do[al

olarak tartrqrlabilir)

"Kiiltiirel"

kelimesini vurgulayarak

bir ttir reaktif tepki yaratmaktrr. fuadaki bu fark, yine yukanda

delindilimiz

"Kiiltiirel

Analizler"ve

bunlarrn

hedefi olan

gahgmalarla

ilgilidir.

Bu gahgmalar, igerdikleri ara$tlrma gekilleri bakrmrndan

iki

geniq araqtlrma

geleneli arasrnda kalmrq izlenimini uyandrrmaktadrr. Ornegin,

bir

yandan estetik analiz qekillendirmeler, sanat tarihi, edebiyat teorisi, Ote yandan ise, amprik sosyoloji, psikoloji, siyasal bilgiler ve ekonomi gibi.

Bbylesine bir belirsizlik ve kavramlar karmagasrnrn rqr[rnda belki de

"kiiltiirel

analiz" konusunu salunmak igin sorulabilecek en giig soru "peki Oyleyse

kiiltiir

olmayan nedir?" olacaktrr.

Gergekte

de,

1960'h yrllarda Williams'rn yaplrlarlnl eski bir

incelemesinde tarihgi E.P Thampson bunlara benzeyen sorular sormaya baqlamrqtrr.

"Kiilttir

ve Toplum" gibi klasik formiilasyonlar bile, yukanda soz konusu sorularrn soruldupu araqtrrmalarda yrpranabilirmiq izlenimi uyandrrabiliyor.

Bu

meydan okumaya sosyal yagamrn

belli

bir

alanrnr

"Kiiltiir"

olarak srnrrlandrrarak cevap vermeye gahqmak, hiq de akrlhca bir

gOziim olmazdr, bu tutum daha sonra bir uzmanhk dah olarak benimsenen

"Kiiltiirel

gahqmalar" alanlnl da srnrrlandrrmrg olurdu.

Ornelin,

giizel sanatlara gok yakrn olan (sinema, tiyatro, televizyon)

gibi

konularda bu srnrrlandrrmalar olumlu saytlabilecek sonuglar verse bile,

Kiiltiirel

analizin

rrk, cinsellik ve sosyal srnrf kavramlarrnda popiiler anlayrgrn geligmesini

inceledifi hallerde ulusal

kimlili

gekillendirmek igin hafizanrn kullanrlmasr olumlu sonuglar vermiq ve bu deneyde bolgesel ve krsal ekonomik yOnden hrzlanan geligmeler de incelenebilmiqtir. Bu bakrg agrsrndan bakrldrgrnda

'ktiltrirel" kelimesi pek gok faaliyetin bir boyutu olarak algrlanmaktadr. Bu konular daha ahgrlageimiq adlanyla ekonomi, politik ve sosyal alanlardaki geliqmelerle birlikte psikolojik ve dilbilimsel geliqmeleri de kapsamakradrr. Bu, aynr zamanda birgok bilim dahyla

ilgili

giiglil bir fikirler ve yOnremler

trafiginin dolmasrn sallamrqtrr.

ingiliz

sosyolojisi ve dil bilimleri bugiine kadar ingiltere'de _{bu konuda meydana gelen geliqmelerle gok}

_iyi

_{bir gekilde}

temsil edilmiqlerdir. Buna rafmen

psikoloji,

siyasal

qahqmalar ve haberlegme teknolojisi alanrnda yeni gahgmalara ve geliqmeleri daha ciddi

bir qekilde egilmesi gerekmektedir. 319

Araqtrrma ve

efitim

alantnda

"kultiir" biiyiik bir

olastltkia gapraz

bilimsel

baglantllarda

son

derece

de

hareketli

bir

alan

oimayt

siirdiirecekierdir. Bu alan iginde en etkin kutuplaqmalan ise, yapt ve eylemi, ekonomik sistem , makro ve mikro analizlerde sosyal gofalma ve sosyal

deliqmeler

gibi golu

zaman gririig gatrqmalaflna

yol

agan

bilim

dallart

olugturacaktrr.

"ideoloji"

konusunda

gok

eskiden

beri var

olan g6riig

ayrrhklafl

ise(bazr Eevrelerce

ideolojilerden gok siiratli

bir

bigimde

vazgegildili gdriigii hakimdir) Bu kutuplaqmayr yaratan en onemli etkendir. Aynr gekilde gu anda en ilging

"Kiiltiirel

inceleme" konulanndan biri olan ve bazt yazaaatn tamamen kar$1 glknE1, diferlerinin ise tamamen kabul edip

Once tafi1$ma konusu olarak

adlandrdtlr

"postmodernizm" gelmektedir.