"Bulgurlar, Robert Koleji
Krallıklarının
kurucusu sayıyorlar,,
_______ ~ T 7-Şükran KETENCİ
1863 yılında Bebekte öğrenime başlıyan Robert Kolej’in tarihi; dini ve siyasî faaliyetlerle doludur. Robert Kolej’in hangi amaçlarla k u rulduğunu ve o günden bu yana geçirdiği aşamaları, kendi kaynakla rın d an , yani R obert Kolej kütüp h an esin d ek i bazı belgelerden ve A m erik a’da yayım lanm ış bazı k itap lard an verm eye çalışalım .
Kolej ve Bulgarlar
Amerikalı yazar Monreo Willi Boston’da 1914 yılında yayınladı ğı «Bulgaristan ve Bulgarlar» ad lı kitabında 1869 yılından 1881 yılına kadar R obert K olej’in m e zun ettiği öğrencilerin sayılarını vererek, bunların büyük çoğun luğunun Bulgar, diğerlerinin de Rum ve Erm eni olduklarını be lirtm ekte, «Mezunların milliyet
leri Robert Kole.j’in, Balkan mein (Arkıısı Sa. h Sii. 3 del
Bulgarian Robert
(Baştaratı l. Sahilede) leketlerine yaptığı hizmetlerin büyüklüğünü göstermektedir» demektedir.
Yazar kitabında devamla, Ko lej’e 1878 yılında müdür elan Washburn'un, yine Boston’da yayınlanan «Costantinople’de 20 yıl» adını taşıyan ve 1913 yılın da basılan kitabına atıf yapmak tadır. Müdür, Washburn’on hatı ralarını toplıyan kitabın 319. say fasında şöyle denilmektedir: «20 sene içinde mezunlarımızın çoğu Bulgar'dı. Kolejin kurulmasından önceki 10 yıl içrnde Bulgarlar 100 yıldır, süren Yunan baskısın dan kurtulmuşlar, Türklerin bas kışından kurtulmayı hayâl edi yorlardı. tik uyanmaya başladık ları zaman ilgileri Robert Kolej'e çekildi...
Mezunlarımızın organizasyo nun başına geldikleri zaman, bizim tavsiye ve yardımlarımızı aramaları tabii idi. Bazılarının Başkanlık Meclisinde önemli m evkileri vardı. Yakınlığımız onlara birçok bakımdan yardım cı olmamızı sağladı, işin entere san tarafı, Türk Hükümeti hiç bir zaman bizi kendilerine kar şı çalışmakla suçlamadılar ve bizim Bulgarlarla olan ilişk ile rimizden şikâyet etmediler..
Bulgarlar çok iyilik kadri bilen insanlardır ve her zaman bizi kendi krallıklarının kurucuları a- rasında sayarlar. Eğer bizim et kimiz olmasaydı Bulgaristan Rus etkisi altında kalırdı ve özgür olmazdı.j»
Kolej ve Misyonerler
Robert Kolej’in misyonerlerle olan ilgisini, Kolej’in tarihçesi ile ilgili olarak hazırlanan bir broşürden özet olarak verelim: «New York’ta tanınmış tüccar ve hayır cemiyeti başkanlarmdan Mr. Robert, iki misyonerin ken disine yaptığı teklife uyarak Ro bert Kolej’i finanse etmeyi ka bul etmişti. Robert, İstanbul’da iken rahip Dr. Hamlin ile tanış mıştı. Dr. Hamlin Türkiye’deki Amerikan misyonerler heyetine dahildi. Dr. Hamlin Bay Ro- bert’e Kolejin Bebek’te kurul masını ve misyonerler hareke tinden ayrı, fakat onlarla yakın iş birliği yapmasını tavsiye etti. Bay Robert bu görevi Dr. Haııı- lin ’e verdi,
Kolej’de öğretim üyeliği yapa cak olanlarda aranan vasıflar şunlar idi: «Öğretmen adayı 22- 26 yaşlarda ateşli dindar olacak, misyoner ruhuna sahip buluna cak ve çok çalışkan olacaktır.»
Atatürk tarafından yeni Tür kiye Cumhuriyetinin kurulması ile Kolej kritik bir döneme girdi. Atatürk Kolejdeki eğitimin dinî bir nitelikte olmaması gerekti ğini kesinlikle belirtti. Öte yan dan Kolejin müdürü Caleb Ga tes ise eğitimin Hıristiyan nite liğine dokunulmasını istemiyor du. Fakat Türk Hükümetinin mi litan milliyetçi tutumu karşısın da, Ankara’nın Kolej üzerindeki kontrolü sıklaştırıldı ve iki taraf anlaştı. Caleb Gates K olej’in son m isyoner müdürü idi.»
Kolej ve Ermeni ler
1895 yılında Green adlı bir ya zar tarafından çıkarılan «Türki ye’de Ermeni Krizi» adlı kitap ta, Ermeni hareketlerinde Ame rikalıların ve Amerikan misyo nerlerin rolü geniş bir şekilde anlatıldıktan sonra, kitabın 149. sayfasında, Robert Kolej’le ilgili olarak, «Bu m üessese Amerikan misyoner teşkilâtının bir çocu ğudur» denilmektedir. Aynı kita bın 155’inci sayfasında ise şöyle denilmektedir:
«Türkiye’de birçok sınıflar a- j rasmda gelişme özlemi çok yay- j gmdı. Bunda başlıca rolün ya bancı misyonerlerde olduğu hpr- kesçe kabul ediliyor. Fakat Türk- | ler ya çok gururlu, ya da aptal oldukları için bu gelişmeye uy madılar. Ermeniler ve hıristiyan- lar kendilerine, uyanmalarında yol açıldığı için müteşekkirdiler. Türkler ise çok sonra uyanm a-! mn gerektiğini ve diğer sınıfla rın kendilerini geçtiğini farket- meye başladılar. Robert Kolej, bütün Amerikan kurumlan yanın da Ermeniler r e diğer hıristi- yanların uyanışına yol açan bel li başb kurululardan biridir.»
SON
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
