Özet
Amaç: Beyflehir Meslek Yüksekokulu ö¤rencilerinin sigara içme s›kl›¤›n› ve etkileyen faktörleri belirlemek amac›yla, tan›mlay›c› ve kesitsel tipte bir çal›flma planlanm›flt›r.
Yöntem:Beyflehir Meslek Yüksekokulu’ndaki 165 ö¤renciye siga-ra içme s›kl›¤›n› ve etkileyen faktörleri sorgulayan, 34 soru içeren bir anket uyguland›. Veriler SPSS 10.0 program› ile de¤erlendirildi.
Bulgular:Araflt›rmaya kat›lan ö¤rencilerin %33.3’ü k›z, %66.7’si erkek olup, yafllar› 18 -29 aras›nda de¤ifliyordu. Sigara içme s›kl›¤› %54, b›rakma s›kl›¤› %4.2, içmeme s›kl›¤› %41.8, sigaray› terket-me oran› (b›rakm›fl olanlar›n bütün içmifl olanlar içindeki pay›) %7.3 idi. Sigaraya, en erken 7, en geç 23 yafl›nda bafllan›yordu; ortanca yafl 16 idi. Sigaraya bafllama %55.9 s›kl›kla 7-16 yafl ara-s›nda, %44.1 s›kl›kla 17 yafl ve üzerinde idi. ‹çenlerin %65.2’i 5 se-neyi aflk›n bir süreden beri sigara içiyordu. Sigaraya bafllatan et-menler aras›nda birinci s›rada toplumsal çevre ve arkadafl gruplar› (%57.7), ikinci s›rada stres ve s›k›nt› (%18.6) yer al›yordu. Kat›lan-lar›n %85.5’i sigaran›n insan sa¤l›¤› üzerine oldukça zararl› etkile-ri oldu¤unu düflünüyordu. Sigara içenleetkile-rin yak›n arkadafl grubun-da, içme s›kl›¤› (%93.3) içmeyenlere göre anlaml› düzeyde yüksek bulundu (p<0.01). Araflt›rmaya kat›lanlar›n %94.4’ü sigaran›n za-rarlar›n›n medyada yeterince yer almad›¤›na inan›yordu.
Sonuç:Günümüzde insan sa¤l›¤›n› tehdit eden en önemli tehlike-lerden birisi kuflkusuz sigara ba¤›ml›l›¤›d›r. Sigaraya bafllama yafl›-n›n ilkokul ça¤›na kadar düfltü¤ü ülkemizde, özellikle gençleri si-garan›n zararlar› konusunda bilgilendirip, bilinçlendirmeye ve on-lara yönelik özel b›rakt›rma programlar› haz›rlamaya ivedilikle ge-reksinim vard›r.
Anahtar sözcükler: Sigara ba¤›ml›l›¤›, üniversite ö¤rencisi, yak›n arkadafl çevresi
Summary
Objective: A descriptive and cross-sectional study was carried out in order to examine the prevalence of and factors effecting smok-ing among the students at Beyflehir Vocational College in Konya.
Material and Methods:A questionnaire of 32 parameters about the frequency and factors effecting smoking was applied to 165 students of Beyflehir Vocational Collage. Data were evaluated with SPSS 10.0 software.
Results: Of the students, 33.3% were female, and 66.7% were male.The age range was 18-29. Of the participants, 54.0% were ever-smokers, 4.2% were ex-smokers, 41.8% were never-ers, and the quit ratio was 7.3%. The lowest age at starting smok-ing was 7, the highest age was 23 and the median age was 16. 55.9% started smoking between the age of 7-16, 44.1% started between the age of 17 and over. Of the 65.2% of ever-smokers, duration of smoking was 5 years and over. Social environment and friend groups were the first reason to start smoking (57.7%), the second one, was stress and anxiety (18.6%). Of the partici-pants, 85.5% thought that smoking had harmful effects on human health. The ratio of smoking (93.3%) among the close friends who were ever-smokers was significantly higher than the non-smokers (p<0.01). Of the participants 94.4% believed that harmful effects of smoking were not sufficiently published by mass media.
Conclusion:One of the most important threatening factors for human health is tobacco addiction. The initiation of smoking has decreased to primary school ages in our country. We believe that there should be an immediate and urgent priority to inform and make the adolescents conscious of the harmful effects of smok-ing and to prepare special quittsmok-ing smoksmok-ing programs.
Key words:Cigarette addiction, university students, close friend
THE PREVALENCE AND AFFECTING FACTORS OF SMOKING AMONG THE STUDENTS AT BEYfiEH‹R VOCATIONAL COLLEGE OF SELÇUK UNIVERSITY IN KONYA, TURKEY
Ruhuflen Kutlu1, Kamile Marako¤lu2, Selma Çivi3
Selçuk Üniversitesi Beyflehir Meslek
Yüksekokulu Ö¤rencilerinde Sigara
Kullan›m› ve Etkileyen Faktörler
Türk Aile Hek Derg 2005; 9(3): 123-127Araflt›rma | Research Article
1) Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Uzman›, Yard. Doç. Dr. 2) Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Uzm. Dr.
S
igara ba¤›ml›l›¤›, hiç kuflkusuz, günümüzde, tüm dünya gençli¤ini tehdit eden en önemli tehlikelerden biridir: Sigara içen ergenlerin say›s› çok artm›fl olup; sosyo-kültürel yap›, reklamlar, merak, psikolojik durum, genetik faktörler, cinsiyet gibi çeflitli nedenler sigaraya bafl-lamada etken olmaktad›r.1-3Genç bireyin ba¤›ms›zl›¤›n›ka-n›tlamak için sigara içmeye bafllamas›, y›llar geçtikçe tütü-ne ba¤›ml›l›k olarak sürmektedir. ‹nsanlar›n %85’i, sigara-ya, genç yaflta bafllamakta, fiziksel ve psikolojik sigara ba-¤›ml›l›¤› 20 yafl›n alt›nda daha h›zl› geliflmektedir.4,5Sigara,
di¤er kötü al›flkanl›klara da basamak oluflturmaktad›r: Siga-ra içenlerin uyuflturucu kullanma e¤ilimi içmeyenlerden 8 kat daha fazla olup; içki kullanma, kavgac›l›k, çetecilik fa-aliyetleri, farkl› cinsel iliflkiler ve daha birçok davran›fl bo-zukluklar› da beraberinde görülebilmektedir.5-8
Sigaran›n insan sa¤l›¤› üzerine yapt›¤› olumsuz etkiler tiryakiler taraf›ndan da çok iyi bilinmektedir.9Dünya
Sa¤-l›k Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünyada her y›l 4 milyon kifli, her 13 saniyede bir kifli sigaradan hayat›n› kaybetmek-tedir. E¤er gerekli önlemler al›nmazsa bu say› önümüzdeki 20 y›lda 10 milyona ulaflacakt›r. Ülkemizde de her y›l 100.000 insan sigara ile ilgili bir nedenden kaybedilmekte-dir. Sigaran›n yol açt›¤› ölümler trafik kazalar›, terör, ifl ka-zalar› vb. gibi tüm ölümlerin toplam›ndan 5 kat fazlad›r. Bu nedenle DSÖ dünyadaki en büyük sa¤l›k sorununun sigara oldu¤unu ilan etmifltir.5,9,10
Anne, baba, kardefl, yak›n arkadafl ya da ö¤retmenin si-gara içiyor olmas›; sisi-garaya bafllamada en önemli risk fak-törüdür.7,9Biz bu çal›flmam›zda, yüksek ö¤renim gören bir
grup olarak Beyflehir Meslek Yüksekokulu ö¤rencilerinin sigara içme davran›fl›n›n özelliklerini ve bunu etkileyen fak-törleri belirlemeyi amaçlad›k.
Gereç ve Yöntem
Tan›mlay›c› ve kesitsel analitik tipteki bu çal›flma Selçuk Üniversitesi Beyflehir Meslek Yüksekokulu, Turizm 1. ve 2. s›n›flar›na, 17 May›s 2004 tarihindeki "Sigaran›n Zararlar› ve B›rakma Yöntemleri" konferans› öncesinde, toplant›ya kat›lan 165 ö¤renci ile yap›ld›. Toplam 234 Turizm 1. ve 2. s›n›f ö¤rencisinden 165’i toplant›ya kat›lm›flt›; kat›l›m oran› %70.5 idi. Araflt›rmaya kat›lanlara 34 soruluk bir anket uy-guland›. Ankette; sosyo-demografik özellikler; yafl, cinsiyet, medeni durum, sigara içme al›flkanl›¤›; sigara içip içmedi¤i, içilen günlük sigara say›s›, sigara içmeye bafllama yafl›, siga-ra içilen y›l say›s›, bafllatan sebepler, sigasiga-ra içme konusunda medyan›n etkili olup olmad›¤›, aile ve yak›n arkadafl çevre-sinde sigara içme durumu; baba, anne, efl, kardefller ve yak›n arkadafl çevresinde sigara içme durumu soruldu.
ABD’de sigara içicili¤ini s›n›fland›ran üç sorudan11
ya-rarlan›ld›:
1. Yaflam›n›z boyunca toplam 100 adet (5 paket) sigara iç-mifl misinizdir?
a) Evet b) Hay›r
2. Halen sigara içiyor musunuz? a) Evet her gün içerim
b) Her gün olmamakla birlikte ara s›ra içerim c) Hay›r, b›rakt›m
d) Hay›r, daha önce de içmedim
(Bu sorunun yan›tlar› ABD’de evet ve hay›r olmak üze-re iki fl›kl›d›r. Bu çal›flmada içme özelliklerinin daha iyi be-timlenebilmesi için dört fl›kl› olarak düzenlenmifltir.) 3. Günde kaç sigara içiyorsunuz ?...
Birinci soruya "hay›r" diyenler, "içmemifller" (never smokers) kategorisinde ayr›ld›; "evet" diyenler; ikinci soru-ya, "evet her gün" veya "her gün olmamakla birlikte aras›ra içerim" yan›tlar›ndan birini vermifllerse "halen içenler" (current smokers) kategorisine al›nd›. Halen içenler daha sonra iki alt-gruba ayr›ld›: "Her gün içenler" ve "ara s›ra içenler". Birinci soruya "evet" diyenlerden ikinci soruya "hay›r b›rakt›m" yan›t›n› verenler, "b›rakanlar" (former smokers) kategorisini oluflturdu.
B›rakm›fl olanlar›n, içmifl olanlar içindeki pay› (quit ra-tio): B›rakm›fl olanlar / (halen içenler + b›rakm›fl olanlar) formülüyle hesapland›.
‹çenler ve b›rakanlar, "b›rakmada aflamal› de¤iflim süre-ci" (stages of change model) yönünden Prochaska ve arka-dafllar›n›n önerdi¤i soru tak›m›12,13ile s›n›fland›. Ba¤›ml›l›k
puanlama ve s›n›flamas›nda Fagerstrom Nikotin Ba¤›ml›l›k Testi sorular›14kullan›ld›.
Analiz: Veriler 10.0 SPSS program› ile de¤erlendirildi. Bu tan›mlay›c› ve analitik çal›flmada, sigara içme davran›fl›-n›n frekans de¤erleri ve kifli özellikleri ile iliflkisi ki-kare tes-ti ile incelendi. Önemlilik düzeyi olarak p<0.05 kabul edildi.
Bulgular
Çal›flmaya kat›lan 165 ö¤rencinin %33.3’ü k›z, %66.7’si erkek, %99.4’ü bekâr, %0.6’s› evli olup, en küçük yafl 18, en büyük yafl 29, ortanca de¤er 21 idi (Tablo 1). Sigara içme s›kl›¤› %54 (n=89) (her gün içme s›kl›¤› %38.8 + ara s›ra iç-me s›kl›¤› %15.2), b›rakma s›kl›¤› %4.2 (n=7), içiç-meiç-me s›k-l›¤› %41.8 (n= 69), quit ratio (b›rakm›fl olanlar›n içmifl olan-lara oran›) %7.3 idi. ‹çenlerin %70.5’i erkek (n=62), %29.5’i kad›n (n=27) idi. Sigaraya bafllama yafl› en küçük 7, en bü-yük 23, ortanca de¤er 16 idi. Sigaraya bafllama %55.9 s›kl›k-ta 7-16 yafl aras›nda, %44.1 s›kl›ks›kl›k-ta 17 yafl ve üzerinde idi. ‹çenlerin %65.2’sinde sigara içme süresi 5 seneden fazla idi. Sigaraya bafllatan etmenler incelendi¤inde; birinci s›rada %57.7 oran›nda sosyal çevre ve arkadafl gruplar›, ikinci
s›ra-da %18.6 stres ve s›k›nt›, üçüncü s›ras›ra-da %15.5 heves bulun-du. Tüketilen günlük sigara say›s› % 39.3 s›kl›k ile 0-10 adet, %60.7 s›kl›k ile 11 adetten fazla idi. Fagerstrom niko-tin ba¤›ml›l›k testi sonuçlar›na göre %52.8’i çok az, %21.4’i az, %15.7’si yüksek derecede ba¤›ml› idi (Tablo 2). Ö¤ren-cilerin %78.6’s› daha önce sigaray› b›rakmay› denemifllerdi ve %44.9’u gelecek y›l sigara içmeyi kesinlikle düflünmü-yordu. Kat›lanlar›n %85.5’i sigaran›n insan sa¤l›¤› üzerine oldukça zararl› etkileri oldu¤unu düflünüyordu. Araflt›rmaya
kat›lanlar›n %94.4’ü sigaran›n zararlar›n›n medyada yeterin-ce yer almad›¤›na inan›yordu. Prochaska ve arkadafllar›n›n sigaray› b›rakma süreci aflamalar› s›n›flamas›na göre; içenle-rin %12.2’si sigara b›rakmay› düflünmeyenler, %44.4’ü b›-rakmaya haz›rlananlar, %43.4’u b›rakmay› düflünenler gru-bunda idi. Kat›lanlar›n %78.6’s› daha önce bir kez veya da-ha fazla sigara b›rakmay› denemifllerdi. Sigaray› b›rakanla-r›n %75’i sürdürme, %25’i deneme aflamas›nda idiler. Bun-lar›n %38.9’u sa¤l›k nedenleri ile, %33.3’ü sigaran›n sa¤l›k üzerine zararl› oldu¤u bilgisiyle sigaray› b›rakm›fllard›. %87.5’i birden bire, %12.5’i herhangi bir sa¤l›k program›na kat›larak sigaray› b›rakm›fllard›. K›z ö¤rencilerin %49.1’i (n=27), erkek ö¤rencilerin % 56.4’ü (n=62) sigara içmektey-di. Sigara içme davran›fl› aç›s›ndan, ö¤rencilerde cinsler ara-s›nda fark bulunmad› (p>0.05) (Tablo 3). Sigara içme davra-n›fl› üzerinde, ailedeki sigara içme davradavra-n›fl›n›n etkisi de bu-lunmad› (p>0.05) (Tablo 4). Sigara içenlerin yak›n arkadafl grubunda, içme s›kl›¤› %93.3 olup, içmeyenlere göre anlam-l› düzeyde yüksek bulundu (p<0.05) (Tablo 5).
Ailede sigara içme n % n % n %
Var 81 97.6 58 87.9 139 93.3
Yok 2 2. 4 8 12. 1 10 6. 7
Toplam 83 100.0 66 100.0 149 100.0
X2=4.096 p=0.043 *: 21 ö¤rencinin ailelerindeki sigara içme durumu belirlenemedi.
Tablo 5
Yak›n arkadafl çevresinde sigara içme durumu*
‹çen ve b›rakm›fl ‹çmemifl Toplam
n (%)
Cinsiyet Kad›n 55 33.3
Erkek 110 66.7
Medeni durum Evli 1 0.6
Bekar 164 99.4 Yafl [18-21] 110 66.7 [22-25] 47 28.5 [26 ve üzeri] 8 4.8 Tablo 1 Sosyo-demografik bulgular Al›flkanl›klar n (%)
Sigara içme durumu
Halen içenler 89 54.0
B›rakanlar 7 4.2
Hiç içmeyenler 69 41.8
Günlük tüketilen sigara miktar› (tane)
0-10 35 39.3
11-20 44 49.4
21-30 8 8.9
31 ve üzeri 2 2.2
Sigara içmeye bafllama yafl›
7-11 6 6.0
12-16 46 46.5
17-21 38 38.4
22 yafl ve üzeri 6 6.0
Sigara içme süresi (y›l)
1-4 31 34.8
5-8 42 47.2
9-12 12 13.5
13 ve üzeri 4 4.5
Sigara içmeyi bafllatan sebepler
Sosyal faktörler (çevre, arkadafl gruplar›) 56 58.4
Stres ve s›k›nt› 18 18.8
Heves 15 15.6
Keyif ve zevk 5 5.2
Di¤er 2 2.0
Fagerstrom s›n›flamas›na göre ba¤›ml›l›k derecesi
Çok az 47 52.8 Az 19 21.4 Yüksek 14 15.7 Orta 5 5.6 Çok yüksek 4 4.5 Tablo 2
Sigara içme ile ilgili al›flkanl›klar Cinsiyet n % n % Toplam
K›z 27 30.3 28 36.8 55
Erkek 62 69.7 48 63.2 110
Toplam 89 100.0 76 100.0 165
X2=0.515 p=0.473
Tablo 3
Sigara içen ö¤rencilerin cinsiyete göre da¤›l›m›
‹çen ‹çmeyen
Ailede sigara içme n % n % n %
Var 56 71.8 43 65.2 99 68.8
Yok 22 28.2 23 34.8 45 31.2
Toplam 78 100.0 66 100.0 144 100
X2=0.458 p=0.499 *: 21 ö¤rencinin ailelerindeki sigara içme durumu belirlenemedi.
Tablo 4
Sigara içen ö¤rencilerin ailenin sigara içme durumuna göre da¤›l›m›*
Tart›flma
Geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde, gençler aras›nda giderek yay›lan sigara epidemisi önemli bir halk sa¤l›¤› so-runudur. Sigara içme al›flkanl›¤› uzun y›llar zevk verici et-kisinden dolay› toplumda kabul görmüfl, ancak 1950’lerde tütünün sa¤l›k üzerindeki olumsuz etkileri fark edilince si-gara karfl›t› kampanyalar bafllat›lm›flt›r.4,5,15Ergenlik
döne-mi, yeni davran›fl biçimlerinin edinildi¤i yeniliklere aç›k bir dönem olup; özenti, merak, büyüdü¤ünü kan›tlama, kendini daha iyi ve önemli hissetme, stresi azaltma gibi ne-denlerle en çok kullan›lan madde sigarad›r.1,4,16 Sigaran›n
neden oldu¤u sa¤l›k sorunlar›n›n gençlik y›llar›nda de¤il de daha ileri yafl dönemlerinde görülmesi ise, bu yafl gru-bunda sigaradan kaynaklanan sa¤l›k problemlerinin yete-rince alg›lanamamas› ve önemsenmemesine neden olmak-tad›r.
Ülkemizde "Tütün Mamüllerinin Zararlar›n›n Önlenme-si" ile ilgili 4207 say›l› yasa "7 Kas›m 1996"da kabul edil-mifl, 26 Kas›m 1996 tarihinde Resmi Gazete’de yay›mlana-rak yürürlü¤e girmifltir. Kanun genel anlamda toplu tafl›ma araçlar›nda sigara içmeyi, yaz›l› ve sözlü medyada tütün ve ürünlerinin reklâm ve tan›t›m›n›, 18 yafl›ndan küçüklere si-gara sat›fl›n› yasaklam›flt›r. Ancak bu yasa ülkemizde gerek-ti¤i gibi uygulanmamakta ve her yafl grubundaki bireyler is-tedikleri yerden, isis-tedikleri marka sigaray› kolayca alabil-mektedirler. Sigaraya, daha çok 20 yafl›ndan önce baflland›-¤›ndan, sigara firmalar›n›n etkilemek istedikleri hedef kitle bu yafl grubudur. Biz de çal›flmam›zda 21 yafl alt›nda sigara içmeye bafllama s›kl›¤›n› %96.8 olarak bulduk. Sigaran›n kolay bulunabilmesi ve ulafl›labilmesi, sosyal ortamlarda kolay kabul edilmesi, reklam ve promosyonlara maruz kal-mas›, ana-babalar›n, toplum için örnek rol oynayan ö¤ret-menlerin, doktorlar›n, politikac›lar›n sigara kullanmas›, si-garaya bafllamay› kolaylaflt›rmaktad›r.17-21 Ankara’da lise
ö¤rencilerinde yap›lan bir çal›flmada, sigaraya bafllama ya-fl›n›n 13-15 oldu¤u bildirilmifltir.22
Bu çal›flmada sigara içme s›kl›¤› %54, b›rakma s›kl›¤› %4.2, içmeme s›kl›¤› %41.8, b›rakma oran› %7.3 olarak bu-lundu. ABD’de, Hastal›klar› Kontrol Merkezinin raporlar›-na göre lise ö¤rencilerinde; 1991’de %27.5 olan sigara içme s›kl›¤› 1997’de %36.4 olarak bildirilmifltir. DSÖ verilerine göre 2002-2005 y›llar› aras›nda ergenlerde sigara içme s›k-l›¤› Bulgaristan’da %27.5, Fransa’da %26.3, Almanya’da %33.0, Yunanistan’da %13.8, ‹sveç’te %23.5 olarak bildi-rilmifltir.21 Adana’da üniversite birinci s›n›f ö¤rencilerinde
yap›lan çal›flmada sigara içme s›kl›¤› % 21.4 (erkeklerde %25.0, k›zlarda %12.9),23Eskiflehir Osmangazi
Üniversite-si ö¤rencilerinde %42.5,24Mersin Üniversitesi’ndeki
ö¤ren-ciler aras›nda %32.7 (%13 k›z, % 21 erkek),25 Karadeniz
Teknik Üniversitesi T›p Fakültesi ö¤rencilerinde %28.1 (%17.7 k›z, %38.5 erkek),26Celal Bayar Üniversitesi
ö¤ren-cilerinde %31.5 (%24.5 k›z, %38.4 erkek)27olarak
bildiril-mifltir. Bizim çal›flmam›zda ise k›z ö¤rencilerin %49.1’i, er-kek ö¤rencilerin %56.4’ü sigara içiyordu. Yeni Zelanda’da 15-24 yafl›ndaki gençler aras›nda sigara içme s›kl›¤› k›zlar-da %29, erkeklerde %25 olarak bulundu.28Tayland’da
üni-versite ö¤rencileri aras›nda k›zlarda sigara içme s›kl›¤› %2, erkeklerde %14, Portekiz’de erkek üniversite ö¤rencilerin-de içicilik s›kl›¤› %47 idi.29 Çal›flmam›zda buldu¤umuz
si-gara içme s›kl›¤› (%54) di¤er ülkelerden fazlad›r.
Bu araflt›rmada; aile bireylerinin sigara içme davran›fl›-n›n genç üzerinde fazla etkili olmad›¤›, buna karfl›n arkadafl çevresinin önemli ölçüde etkiledi¤i bulundu. Ana-baba ve arkadafl çevresinin sigara içme davran›fl› aç›s›ndan önemli bir risk faktörü oldu¤unu belirten çal›flmalar vard›r.30-33
Araflt›rmaya al›nan ö¤rencilerin %85.5’i sigaran›n sa¤-l›k üzerinde zararl› etkilerini bilmektedir. Selçuk Üniversi-tesi T›p FakülÜniversi-tesi ile Sa¤l›k Hizmetleri Meslek Yüksekoku-lu’nu kapsayan bir çal›flmada sigara konusunda do¤ru bilgi düzeyi %94.4 bulunmufl ve sigaraya bafllama 16-19 aras› yafllarda, yüksekokul ve fakülteye bafllama s›ras›nda en yüksek olup, erkeklerin k›zlardan önemli ölçüde daha fazla sigara içtikleri tespit edilmifltir.33
Sigaray› b›rakanlar; %38.9’u sa¤l›k nedenleri ile, %33.3’ü sigaran›n sa¤l›¤a zararl› oldu¤u bilgisiyle herhan-gi bir tedavi almadan kendi kendilerine b›rakt›klar›n› ifade etmifllerdir. Sigaraya bafllama yafl›n›n 16 olmas› ve bu yafl-taki ö¤rencilerin örgün e¤itim içinde bulunmalar› nedeniyle ilkö¤retim y›llar›nda zararl› al›flkanl›klar konusunda yeterli e¤itimin yap›lmas› ve e¤iticilerin de sigara içmeyerek iyi örnek olmalar› gerekmektedir. Bilginin davran›fla dönüfltü-rülmesi, sigara konusundaki bilinçli e¤itim ve toplum ön-derlerinin örnek davran›fllar›yla mümkün olacakt›r.
Sonuç
Ülkemizde özellikle gençler aras›nda sigara içme al›fl-kanl›¤›n›n giderek artmas›, konunun sa¤l›k, toplum, ekono-mi ve yasa yönünden sorun haline geldi¤ini göstermektedir. Bu çal›flmada di¤er ülkelere k›yasla oldukça yüksek içicilik de¤eri ile karfl›laflt›k. Sigara ile mücadelede baflar›l› olmufl ülkeler temel al›nd›¤›nda, Türkiye’de de gençlere yönelik özel b›rakt›rma programlar› ivedilikle haz›rlanmal›d›r. Bu yafl grubu aktif olarak bilinçlendirilmeli, sigara ile karfl›lafl-madan önce zararlar› konusunda bilgilendirilmeli, kullan›l-mas›n› k›s›tlay›c› sosyal ve yasal yapt›r›mlar ve yönlendiri-ci yöntemler uygulanmal›d›r.
Kaynaklar
1. Choi WS, Pierce JP, Gilpin EA, Farkas AJ, Berry CC. Which adolescent
experimenters progress to established smoking in the United States. Am J
Prev Med1997; 13(5): 385-91.
2. Grunberg NE, Winders SE, Wewers ME. Gender differences in tobacco
use. Health Psychol 1991; 10(2): 143-53.
3. Hurt RD, Croghan GA, Beede SD, Wolter TD, Croghan IT, Patten CA.
Nicotine patch therapy in 101 adolescent smokers: efficacy, withdrawal symptom relief, and carbon monoxide and plasma cotinine levels. Arch
Pedi-atr Adolesc Med2000 ;154(1): 31-7.
4. Hu TW, Lin Z, Keeler TE. Teenage smoking, attempts to quit, and school
performance. Am J Public Health 1998; 88(6): 940-3.
5. Myers MG. Smoking intervention with adolescent substance abusers. Initial
recommendations. J Subst Abuse Treat 1999; 16(4): 289-98.
6. Lam TH, Chung SF, Betson CL, Wong CM, Hedley AJ. Tobacco
adverti-sements: one of the strongest risk factors for smoking in Hong Kong students.
Am J Prev Med 1998; 14(3): 217-23.
7. Sezer RE, Aç›k Y. Smoking and smoking cessation in Baskil Township of
Elaz›¤, Turkey, 1993. J Smoking-Related Dis 1994; 5: 277-81.
8. Kutlu R. Sigara içenler arkadafl›n›z› tan›yor musunuz. Konya Selçuk
Üniver-sitesi Vakf› Yay›nlar› 2002; 46: 4-9.
9. Rajamaki H, Katajavuori N, Jarvinen P, Hakuli T, Terasalmi E, Pietila K.
A qualitative study of the difficulties of smoking cessation; health care profes-sionals' and smokers' points of view. Pharm World Sci 2002; 24(6): 240-6.
10. Altman DG, Wheelis AY, McFarlane M, Lee H, Fortmann SP. The
rela-tionship between tobacco access and use among adolescents: a four commu-nity study. Soc Sci Med 1999; 48(6): 759-75.
11. US Department of Health and Human Services. The health benefits of
smoking cessation. A Report of the Surgeon General, 1990. Public Health Service, Centers for Disease Control, Office on Smoking and Health. Rock-ville, Maryland 1990.
12. Prochaska JO, Goldstein MG. Process of smoking cessation; implications
for physicians. Clin Chest Med 1991; 12: 727-36.
13. Prochaska JO, DiClemente CC. Stages and process of self change of
smo-king: toward an integrated model of change. J Consult Clin Psychol 1983; 51: 390-5.
14. Fagerstrom KO, Heatherton TE, Kozlowski LT. Nicotine addiction and its
assessment. Ear Nose Throat J 1992; 69: 763-7.
15. Nelson DE, Giovino GA, Shopland DR, Mowery PD, Mills SL, Eriksen MP. Trends in cigarette smoking among US adolescents, 1974 through 1991.
Am J Public Health1995; 85(1): 34-40.
16. Lewit EM, Hyland A, Kerrebrock N, Cummings KM. Price, public policy,
and smoking in young people. Tob Control 1997; 6: 17-24.
17. Steptoe A, Wardle J. Locus of control and health behaviour revisited: a
mul-tivariate analysis of young adults from 18 countries. Br J Psychol 2001; 2: 659-72.
18. Orleans CT, Arkin EB, Backinger CL ve ark. Youth Tobacco Cessation
Collaborative and National Blueprint for Action. Am J Health Behav 2003; 27: 103-19.
19. Grunberg NE, Winders SE, Wewers ME. Gender differences in tobacco
use. Health Psychol 1991; 10(2): 143-53.
20. Price JH, Yingling F, Dake JA, Telljohann SK. Adolescent smoking
ces-sation services of school-based health centers. Health Educ Behav 2003; 30(2): 196-208.
21. Shibuya K, Ciecierski C, Guindon E, Bettcher DW, Evans DB, Murray CJ. WHO Framework Convention on Tobacco Control. WHO Framework
Convention on Tobacco Control: development of an evidence based global public health treaty. BMJ 2003; 327(19): 154-7.
22. Önder ÖR, Egemen A. Lise ça¤› gençli¤inin sigara içme durumu. Türk Hij
Den Biyol Derg1987; 44(1): 121-9.
23. Saatçi E, ‹nan S, Bozdemir N, Akp›nar E, Ergün G. Predictors of smoking
behavior of first year university students: questionnaire survey. Croat Med J 2004; 45(1): 76-9.
24. Metintas S, Sariboyaci MA, Nuho¤lu S ve ark. Smoking patterns of
univer-sity students in Eskisehir, Turkey. Public Health 1998;112(4): 261-4.
25. Tot S, Yaz›c› K, Yaz›c› A, Metin O, Bal N, Erdem P. Psychosocial
cor-relates of substance use among adolescents in Mersin, Turkey. Public Health 2004; 118(8): 588-93.
26. Çan G, Özlü T, Bülbül Y, Torun P. Karadeniz Teknik Üniversitesi T›p
Fakültesi Ö¤rencilerinin Sigara ‹çme Al›flkanl›klar›. Tüberküloz ve Toraks 1998; 46(3): 245-9.
27. Da¤c› T, Dinç G, Özcan C. Celal Bayar Üniversitesi ö¤rencilerinin sigara
kullanma s›kl›¤› ve sigara kullan›m›n› etkileyen faktörler. Solunum
Hastal›k-lar›1998; 9(4): 607-17.
28. Kypri K, Baxter J. Smoking in a New Zealand university student sample. N
Z Med J 2004; 794.
29. Steptoe A, Wardle J, Cui W ve ark. An international comparison of
tobac-co smoking, beliefs and risk awareness in university students from 23 tobac- count-ries. Addiction 2002; 97(12): 1561-71.
30. Jackson C, Henriksen L. Do as I say: parent smoking, antismoking
social-ization, and smoking onset among children. Addict Behav 1997; 22(1): 107-14.
31. Tyas SL, Pederson LL. Psychosocial factors related to adolescent smoking:
a critical review of the literature. Tob Control 1998; 7(4): 409-20.
32. Gritz ER, Prokhorov AV, Suchanek-Hudmon K ve ark. Cigarette
Smoking in a Multiethnic Population of Youth: Methods and Baseline Fin-dings. Preventive Medicine 1998; 27: 365-84.
33. Çivi S, fiahin TK. Selçuk Üniversitesi T›p Fakültesi ve Sa¤l›k Hizmetleri
Meslek Yüksekokulu ö¤rencilerinin sigara konusundaki bilgi-tutum ve dav-ran›fllar›. Aile ve Toplum Derg 1991; 1(1): 49-52.
Gelifl tarihi: 20.07.2005 Kabul tarihi: 25.10.2005
‹letiflim adresi:
Dr. Kamile Marako¤lu Selçuk Üniversitesi Meram T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› 42080 KONYA Tel: (0332) 223 60 00 / 6313 Faks: (0332) 223 61 84 e-posta: kmarakoglu@yahoo.com kmarak@selcuk.edu.tr
