Gebe ve gebe olmayan holstein ırkı ineklerde plazma vitamin a ve beta-karoten düzeyleri

Vel. Bil. Derg. (2003), 19,3-4: 55-58

GEBE VE GEBE OLMAYAN HOLSTEiN IRKI

iNEKLEROE

PLAZMA ViTAMiN A

VE

jl-KAROTEN

OOZEYLERi

Seyfullah Haliloglu1

@

Ahmet

Semacan2

Nun

Ba~plnarl

G6khan Dogruer3

Plasma Vitamin A and j}-Carotene Levels

in

Pregnant

and Non-pregnant Holstein

Cows

Ozet : Bu o;:all~a, tohumlama somasl gebe va geOO olmayan ineklerde, plazma I>--karoten 'Ie vitamin A dOzeyierindeki de-g~mlarin ootirlanmesi amaclyla. tek dogum yaPfl1l~, ayTll baklm 'Ie besleme ~art1anndaki 20 adat Holstain Irk. inek Ozerinde geryekle~tirildi. Vaginal, rektal 'Ie ultrasonografik muayeneler yapllarak reprodOktif problemleri olmadlgl belirlenen ineklerin ostrus senkrooizasyonlan yaplldl 'Ie tohumlandllar. Tohumlama somaSI 0-23. gunler arasmda her bir inelden toplam 11 kez kan Omekleri allnarak, speldrofotometrik olarak plazma I}-karoten 'Ie vitamin A dUzeyleri belirlendi. Tohumlama sonrasl 25.g0nde ineklerin ultrasooografik gebelik muayeneleri yapllarak gebe (n=ll) 'Ie gebe olmayanlar (n=9) olmak uzere Iki gruba aynkfllar. Call~mada gebe ineklerde I}-karoten 'Ie vitamin A dUzeyieri araslnda pozitif korelasyon gozlenirken, gebe olmayanlarda il~kiye rastlanm8JnI~, aynca gebe 'Ie gebe olmayanlar araslnda ortalama plazma I}-karoten dOzeyieri aO;:I-Slncian anfamh farkhhklar g5zlenir1<:en, vitamin A dOzeyierinde fark bulanamaml~tlr. Sonuc;: olarak; ozellikle kapell ahlr besisi yapllan ineklerde fertiJita oraTllTlin artlnlmasl amaclyia I}-karotence zengin beslemenin yararll olacagl kanlsma vanlml~tlr.

Anahtar Kelimeler: Inek.l}-karoten, Vitamin A, Gebelik

Summary: This study was carried out to determine the Changes of !}-carotene and vitamin A levels on pregnant and non-pregnant cows, on 20 primiparous Holstein cows with same management conditions. The vaginal. rectal and ult-rasonographic examinations were conducted

on

cows to determine the reproductive problems. The cows without rep-roductive problem were synchronised and inseminated. A total of 11 blood samples were taken per cow between 0 to 23 days post-insemination, the plasma !}-carotene and vitamin A levels were determined spectrophotometrically. The exa-mination of the pregnancy was carried out ultrasonographically on 25th day post-insemination and the cows were divided into two groups as pregnant (n= 11) and non-pregnant (n=9). In our study, although we observed a positive correlation bet-ween !}-carotene and vitamin A levels in pregnant cows, no relation was seen in non-pregnant cows. Moreover, regarding !}-carotene levels, an important difference was recorded between pregnant and non-pregnant cows, but no difference in respect with vitamin A between both groups. As a result, we have concluded that the rich feeding in regard to Il--carolene IS useful for the increase of the fertility rate in cows exposed to close shed rearing.

Key Words: Cow, !}-carotene, Vitamin A, Pregnancy Giri,

Vitaminler, hayvanm saghkll y~masl, bUyUmesi 'Ie Oremesi icin gerekli olan maddelerdir. Ru-minanllarda ball vilaminler (6 grubu vitamlnler 'Ie C

vi-lamini) organizmada senlezlendigi

halde,

ya!)da

QO-zOnen vitaminlerin dl~ndan besinler1e alinmasl gerekir. YaQda. tyOzunen vitaminlerden A v~amini bakilerde

ser-best

forrndan ziyade, on maddesi olan fl--karoten ola-rak ((Ok yaygln bulunur. DoIaYlslyla fl--karolen

boI

mik-tarda ahndlgl sOrece A vitamin ihliyacl

da

ka~llanml:ji olur. A vitamini

hayvansal

dokularda bulunursa

da

en yOksek miktarda karacigerde depo edilmekledir (Hur1ey

ve Doane

1989).

Ruminanllarda, yetersizliginde Oreme ile ilgili fonksiyonlann aksamaslna sebep olan vitamin A, ineklerde klsullk, abortus, yavru zaMannm atllamamasl, 010 veya zaYlf dogum, yavrulann kor c:Iogmasl, osIrus sik-lusunda dOzensizlikler, suoostrUs,

anastrOs,

ovu-lasyonun gecikmesi 'Ie endometritis oranlannda artl:ji gibi fertil~e sorunlannln onemli sebepleri araslnda gOs-terilmekledir (Hemken ve 6remeI1982, Hurley ve Doane

1989,

Salmanoglu 'Ie ark

1997).

Korpus luteumun I3-karotence zengin oimasl ve ~ karotenden vitamin A sentezleyebilme kapas~esinin bu-lunu:jiu (Sklan 1983) v~amin A ve I3-karotenin

rep-Gcli~ Tarihi: 17.06.2003 @:shaliloglu@sclcuk.cdu.tr

J. Sctcuk Oniversitesi Vctcrincr FakUltesi. Biyokimya Anabilim Dah, KONYA

2. Seicuk Oniversitesi Veterincr Fakiiltesi. Dogum ve Jinekoloji Anabilim Dah, KONYA 3. Mustafa Kemal Oniversitesi Veteriner Fakultesi, Dogum ve Jinckoloji Anabilim Dah, HATA Y

IIAU!...OCLU, SEMACAN. BA$PINAR. DC:IGRUER

rodOkSlyonla

ilgili birer vitamin oIabiIecekIerini

akIa

99'"

ti~

119

son

)'1_ yapdan

1>"""

a~nnayIa

bu

~

do{puIarml$llr.

Aynca

(3-karotenin

vitarrin

A'nm

On

maddesi

omaslnln

yanlnda

vit.arri1

A

'

dan

~lmslZ

I>r

~

de eIki elli{ji

g6~r

(LoIIt1anYner

ve

At>-swede

1977)

.

Grall9S

Hoag_

I/O

ark (' 989) i1ekIerde

pIazma

(3-karoten va pmgesleron dOzeylen araslnda pozitif

k()..

reIasyon bulundu!)unu I>klrirlerl<oo.

Rapopon

va

all<

(1998)

bu

I>lgiye

paralel

c;arak

..,eaJ

i>-l<arolen

dO-zeylerinin siklusun

s..,

6. gOnlerinde en

yOksek dO·

zeylerine

u~tIQml,

korpus luteumun regresyonU'y1a.

biro

likte dOzey1erin

d~O~ gect~ini

bildinnektedirier.

Aynca

ara~IJncllar (Ahlswede va Lotlhammer 1978,

Zuc·

ker va arK 1980) inekJerde (3-karolenin

LH

piki va Osirus

lie

OVUlaSyon

arahQlnl

~Orerek

graff

foilikOlCnOn

ge-Il$irni

Ozerine etkifi oIduQunu

gOzle~rdir.

Ole

yandan

vitamin

A

va 6strojen

homlonu

ara·

Slnda

cia

pozitif

bir

~

buIl.nduOu.

foIlikrJ SM$l

0Str0ten

dUzeyleriyle _

A

dOzeylefilVl

paraIel

c;arak

artl~

gOsleroiQi

_~r.

Hatta

SchweigeI1

I/O

Zucker

(1988)

intrafoilikOler vitamin

A

dOzeylerinin

foftikUl

gEt-I~minde

fizyoIojik

bir

indikalOr

oIabi~ini

ileri

sOr·

~lerdir.

Bu

konuda

yaplian a~mnalann

bUyli< bir

klsm

l

hayvariann ra..syonanna

faridl

dOzeylerde vitamin

A

ya

da (3-karoten ilavesi va

reprodOksiyon

araslndaki

i~­

kilerin

i1ceIenmesi

yOnOndedir (Pethes va ark

1985,

Graves-Hoagland va sri<

1988

,

AsIan

va ark

1998)

.

Bu

~,

yapllan

a~uma,

lotu.IT.amanlO ardlOdan

gebe

va

gebe

oImayan Holstein

Irk!

inekIerde,

bir

siklus

sOresince (3-karolen va vitam

A

yOnCnden

bir

farkllhk

oI~

oImadlQlnm belirienmesi amacty1a

ger-~~Iirilmi~tir.

Mat

ery

al v

e

Metot

SuntJan

~I~. IamamI

3

~I

I>r dela

doQu11

y.pr",~.

rektaJ

~

ve

5-7.5 MHz

rektaJ

probIu

B

model ... anay uftrasonografi

(Vel-Scamer

400.

Pie

Medical.

NeIheI1ands)

iIe

yaptlan

uftrasonog_

roo-ayeneler

sonooJ _

yOOden herllang

I>r soruro

01-mayan

kapah sistem ahtrda banndmlan

20

adet

HoIstett

100

inek

Ozerinde

ge~luiki.

KIllik rT'KJayeneler sonraslnda

bstrus

sildusLflun

dO-nemine bakllmakslzln

ineklerin

tamamlna 20

mg

GnRH

(Receptal;

Topkim

-

Istanbul)

(0. gun) Lm. oIarak enjekte

edildi

\Ie

7 gOn sonra 0.150

mg

PGF2o:

(Oalmazine;

Ve~·lstanbul)

en,iekte edilerek

izleyen

72-96. saallerde

iki

defa

10humlama yaplldl.

T ohumlamaYl

takip

eden gOnlerde haftada 3 kez

oImak Ozere

loplam

11

kez

kan

6meklen

heparin~

1C4>-lere allndl va 4

"C'de

3000

rpm'de

santrifuj edildi. Eide

edilen

plazmalar

analizler

yaplbncaya

kadar

-20

"Coo

saJdandllar.

P1azrna vitamin

A

va Il-

karolen dOzey1eri Suzuki va

Katoll (1990)'un I>ldirdiQi

~~Ide

spe!<lrololorretrik

c;a-raJ<

beMendi.

T~mlamaYIIzIeyen

24. gOnde ultrasonogralik

018·

rak gebelk rTJJayenelen

yaplldl ve

gebe

oIanlar

ve

01-mayatiar

oIarak

2 gnba aynklilar.

Gebe

I/O

gebe oImayan _

plazma i>-l<arolen

ve

vitarrin

A

dOzeyterinin

ortaIama va standart hata1an

Ie

gruplar

araslndakf

~leri

SPSS 6.0

pakeI programlOOan

yarar1an11arak belil1endi.

B

u

lgul

a

r

ToIlcmlamayl

iZIeyen

24.

gOncie yapllan

gebel~

muayeneleri

sonucu

loplam

20 ineklen

11

'inin

gebe

kal-dlQI,

9'unun

ise

gebe

kalmadlQI

gOnjldO.

Tablo

1

.

Tohumlama

sonrasl

gebe ve gobe oImayan Holstein

Irkl inelderde plazma

vitamin

A

ve ~karoten dtizeyleri

V~anM A (rT'9'dl) Il--karoten (rT'9'cI)

S, ..

GUnter

Gebe

Siklik

Gebe

Sikik

,

1. gUn 23.41 ±2,70 23,10±2,47 ~,91 ±9,46 68,15±7.88 2 3.gOn 23.43± 1,84 23,42± 1,68 62.01 ± 13.18 51.98± 10,55 3 5.gOn 25.65± 1,39 25,69±2,14 67.81 ±9,02 56,02±8,25 4 7.tp1 27,92±1,24 24,04 ± 1,71 85,08 ± 5,84 70,90::t:5,70

5

10.

gUn

28,76±3.12 25.36± 1.97 85,47±5,80 71,92±7,13

6

'2.

gOn 27,95 ± 2.85 27,41 ±2.71 8O,11±5,39 71,09±7,19 7 14.ge., 28.22 ± 2.09 25.56 ±2.19 76.35 ± 5.38 69.46 ± 6,23

•

17.gIi'! 31,57±2.91 28,56±2,76 91,28±6.17 B2,86 ± 5.84 9 19. gUn 25.97±2,13 26.24± 1.69 87.91 ±6. 20 eo.19±5.56

'0

21. gUn 25.B8± 1,67 26.13±1,78 91.91 ±6.08 n,08±5.81

"

24.gOn 28,04±2,17 24.84 ± 1,63 97.96 ± 7,26 8O,60±4.B8

Not :

Gebe

ve gobe oImayan ineklerde gOnIere gOre gruplar arasll"lda larkhhk belirlene~tir (p>0.05). 56

G~be V~ G~be Olmayan Holst~in Irkl tn~klerde ...

110

100

90

80

70

60

50

40

-JilIc,.LII,.l

o

gebe beta-karoten

•

siklik

beta-karoten

1

2

3

•

5

6

7

8

9

10

11

$ef<jll. TOhumlama somaSlnI ~ eden gOnierde gOre gebe ve gebe oimayan ~ein Irk! inekJe(de pIazma I}-karoten diJzeyleri

("'9'''1

35

30

25

20

15

IO

5

0

I

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Ii

~

o

gebe

vitamin A

•

sikJik

vitamin

A

~kil2. TOhumiama SQM1S1 ken allm sirasina

gOre

gebe ve gebe oImayan HOlstein Irk! inelderde plazma

vitarrWl

A dUzeyieri

(mgI

d)

Gebe ve

gebe oImaya

n

ineklerde ar.l§llnlla

bo-yunca

belirlenen j>-karolen ve

vitamin

A

dOzeyieri

Tablo 1

'de

verilmi~ va

bu

dOzeyler

~11

ve

2'de

~

malize

edilmi~r, Gebe ineklerde ~roten

ve vitamin

A dQzeyleri

araslnda pozitif

korelasyon

(p<O.Ol)

g¢z-lenirken,

sildiklerde

gOzienmedi. Aynca gebe ve siklilder

araslnda ortaIama f}-karolen dOzeyierinde anlamh

lark-hhklar

(p<O.Ol)

g6z1enirken, vitamin

A

dQzeyierinde fark

bulanamaml~lr.

Tartl,ma ve Sonuc;

Plazma j>-karoten ve vitamin

A

dOzeyleri Ilzerine

yapllan

a~lrmalarda ortalama dOzeylerde oIdukya

57

far1<lIhklar

gO~

ve

bu

farkhhQIn

gerek

~t,"naJann

gerye~tirik:ft9i

mevsimden,

gerekse

Ozerinde

~1~11an

hayvanlann Irk farldlhQlndan kaynaklandlQI belirlenmi$tir

(Graves Hoagland ve ark.

1989,

6zplnar va

ar1<

1989).

Nitekim

yapllan

ara~tlnnada

eIde

edilen

plazma

vitamin

A

dOzeylerinin (Tablo

1

)

Graves

Hoagland

ve ark

(1989)'mn Holstein

Irkl inekler icfin

bildirdi!) dOzeyler1e

va

YIIdIZ

va Cay (2002)'ln buJgulanyta

uyumlu

oIduQu

gOz-lenirken

6zplnar

va

ark

(1989)'nln bildirdikleri

dO-zeylerden oldukCa d~k

oIduQu be1ir1enmi~tir

.

Ortalama

pIazma

~roten

dllzeylerinde

de

ayn

'

~Ide

farkllhklann

oktuQu

ve lwanska ve ark

(1989)'nln

HAW..oGLU, SEMACAN, BA$PINAR. ~RUER

mgIdJ) ve

Lotthammer

ve

Ahlswede

(

1

977)'nin

be-~rledikleri

dQzeylerie uyumlu

old~u

ancak

yine

lwans-ka va ark (1989)'run ythn

de{j~k

d6nemJerinde

bil-dirdikleri diger

dQzey1erden

(174.33-

662.81

rnWdl)

oklukc(a

d~Ok

olduQu

g6z1enm~tir.

Aynca

ara~tlnnada

kuJlantlan inelderin kapaIJ sistem ahlrda

bannchnlarak

meraya Clkanlmamaslnm da dQzeylerin

d~OklOOOnde

6nemli bir etken oIduQu

d~OnOlm~tOr.

Gebe va gebe

oImayan

inekler araslnda vitamin

A

ClCISlncian tohumlama gOnO bir fark yokken,

gebe

oIan-lann tohumlanchkJan gUn !}-karaten dOZeyleri oIdukc(a

yQksek bulunrlll¢Jr.

au

da f}--karotenin

vitamin

A

'dan

baQlmslZ oIarak fertiJita OZerine elkiti oIduQunu

gOs-tel'Tl'lekledir (Lotthamrner va

Ahlswede 1977). Aynca,

omekleme sOresince

gebe

olmayanlara

gore

gebe

ineklerdeki plazma !}-karaten dOzeylerinin

21.

gOn

so-nunda

arh~

yOnOnde e{JiUm

gOsterd~i,

gebe

01-mayanlarda

;sa

d~ ~i gIlzlervn~,

bu

durum

Il-karatenin, gebefiQin devamlnda

ve

gebelik

korpus

Iu-leumunclan salglJanan progesteron sentezlnin

sO-rekliliQinin saQlanmaslnda etkili oIabileoe{linl (falavera

ve

Chew

1988) aida

getirm~tir.

Aynca. siklik ineklerde kan plazmasl

A

V'itartini

va

f}--karoten dOZey\eri arasmda

da

bir

iI~kinin

oImadlQI

lespit

edllmi~tlr.

Bu bulgunun Graves-Hoagland ve

ark.

(1989)

ve

Schweigert

ve

Zucker

(1988)'in

ineklerde

tes-pit

ettikleri sonUCIana paralel oIctuQu g6r01mek1edir.

Ancak

gebelerde

gOzlenen vitamin A ve

~

karaten

ara-Slndaki

il~kinin

bu vitaminlerin gebellQin

oIu~umu

ve

fer-Illite

Ozerinde etkili birer

faktor olabileceklerini

dO-~OndOnnektedir.

Sonuc

oIarak;

Holstein Irk! ineklerde

O

zellikle

~

karaten dOzeyierinin gebe oIanIarda

siklik

oIariara

oran-Ia

yOksek

oI~undan

harekelle, oncelikle kapah ahl(

be-sisi

yapllan ineklerde

fertilite oranmln artmlmasl

ama-C

lyia

!}-karatence

zengin

besJemenin

yararh

oIacaQI

kanlSlna

vanlml~lr.

Kaynaklar

Ah.iswede, L

and

lotthammer, K.H. (1978).

Un-tersuchungen uber eine spezlflSChe, Vitamin

A-unabMngige WirkUng des ~rotins aut die fertilitat des

Rindes. 5. Mitt :

Organunters.ud"MJngen - Gewichts unci

Go-haltsbestirTVTIUnger1. DIch. Tterarztl. Woc:hensctlr ..

85,

7-12.

Asian, S., Handar,

J.

ancl Art>eiter, K (1998). FrOhgraviditat

unci ernbfyOnale bzw. Fnihfetale Mortalitat bei cler

Kuh-Gelbkorperdynamik. Progesteron-, Vitamin E-, Vrtamin

B12-, ~rotin- und FoIsAurekonzentrationen in peripheren Slut. WJen Tterarztl. Mschr.,

85.

141·147.

Graves-Hoagland, R.L. Hoagland, T A and Woody. C.O.

(1988). Effect of ~rotene ancl vitamin A

on

progesterone

production by bovine luteal cells.

J.

Dairy Sci .• 71, 1058-1062.

58

Graves·HoagIand. R.L, Hoagland. TA and Woody, C.O.

(1989). Relationship of plasma ~rotene and

VItam

A to luteal function i1 postpartum cattle. J. Dairy &:i., 72, 1854-1858.

Hemken,

AW.

and Bremel, D.H. (1982). Possible Role 01 B-Carotene in improving fertility in dairy cattle. J. Dairy Sci .. 65.

1069-1073

Hurley. W.L and Doane. R.M.(I989). Recent Developments

in the Roles of Vrtamins and Minerals

in

Reproduction .. J.

Dairy

Sci. 72,

3, 784-804.

Iwanska, S .• Falkowska, A., Strusinska, D .. Rybicka.. M. and

Pysera. B. (1989). j}-carotene and vitamin A content in pIas.

ma and in liver

of

slausjlter

cows

in different seasons of Ihe

year. Acta Acad. AgricuII. Techn. 0Is1., 33. 3947.

lotthammer, K.H. and Ahlswede, l. (19n). Untersuchungen Qber eine spezifische Vrtamin A- unabhAngige Wirkung des i3--karotins auf die Fertilitat des Aindes-3. Miteilung: Slut

-sen.m.Jntersud"KJngen (j}-kaIotin, Vitamin A. SGOT,

Go-samlctdesterin, GJukose. anorganischer Phosphor, DIsch.

T.erarztl. Wschr .• 84, 220-226.

6zplnar, H .• $enel, H.S ..

OzpnlaI,

A. ve CekgOl, E. (1989).

lneklerde dOl verimiyle serumdaki j}-karoten, A- ve E-vit8ml"l

dUzeyieri araslndaki ~r,

Doga

TU

Vet.

va

Hay.

D

.,

13.3.

273-282.

Pethes. G .• Horvath, E., Kulesar, M .• Huszenicza, G., So·

morjai, G .. Varga, B. and Haraszti, J. (1985). In vitro pro·

gesterone production of corpus luteum cells

01

cows fed

low and high levels of beta· carotene. Zb!. Vel. Meet. A 32, 289-296.

Rapoport, R.,

SkIan,

D., Wolenson, D., Shaham-Abalancy, A. and HanukogIu. I. (1998). AntioxKiant capacIy is correlated 'NittI steroidogenic status of the oopus luteum during the b0-vine estrous~le. Biochim. Biophys. Acta 1380, 133-40 SalmanoQlu, A., ~tan. A., SalmanoQlu. B., KOpluQ,

$

ve Vural

A

(1997). ~ fertilrte problem!i ~yn 1ri<::1 inelderde

kan Ii-karOten. rebnoI, ~koz

va

koIesteroi dClzeyieri. Ankara Oniv. Vet Fak..Derg., 44,151-157.

Schweigert, F.J. and Zucker. H. (1988). Concentrations of vi-tamin A, i3-carotene and vitamin E in individual bovine

101·

licles

01

ciflerent quality. J. Reprocl. Fertil. 62. 575-579.

SIdan. D. (1983). Carotene Cleavage Activity in the coq:JUS lu -toom of cattle, Inc. J. Vitam. Nw. Res., 53, I, 23-6

Suzuki, J. and Kaloh, N. (1990). A simple and cheap mel-hods for measuring serum vitamin

A

in cattle using only

a

spectropholometer. Jpn. J

. Vet.

Sci. 52,1281-1283.

Talavera, F., Chew, B.P. (1988).

eorr.>arative

role of retinol,

retinoic acid and beta-carotane on progesterone secretion by

pig corpus lutoom in vitro. J. Reprod. Fertil .• 82, 2, 611-615. Yddlz, H.

va

Yay,

M. (2002). lnekterde SikJusun Eri<::en

D6-neminde Uygulanan Oksitosinin Siklus SQresi, Serum Pro-ge5teron.

ptazma

Vitamin A

va

B-Karoten DClzeyleri Uzerine Etkisi, Tr. J. Vet. Mm.

Sci.

26,117-123.

Zu:ker,

H

.,

Kreutzberg, 0.,

HoIlwich,

W.,

Matzke,

D

.,

KOgel,

J. und Burgstaller,

G.

(1980). Untersuchl.l1gen zur Ver-sorgung

von

MilchkQhen mit j3-Carotin und Vitamin A. 2. Mill:

Einflub auf Konzentration in der Milch sowie

Idinisch-gynlIkologische und honnonanatytische Befunde,

ZbI

.

Vet.