Antoloji mahkemelik oldu:Fazıl Hüsnü Dağlarca, izin alınmadan yayımlanan şiirleri nedeniyle Memet Fuat'a dava açtı

(1)

SAYFA

14

C U M H U R İY E T ___

KÜLTÜR

kultur(u cumhuriyet.com.tr

Fazıl Hüsnü Dağlarca, izin alınmadan yayımlanan şiirleri nedeniyle Memet Fuat’a dava açtı

Antoloj i mahkemelik oldu

'ağlarca,

şiirlerinin

antolojilerde yer

almasına “prensip”

olarak karşı olma

kararından

vazgeçmeyeceğini

bildirmiş olmasına

rağmen ‘Çağdaş Türk

Şiirleri Antoloj isi’nde

izin alınmadan bir

kitap hacminde

şiirlerine yer verilmesi

ve Türk Şiiri

tarihindeki yerinin

belirlenmesinde

kasıtlı davranıldığı

iddiasıyla davacı oldu.

K ü ltü r S ervisi - “ Ç ağdaş Türk Şiiri Antolojisi”

ve

Me- m et Fuat

mahkemelik. Dava

cı ise

Fazıl H üsnü Dağlarca...

Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın şiir

lerinin de yer aldığı antolojinin

3. baskısı 1987 yılı Ekim ayın

da yayımlanmış. 1998 yılına

kadar 10 baskı yapmış... 11.

baskısının yapılacağını öğre

nen Dağlarca dava açmış. 10

milyar lira maddi, 10 milyar

lira da manevi tazminat isti

yor.

Dava dilekçesine göre; Dağ

larca, şiirlerinin antolojilerde

yer almasına

“prensip”

ola

rak karşı olma kararından vaz

geçmeyeceğini bildirmiş ol

masına rağmen izin alınmadan

antolojide şiirlerine yer veril

diği için davacı. Kitap hacmin

den çok sayıda şiirinin antolo

jide yer alması ve çocuk şiir

lerinin alınmaması, 1933 yı

lından beri şiirleri yayımlan

dığı halde Fazıl Hüsnü Dağ-

larca’nın 1941 yılından sonra

ki şairlerin arkasına alınması,

şiirlerin seçimi, tarihsel konu

munun yanlış değerlendirilme

si bilime ve yasalara aykın ol

duğundan kasıtlı davranıldığı

ileri sürülerek kitapların da top

latılması istenmiş.

Davaya yanıt___________

Memet Fuat ve Adam Ya

yıncılık avukatları tarafından

verilen yanıtta ise; iddialar red

dedilmiş.

“Dağlarca'nuı dava dilekçesinde de belirtildiği gibi

‘velut’

bir şair olduğu, bugüne kadar 91 kitabının yayımlandı ğı, bunların 30’dan fazlasının destanlar, 25’ten fazlasının ço cuk şiirleri olduğu, ötekilerin de çeşitli k on u lan kapsadığı doğrudur.”

denilerek dava ko

nusu kitabın önsözüne atıfla

“Bu antoloji, 1920’lerin ikinci yarısından günüm üze kadar uzanan altmış yıllık bir zam an dilimini kapsıyor. Şürimizin or taöğretim kurum lannda yete rince incelenmeyen bir döne mini seçm e örneklerle el altına getirmenin önem li bir eksikli ği gidereceği düşüncesinden yo la çıkıldı.” “Seçilen şürleri baş tan sona doğru, yazılış ya da yayın tarihine dikkat ederek okuyanlar, çağdaş şiirim izin 1929’da 835 Satır'la başlayışı nı, 1941’de Garip Te yenilenip büyüle bir yaygınlık kazanışını, bu akıma katılmayan toplum salcı şairlerin serbest nazmı çe şitli yönleriyle sürdürüşlerini, Nedim -Y ahya K em al-N âzım

Hikmet

çizgisinin karşıtı, Şeyh Galip-Ahmet Haşim-Necip Fa zıl çizgisinin uzantısı say ılabile

cek

Dağlarca şiirinin her şeyi içe

recek

yücelişini, 1950’lerin son larına doğru İkinci Yeni akımı nın parlayışını, bu akım içinde şüre başlay an gençlerin 1970’ler- de y eniden toplum sorunlarına yönelen şüri öne çıkarışlarım izleyeceklerdir”

şeklinde yanıt

verilmiş...

Yanıtlara yanıtlar______

Verilen yanıta Dağlarca’nm

avukatı; Memet Fuat’ın Dağ

larca’nm 32 şiirini yayımla

makla Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunu’nun 34. maddesinde

yer alan

“maksadın haklı gös tereceği bir nispet dahilinde”

ik

tibas yapmadığım, sınırın aşıl

dığı ve bir kitap hacminde şi

irlerin izinsiz yayımlanmasıy

la

“nispeti aştığı”nı

ileri sür

müş..

Memet Fuat’m avukatları ise

“ ...Davacı yan, dilekçelerinin bir bölüm ünde şairin çok sayı da şiirinin yayımlanmasını ge rekçe göstererek haklılığını ka nıtlamaya çakşırken, diğer bö lüm ünde ise bazı eserlerinde (bu eserler antolojinin hazırla nış m aksat ve kapsam ı dışında kalsa dahi) hiç yer verilm em iş olmasmı gerekçe göstererek ma nevi tazm inat talep etm ekte dir.”

yanıtını vermiş... Bir baş

ka deyişle davalı kitabı savu

nan avukatlar;

“Yani müvekkil lerim iz (M em et Fuat ve Adam Yayınevi) davacının (Fazıl Hüs nü Dağlarca’nın) eserlerine hem az, hem de çok yer velilikleri için yargılanmaktadır?

diyerek yan

lar arasındaki tartışma sürmüş...

Kitap bilirkişilerde...

Mahkeme,

“iddia ve savun maları, ayn ayn değerlendir m ek suretiyle talebin mevzuat hükümlerine uygun olup olma dığının tespiti”

için

“bilirkişi”

incelemesine karar verir. Bir

v : ı / m \ i - i k i ö v ı - e t i m

üyesinden

runu mahkemeye sunar.

Bilirkişilerin raporun bir bö

lümünde yer alan değerlendir

me.şjjyledir; ¡¡yv

“Eğitim ve öğretim maksadı na tahsis edilmiş bir işlem e ik tibas serbestisinden yararlana cağı için, bu işlemenin eser sa yılmasında işleyenin özelliği da ha titizlikle aranmalıdır. Böyle bir işleme sadece çalışm a ödü lü olarak iktibas serbestisinden istifade edemez. İşleyenin seç tiği ve topladığı eser parçaları nı eğitim ve öğretime tahsis et m e yolu nd a sa r f ettiği fik ri emek, işleme, eserde mutlaka

görülmelidir. Aksi halde tanı nan iktibas serbestisi, memle ketimizde kötü örneklerin rast landığı üzere hiçbir denetim den geçmemiş ve gerçek anlam larında eğitim ve öğretimle il gisi bulunmayan kitapların pi yasaya sürülmesine ve eser sa hiplerinin sırtından haksız ka zançlar sağlanmasına yol açar.”

Bu değerlendirmenin ardın

dan da

“ Bütün bu açıklama lar çerçevesinde, davah y ayı nında davacı şiirlerinden olan iktibaslar, kapsam ve nitelik iti barıyla FSE K m .34’te belirli iktibas serbestisinden yararla

nabilecek kapsamda ve nitelik te değerlendirilememiştir"

so

nucuna ulaşırlar.

Rapora tepkiler __

Memet Fuat’ın avukatları,

bu rapora duydukları tepkiyi

dile getirirken bilirkişi rapo

runu eleştirerek yeni bir bilir

kişi incelemesi isterler ve der

ler ki: “...yetersiz bir inceleme

ye dayandığı açıkça anlaşı

lan, hatta bilirkişilerden biri

nin dava konusu antolojiyi gör

meden imzaladığı: dava ko

nusu antolojinin kültür ve ede

biyat dünyamızda yarattığı et

kiyi ve esere verilen önemi bil

mediklerinden, derleyicisini

ve emeğini kolaylıkla küçüm

seyebildi; antolojinin derle-

niş ‘maksadı 'm, şiirlerin seçi

lişindeki incelikleri, bu seçme

ve değerlendirme çalışmasın

daki fik r i emek ’i göremeyen:

işleme savdan eserlerle FSEK

m. 34 çerçevesinde ‘iktibas ser

bestliği ’ kazanan eserleri ay

nı potaya koyarak yargılar ve

ren; sonuçta, davacı tarafın

bile aklından geçirmediği, da

va konusu antolojinin ‘iktibas

serbestisinden yararlanabile

cek kapsam ve nitelikte olma

‘AF filminin çekimlerine 10 Temmuz’da başlanacak

52 yaşındaki Steven Spielberg (sağda), ‘özgün yaratıcılık’ı kullanmadan ‘ustası’nın arzusunu gerçekleştireceğini belirtiyor.

K ubrick’e niyet Spielberg9e kısm et

Kültür Servisi -

Sinemanın

‘sıradışı’

yö

netmenlerinden

Stanley Kubrick’

in ‘AF

adını taşıyan film projesini

Steven Spi elberg’

in çekmesi kesinleşti. 74 yılında

çektiği ilk filmi

Sugarland Express

’ten

geçen yıl Oscar ödülü kazanan

Er Rvan’ı Kurtarmak’a

kadar elliden fazla Filmin

yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlenen

Spielberg, ‘Al’ın çekimlerinin 10 Tem

muz tarihinde başlayacağım belirtti.

Şu sıralar, bir böbreği alındığı için ev

de dinlenen Spielberg için, bu filmin ay

rı bir önemi var. Adını İngilizce

‘Artifi cial Intelligence

’(Yapay Zekâ)’ ın baş harf

lerinden alan film için, Kubrick ölümü

ne kadar yirmi yıl boyunca üzerinde ça

lışmış.

‘Otomatik Portakal'

filminin yö

netmeni bu süre içinde filmlerini beğen

diği ve sinema bilgisine güvendiği Spi

elberg ile proje üzerine uzun konuşma

lar ve tartışmalar yapmış.

Kubrick’in eşi

Christiane Kubrickde,

bu filmi eşinin istediği gibi çekebilecek

tek yönetmenin Spielberg olduğunu dü

şündüğü için Spielberg’i ikna etmek için

elinden geleni yaptığını belirtiyor. “İki

si arasında çok farklı ve sıcak bir bağ vardı. Bu yüzden sanki Stanley havaday mış ve ikisi ortak bir çalışma yapmışlar gibi ikisinden de parçalar taşıyacak bir film in ortaya çıkacağına inanıyorum ”

derken bu projenin gerçekleşmesi için

Spielberg'e her türlü yardımda buluna

cağını da sözlerine ekliyor.

Brian Al- diss’

in bir öyküsünden yola çıkarak oluş

turduğu

‘A l’

filminde bilim adamı

Isa- ac Asimov’dan

esinlenerek yaratılan

‘ru hu ve kalbi olan insani robotlar’ın

varol

masının Spielberg’i

‘çeken’

bir özellik ol

duğuna inanan Christiane Kubrick

“Al- diss’in öyküsündeki küçük kahramanı ile ET arasında birbirini tamamlayan

özellikler var”

diye konuşuyor.

52 yaşındaki Spielberg de kendine ait

‘orijinal yaratıcıhk’ı

kullanmadan

‘usta- sı’nın

arzusunu gerçekleştireceğini belir

tiyor.

“Stanley'in proje için kafasında ya rattığı bir bakış açısı vardı. Ben de, sade ce bana ait unsuriarı kullanarak yönet menin bu bakış açışım olduğu gibi beyaz perdeye aktarmayı amaçlıyorum”

diyen

yönetmen, filmi Nisan 2001 ’de bitirme

yi planlıyor. Çünkü Spielberg’in o tarih

ten sonra gerçekleştirmeyi planladığı

projeler arasında

Philip Dick’in

roma

nından uyarladığı, başrolünü

Toın Ç in  ise’

un oynadığı gelecek zamanda geçen

bir bilim- kurgu olan

‘M inority Report’, ‘tndiana Jones’

serisinin dördüncüsü,

Charles Lindberg’in

biyografisi ve çok

satan kitaplar arasında yer alan

‘Bir Gey şanın Anıları'

kitabının sinemaya uyar

lanması yer alıyor.

dığı ’ gibi (en h a fif deyimiyle)

yadırganacak bir değerlendir

meye ulaşan; insanlar arası

saygı ve sevgi ilişkilerini ya

kıştırma yorumlarla yasalar

alanına taşımaktan çekinme

yen ve bu anlamda ciddiyetten

uzak ve üzülerek belirtmek is

teriz ki, bu konudaki yetersiz

likleri açıkça anlaşılan bilir

kişilerce hazırlanan itiraz ko

nusu bilirkişi raporlarının ka

bul edilmesi ve bir mahkeme

kararma dayanak teşkil edebil

mesi mümkün değildir”.

“Fik ri hukuk”

alanında uzman bir

hukukçu olmak üzere yeni bir

bilirkişi incelemesi yapılma

sını isterler.

Görüşlerini desteklemek için

Memet Fuat ve antoloji hakkın-

daki eleştirilere de değinirler.

Birkaç örnek:

“M ehm et Fuat gerçek bir yazın adanudır. Tüm yaşam ını bu işe vermiş biri... Dergiler çıkarmış, çeviriler yap m ış, öyküler, denem eler yaz mış... Böyle bir kişinin düzen lediği şiir seçkisi elbette ki il ginçtir; her şiir severin kitaplı ğında yer alması doğal bir ya pıttır.” Oktay Akbal

Cumhuri

yet gazetesindeki 15 Mayıs

1985 günlü yazısında Memet

Fuat'ın Adam Yayınları’ndan

çıkan

“Çağdaş Türk Şüri An- tolojisi”ni

böyle değerlendiri

yordu. Eleştirmen

Vedat Gün- yol

ise

2 1

.07.

1

985 günlü Nok

ta dergisindeki yazısında

“Çağ daş Türk Şiiri,

Orhan Burian’uı

1945’te Kurtuluştan Sonraki ler adıyla düzenlediği şür gül destesinden sonra bu alanda üstünde durulmaya değer baş lıca yapıt. Yapıta alınan şairler ve şiirler dışında, güldestenin cumhuriyet şiirine başlangıcın dan günüm üze uzanan çok öz gün, açıklayıcı, yetkin bir kuş bakışı getirmesi ayrıca övülme ye değer”

Ocak 1993’te

G ös teri

dergisinde yayımlanan

“ Kırk Yıllık Edebiyat Em eği”

başlıklı

Konur Ertop

yazısın

da ise

“M em et Fuat, edebiya tım ızın son 40 y ılın d ak i en önemli adlanndan biridir. Akıl cı, sağduyulu, haktanır bir eleş tirm ecidir: Ö te yandan genç yazarların ve okurların bilgi kaynaklarından beslenmesini, beğeni ve anlayış kazanmasını sağlanuş bir yayıncıdır. Edebi yatımızın değerleri üzerine kol kanat germiştir; okurların çağ daş edebiyatı yakından tanı masını, sevmesini sağlamıştır. Yeni arayışları kavramaya, ye ni yazarlara olanak tanımaya çalışmıştır.” “Çağdaş Türk Şi iri Antolojisi adlı yapıtında özen le seçtiği örnekler yanında ay rıntılı bir değerlendirmeye de yer veren M em et Fuat, çağdaş şiirim izin sorunları üzerinde enine boyuna durmuştur.”

1959 yılında M emet Fuat

Ataç Eleştiri A rm ağanı’nı

ka

zanınca ünlü şair

Melih Cevdet Anday

ise 8 Haziran 1959 ta

lihli Vatan gazetesinde şöyle ya

zar:

“Ataç Eleştiri A m ıağanı’m kazanan M em etFuat, kendin den önceki eleştirmecilerimiz den birine benzem iyor”

diyor

du. 1961 Türk Dil Kurumu De-

neme-Eleştiri Ödülü, 1992 Se

dat Simavi Edebiyat Ödülü ve

1995 Kültür Bakanlığı

“Kültür ve Sanat Büyük Ö dülü”

sahi

bi Memet Fuat’a

“Demokratik leşm e sürecinde etkin bir rol oynadığı ve edebiyat (eleştiri) alanında ortaya koyduğu ba şarılı yapıtlarla sevgi ve dostluk bağlannı güçlendirerek toplu mun kültür düzeyinin gelişme sine katkılarından dolayı”