KARGI KÖYÜ BÜYÜK ÇALISTEPE DEF~NES~ '
MELIH ARSLAN*Defin~nin reri ve Tan~ m~: Define, Mu~la ili, Fethiye ilçesi, Karg~~ Köyü, Büyük Çal~~tepe Mevkii'nde bir kaçak kaz~~ sonucu bulunmu~tur. (Harita. 1-2-3)
Bayram GC/CER isimli bir ~ah~s bu def~ neyi 2.8.1974 y~ l~ nda Fethiye Müzesine satm~~t~ r. Söz konusu define pi~mi~~ toprak bir gözya~~~ (Unguen-terium) kab~~ içersinde 61 adet olarak bulunmu~tur (Res. ~ ).
Definedeki sikkeler M.Ö. 167-88 y~ llar~~ aras~ nda Rodos'ta darp edil-mi~lerdir. Sikkelerin tamam~~ gümü~~ drahmidir.
A~~ rl~ klar~: 2,80 ve 3,15 gr., çap~: 14 ve 15,5 mm., kal~ nl~ klar~: 3 ve 3,5 mm. aras~ nda de~i~mektedir.
M.Ö. 167/166 y~llar~ nda Rodos Adas~'nda ortaya ç~ kan bu yeni tip drahmilerin ön yüzünde güne~~ tanr~s~~ Helios'un ~ua taçl~~ ba~~~ profilden, sa~a dönük olup, saçlar~~ ise bukleler halinde enseye kadar uzanmaktad~ r (Res. 2-3). Arka yüzde ise Quadratum Incusum (kaz~lm~~~ kara çukur) içersinde tomurçuklu gül, solunda P, sa~~nda O harfi, yukar~da ise de~i-~en yetkili memur (magistrate) ismi ve sol altta da de~ide~i-~en semboller bu-lunmaktad~ r (Res. 4-5).
Rodos Adas~ 'nda ortaya ç~ kan yeni tip Drahmilerin tarihçesi: Rodoslular, bir-buçuk yüzy~l boyunca güçlü devletlerin bask~lar~ na boyun e~memekte ~a-~~lacak bir ba~an göstermi~lerdir. Çevre adalar~~ ve Güneybat~~ Anadolunun bir bölümünü kontrolünde tutan Rodos, küçük fakat önemli bir ba~~ms~z varl~ k olarak Atina'n~ n deniz ticareti gelene~ine sahip ç~ km~~t~r. özellikle istilac~~ Demetrios'un devrilmesinden sonra Do~u Akdeniz'deki en güçlü donanmaya Rodos sahip olmu~tur'. Rodos'un eski chian standart~ ndaki
' Bu makalemin haz~rlanmas~nda büyük katk~lan olan ve definenin foto~raflann~~ büyük bir titizlik içersinde çeken Foto~raf Uzman~~ say~n Renata SCHiELE'ye, bu eserler üzerinde çal~smama izin veren Fethiye Müzesi Müdürü say~n Mehmet Güven GÜLER'e, bu haritalan çizen say~n Ali ÇEL~K'e sonsuz tesekkürlerimi sunmay~~ bir borç bilirim.
*Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi.
2 Charles SELTMAN; Greek Coins. Sayfa: ~~ so London. 1933.
34 MEL~ H ARSLAN
a~~r paralar~~ M.O. 305'te ünlü Demetrios'un bu kenti ku~atmas~na kadar ayni biçimlerde bas~ lmaya devam etti, fakat didrahmi'leri dördüncü yüzy~l ba~lar~ nda en geçer akçe olan tetradrahmi'lerden daha fazla say~da idi. ~s-tilac~~ Demetrios'un geride b~ rak~ p kaçt~~~~ silahlar~n sat~~~ndan elde edilen para ile Rodoslular yeterince maden sat~ n alarak heykeltra~~ Chares'e güne~~ tanr~s~ n~ n kocaman bir bronz heykelini sipari~~ ettiler. Bu an~t hey-kel roo kadem yüksekli~inde olup, liman~ n giri~ine dikilmi~ti. ~~te bu an~t dünyan~ n yedi harikas~ ndan biri olarak an~l~ rd~. Bu an~t~ n yap~m~ndan sonra, saçlar~~ rüzgarda uçu~an ve güne~~ ~~~ nlar~yla taçlanm~~~ kocaman bir Helios ba~~~ paralar~ n ön yüzünün simgesi oldu.
Bu paralar tetradrahmi, didrahmi ve daha küçük para birimleri ola-rak art~ k bol bol darp edilmekteydi. Aç~lmaya yüz tutmu~~ bir gül goncas~, POAIQN yada P-0 harfleri, yöneticilerden birinin ad~~ ve küçük bir sem-bol paralar~ n arka yüzünün simgesi idi. Ortaça~da köylülerce bulunan tet-radrahmilerin baz~lar~~ h~ ristiyan kiliselerinde ludas parçalar~" ad~~ alt~nda, Isa'ya ihanetin an~lar~~ olarak saklanm~~larch 3. Zira o zamanlar paralardaki resimlerin dikenli taç~~ (~ual~~ taç) ile ~sa ve Yeniden Do~u~-'un simgesi Je-richo Gölü oldu~u san~lmaktayd~.
Rodos'un en güçlü dönemi M.Ö. 3o4-167 y~ llar~~ aras~d~ r. Bu dönem-de güçlü donanmas~~ ile dönem-denizlerdönem-de dönem-devriye gezerek korsanl~~a ac~mas~z darbeler indirmekteydi. Roma Rodos'la dostluk kurmu~~ ancak bu sayede Büyük Antiochos'u yenmeyi ba~ard~~~~ Rodos'a Küçük Asya'da ek bölgeler arma~an etmi~tir. Bu bölgeler Lykia ve Kana topraklann~n bir k~sm~~ idi. Ancak bu dostlu~a ihtiyac~~ kalmayacak denli güçlendi~i an Rodos'u hun-harca bozguna u~ratm~~, bu yüzden denetimsiz kalan denizlerde ba~~ gösteren korsan gemileri yüzünden ise kendisi ya~ma ve açl~ k tehlikelerine gö~üs germek zorunda kalm~~t~ r'.
Apameia Bar~~~'ndan sonra (M.Ö. 188) Romal~ lar Delos'u bir aç~ k li-man haline getirmi~lerdi. Bu durum ticaret merkezi olan Rodos'un kay-naklar~ n~~ s~ n~ rland~ rd~. Bu zamana kadar denizlerin hakimi olan Rodos'Iu-lar bu tarihten sonra Akdenizde ikinci bir deniz kuvveti durumuna dü~tüler. Ku~kusuz Rodoslular bütün güçlerini yitirmediler. Bu bar~~tan önce egemen olduklar~~ bölgelerde ve Apameia Bar~~~~ ile Güney Küçük As-ya k~y~ lar~ nda ticaretlerini sürdürdüler 5. Fakat Delos'un M.Ö. 167 y~l~n-dan itibaren Romal~ larca serbest bir liman olarak tan~nmas~~ Rodos ticare-
G.F. H~ LL; The Thirty Pieces of Silver. Archaeologia. lix. -1 Charles SELTMAN; Greek Coins. Say: ~~ 5o London. 1933.
KARGI KÖYÜ BÜYÜK ÇALI~TEPE DEF~ NES~~ 35 tine büyük ölçüde zarar verdi. Rodos bask~s~~ tetradrahmilerin tedavülden kalkmas~~ da Rodos'un ticaretteki üstünlü~ünün sona ermesi nedeniyledir 5.
Rodos ticari itibar~ n~~ yeniden kazanmak için drahmilerini orijinalleri-ne yak~ n a~~rl~~a getirerek restore etti. Böylece Rodos'un a~~rl~~~~ art~ nlm~~~ yeni tip drahmileri tedavülde itibar kazand~. Bu drahmilerin ön yüzünde Helios'un cepheden olan yüzünün yerini profilden olan~~ ald~. Arka yüzde-ki Quadratum Incucum karesinin geçmi~~ dönemdeyüzde-ki drahmilerde oldu~u gibi tekrar kullan~ lmas~ na Rodos para piyasas~ n~ n kredisini art~ rmak için olmal~d~ r'.
reni tip Rodos Gümü~~ Drahmilerinin 2. Likya Birl~~~~ Gümü~~ Drahmileri ik kar~tla~tinlmalan: Karg~~ Köyü, Büyük Çal~~tepe def~ nesindeki gümü~~ drah-milerin benzerleri 2. Likya Birlik paralar~~ olarakta kullan~ lm~~t~r. BY HYLA, TROXELL; The Coinage of the Lycian Leage; The American Numismatic Society. NEWYORK, 1982 adl~~ yay~ n~ n Plate 12 Nolu levha-s~ nda görülen paralar küçük aynnt~lar d~~~nda bizim def~ nediki paralar~ n ayn~d~r.
Bu duruma göre Bat~~ Likya'da Telmessos'a yak~n bir yerde ele geç-mi~~ olan bu definedeki paralar~ n Rodos orijinli mi yoksa 2. Likya Birlik zaman~ nda darp edilmi~~ olan sikkelerden mi olup olmad~~~~ sorusunu akla getirmektedir.
2. Likya Birli~inde ortaya ç~kan Rodos tipindeki drahmiler üç dönem olarak darp edilmi~lerdir.
. dönem M.Ö. 167-150? ve M.Ö. I oo-88 dönem M.Ö. 88-84?
dönem M.Ö. 84-77
2. Para basma dönemi ~ . Mithradates Sava~~~ (88-84) s~ras~nda veya hemen sonras~nda sona ermi~ti 7.
Likya gümü~~ drahmileri Rodos yeni tip drahmileri ile ayn~~ tarihte or-taya ç~ km~~lard~r. Bu normal bir durumdur çünkü 167 y~l~~ öncesi Likya
' Barclay V. Head; Historia Numorum A Manual of Greek Numusmat~cs. Say. 640. OXFORD 1911.
Barclay V. Head, D.C.L., Ph. D.; Catalogue of the Greek Coins of Caria, Cos, Rhodos. B.M.C. Say. cix, cx ve cxi. PL.XL' ~ -~~~ London. 1897.
7 BY HYLA. TROXELL; The Coinage of the Lycian League. Sayfa: 213 NEW-YORK. 1982.
36 MEL~H ARSLAN
Rodos'un egemenli~inde idi. Bu tarihten sonra Likya tarihindeki 2.
Birli-~ini olu~turarak ba~~ms~z oldu.
Likya Rodos'un Akdeniz ticaretinde yeniden söz sahibi olmak için pi-yasaya sürmü~~ oldu~u yeni tip gümü~~ drahmilerini, ya hiç de~i~iklik yap-madan tan~m~~~ ve kullanm~~t~r. Ya da Likya'n~n Rodos tesirinde kalm~~~
~ehirleri olan Telmessos, Rhodiapolis, Olympos ve Phaselis v.s, gibi
~ehir-lerde 88 y~llar~na do~ru bu sikkeleri ufak de~i~ikliklerle, veya 166-88 y~llar~~ aras~ nda aynen kendi tedavül paralar~~ olarak kullanm~~lard~r.
Rodos'ta ortaya ç~km~~~ olan bu gümü~~ drahmiler Likya Birlik para sistemini de etkilemi~~ ve bu drahmiler Likya'da, ön yüzde helios'un profil-den ba~~n~n yerinde Apollon veya Artemis'in uzun saçl~~ ba~~~ profilprofil-den. Ar-ka yüzde Quadratum Incusum Ar-karesi içersinde gül yerine Kitara, Kita-ra'n~n sa~~nda ve solunda bas~ld~~~~ ~ehrin iki harfi (K-Y), altta de~i~en semboller ve üste Rodos'taki magistrate isminin yerinde AYKIQN (Likya Birlik) ismi yeralmaktad~r.
Sonuç olarak Rodos'un bu yeni tip drahmileri, bu drahmilerin ortaya ç~kmaya ba~lad~klan Apameia Bar~~~~ (M.O. 187) sonras~na ait ilk darp edilenlerden olmal~d~r.
Toplam 61 adet ve 18 ayr~~ grup olu~turan Fethiye, Büyük Çal~~tepe Rodos Definesi gerek definenin ç~kt~~~~ yer aç~s~ndan, gereksede bu küçük definenin bir gözya~~~ kab~~ içersinde bulunmas~~ dolay~s~yla ilginçtir.
Define Fethiye Liman~'n~n giri~ine yak~n, Fethiye Körfezi içerisinde, K~z~ladan~ n kar~~~ k~y~s~nda, Karg~~ Çay~~ kenar~nda bulunan bir tepe'de bu-lunmu~tur. Bu tepe do~al bir tepe olmay~p, antik bir yerle~im yerinin iz-lerini ta~~maktad~r. Dolay~s~yla bir Höyük olma ihtimali çok kuvvetlidir. (Harita. 1-2-3).
Def~nenin bulundu~u Büyük Çal~~tepe, Gayrimenkul Eski Eserler ve An~tlar Yüksek kurulunca 14.103978 gün ve A-1362 say~l~~ kararla 1. dere-ce Arkeolojik Sit Alan~~ ilan edilmi~tir.
Bu nedenlerle söz konusu definenin bulundu~u bu yer Güney-Bat~~ Anadolu da çok az rastlan~lan Höyüklerden oldu~u için en k~sa zamanda bilimsel kaz~~ ile ortaya ç~kar~lmal~d~r. Çünkü bu yer hergeçen gün eski eser kaçakc~lannca tahrip edilerek, yok olmaktad~r.
KARGI KÖYÜ BÜYÜK ÇALISTEPE DEF~ NES~~ 37
S~ ra No. On Yüz Arka Yüz
Helios'un ~ua taçl~~ Quadratum Incusum içerisinde tomurcuklu ba~~~ sa~a dönük. gül. Solda P, sa~da O, (P-0) harfi. Yukarda Uzun olan saçlar de~i~en yetkili memur (magistrate) ismi, sol bukleler halinde en- alt kö~ede de~i~en sembol.
seye dökülmektedir.
cDIAOKPATH/, sembol, Bo~a ba~~~ (bucra-nium).
2 ANTIFENHE, sembol, Gemi prova's~~
3 EEN0413ANT0I, sembol, Koç ba~~~ ve
Caduceus. (ram's head, and caduceus)
4 MHN0AQP0I, sembol, Y~ld~ r~ m demeti.
(thunderbolt)
5 AINHTQP, sembol, Yar~~~ me~alesi (race-
torch)
6-7 ANAEANAP0/, sembol Kelebek
(butterfly).
8-9 EYMENHI, sembol, Perseus'un k~l~c~~ (har- pa).
APIZTOKPITOZ, sembol, Bereket boynu-zu. (cornucopiae).
12-13 , AFEMAX0I, sembol, Aplustre.
14-16 ETAZIQN, sembol, Omphalos ta~~.
17-19 ANAZEIAOTOI sembol, Y~ lan sar~ lm~~~
omphalos ta~~. (serpent twined round omp-halos).
20-22 Z-Z ENOKPATZ , sembol, Lir. (Lyre).
23-26 ANAEIAIKO, sembol, Bal~ k oltas~. (fish- hook)
27-31 TA/IQN, sembol, Y~ ld~z (star).
32-36 AAMATPIO, sembol, Yunus bal~~~. (dolp-
38 MELIH ARSLAN
37-42 AFAOAPXOX , sembol, Üç çatall~~ yaba. (trident)
43-50 AFH/IAAMOI, sembol, Sorguçlu mi~fer. (helmet)
5 ~~ -61 APITOBOYA 0/, sembol Herakles'in so- pas~ . (club)
Melih Arslan
..
.
FETH~YE KORFEZI CIVARINDAK~~
ANTIK YERLE~IMLER VE
ÇALIS TEPE' NIN YERI
e \ ',e'. ...." ' N , 4. ... _...„ .HYDISUS ,.... \,. ... .— •,,... y• ..., ~DYMA ...„1.''...~~~, 1.›.- 1 4... e P RHODUS AK ' i , \ \ , , ,I...,-- N..., , - , • CAUNUS ... DEN ~ Z MEGISTE A ''', „..., — o , , . FETH~YE. KÖRFEZI -. f — Z BASI,,OPOLIS ~--. k • 4, , , ~~ o ' '••• -- , ._ .2> i ..,.... 4. .. .~CIBYSA, .".". ..,. ., .. e:... , ..suit~oit ' s., .... C A4A ... TEPE ? t • , EL US . J' PINARAI • iös- .., . ! . PATARA"'" ...-... ..__--- , ' .... ,... ... '... G - t.;„. , --.... \ ,.. KERME KÖRFEZI .. ASTYRA. .q 1ALysy ./ , Y CAM~R ..•.:,, ..,,, ...-...., . t LINDUS O co, OLC EK : 1 / 1. 000 000 Harita 2Beyp~ nar ~~ (Mah)
Karatas B r
FETH ~ YE KÖRFEZ ~~
Mel~l~~ Arslan
MU~LA - FETH~ YE - KARGI KÖYÜ
CAU$ TEPE ARKEOLOJIK S~ T HARiTASI
Melih Arslan
T. C.
KÜLTCR VE TURIZM BAKANLI~I
TASINMAZ KÜLTÜR ve TABIAT VARLIKLARI
YÜKSEK KURULU KARAR
Toplant~~ No. ve Tarihi : 6.3 22-23/10/1987 Toplant~~ yeri :
Karar No. ve Tarihi : 3713, 22/10/1987 ANKARA
a tl
Mu~la ~li, ~li, Fethiye ilçesi, Karg~~ Köyü, Saztokat mevkiine ili~kin, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlü~ü, Tesbit Planlama ve Ar~ iv Dairesi Ba~kanl~~~'n~n 11.8.1987 gün ve 004420 say~l~~ yaz~s~, Fet-hiye ilçesi, Karg~~ Köyü Koymat mevkii, 2 pafta, 2 ada, 31,62,63,69,72, 40 parsellere ili~kin ilgililerinin 3..10.1987 günlü ba~vurusu okundu, ekleri incelendi, yap~lan görü~meler sonunda:
Mu~la ili, Fethiye ilçesi, Karg~~ Köyü, Saztokat mevkiinde önerilen sit alan~~ s~n~rlar~~ teklifinin uygun oldu~una, söz konusu Karg~~ Köyü, Koymat mevkii, 2 pafta, 2 ada, 31,62,63,69,72,40 parseller-de yap~lmak istenilen projenin kabul edilen sit alan~~ s~n~rlar~~ d~~~nda kalmas~~ dolay~s~yla uygulanmas~nda bir sak~nca bulunmad~~~na karar ve-rildi.
ASLI GiBiDill
J
Ertan C~REL~~ SeY4)i EIVA;w;
~al~e MCd
BA ~ KAN Müste~ar
Üye Üye Emre (Kutlu) Karnma~aral~~ (Ealuk) Üye Üye üye
Akozan (Feridun) Aktan (Tahir) Çubuk (Mehmet)
Bulunmad~~ Bul~mmad~~ Bulunmad~~
Üye Üye Üye
OneY (Gönül', Baysal (Yusuf') Tankut (Gönül)
Bulunmad~~ Bul~mmad~~
Üye Üye Üye üye Es. Eser. ve Müzeler Turizm Genel Yap~~ ~~leri Orman Genel
Genel Müdürü ~~ Müdürü Genel Müdürü Müdürü
Berkok(Eimet) UnalkTankut) ~lhan(Demir) Ak~n(Cemal)
Bulunmad~~ Üye Müste~r, Yarchm.,s~~ Özkan(Gültekin) eye Valanar Gen., ;:üdürü 1,:acun(Sener)
Melih Arslan
Melih Arslan
Res. 2 Res.
Melih Arslan
Melth Arslan
Melih Arslan
Melih Arslan
