Turk Noro§irurji Dergisi 8: 47 - 54, 1998
TEKNiK, AYGIT, MALZEME
Suzer: Ameliyat Slrasmda Ultrasonografi
Noro§iriirjide Ameliyat SlraSlnda Ultrasonografi
Intraoperative Ultrasonography in Neurosurgery
TUNCER SDZER, EROAL CO$KUN, KAOiR T AHTA, TURGA Y KILOACI, SALiH $AHiN, HASAN <::AL, A Y$E TiRY AKi,
N
URAN AKKOYUNLUPamukkale Universitesi TIPFakiiltesiNoro~iriirji(TS,Ee, KT,TK, SS,H<;:)ve Radyoloji(AT,NA) Anabilim Dallan, Denizli
Ozet: Bu<;ah~madaklinigimizde real-timeultrasonografi kullamlarak ameliyat edilen 15 hasta sunulmu~tur. Deneyimlerimizin yaYImlare~liginde degerlendirilmesi ile beraber, ameliyat suasmda ultrasonografik goriintiileme yonteminin kafa i<;ive omurga kanah i<;i patolojilerdecerraha yol gosteren, kullammI kolay,zaman kaybIve enfeksiyona yol a<;mayanfaydah bir uygulama oldugu goriilmii~tiir.
Anahtar Sozciikler: Ameliyat sIrasmda ultrasonografi, beyin, omurilik, ultrasonografi
GtRi$
Ultrasonografi yakla;l1k 35 ylldu tamsal ama<;h olarak kullamlmaktadu (3,7,8,9). B-mode real-time ultrasonografinin noro;;iriirjide cerrahi suasmda kullamlmasmm faydasl ile ilgili yaymlar 1980'li Ylllann ba;;mda yaytmlanml;;hr (3,5,24,27).Real-time cihazlann geli;;tirilmesi sonrasmda, alman goriintiiniin aym anda monitorden goriilmesi imkam oldugu i<;inameliyat suasmda cerraha <;okyardlmcl olan bir yontem olarak noro;;iriirji pratigine girmi;;tir. Yiizeyden goriilemeyen parankim i<;iyerle;;imli beyin ve omurilik lezyonlarmda tarn yerle;;imin saptanmasl, saglam noral dokuya en az hasar verilerek lezyonun <;lkanlmasl ve ne kadanmn <;lkanldlgml ameliyat suasmda cerraha gostermesi
Abstract: In this study, we assessed 15patients those were operated on with the assistance of real-time ultrasonography. Review of our experience and the rel-evant literature has shown that, intraoperative ultrasound imaging is an easy and helpful guide to the surgeon with-out time loss and infection.
Key Words: Brain, intraoperative ultrasonography, spi-nal cord, ultrasonography
nedeniyle kullamml giderek yaygmla;;maktadlr. Bu <;ah;;mada ameliyat sHasmda ultrasonografi kullamlan kafa ve omurga kanah i<;i15 noro;;iriirjikal giri;;im incelenmi;; ve ultrasonografinin yardlml deger lendirilmi;;tir.
HASTALAR VE YONTEM
Klinik Bilgiler
Pamukkale Universitesi TIp Fakiiltesi Noro;;iriirji Anabilim Oah'nda son bir yll i<;inde ameliyat edilen hastalar i<;erisinde 15 tanesinde ameliyat sHasmda ultrasonografi (ASUS) kullamlml;;hr. Olgularm klinik ve radyolojik ozellikleri ile ultrasonografik bulgulan Tablo I'de
Tablo I:Ameliyat Slrasmda Ultrasonografi Kullamlan 15Hastamn Klinik ve Ultrasonografik Ozellikleri
OLGUNO YA$/CiNSiYET
YERLE$iM AMELiYAT SIRASINDAKi USG BULGULARIHisTOP ATOLOJiK TANI 1
49/K Parietal, sag C;:okmerkezli glioma ye
Smlrlan belirgin olmayan, hiper ye hipoekojen homojen olmayan lezyonlar mikroapse odaklan
2
62/K Korpus kallozum, talamus,KatJ, hiperekojen, slmrlan klsmen belirgin olan lezyonlarBirincil beyin lenfomasl
periyentrikiiler bolge
3
18/E Oksipital, sol OsteosarkomKatJ, homojen, hiperekojen ye smrrlan belirgin lezyonmetastazl 4
35/K Parietal, sag Hiperekojen ye hipoekojen alanlar i<;eren lezyonArterioyenoz malfonnasyon
5
17 lE Konus medullaris, kauda ekinaKatJ, hiperekojen, diizgiin konturlu, homojen lezyonNorinom 6
57/K Pons, mezensefalonSmlrlan belirgin, homojen, hiperekojen lezyonHematom 7
24/K Torakal3-4, omurilik i<;iHiperekojen, smrrlan kIsmen belirgin lezyonAstrositom 8
57/K Frontal, sol Hiperekojen, smrrlan belirgin lezyonAstrositom 9
37/K Servikal 3-4, omurilik dl~lNorinom
KatJ, homojen, hiperekojen ye smrrlan belirgin diizgiin konturlu lezyon 10
37/E TorakaI5-6, ekstraduralHiperekojen, smrrlan belirgin lezyonEkstramediiller hematopoiezis 11
49/E Parietal, sag Homojen olmayan, hiperekojen kat! lezyon ye hipoekojen kistik yapIlarGlioblastoma multifonne 12
41/K Frontal, sag Smrrlan belirgin olmayan, kat! ye hiperekojen lezyon, hipoekojen kistik komponentGlioblastoma multifonne 13
40/E Oksipital, sol HematomSmlrlan belirgin, hiperekojen, homojen lezyon
14
IDlE Frontal, sag Hiperekojen, goriintii kusuruna yol a<;anlezyonKur~un
15
Turk Noro§irurji Dergisi 8: 47 - 54, 1998
gosterilmi;;tir. Hastalarm 8 tanesi kadm, 7 tanesi erkek olup ya;;lan 10 ile 62 arasmda degi;;mektedir. Olgularm 11tanesinde kafa ic;i, 4 tanesinde ise omurga kanal1 ic;i cerrahi giri;;im sIrasmda ultrasonografik goriinruleme yontemi kullamlml;;hr. Hastalanmlzm 10 tanesi rumor, 1 tanesi arteriovenoz malformasyon, 3 tanesi hematom,
1
tanesi ise kafa ic;i yabanCl cisim ($ekil 5) nedeniyle ameliyat edilmi;;lerdir.Ameliyat Srrasmda Kullamm Teknigi
Ameliyat slrasmdaki rum goriinhilemeler B-mode real-time ultrasonografi cihazl (B-model RTX200, General Electric, ABD) ile elde edilmi;;tir. Lezyonun yerle;;imine gore 5.0 veya 7.5 Mhz'lik transducer
Suzer: Ameliyat Slrasmda U/trasonograft probe kullamlml;;hr. Ameliyat alanmdaki steril ;;artlan korumak amaClyla ara kablo steril ortii ile ortiilmii;;tiir. Prob iizerine jel konulduktan soma steril eldiven ic;ineyerle;;tirilmi;;tir.
Kafa ic;i lezyonlar ic;in prob kraniotomiden hemen soma ameliyat alamna sokulmu;;tur. Duranm iizerinden alman goriintiilerle dura ac;lldlktan soma dogrudan korteks iizerinden alman goriintiiler arasmda fark olmadlgl yaYlmlarda bildirildigi ic;in ultrasonografi dura ac;llmadan once yapllml;;hr ($ekil 2,3). Beyin sapl hematomu olan hasta ve interhemisferik yolla girilerek korpus kallozum iizerindeki lezyonu C;lkanlan lenfomah hasta ($ekil 4) ic;in ek olarak dura ac;lldlktan soma da ultrasonografik goriintiileme tekrarlanml;;hr.
$ekill: Olgu 9. Sagittal (a) ye aksiyal (b) MRG tetkikinde seryikal3-4 arasmda yerle~en ye omuriligi arkaya-saga dogru iten omurilik dl~l tiimor (norinom) goriilmektedir. Laminektomiden hemen soma yapllan sagittal (e) ye aksiyal (d) ultrasonografik ineelemede kah, hiperekojen ye smulan belirgin lezyon goriintiilenmi~tir. (ok: arka dura, ok ueu: omurga cismi, T: ti,imor)
Tiirk Noro§iriirji Dergisi 8: 47 - 54, 1998
$eki12: Olgu 12, a) on yll once sol frontal glial tiimor nedeniyle ameliyat edilen, ~imdi sag frontal tiimor (glioblastoma multiforme) nedeniyle ba~vuran hastanm MRG incelemesi, b) yapllan USG tetkikinde hipoekojen kist (ok) ye falks'm (f) sag tarafmda yerle~en, slmrlan belirginolmayan hiperekojensolid tiimor (T) saptanml~hr.
Kraniotomi alaru steril serum fizyolojik ile Yikanarak yeterli akustik pencerenin olu~masl saglanml~tIr. Anatomik yonelimin bozulmamasl amaclyla once falks, tentoryum ve ventrikiiler sistem gibi normal yapllar goriilmii~ ve daha soma lezyona yonelinmi~tir. Lezyonlardan en az iki planda (aksiyal, koronal, sagittal) goriintii almml~hr.
Omurga kanah il;i yerle~imli lezyonlar i<;in laminektomiyi takiben cerrahi alan steril serum fizyolojik ile doldurulmu~tur. Transduser probu durarun iizerine dokundurulmadan, su havuzunun
Siizer: Ameliyat Slrasmda U/trasonografi
$ekil 3: Olgu 11,a) sag temporoparietal bolgede kistik ye kah klslmlan olan tiimoral (glioblastoma multiforme), b) hastanm dura iizerinden yapllan USG tetkikinde slmrlan belirgin olmayan, heterojen goriiniimde, kah, hiperekojen tiimor ye hipoekojenkistlergoriilmektedir.Once kisteUSG e~liginde ponksiyon yapllarak basm<;azalhlml~ soma tiimor "lkanlml~hr. Kisti<;indekiponksiyon ignesinin ueu okla gosterilmi~tir(K:kist,T:tiimor).
i<;ine batmlarak i~lem ger<;ekle~tirilmi~tir. Once sagittal pI and a goriintiiler ahnml~, daha soma transducer 90° <;evrilerek aksiyal plandaki goriintiileme yapllml~tIr ($ekill).
SONUC;LAR
Ameliyat slrasmda ultrasonografi kullarulan 15 hastarun tamammda lezyonun tarn yerle~imi, normal noral dokuyla slrurlan ve kom~u anatomik yapllarla
Turk Noro§irurji Dergisi 8: 47 - 54, 1998
$ekil 4: Olgu 2, a) kontrasth koronal MRG tetkikinde lateral ventrikiiller arasmda ve sol derin temporalde hiperintens tiimoral lezyonlar (lenfoma) goriilmektedir, b) koronal diizlemde yapllan ameliyat slrasmda U5G'de lateral ventrikiiller ve 3. ventrikiil arasmda yerle~en tiimoral doku gosterilmi~tir.(T:tiimor)
olan ili~kisi goriilmii~tiir. Dura mater/in iizerinden yapllan inceleme bize lezyonun tarn iizerine ula~mamlZ i<;inyapllmasl gereken dura insizyonunun en uygun yerini gostermi~tir. Aynca kortikal kesi ve miyelotominin en az diizeyde yapllarak normal noral dokuya en az hasar verilmesine yardlmcl olmu~tur. Lezyon <;lkarhldlktan soma yapllan kontrol ultrasonografi bize tarn eksizyonun ger<;ekle~tigini ameliyat slrasmda gostermi~tir. t~lemin uygulanmasl ortalama 20 dakika kadar siirmii~ olup hi<;bir hastamlzda enfeksiyon goriilmemi~tir.
Suzer: Ameliyat SlTasmda Ultrasonografi
TARTI~MA
Nororadyolojide kullamlan bilgisayarh tomografi (BT), manyetik rezonans goriintiileme (MRG) ve anjiografi gibi cihazlann hlZla geli~mesi cerraha ameliyat oncesi hazlrhk doneminde lezyon hakkmda ayrmhh bilgi vermekle beraber ameliyat suasmdaki radyolojik destek yeterli oranda saglanamamaktadlr. Parankim i<;i yerle~imli bir lezyonun tarn yerinin saglanmasl, smularmm belirlenmesi, kom~u anatomik yapllarla olan ili~kisinin goriilmesi ve ne kadannm <;lkanldlgmm ameliyat suasmda degerlendirilmesi i<;in kullamlabilen en kolay ve en ucuz tetkik ameliyat suasmda ultrasonografik goriintiileme yontemidir. Ultrasonografi tamsal ama<;la yakla~lk olarak 35 ylldu kullamlmaktadlr. 1960/h ylllarda kullamlan A-mode cihazlar sadece lezyonun derinligi hakkmda bilgi verirken, 1970/li ylllarda geli~en B-mode real-time ultrasonografi yontemi ile alman goriintiilerin aym and a monitorden izlenmesi imkam ortaya <;lkml~hr.Bu teknik ilerlemeler sonrasmda noro~iriirji pratiginde ameliyat suasmda ultrasonografi kullammmm yararlan hakkmdaki yaymlar 1980/li Ylllann ba~mda <;lkmaya ba~laml~hr (3/5/24/27). Giiniimiizde ultasonografik goriintiilemenin ameliyat suasmda kullamm endikasyonlan giderek artmakta ve yaYlmlarda slk<;a kar~lmlza <;lkmaktadu.
Ameliyat slrasmda kullamlan ultrasonografi prob/lan 3.5 MHz ile 10 MHz arasmda degi~mektedir. Lezyonlann <;ogu5 MHz/lik prob ile a<;lk<;agoriintiilenebilir fakat derin yerle~imli lezyonlar i<;in3.5 MHz, yiizeye <;okyakm lezyonlar i<;inise 7.5 veya 10 Mhz probe kullamml gerekebilir. Transduser probu ile yiizey arasmdaki temasm tarn olarak saglanabilmesi ve yeterli akustik pencerenin olu~masl i<;insteril serum fizyolojik (SF) kullamhr. Kafa i<;ilezyonlarda siirekli SF ile Ylkama yeterli olmakla beraber, goriintii kusurlanm onlemek amaClyla inceleme, i<;i SF doldurulmu~ eldiven iizerinden yapllabilir. Omurilik cerrahisinde ise cerrahi alanm SF ile doldurulmasl sonrasmda probe su havuzuna batmlarak dura iizerine dogrudan temas yapllmadan goriintiiler elde edilir (2,4/10/ 19/26). Kafa i<;ipatolojilerde, anatomik yonelimin bozulmamasl amaClyla once falks, tentoryum ve ventrikiiler sistem gibi normal anatomik yapllar goriildiikten sonra lezyona yonelinmesi tavsiye edilmektedir (4/26). t~lemin duranm iizerinden yapllmasl ile dogrudan korteks iizerinden yapllmasl arasmda goriintii a<;lsmdan fark olmadlgl bilinmektedir. Aynca dura a<;llmadan once yaplla~
Turk Noro~irurji Dergisi 8: 47 - 54, 1998
goriintiileme sonucunda tarn lezyonun iizerinde kalmak i<;in gerekli en uygun dura kesisinin yeri saptanabilir. Bu nedenlerle i~lem kraniyotomiden hemen sonra ve dura a<;llmadan once yaplhr. Omurilik lezyonlarmda sagittal ve aksiyal planda, kafa i<;ilezonlarda ise aksiyal, koronal ve sagittal planda goriintiiler ahmr.
intraparankimal yerle~imli tiimorler beyin ve omurilige gore hiperekojen goriintii verirken etrafmdaki odem, tiimor i<;inekroz ve kistler ise hipoekojen olarak goriiliirler (3,6,13,16,17,20,21,23).
riimorler artml~ hiicre miktan ve ekstraselliiler i<;erikleri nedeniyle beyinden daha fazla ekojendir fakat kitlelerin hiperekojen goriintiilerindeki bu eko yapllanmalan tiimoriin histopatolojik tipi ile ilgili bilgi vermez (6,13). Le Roux ve ark. (16)bird en daha fazla ameliyat edilen veya radyoterapi alan hastalann ameliyat sIrasmda ultrasonografide saptanan tiimor
Suzer: Ameliyat Slrasmda U/trasonografi
$ekil5: Olgu 14.Silah yaralanmasl nedeniyle ameliyat planlanan hastada kafa ic;indeki kur~unun tiC;kere yer degi~tirdigi saptandl. Ameliyattan hemen once yapllan tetkiklerde (a,b) kur~unun sag frontalde kemigin tistiinde oldugu saptandl. Ameliyat slrasmda ise kur~un (ok)beyin parankiminin ic;indenUSG e~liginde C;lkarhldl(c).
hacimlerinin BT'lerinde saptanan tiimor hacmine gore daha fazla ol<;iildiigiinii ve bunun gliozise bagh oldugunu belirtmi~lerdir.
Parankim i<;ihematomlarm ba~langl<; anmda hipoekojen olup, ortalama bir dakika (22-90 saniye) i<;indehiperekojen hale geldikleri Lillehei ve ark.(18)
tarafmdan gosterilmi~tir. A ym <;ah~mada artml~ ekojeni sebebinin plhhla~ma mekanizmasl ile ilgili olmaYlp eritrositlerin agregasyonuna bagh oldugu gos terilmi~tir.
I<''1fa travmaSl ge<;iren hastalarda ASUS kullamml ile ilgili <;e~itliyaymlar bulunmaktadIr. Enzman ve ark. (5), Br'de goriintii kusuru yaratan yabancl cisim ve madeni par<;alar ile beyine batan kemik par<;alanmn ultrasonografi kullamlarak kolayhkla yerlerinin belirlenebilecegini bildirmi~lerdir. Andrews ve ark.
0),
agu kafa travmaSl ve herniasyon nedeniyle Br <;ekilemeden acil ameliyata ahnan 17 hastada ASUS kullanml~lar ve bulgulanm ameliyat sonraSl Br ile veya kaybedilen hastalarda otopsi ile kontrol ederek, parankim i<;ikanama ve kontiizyonlarm 15 hastada(% 88) ASUS ile tesbit edildigini gostererek ultrasonografik goriintiilemenin faydasma dikkat <;ekmi~lerdir.
Turk Niiro~irurji Dergisi 8: 47 - 54, 1998
Ameliyat slTasmda ultrasonografi kullamml, aktif veya tromboze AVM'ler ile 4mm'den biiyiik anevrizmalarm goriintiilenmesinde de yardlmcl olmaktadlT (3,4,26). Her ne kadar kafa ic;idamarlarm cerrahisinde ultrasonografik goriintiileme nadiren gerekli olsa da sec;ilmi~vakalarda faydah olabilecegi bildirilmektedir (26). Anevrizmalarda kan aklmmm oldugu liimen hipoekojen, duvar ise hiperekojen goriintii verir. A VM'lerde aklm olan alanlar hipoekojenik, daha kah alanlar ise yiiksek ekojenitede goriiliirler. Aym ~ekilde besleyici ve bo~alhcl damarlar da ASUS ile saptanabilir ve takip edilebilirler.
Servikal spondiloz, travma veya enfeksiyon nedeniyle yapllacak anterior servikal giri~imlerde ameliyat slrasmda ultrasonografik goriintiilemenin faydalan hakkmda ozellikle son 5 yllda yaYlmlarda yazllar C;lkmaktadlr (11,12,22). Goodkin ve ark. (11) ile Nardone ve ark. (22) anterior servikal vertebrektomi vakalarmda ASUS kullanml~lar ve hastalara USG e~liginde yapllan dekompresyon miktanm ameliyat somaSI donemde c;ekilen BT ile kontrol etmi~lerdir. Sonuc;ta kemik eksizyonunun giivenli ve yeterli bir ~ekilde laterale dogru uzahlmasl ic;in, asimetri ya da yetersiz dekompresyonun onlenmesi ic;in ve tehlikeli olabilecek kadar a~m kemik almmasl riskini ortadan kaldlTmak ic;in ameliyat slrasmda ultrasonografi kullammmm faydah oldugunu belirtmi~lerdir. Aynca Ryken ve ark. (25) akondroplaziye bagh olarak servikomeduller basl saptanan 6 vakada yapllan arka c;ukur dekompresyonu ve atlas laminektomisi slrasmda dekompresyon miktanmn saptanmasl ic;in ASUS kullanml~lardlr.
Aschoff ve ark. (2) siringomiyeli cerrahisinde, Lunardi ve ark. (19) omurilik ic;i kavernoz anjiom saptanan 5 hastada, Kyoshima ve ark. (15) ise beyin sapl lezyonu bulunan 3 hastada ameliyat slTasmda ultrasonografi kullanml~lar ve omurilik kesisine ba~lamadan once lezyonun tarn yerinin saptanmasl, posterior miyelotominin en az diizeyde yapllmasl ve lezyonun tarn eksizyonunun ameliyat slfasmda goriintiilenebilmesi nedeniyle bu vakalarda ultrasonografik goriintiilemenin faydah oldugunu vurgulaml~lardlr. Aynca C;lplak gozle slmrlan zor belirlenen omurilik ic;i yerle~imli astrositomlarm hiperekojen goriintiileri nedeniyle omurilikten kolayhkla aynlabildikleri bildirilmektedir.
Tsutsumi ve ark. (27) geli~tirdikleri bir sistemle derin yerle~imli tiimor saptanan 3 vakada USG kontroluile biyopsi alml~lardlr. Kosvakages ve ark.
5uzer: Ameliyat 5lrasznda Ultrasonografi
(14) ise 1993 yllmda yeni bir noronavigator sistem geli~tirmi~ler ve 7 hastada kullandlklan bu sistemi "ultrasound-controlled neuronavigator-guided brain surgery - ultrason denetimli noronavigator rehberli beyin cerrahisi" ~eklinde tamtml~lardlT.
Sonuc; olarak, ameliyat slfasmda ultrasonografik goriintiileme yontemi beyin ve omurilik yerle~imli parankim ic;i lezyonlarm tarn yerle~imlerinin belirlenerek kortikal ve omurilik kesilerinin en az duzeyde tutulmasml, saglam noral dokuya en az zarar verilmesini, lezyonun slmrlan ve kom~u anatomik yapllarla olan ili~kisinin saptanmasml, travma sonrasmda yabanCl cisim ve kemik parc;alarm saptanarak <;1karhlmasml saglayan ve yapllan eksizyon miktanm ameliyat slTasmda cerraha gosteren bir yontem olarak noro~iriirji pratiginde daha slk yer almasl gereken bir yardlmcl tekniktir.
Yazisma Adresi: Or.Tuncer Stizer
Pamukkale Universitesi TIP Faktiltesi Noro~irtirji Anabilim Oah
20100 Oenizli Tel: (258) 211 48 05 Faks: (258) 242 11 34
KAYNAKLAR
1. Andrews BT,BedersonJB, Pitts LH: Use of intraoperative ultrasonography to improve the diagnostic accuracy of exploratory burr holes in patients with traumatic tentorial herniation. Neurosurgery 24:345-347, 1989 2. Aschoff A, Albert F, Mende U, Kunze S: Intraoperative
sonography in syringomyelia: technique, results, limitations. Acta Neurochir 123:176-177, 1993 3. Chandler WF, Knake JE, McGillicuddy JE, Lillehei KO,
Silver TM: Intraoperative use of reaLtime ultrasonography in neurosurgery. J Neurosurg 57:157-163, 1982
4. Co~kun E: Beyin ve omurilik ameliyatlannda ~eroperatif ultrasonografi kullamml (Tez).lzmir: Ege Universitesi, 1994
5. Enzmann OR, Britt RH, Lyons B, Buxton TL, Wilson OA: Experimental study of high resolution ultrasound imaging of hemorrhage, bone fragments, and foreign bodies in head trauma. J Neurosurg 54:304-309, 1981 6. Enzmann OR, Wheat R, Marshall WH, Bird R, Hanbery J, Silverberg GO, Britt RH, Shuer L: Tumors of the central nervous system studied by computed tomography and ultrasound. Radiology 154:393-399, 1985
7. Ford R, Ambrose J: The measurement of the position of midline structures in the skull with high frequency pulsed ultrasound. Brain 86:189-196, 1963
8. Fry FJ: Ultrasonic visualization of human brain
Turk N6ro§irurji Dergisi 8: 47 - 54, 1998 structure. Invest RadioI5:117-121, 1970
9. Galicich JH, Lombraso CT, Matson DD: Ultrasonic B.scanning of the brain. J Neurosurg 22:499-510/1965 10. Gooding AW, Berger MS, Linkowski GD, Dillon wp/
Weinstein PR: Transducer frequency considerations in intraoperative US of the spine. Radiology 160:272-273, 1986
11. Goodkin R, Haynor DR, Kliot M: Intraoperative ultrasound for monitoring anterior cervical vertebrectomy. J Neurosurg 84:702-704/1996 12. Goto S, Mochizuki M, Watanabe T, Hiramatu K, Tanno
T, Kitahara H, Moriya H: Long-term follow-up study of anterior cervical surgery for cervical spondylotic myelopathy with special reference to the magnetic resonance imaging findings in 52 cases. Clin Orthop 291:142-153/ 1993
13. Hammoud MA, Ligon BL, Elsouki R, Shi WM, Schomer DF: Use of intra operative ultrasound for localizing tumors and determining the extent of resection: a comparative study with magnetic resonance imaging. J Neurosurg 84:737-741/ 1996
14. Koivukangas J/ Louhisalmi Y/ Alakuijala J/ Oikarinen J: Ultrasound-controlled neuronavigator-guided brain surgery. J Neurosurg 79:36-42/ 1993
15. Kyoshima K, Kobayashi G/ Gibo H, Kuroyanagi T: A study of safe entry zones via the floor of the fourth ventricle for brainstem lesions. Report of three cases. J Neurosurg 78:987-993/1993
16. LeRoux PD, Berger MS, Ojeman GE, Wang K, Mack LA: Correlation of intraoperative ultrasound tumor volumes and margins with preoperative computerized tomography scans. J Neurosurg 71:691-698/ 1989 17. LeRoux PD, Winter TC, Berger MS, Mack LA, Wang
K, Elliott JP: A comparison between preoperative magnetic resonance and intraoperative ultrasound
Suzer: Ameliyat Slrasmda Ultrasonografi tumor volumes and margins. J Clin Ultrasound 22:29-36/1994
18. Lillehei KO, Chandler WF, Knake JE: Real-time ultrasound characteristics of the acut intracerebral hemorrhage as studied in the canine model. Neurosurgery 14:48-51/ 1984
19. Lunardi p/ Acqui M, Ferrante L, Fortune A: The role of intraoperative ultrasound imaging in the surgical removal of intramedullary cavernous angiomas. Neurosurgery 34:520-523/ 1994
20. Mayfrank L, Bertalanfy H, Spetzger U/ Klein HM, Gilsbach JM: Ultrasound guided craniotomy for minimally invasive exposure of cerebral convexity lesions. Acta Neurochir 131:270-273/ 1994
21. McGahanJP, Ellis WG/ Budenz RW, Walter JP/ Boggan J: Brain gliomas: sonographic characterization. Radiology 159:485-492/ 1986
22. Nardone EM, Chen JW/ Maggio W/ Nauta JM: The value of intra operative ultrasonography in cervical corpectomy: assesment by postoperative computed ~?mography. Neurosurgery 39:971-975/ 1996
23. Ozek MM, Pamir MN, Ozer AF, Ku~C;UluN, Erzen C: Ameliyat slrasmda kranial ultrasonografi uygulamasl ve sonu<;lan. Turk Noro~ir Derg 2:21-26/1991 24. Rubin JM/ Dohrmann GJ: Intraoperative neurosurgical
ultrasound in the localization and characterization of intracranial masses. Radiology 148:519-524/ 1983 25. Ryken TC, Menezes AH: Cervicomedullary
compression in achondroplasia. J Neurosurg 81:43-48/ 1994
26. Sigel B: Operative ultrasonography, ikinci bash, New York:Raven Press, 1988/ 175+26 s.
27. Tsutsumi Y/ Andoh Y/ Inoue N: Ultrasound.guided biopsy for deep seated brain tumors. J Neurosurg 57:164-167/ 1982
YORUM
Yazarlar, <;okuzun ylllardrr n6ro~iriirji pratiginde kullamlan, yararlan ve smrrlan <;okiyi bilinen bir y6ntemi tekrar sunmaktadlr. Yine yazarlarm sundugu ve y6ntemin kullamlml~ oldugu hastalar yerle~im a<;lsmdan cerraha hi<; bir zorluk <;lkarmayacak olgulardlr. Hatta aralannda 5-6 cm boyutlarmda subkortikal yerle~imli kitleler vardlr. Yerle~imi zor, kii<;iik ve se<;ilmi~ bir lezyon grubunda (6megin derin yerle~imli kavemomlar) yapllacak bir <;all~mayazlyt daha anlamh kllabilirdi.
Toygun Orbay
Gazi Universitesi TIp Fakilltesi N6ro~iriirji ABD
