Suat Yalaz’ın
adını bilenler
alışılmışın
dışında bir
şeyle karşı
karşıya
olduklarını
hemen
anlayacaklar. Çünkü “Enver
Paşa Efsanesi” Çizgi roman
biçiminde hazırlanmış bir
çalışma.
Uzun bir süre Fransa’da da kalmış olan sanatçının yapıtları bu ülkede ve Kana da’ da yayımlanmış. F ransızlar Karaoğ- lan’ı Arapça büyük anlamına gelen Ke bir adıyla yayımlayarak Fransızca ko nuşan Arap ülkelerinde de pazarlamış lar.
Enver Paşa Efsanesi onun aynı adla Sabah gazetesinde yayımlanan dizisini kitap biçiminde okuyucu karşısma ge tiren bir çalışma. Sanatçının ona başla madan önce uzun süre konuyu araştır dığı, kaynakları taradığı anlaşılıyor. Büyük bir özenle hazırlandığı görülen kitabın üstüne de “..belgesel resimli- rom an.. ” sözcükleri yerleştirilmiş.
Çağdaş bir anlatım biçimi olan çizgi roman ülkemizde de çok yaygın olma
la öykü kurgulamaya dayanan bir gra fik sanat. O nun da tarihsel bir gelişme si var, geçmişte de benzer anlatım bi çimleri kullanılmış. Adının ilk bölümü görsel yanının elle çizilmiş resimlerden oluştuğunu, ikinci bölümü de bir ya da daha çok sayıda tip yaratarak onların başından geçen olayları belli bir sürek lilik içinde anlattığını belirtiyor. Çağ daş çizgi romanın en önemli özellikle rinden biri, çizgi ile yazmın birbiri içi ne girmiş, ayrılamaz bir bütün oluştur maları. Anlatılan öyküde her ikisinin de eşit payı var. Bunu gerçekleştiren en önemli araçlardan biri çizimlerde yer alan ve konuşmaları, düşünceleri yansıtan “balonlar”. Resimli roman deyişi ise yazıyla resmin ayrı ayrı oldu ğu, önceden var olan bir yazının daha sonra resimlendiği dönemlerden ka lan bir tanımlama.Çizgi romanı bir an latım biçimi olarak çeşitli alanlara uyar lamak .olası. Ünlü öykülerin, romanla rın bu yolla yeniden
metne dayanmak zorundalar, çizimle- rin de buna uygun bir biçimde hazır lanması gerekiyor. Bu ise yazı ağırlıklı bir çalışmanın ortaya çıkmasına neden oluyor. Eldeki metne uygunluğu sağla mak için çizimlerin içine ve araşma yerleştirilen uzun açıklama yazıları ve karşılıklı konuşmalar, bir süre sonra çizimlerin doğal akışını zedelemeye başlıyorlar. Bu da okuma/izleme tem posunu düşürüyor. İlginin yitirilmesi tehlikesi doğuyor.
Enver Paşa Efsanesi de kendini bu sakıncalardan tümüyle kurtaramamış. Onda da tempoyu yazılı anlatım belir liyor ve çizimi arka plana itiyor, hatta zaman zaman gereksiz bir ayrıntı du rumuna düşürüyor. Kitabı okunur/ izlenebilir kılan Suat Yalaz’ın gerçek ten usta işi çizimleri ve büyük bir titiz likle sadık kalmaya çalıştığı tarihsel gerçekler olmuş.
Konuya ilgi duyuyorsanız ve daha önce benzer bir çalışmayla karşılaşma- dıysanız, onu alanındaki ilginç bir de neme olarak önermek isteriz. ■
Suat Y alazdan ilginç bir deneme
Enver Pasa Efsanesi
.— --- --- -
5
ÜSTÜN ALSAÇ
B
u kez değişik bir yapıt tanıtmak istiyoruz. Suat Yalaz ta rafından hazırlanmış olan En ver Paşa Efsanesi adlı kitap. Hazırlayıcısının adını bilenlerin he men alışılmışın dışında bir şeyle karşı karşıya olduklarını anlayacaklar, çün kü bu çizgi roman biçiminde hazırlan mış bir çalışma. Adının söylediği gibi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dö neminde üstlendiği görevlerle ülkesi nin yazgısı üstünde söz sahibi olmuş bir devlet adamının, Enver Paşa’nın yaşamını, yaptığı işleri konu alıyor.Suat Yalaz (doğ: 1932) ünlü bir çizgi romancı, en iyi bilinen yapıtı da Kara- oğlan. Çizerlik yaşamına karikatürle başlamış. 1950 Kuşağı karikatürcüleri arasmda yer alıyor. 1956’da Güzel Sa natlar Akademisi’ni (bugünkü Mimar Sinan Üniversitesi) bitirdikten sonra çizerlik alanındaki çalışmalarına daha çok ağırlık veren sanatçının ilk çizgi ro man denemeleri karikatür çizgisiyle ve gülmece içerikli. Gerçekçi çizimler kullanarak geçmiş bir zamandaki kah ramanlık öykülerini konu alan anla tımlara yönelmesi 1960’da, mimar ve romancı Aptullah Ziya Kozanoğ- lu’nun yazdığı Kaan romanının resim lemelerini yapmasıyla başlıyor. Bunu da daha sonra kendi yarattığı Karaoğ- lan tipiyle sürdürüyor.
Suat Yalaz’m çalışmaları çizgi ro manla sınırlı kalmadığı gibi ünü Türki ye dışına da taşmış. Yarattığı Karaoğ- lan tipinin sinemaya aktarılması çalış malarına katıldığı, hatta kimi filmlerin yönetmenliğini üstlendiği biliniyor.
Enver Paşa Efsanesi / Suat Yalaz /
Yalaz Prodüksiyon Yayınları / İstanbul, 1993/1% sayfa! 16x23.3 cm.
sına karşın elişticisi olmayan bir sanat dalı. Bunun nedeni daha çok çocuk ve genç yaştaki okuyuculara seslenen bir yaratı alanı olduğunun düşünülmesi ve belki biraz da bundan dolayı, çok önemsenmemesi. Oysa bir yaratı türü olarak ilginçliğinin dışında, önemli bir üretim ve tüketim potansiyeli de oluş turuyor. Tüketicilerinin önemli bir bö lümü çocuklar ve gençler de olsa, bu alanda nitelikli olanla niteliksiz olanları ayırmaya yardımcı olacak eleştiriler den, tanıtmalardan bugüne kadar yok sun kalmasını anlamak zor. Ünlü bir çizgi roman ustasının önemli bir tarih sel kişiyi konu alarak bu anlatım biçi miyle büyüklere seslenmek istemesi, belki bu alanın eleştiriye açılmasına da katkıda bulunur.
Çizgi roman resim dizileri aracılığıy
işlenmesi ya da çizgi romanın tanıtma cılıkta kullanılması bunların yalnız iki si. Belgesel nitelik taşıyan çalışmalarda da kullanılabiliyor doğal olarak. Bu nun ülkemizden bir örneği, Ayhan Ba- şoğlu tarafından hazırlanan ve 1981’de Kültür Bakanlığı tarafından İngilizce, Fransızca ve Arapça olarak basılmış olmasına karşın çok bilinme yen Altın Saçlı Kahraman adlı yapıt. Burada Atatürk’ün yaşamı çizgi ro man tekniğiyle anlatılıyor. Suat Ya- laz’ın da bu tür çalışmaları var, bunlar dan biri gene bir gazetede yayımlan mış ve İslamlığın ilk dönemindeki olay larla Bedir Savaşı’nı konu alıyor.
Çizgi romanın belgesel nitelikteki konular için çok yatkın bir anlatım bi çimi olduğu söylenemez. Bu tür çalış malar önceden hazırlanmış bir yazılı
■ 4 Doktor Mahpeyker Enver Hanım, Suat Yalaz a babası Enver Pasa hakkında anıları nı anlatırken.
Suat Yalaz'ın çeşitli çalışmaları... t
C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 76 S A Y F A 7
