A.
tl.
Veteriner Fakültesi PatoloJik Allatomi Kürsüsü Pr~l Dr. Mahir Pamuk(u1961-1972 YILLARI ARASINDA ANKARA VE YÖRESİNDE
ATLARDA RASLANAN HASTALıK VE TÜMÖRLER
Erdoğan Ertürk* Mahir Panıukçu** Fikret Tanzer***
Infectious, noninfectious and neoplastic disease s of horses in Ankara in the period of 1961-1972
Suınınary: A tolal of 703 horses wc re neeropsied and 102 biopsy specimens "ere histologieally exarnined in the period. Infeeıious werc diagnosed in 208 horses (29.6 %) in whieh the gl and ers took ıhe majority of eases ([8 %). Telanus (6 %), Equine virus aoorıion (3 %), :Ylalignanı edema (1.4 %), Swamp fever (o. 8 %), Equine pc.,t (0.4 %) and Boır-yomyeosis (o.i %) were raıher infrequenıly detected. The glanders' lesions were loeali,ed İn ıhe nose (63%), lungs (49 %), skin (20 %), lymph nodes ([5 %), spken ( 15%), tesles (5 %), liver (1.7 %), lraelıc~a (1.7 %), kic.lneys (0.8 'lo) and in bones (0.8 %). Traumatic disturbanees oeeurred in [gı animals (~7.2 %) and were consisting ofrupture ofperforations (19.9 '/'0) Foreign body injury (6.5 %), wounds (3.4 %), Fraelure and luxations (2.2 %),
Cerebral hemorrhages (1.2 % ) and burns (0.4 'lo). Para,iıie infeetions were found in only 72 horses examined (10.2 %) most ofwhieh was inıestinal nemalodes (8.6 %). Among ıhese Parascaris equorum (5.8 %) and Strongylus vulgaris (2.9 'Yo) were the most frequenı; and Selarİa equina (1.5 %), Parafilaria mulıipapillosa (0.[ %), Gastrophylus and habronema (3.6 and o.i %respectively), and Piroplasma eaballi (0.1 %) were all rarely deleetaok. The real eause of deaıh was nor dearIy understoad in 78 neeropsies (I 2 %) since there many dif-ferent and eonfusing lesions deleeted in several organs exanıinec.l.
In 703 horses necropsied only 4 animals had unknown neoplastie diseases that uneo-vered during postmortem examinations (0.6 %). Tlıese \Vere a preputial squamous cell careinoma, t\Vo metastasizing axillary ınelanosareomas, aliver hemangiosarcoma. A eerebral cholestcatoma that was a tumor likc mass of, eholesterol preeipitate was found in another horse examined histologieally. In 102 biopsies ıogethcr with the neeropsies 62 granulatian tissues and 44 real tunıors were diagnosed. The proportion of malignant to benigne (16/27), epithelial to mesenehymal tumor ([8/25) and earcinoma to sareoma ([2/4) indieated that in horses mc'enclıymal tissues give rise to more tumors but the cpithelial neoplasms were more malingnant in their nature.
* A. Ü. Veteriner Fakültesi Paıolojik Anatomi Kürsüsü Doçcnti Ankara-Türkiye
** A. Ü. Veteriner Fakültesi Patolojik Anatomi Kürsüsü Profesörü Ankara-Türkiye *** A. Ü. Veteriner Fakültesi Patolojik Anatomi Kürsüsü Asistanı Ankara-Türkiye
626 Erdoğan Ertürk - Malıir Pamukçu - Fikret Tanzer
Özet: 1961-72 arasındaki 12 yıllık sürede 703 atın otopsisi yapılmış ve 102 atın da biyop-si materyali ineelenmiştir. 208 atta rastlanan enfeksiyöz hastalık oranı % 2g.6 dır. Bunlar arasında Mallcus 124 olayla başta gelmiş (% 18), bunu sırasıyle Tetanose (40 olayda % 6), Viral abortus (24 olayda %3), ~ıaligne ödem ('X, 1.4), Anaemie enfeksiyöz (% 0.8). At vebası (%0.4) ve Botryomycose (% 0.1) izlemiştir. Ruam hastalığında şekiııenen lezyonlar sırasıyla burunda (% 63), akciğerlerde (% 49), deride (% 20), lenf/düğümleri (% iS) ve dalakta (% ıS), testisler (% S), karaciğer (% 1.7) ve traclıı-a (% 1.7), böbrekler (% 0.8) ile kemik dokusunda (% 0.8) yerleşmiştir. Traumatik bozukluklar toplam ıgı alla ölüme sebep olmuştur (% 27.2). Bunlar arasında iç organlarda şekiııenen yırtılma ve delinmeler başta gelmiştir (% ıg.g). Yabaneı cisimlere ilgili trauma (% 6.S), yüzlek ve derin yaralar
(%3.4), kemik kırık ve çıkıkları (%2.2), beyin kanaması (% 1.2) ve çeşitli dereceden yanık olayları (% 0.4) da ölüme yol açmışlardır. Olayların 72 sinde parazitlere rastlanmıştır (% 10.2). Nematod'lar başta gelmiş (% 8.6), bunlar arasında ise Parascaris equorum (% S.8) iJe Strongylus vulgaris (%2.g) ön sırayı almıştır. Setaria equina (% LS), Parafilaria mul-tipapiııosa (% o.ı), Gastrophylus (% 3.6) ve Habronema (% 0.1) ilc Piroplasma caballi (% 0.1) de rastlanan parazitler arasında görülmektedirier. Ölüm sebebi 87 atta açık bir sebebe bağlanamamıştır (% 12.4). 703 otopsinin 4 ünde (% 0.6) ve 102 biyopsi mater-yalin 40 tanesinde (% 39.2) tümör teşhis edilmiştir. Otopsilerde bulunan neoplazmalar 2 olayda generalize olmuş axiııar köklü Melanosarcom, bir atın preputiumundan gelişmiş yassı hücreler kanser ve bir atın karaciğerinde oluşmuş Hemangiosarcom şeklinde tanım-lanmıştır. Bir başka otupside, beyin dokusunda kolesterin yığınlarından yapılmış tümör benzeri bir kütle olarak Cholesteatom bulunmuştur. İncelenen tümörlerde malignite oranı (16/23), Epital/Mesenchymal tümör nisbeti (18/2S) ve KarsinomjSarkom oranı
(12/4) olarak bulunmuştur. Bu oranlar atta Mesenchymal tümörlerin daha sık görülebi-leceğini, ancak epital tümörlerinin bunlara kıyasla üç defa daha malignant karekterde olduğu göstermektedir.
Giriş
Kürsümüz otopsi rapor aqivIerinin incelenmesiyle çeşitli hayvan türlerinde görülen hastalık ve tümör nevilerini yayınlamağa devam ediyoruz (I -8). Bundan amacımız Ankara Veteriner Fakültesi Kli-nikierine gelen hayvanlarda görülen hastalık ve tümör çeşitlerinin neler olduğunu anlamak ve insidansıarının yıllara göre değişip değiş-mediğini saptamaktır. Bu yazımızda son i 2 yıl zarfında Ankara ve
yöresinde atIarda görülen hastalıklar ile tümörler ele alınmıştır.
Materyal ve Metot
i96i - i972 yıllarını kapsayan sürede kürsümüzde otopsi ve
histo-lojik yoklama amacıyla gelen 703 at kadavrası ve histopatohisto-lojik tanım için gönderilen i02at biyopsi materyali üzerinde çalışılmıştır. Elde edi-len sonuçlar etiyolojik yönden gruplandırılmış ve !ezyonların makro ve mikropatolojik analizleri yapılmıştır. Kırk tümör olayının incelen-mesiyle neoplazmaların tip ve huyları saptanarak sonuçları birer cet-vcI halinde sunulmuştur.
1961-1972 Yıııarı Arasında Ankara ve Yöresinde ...
Sonuçlar
627
Son r2 yıl zarfında, kürsümüzde toplam olarak 703 atın otopsi ve histopatolojik yoklaması yapılmıştır. Elde olunan sonuçlara göre ölüm sebepleri tesbit edilmeğe çalışılmıştır. Aynı sürede, ayrıca, 102 attan elde edilen biyopsi materyalinin histopatolojik yoklaması da yapılmış-tır. Otopsi ve biyopsi Olay sayılarının yıllara göre dağılışı Cetvel. i de
gösterilmiştir.
.
Cetvel. i: 1961-1972 Yıllarında Ankara Veteriner Fakültesi Patolojik Anatomi Kürsüsünde İncelenen At Otopsi ;ve Biyopsi Materyali Sayıları:
Yıllar Otopsi sayısı Biyopsi sayısı
1961 68 12 1962 46 5 1963 58 i 1964 93 14 1965 61 ıo 1966 88 30 1967 60 ıo 1968 53 7 1969 50 4 197° 45 4 1971 42 4 1972 37 ı
.-Toplam 12 Yılda 703 Otopsi ve 102 Biyopsi ma.
Cetvel ı 'de görüldüğü gibi yıllık otopsi sayısı 37-93 ve biyopsi ade-di de 1-3° arasında değişmekte ve yıldan yıla büyük farklar gösterebil. mektedir. Son yıllarda at otopsi ve biyopsi sayılarında devamlı bir azalma görülmüştür. Bu azalmanın Ankara'da at arabalarının bele-diyeee kısıtlanması sonu meydana geldiği zannedilmektedir.
Otopsilerde bulunan hastalıklar etiyolojilerine göre çeşitli gruplara ayrılmışlardır (Cetvel. 2).
Cetvel. 2: 1961-1972 Yıllarında Atlarda Saptanan Hastalıklarda Etiyoloji: Etiyolojik gruplar: Enfeksiyon hastalıkları Parazitozlar Traumasel bozukluklar Noncnfeksiyöz hastalıklar Olay Sayısı 208 72 ıgı 232 703 Atıaki % oranı 29.6 10.2 27.2 :n.o
Enfeksiyon hastalıkları arasında r24 atta teşhis edilen Ruam has-talığı başta gelmiş (% ı 8), bunu Tetanose (40 olayda
%
6), Rhinop-neumonitis ya da kısrakların viral abortus'u (24 olayda%
3), Maligne oedem (ro olayda%
1.4), Anaemie infeetieuse (6 olayda%
0.8), At628 Erdoğan Ertürk - Mahir Pamukçu - Fikret Tanzer
vebası (3 olayda
%
0.4) ve Botryomycose (ı olayda%
o. i) izlemi~ler-dir.Ruam hastalığında ~ekillenen lezyonların yerleştikleri organ ve dokular olay sıklığına göre Cetvel. 3'te sıralanmı~tır.
Cetvet. 3: Mallcus'ta Lezyonların Lokalizasyonve İnsidansları:
Organ-Doku Olay sayısı 703Şt aki % si 124 Ruamlıdaki %si
Burun 78 ii 63 Akciğerler 60
.
8.6 49 Deri 24 3.4 20 Lenf düğümleri 18 2.6 15 Dalak 18 2.6 15 Testisler 6 0.9 5 Karaciğer 2 0.3 1.7 Trachea 2 0.3 1.7 Böbrekler i 0.1 0.8 Kemik i 0.1 0.8Cetvelde burun ruamını akciğer lezyonlarının izlediği dikkati çekmektedir. Ancak bu olaylardan yalnız 8 atta lezyon yalnızca buru-na münhasır kalmış, arta kalan 70 atta akciğer veya diğer organlarla müşterek bulunmuştur. Derideki bozukluklar burun etrafı, boyun ve bacaklarda yerleşmiş ve çoğunlukla yüzlek lenf düğümleri yangısıyla berab~r olmu~tur. Altmı~ atta rastlanan akciğer ruamının 4 tanesinde burunda bozukluk bulunmaması dikkati çekmiştir. Lenf düğümü lez-yonlarının burun ve akciğerdeki lczyonlara bakışla daha seyrek sap-tandığı göze batmaktadır. Dalakta da lenf düğümlerindeki hastalık insidansına eşit sıklıkta bozukluk bulunmsı, hastalığın generalizasyo-nunda bu organın seçim yeri olduğunu göstermektedir. Altı atta sap-tanan testis ruamının hepsinde diğer organlarda da bozukluk görül-mesi, bu lezyonun daha çok bir generalizasyon sonu olduğuna i1?aret etmektedir. Pek seyrek olaylar halinde de olsa karaciğer, trachea, böb-rekler ve kemikte ruam lezyonlarına rastlanmış bulunması bu hastalı-ğın ne derece sinsi bir generalizasyon yapabileceğini göstermektedir. Lenf düğümlerinden sııbmaxillar, retropharyngeal ve tracheo-bron-chial olanlar hastalığın en sık görüldüğü yerler olmuştur.
Enfeksiyonlu hastalıklar arasında bir yara enfeksiyonu olarak bi-linen tetan03e'un sık sık ortaya çıkmış bulunması, memleketimiz at-çılığında bakım ve hijyenik koşulların gereği kadar iyi olmadığını gös-termektedir.
Kısraklann viral abortus'u ülkemizde yeni yeni görülmeğe ve ta-nınmağabaşlamıştır (I, 6). Bu hastahk Tarım Bakanlığına ait kurum-lardan kürsümüze gönderilen atık yavru karaciğerinde veya bronch
ı961-1 972 Yıııan Arasında Ankara ve Yöresinde: .. 629 epitellerinde intranuclear Cowdry-A tipi patognomonik inklüzyon-ların görülmesiyle açık bir şekilde ortaya konmuştur (I, 2,6)
Paraziter hastalık toplam 72atın otopsisinde ortaya konabilmiş-tir (% 10.2) ve çoğunluğu sindirim kanalı nematodları almıştır (% 8;6) Bunlar arasında Parascaris equorum (4ı olayda
%
5.8) ile Strongylus vulgaris (20 olayda%
2.g) başta gelmişler, Setaria equina (ıo atta%
1.5), Parafilaria multipapillosa (ı atta%
o. I), Gastrophylus equi (25 atta%
3.6) ve mide Habronemose'u (I at%
o. I) ile Piroplasma caballi (I olayda%
o. I) de rastlanan parazitler olarak ortaya çıkmış-lardır. Bu noktada, S. Vulgaris ilc enfekte 20atın ancak 3 tanesinde Arteria mesenterica cranialiste endarteriitis veya tromboendarteriitis saptanabilmiş bulunduğunu belirtmek yerin~e olur.Toplam ıgı atın ölümüne sebep olmuş bulunan traumasel lez-yonların daha çok trafik kazaları sonu meydana geldiği dikkati çek-mektedir. Aynı hayvanda çok kere birden fazla yerde ve ayrı tipte trau-matik bozukluklara rastIanabilmiştir. Traumasel nedenlere bağlı lez-yonların eşit ve yerleşişi Cetvel. 4'te sunulmuştur.
Cetvel. 4: ıg! Alta Raslanan Traumasel ve Fiziksel Nedenlere Bağlı Lezyonların Çeşit Yerleşme Yeri ve tnsidansları:
Lezyonun çeşidi ve lokalizasyonu Olay sayısı 703 alta % ıgı at ıa %
--- --
-İç organlarda yırtılma ve delin. 137 ıg.g 71.7 Yabancı cisme bağlı yaralanmalar 46 6.5 24 Deri-Derialtında yüzlek yaralar 24 3.4 12
Kemik kırıkları 16 2.2 8
Os ischii ıo 1.4 5
Os Occi pi ıale-l'arieıale-Aılas ,3 0.4 i.5
Os Femoris 2 0.3 i.o
Os Costae i 0.1 o. 5
Çıkıklar (Art. Coxo-lemoralis) i 0.1 0.5
Yanıklar :i 0.4 1.5
Beyin Kanaması 9 1.2 4.5
ÖzeIJikle kınk ve çıkıklar ile yüzlek yara ve iç organlarda şekille-nen bozukluklara bakıldıkta, traumaların daha çok vücudun arka kıs-mında çarpmalar veya düşme şeklinde olabileceği ortaya çıkmaktadır.
Belli bir sebepten ölen bir atın otopsisinde, bu sebebe direkt iliş-kisi bulunamayan daha birçok lezyona rastIanabilmiştir. Bu gibi bo-zukluklar ya eski bir hastalık kalıntısı, ya da başka bir etiyolojiye bağlı olmuştur. Ölüm sebebi kesinlikle belirtilememiş bulunan 87 at da da-hil olmak üzere 232 olayda görülen bu tip lezyonlar biraraya getiril-miş ve etiyolojiden çok yerleştiği organ veya dokuya göre sınıf/andınlmışlardır.
-630 Erdoğan Ertürk - Mahir Pamukçu - Fikret Tanzer
Cetvel. 5: 232 Alta Görülen Sekonder Bozuklukların Organlara Dağılışı: Sistem veya organın adı Lezyon sayısı 1460 lezyondaki%
Sindirim sistemi organları 970 56.4
Dolaşım sistemi organları 257 ı7.6
Solunum sistemi organları ı66 ıl.4
Hareket sistemi ve duyu organları 32 2.2
Sinir sistemi organları 20
1.4-ürogenital sistemi organları iS 1.0
.-1460/232 at, veya 6.3 sekonder lezyon/at
Cetvelde görüldüğü gibi nonenfeksiyöz bozuklukların büyük ço-ğunluğu sindirim sİstemi organlarında yerleşmiştir. Bu durum atta bu sistemin özel anatomik yapısı ile ilgili görülmüş ve sindirim sistemlicz-yonları da kendi aralarında sınıflandırılarak Cetvel. 6'da sunulmuştur. Bu cetvel ağızdan anüse kadar organların sırasına göre ve aynı organda bulunan bozuklukların kendi aralarında patolojik ayrıntı-larına dayatılmış ve sonuçlar toplam otopsi sayısı olan 703 atta görülüş sıklığı şeklinde değerlendirilmiştir.
Cetve1.6: Sindirim Sistemi Lezyonlarının Lokalizasyon ve İnsidansı Hastalığın adı ve lokalizasyonu Olay sayısı 703 Altaki %s
..
_---Diş çürüğü ve bozuk aşınma ı2 1.7
Tükrük taşı-Sialolithiasis- ı o. ı
Stomatitis erosiva ct neerotieans ı o.i
Stenosis et obturatio oesophagii 3 0.2
Dilatatio ventrieuli 11i 16.0 Ruptura ventrieuli 35 5.0 Meterismus intestini 84- 11.0 Perforatio intestini 93 ı2.0 Peritonitis septiea 113 ı6.0 Hydroperitoneum ı2 1.7
Enteritis eatarrhalis aeuta ı 10 16.0
Enteritis eatarrhalis ehroniea 3 0.2
Enteritis haemorrhagiea ct neerotieans 64- 9.0
Hypoplasia coli i o. i
Constipatio eoli 186 24.0
Conglobat şekiIlenmesi 47 6.0
Enterolith i 0.1
Kolonlarda kiım toplanması 18 2.5
Volvulus mesenterialis et jejuni 32 5.0
Invaginatio intestini 6
0.4-Rotatio eoli 6 0.4
Hernia diaphragmatiea :~ 0.2
Hernia inguinalis 4 0.3
Hernia abdominalis 2 0.2
Perihepatitis ehroniea fibrosa 36 5.0
Hepatitis neeroticans 30 4.0
Cirrhosis hepatis 3 0.2
I-Iepatomegalie 9 1.0
1961-1972 Yıllan Arasında Ankara ve Yöresinde ... 631
Sayılarının birbirine pek yakın olması, atta kalınbarsak konstipas-yonu, konglobat veya mide-barsak kanalında fazla gaz sonu barsak yangısı ve yırtılmasıyla septik peritonitis arasındaki sıkı iIişkiler bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Attaki barsak vaziyet değişiklikIeri arasında en fazla rastlanan şeklin incebarsakların mesenteryumla birlikte dö-nerek düğümlenmeleri olduğu görülmektedir. Volvulus'e kıyasla ,az görülen incebarsak invaginationu ve kolon rotasyonu aynı sayılarda bulunmuştur.
Atta daha çok Strongylidae veya Parascaris equorum envazyo-nunda parazitlerin göçü sırasında, karaciğerde meydana getirdikleri tahribatın daha çok nekroz şekillenmesi ve glisson kapsülünde fibrozlaş-ma halinde ortaya çıkmasına karşılık siroz olaylarının azlığı dikkati ç.ekmektedir.
Dolaşım sistemi organlarında saptanan bozukluklar sırasıyla Myo-degeneratio parenchymatosa cordis (120 olayda) başta gelmek üzere, peri-epi-endocardium altında çeşitli genişIikte kanamalar (85 olayda), Dilatatio cordis (18 olayda), hydropericardium (LO olayda), Peritar-ditis serofibrinosa (I olayda), Endocarditis clıronica fibrosa (4 olayın bir tanesi ülserleşmiş ve thrombose'lu idi). Atrial cardiomyofibrosis olarak adlandırılan Myocardial infarctus (2 olayda), Ostium atrio-ventriculare sinister (mitral)'de stenosis (I oIayda) gibi kalbe ait bo-zukluklarla damarlar, lenf düğümleri ve dalağa ilgili lezyonları kapsar. Damar lezyonu olarak birer atta rastlanan aorta yırtılması ve A. Me-senterica cranialis duvarında hyaIinlşme ve hydrobic degeneration kaydedilmiştir. Splenomegalie (I 4 olayda) ve daIak rupture'ü (40Iay-da), dalakta haematom şekillenmesi (2 olayda) ve bir atta bulunan lenf düğümünün irinli yangısı bu sistem ait lezyonların tamamını teşkil etmektedir.
Cetvel. 5'te üçüncü sırayı alan solunum sistemi lezyonları arasın-da Rhinitis purulenta (4), Laryngo-Pharyngitis catarrhalis acuta et necroticans (2 i), Sinusitis et aerocystitis gangrenosa (7), Trachea ve bronch'lar içerisinde yabancı cisimler (I), Oedema pulmonum (83), Emphysema pulmonum (21), Atclectasia pulmonum (6), Akciğerde haemorrhagic infarctus (2), Hydrothorax (6), Akciğerde eskimiş ve kısmen kireçlenmiş paraziter derenler (4), Brochopneumonie'ler ve As-piration pneumonie (45) ile Fibrino-purulent pleuritis'lcr (6 olayda) tesbit edilmiştir. Bu değişmelere bakıldıkta Ankara yöresi taylarında Gourme'un pek yaygın olmadığı, buna karşılık ahır hijyeni ve bakımla sıkı sıkıya ilişkisi bulunan Bronchopneumonie olayIarı ve dış müdahale sonu meydana gelen gangrenli aspiration pneumonie olaylarına dikkati çekecek derecede fazla raslanmaktadır.
632 Erdoğan Ertürk - Mahir Pamukçu - Fikret Tanzer
Hareket sistemine dahilorganlarda görülen bozukluklar seyrek olarak ortaya çıkmı~lar ve Psoas kaslarında zenker dejenerasyonu ~ek-lindeki Pazartesi hastalığı ya da Paralytic myoglobinurie (3), Cidago fistülü (3) ve birer olay haline de Arthritis purulenta, Bursitis chronica, Elephantiasis olarak tanımlanmı~tır. Duyu organlarından deride iki atta Acanthosis nigricans ile birer atın gözünde Comcal calcification ve Lens crystallina'da Cataracta senilis tesbit edilmi~tir.
Beyinde oedem (r) ve Encephalomalacie (2) ile Beyin ve Colum-na vertebralis içerisinde çe~itli geni~likte kanamalar (r2) yanında Me-ningo-encephalitis (3) ve Necrosis cerebri (r olayda) görülen sinir sis-temi lezyonlarını kapsamaktadır. Bunları da ürogenital sisteme ili~kin lezyonlar izlemi~ ve Nephritis interstitialis acuta (4) ve chronica (2), Nephritis purulenta (3), Anaemic infarctus ile Retentio urinaria so-nucu renal pelvis ve Vesica urinaria'da dilatation ve rudimenter testis birer olayda, Orchitis et periorchitis purulenta ile Metritis purulenta da iki~er atta ortaya çıkarılml~tlr.
Tümörler
İncelenen 44 tümör olayından 40 tanesi biyopsi materyalinden ge-riye kalan 4 olay ise otopsi edilen hayvanlardan (4/7°3,
%
0.6 gizli tümör oranı) elde edilmi~tir. Saptanan tümörlerin yerle~tiklCTi organ-larla özel tanımları Cetvel. ide sunulmu~tur. Bunlar dı~ında, belirtilenCetvel. 7: Tanımlanan Tümörlerin Köken, Malignite ve İnsidansları: Tümörün köken ve maligniıcsi Lokalizasyonu Olay sayısı Toplam:
I. E P i i e i dokusu tümörleri a) Benigne
Papillom Yüz boyun dcrisi 3
Adenom Tiroid bezi 2
Cystadenoma papilliferum Meme ı
b) Malignant
Squamous hücreli Carcinom Deri 9 Squamous hücreli Carcinom Praeputium ı
Basa! hücreli Carcinom Deri 2
2. Mesenchymal tümörler a) Benigne Fibrom Derialtı 10 Melanom KOllukaltı 6 Neurofibrom 2 Haemangiom i
Mastocytom Karın derialtı i
Lipom Mcsenterium i
b) Malignant
Melanosarcom Koltukaltı 2
Haemangiosarcom Karaciğer i
Sareoma macrogloboccllulare Derialtı i
3. Karışık doku. yapılı lümör
Fibropapillom Gözkapağı 18 6 12 25 21 4
1961-1972 Yılları Arasında Ankara ve Yöresinde ... 633
sürede kürsümüze biyopsi ürünü olarak gönderilen toplam i02 olayın 62 tanesinde histopatolojik incelemeler sonunda çeşitli organlardan alınmış akut ya da kronik granülasyon dokusuna da tanım yapılmış-tır. Otopsi edilen bir atta da beyin dokusu içerisinde cholesterin kris-taııeri toplanmsından ibaret tümör benzeri kütle olarak Cholesteatom bulunduğu kaydedilmiştir.
Cetvele bakıldıkta toplam 44 tümörün 28 inin iyi huylu, i6 sının
ise malignant karakterde olduğu anlaşılmaktadır. Fibropapillom ola-rak tanımlanan bir mix tümör dışında kalan 43 olayın 2S inde bağlayı-cı doku 18 olayda ise çeşitli tipleriyle epiteldokusu neoplastik üremeye kök teşkil etmiştir. Epitelial tümörler sayıca az olmalarına karşılık daha ileri derecede kötü huyluluk kazanmıştır (CarcinomjSarcom ora-nı 12/4). Otopside rastlanan olaylar ise iki atta axillar kökenli fakat mediastinal lymph düğümleriyle dalağa metastazlar yapmış Melano-sarcomlar ile birer atta bulunan karaciğer haemangiosarcom'u ve pra-eputium kökenli squamous cell carcinom olarak tanımlanmışlardır.
Tartışma
İlk yayında (I) 1933-61 yıııarı arasındaki 28 yılda 1352 at Otop-sisi ve 7°~ biyopsi materyalinin inceleme sonuçlaH verilmiş iken, 1961-72 arasındaki i2 yılda 703 at otopsisi ve i02 biyopsi sonuçları
incelen-miştir. Bu rakamlar otopsi sayısının artma gösterdiğini, biyopsi inikta-rının ise azalmakta olduğunu göstermiştir. Hastalıklar ek alındıkta enfeksiyon hastalıklarının
%
16.7 (I) ;den%
29.6 yayükseldiği dikkati çekmektedir. Bunun nedeni ruam ve tetanozlu sayılarındaki bariz art-mal ar olmuştur. Ruamdaki artış, hastalığın artışına bağlı olmayıp kontrolünün daha sıkı yapıldığına delil sayılmalıdır. zira at sayısı da gün geçtikçe düşmektedir. Ayrıca bildirdiğimiz olayların çoğunda gizli ruam lezyonları allergenlerle ortaya konmuş ve otopsiyle teyid edilmiştir. Kısrakların viral abortus'uyla, botryomycose yeni hastalık-lar ohastalık-larak önceki listeye (I) eklenmektedir.Traumasel bozukluklar
%
S ten (I) artarak%
27.2 ye yükselmiş-tir. Bu nokta Ankara'da trafik kaza sayısının da ,artmakta olduğunu göstermesi bakımından ilginç bulunmuştur.Parazitozlar
%
40.7 den (I) büyük bir düşme göstererek%
10.2 ye inmiştir. Gerek sayı ve gerekse nev'i bakımından azalmakta olan paraziderin büyük çoğunluğunu sindirim sisteminde barınan nematod-lar ve mide parazideri teşkil etmiştir. Bu sonuç parazitlerle yapılan savaşın olumlu yolda olduğunu göstermektedir.634
/
Erdoğan Ertürk - Mahir Pamukçu - Fikret Tanzer
Atlarda organ hastalıkları olarak, ırkın anatomik yapısından ötü-rü, sindirim sistemi hastalıkları gene başta gelmiştir.
Burada bildirdiğimiz küçük sayıdaki tümörler, atlarımızda daha çok iyi huylu mezenşimal urların görüldüğünü, epitel tümörlerinin daha kötü huylu bulunduğunu ve melanosarkomların yaşlı kır atlarda sık sık generalize olabileceklerini göstermiştir.
Literatür
i - Alibaşoğlu, M. (I 969): Kısrakların viral abortusunda görüleıı
pa-tolojik bU~f{.ularve bazı epizootiyolojik gözlemler üzerinde araştırmalar. Ankara Univ. Vet. Fak. Derg., 16: 324-336.
2 - Alibaşoğlu, M. ve Yalçıner, Ş. (ı965): 1933-196ı Yılları ara-sında Artkara ve Yöresinde Atlarda görülen hastalıklara toplu bir bakış. Ibid, 12: 98-1 ıi.
3 - Ertürk, E. ve Tanzer, F. (1973): 1961-197° Periyodunda Ankara ve yöresinde kedilerde görülen hastalıklar. Ibid, ı 9: 127-i3i.
4 - Ertürk, E. ve Tanzer, F. (1973): 1961-1972 Yılları arasında Ankara ve yöresinde köpeklerde görülen hastalık olaylarına kısa bir bakış. Ibid, 20: 277-27°.
5 - Ertürk, E., Tanzer, F. ve Bulucu, M. (ı 97 i): Patolojik Anato-mi Kürsüsünde 1964-1 970.yılları arasında incelenen köpek ve kedi tü-mörleri. Ibid; 18: 383-86.
6 - Pamukçu, M. and Alibaşoğlu, M. (I 963): Arz outbreak of Virus abortion in mares in Turkey., Brit. Vet.
J.
119: 78-79.7 - Pamukçu, M. ve Ertürk, E. (ı961): 1933-1960 Yılları arasında Ankara ve yöresinde köpeklerde görülen hastalıklara toplu bir bakış. An-kara U. Vet. Fak. Derg., 9: 323-346.
8- Pamukçu, M. ve Ertürk, E. (I962): Ankara' da köpeklerde giirü-len tümör ;eşitleri., Ibid, 9: 1-9.
