405 nolu Çermik şer’iyye sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi (H.1310-1312/ M.1894-1895)

(1)

T.C.

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Sanatları ve Tarihi Ana Bilim Dalı

İslam Tarihi Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

405 NOLU ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLİNİN

TRANSKRİPSİYONU VE DEĞERLENDİRİLMESİ

(H.1310-1312/ M.1894-1895)

Abdullah CENGİZ

(2)

T.C.

Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Sanatları ve Târîhi Anabilim Dalı

İslam Târîhi Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

405 NOLU ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLİNİN

TRANSKRİPSİYONU VE DEĞERLENDİRİLMESİ

(H.1310-1312/ M.1894-1895)

Abdullah CENGİZ

Danışman

Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ

(3)

TAAHHÜTNAME

SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Dicle Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğine göre hazırlamış olduğum “405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1310-1312/ M.1894-1895)” adlı tezin tamâmen kendi çalışmam olduğunu ve her alıntıya kaynak gösterdiğimi ve tez yazım kılavuzuna uygun olarak hazırladığımı taahhüd eder, tezimin kâğıt ve elektronik kopyalarının Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim koşullarda saklanmasına izin verdiğimi onaylarım. Lisansüstü Eğitim-Öğretim yönetmeliğinin ilgili maddeleri uyarınca gereğinin yapılmasını arz ederim.

 Tezimin tamamı her yerden erişime açılabilir.

 Tezim sadece Dicle Üniversitesi yerleşkelerinden erişime açılabilir.

 Tezimin… yıl süreyle erişime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin sonunda uzatma için başvuruda bulunmadığım takdîrde, tezimin tamamı her yerden erişime açılabilir.

11/07/2016 Abdullah CENGİZ

(4)

KABUL VE ONAY

Abdullah CENGİZ tarafından hazırlanan ‘405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1310-1312/ M.1894-1895)

’

adındaki çalışma, 11/07/2016 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda jürimiz tarafından İslam Sanatları ve Tarihi Anabilim Dalı, İslam Tarihi Bilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak oybirliği ile kabul edilmiştir.

Prof. Dr. Abdurrahman ACAR (Başkan)

Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ ( Danışman)

(5)

ÖN SÖZ

Tarihini bilmek, bundan hareketle geleceğini daha iyi imar etmesi ve vatandaşına güvenilir bir ortam sağlaması tarih sahnesine çıkan her devletin amacıdır. Mevcut veya geleceğe yönelik sosyal değişimin iyi anlaşılması ve analiz edilmesi için geçmişteki sosyal yaşam biçiminde doğru ve gerçekçi şekilde ortaya konulmalıdır. Buna göre sosyal yaşam biçiminin doğru ve gerçekçi bir şekilde ortaya konmasında tarih ilmine ve tarihçilere büyük iş düşmektedir.

Osmanlı tarih araştırmalarında ana kaynak olarak şer’iyye sicilleri içerdikleri bilgiler sayesinde büyük öneme sahiptirler. Buna göre Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü topraklarda mahkeme kayıtları olan şer’iyye sicilleri geçmişe dair siyasi, idari, iktisadi, içtimai ve hukuki hayat hakkında bilgi vermektedir.

Mevcut şer’iyye sicillerinden iki şekilde yararlanılmaktadır. Birincisi; mevcut bir bölgenin tüm defterlerinin yanında diğer kaynaklar taranarak o bölgenin sosyal, iktisadi, siyasi ve hukuki durumu hakkında bilgi verilmektedir. İkincisinde ise belli bir bölge ve döneme ait olan şer’iyye sicilinin transkripsiyon ve değerlendirilmesi yapılarak o dönemdeki toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel durumu hakkında bilgi verilmektedir. Biz bu çalışmada ikinci araştırma tekniği kullanarak 405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicilinin transkripsiyon ve değerlendirilmesini yaptık. Söz konusu bu sicilde 1894-1895 yılları arasında Çermik’in idari, sosyal, ekonomik durumu ile ilgili önemli bilgilere ulaşılmıştır.

(6)

Bu çalışmada bana akademik destek sağlayıp çalışma boyunca sabır ve hoşgörüsünü esirgemeyen danışmanım Doç. Dr. Mehmet KARATAŞ’a ve benden maddî ve manevî desteklerini esirgemeyen aileme teşekkürlerimi bir borç bilirim.

Abdullah CENGİZ Diyarbakır 2016

(7)

ÖZET

Osmanlı toplumunun kapalı olan birçok yönünün aydınlığa kavuşturması yönünden yazılı tarihin veri kaynaklarından birisi de şer’iyye degterleri ya da bir diğer adıyla mahkeme kayıtlarıdır. Bu defterler sadece Osmanlı kanunlarının uygulanmasını değil, gündelik hayatın, iktisadi, sosyal ve idari hayatı güzel bir şekilde gösterebilme özelliğini taşımaktadır. Bu mahkeme kayıtlarından biri olan 405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicili ile Diyarbakır’ın Çermik ilçesinin ekonomik, sosyal ve idari durumu araştırılmaya çalışılmıştır.

405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicillerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, başlıklı bu çalışma; giriş ve iki bölümden oluşmaktadır.

Giriş bölümünde; Şerʻiyye Sicillerinin tanımı, ortaya çıkışı ve öneminden bahsedilmiştir. Diyarbakır ve Çermik alanında çalışılan şerʻiyye sicillerine değinildikten sonra 405 Nolu Şerʻiyye defterinde kullanılan metod hakkında bilgi verilmiştir.

Birinci bölümde; 405 Nolu Şer’iyye Sicili defterinin muhtevasının yanında incelenen şer’iyye sicilinin özetleri hem ayrı olarak ve hemde koyu harflerle transkrip edilen belgelerin üst tarafında verilmiştir.

İkinci bölümde ise; transkript edilmiş olan belgelerden yararlanarak 1894-1895 yıllarında Çermik Kazası’nın ekonomik, sosyal ve idari yapısı hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

(8)

ABSTRACT

One of the written data sources of history to lighten the closed aspects of Ottoman society are Sharia books or with its other name court records. These books not only show the implementation of Ottoman law, but also show daily life, economic, social and administrative life. With this study the economic, social and administrative status of Diyarbakir Çermik district will be investigated by using one of the Çermik Sharia court records, registry No. 405. This work, titled “Transcription and Evaluation of No. 405 Çermik Court Records”, consists of an introduction and two parts.

In the introduction part; definition of Court Records, their emergence and importance has mentioned. After addressing the studied Sharia courts in Diyarbakir and Çermik area, information about the methods used in the Sharia book No. 405 was given. In the first part; the content of the Sharia Registry No. 405 and the summary of the review of Sharia courts were given both separately and in bold at the top of the documents that are transcribed.

In the second part; benefiting from the documents that have been transcribed, it is aimed to give the information about the economic, social and administrative structure of Çermik District in the years of 1894-1895.

Keywords

(9)

İÇİNDEKİLER

Sayfa No. ÖN SÖZ... I ÖZET ... III ABSTRACT ... IV İÇİNDEKİLER ... V KISALTMALAR ... VII GİRİŞ ... 1 ŞER’İYYE SİCİLLERİ ... 1

A. ŞER’İYYE SİCİLLERİ’NİN TANIMI, TARİHİ GELİŞİMİ VE ÖNEMİ ... 1

B. DİYARBAKIR ŞER’İYYE SİCİLLERİ ... 3

C. ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLLERİ ... 5

D. TRANSKRİPSİYONDA UYGULANAN METOD ... 6

BİRİNCİ BÖLÜM 405 NOLU ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLİNİN MUHTEVASI, BELGE ÖZETLERİ VE TRANSKRİPSİYONU A. 405 NOLU ŞER’İYYE SİCİLİNİN MUHTEVASI ... 8

1. Borç Senetleri ... 8

2. Kefil Senetleri ... 10

3. Vekâletnâmeler ... 11

4. İltizam Senetleri ... 12

(10)

6. 405 Nolu Şerʻiyye Sicilindeki Belgelerin Tasnifi ... 14

a. Belgelerin Türlerine Göre Tasnifi ... 14

b. Belgelerin Konularına Göre Tasnifi ... 14

B. 405 NOLU ŞER’İYYE SİCİLİNİN BELGE ÖZETLERİ... 15

C. 405 NOLU ŞER’İYYE SİCİLİNİN TRANSKRİPSİYONU ... 32

İKİNCİ BÖLÜM 405 NOLU ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLİNE GÖRE ÇERMİK KAZASI’NIN İDARİ, SOSYAL VE İKTİSADİ YAPISI A. ÇERMİK KAZASI’NIN İDARİ YAPISI ... 265

1. Kaza İdare Meclisi ve Üyeleri ... 265

2. Kazadaki Resmi Daireler ... 267

3. Kazadaki İdari Görevliler ... 268

a.Kaza Görevlileri ... 268

b.Köy Muhtarları ... 268

c.Köy İmamları ... 269

4. Kazaya Tabi Yerleşim Yerleri ... 269

a. Mahalleler ... 269

b. Kazaya Bağlı Köylerin Eski ve Yeni İsimleri ... 269

c. Kazaya Bağlı Nahiyelerin, Mahalle ve Köylerinin İsimleri ... 270

d. Kazada Bulunan Mevki İsimleri ... 270

e. Gayr-i Müslimlerin Oturduğu Yerleşim Yerleri ... 270

B. ÇERMİK KAZASI’NIN SOSYAL YAPISI ... 271

1. Sosyal Statü ve Etnik Yapı ... 271

2. Müslim-Gayri Müslim Münasebetleri ... 273

3. Belgelerde Geçen Müslüman Erkek-Kadın İsimleri ... 275

4. Belgelerde Geçen Gayr-i Müslim Erkek İsimleri ... 275

5. Kullanılan Lakaplar ... 276

C. ÇERMİK KAZASI’NIN İKTİSADİ YAPISI ... 276

1. Çermik Kazası İltizam Senetleri ... 276

2. Çermik Sandığı’ndan Alınan Borç Senetleri ... 280

a. Borç Para Verme Şartları ... 283

b. Faiz Uygulama Metodu ... 285

c. Alınan Borçların Durumu ... 286

SONUÇ... 287

KAYNAKÇA ... 289

(11)

KISALTMALAR

a.g.e Adı Geçen Eser

a.g.m Adı Geçen Makalle

A.Ü.D.C.F Ankara Üniversitesi Dil Tarih Ve Coğrafya

b. Bin

BOA Başbakanlık Osmanlı Arşivi

bt. Binti

Bkz Bakınız

c. Cild

DİA Diyanet İslam Ansiklopedisi

Hzr Hazırlayan H. Hicri Ltd Limited M. Miladi Nr Numara s Sayfa

TDV Türkiye Diyanet Vakfı

TDAV Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı

Tsz Tarihsiz

Şti Şirket

YA. Yıldız Arşivi

Yay Yayın

(12)

GİRİŞ

ŞER’İYYE SİCİLLERİ

A. ŞER’İYYE SİCİLLERİ’NİN TANIMI, TARİHİ GELİŞİMİ VE ÖNEMİ

Sicil arapça bir kelime olup sözlükte okumak, kaydetmek ve karar vermek anlamlarına gelmektedir. Şer’iyye Sicili terimi ise insanlarla ilgili bütün hukuki olayları, kadıların verdikleri karar suretlerini, hüccetleri ve yargıyı ilgilendiren çeşitli yazılı kayıtları ihtiva eden defterleri için kullanılır. Şerʻiyye sicillerine, kadı defterleri, mahkeme defterleri, zabt-ı vakâyi sicilleri veya sicillat defteri de denmektedir.1

Osmanlı Devleti’nde şerʻiyye sicillerinin en erken tarihli örneklerine Bursa’da rastlanmaktadır. 1455 tarihli bu defterler, XIX. yüzyılın ikinci yarısında yeni mahkemelerin kurulması sebebiyle içerdiği konular açısından bir daralmaya uğramışsa da XX. yüzyılın başlarına kadar düzenli şekilde tutulmuştur. Osmanlı dönemine ait şerʻiyye sicilleri içerisinde birçok kayıt türü vardır. Bunların bir kısmı bizzat mahkemedeki işlemler sonucu oluşanlar, bir kısmı da İstanbul’dan gelen resmi yazıların suretleridir. İlk tür belgeler olan ilâm, hüccet ve tereke kayıtları sicil defterinin ön kısmına, merkezden gelen ikinci tür belgelerin suretleri ise sicil defterinin arka kısmına kaydedilmiştir.2

1_{Ahmet Akgündüz, ‘’İslam Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: Şerʻiye Mahkemeleri ve Şerʻiye}

(13)

Kadı defterleri, şerʻi mahkeme sicili veya sadece ‘’defter’’de denilen şerʻiyye sicillerinde, devlet merkezi ile olan yazışmalar, halk dilekleri, fermanlar, ilamlar, hüccetler, beratlar gibi çeşitli belgeler bulunmaktadır.3_{Buna göre kadıların şerʻi ve hükmi}

muamelatta kendilerine verilen beratlarda gösterilen vazifelerini görüp bunun yanında nikâh, izdivaç, miras taksimi, yetim, vasi tayin ve azli, vasiyetlerin hükümlerine riayet edilmesinin nezareti, cürüm ve cinayet gibi şerʻi ve hukuki davaların çözümü için Hanefi üzere hüküm vermişlerdir. Diğer taraftan idari cihetten şehir ve kasabaların inzibatı, iktisadi ve beledi işler gibi devlet işlerinin temini kadılara aitti. Bu vazifeleri dolayısıyla kendilerine gelen hüküm ve fermanları ve bunlara verilen cevapları ve gördükleri çeşitli davalara dair vermiş oldukları hükümleri kayd için kadıların sicil denilen birer defter tutmaları kanundu.4

Şer’iyye sicilleri Osmanlı Devleti’nin kaza, sancak ve vilayet gibi idari birimlerinin sosyal ve fiziki konumu, nüfus dağılımı, ekonomik, siyasi ve idari yapısına ait önemli belgeler içermektedir. Şerʻiyye sicilleri ait oldukları idari birimde gündelik yaşamı, yönetsel mekanizmayı, tarımsal potansiyel, ticari faaliyetlerini ayrıntılı bir biçimde yansıtmaları açısından büyük öneme sahiptirler.5_{Ana kaynak olarak geçmişten}

günümüze ışık tutan ve başka bir nüshası bulunmayan şerʻiyye sicillerinin önemini artıran hususları şöyle sıralayabiliriz ;

 Fermanlar, beratlar, mektuplar, divan tezkireleri vb. diğer resmi kayıtları barından şerʻiyye sicilleri, eski nizamların iç yüzlerini ortaya koymaktadır.  Ait olduğu vilayet, sancak ve kaza gibi yerlerdeki müdderris, devlet adamı,

âlim, şair ve mimarlar hakkında bilgi vermektedir.

 Sicillerde geçen kişi adları, kasaba, köy, mahalle, semt adları büyük bir yekûn teşkil eder. Eskiden oturulan veya oturulmayan yerler köy, kasaba,

3_{İbrahim Yılmazçelik, ‘’1750-1752(H.1164-1165) Tarihli Gaziantep Şerʻiyye Sicilinin Tanıtımı ve}

Fihristi’’, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi c.12 sayı:1 Elazığ 2002, s.326

4_{İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Ankara 2014, s.113} 5_{Mehmet Ali Demirbaş, Tire Şerʻiyye Sicilleri Kataloğu,}_{http://www.egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/VII}

(14)

mahalle, semt, mezra ve özellikle aşiret ve cemaat adlarını ihtiva eden kayıtlar, iskân tarihimiz açısından siciller büyük önem arz etmektedir.  Tımarların kimlere ve ne suretle tevcih edildiklerine dair beratlarla, bu

timarların kadılar huzurunda ve artırma yolu ile mültezimlere verilmelerine veya sipahileri marifetleriyle tapuya bağlanmalarına, vakıflara ait emlak ve akarların da aynı şekilde kiraya verilmelerine dair rastlanan kayıtlar, Osmanlı devletinin iç teşkilatını ortaya koyduğu için büyük bir önem taşımaktadır.

 Dava konuları, mahkemelerin çalışma biçimleri, İslam hukukunun tatbiki gibi konuları ihtiva etmesi bakımından önem sahiptirler.6

Her kaza, sancak ve vilayet merkezinde tutulmuş olan ve adedi on binleri geçmekte olan mahkeme-i şerʻiyye defterleri müze ve kütüphanelerimizde muhafaza edilmektedir.

B. DİYARBAKIR ŞER’İYYE SİCİLLERİ

Bir bölgenin sosyal ve fiziki konumu, nüfus dağılımı, ekonomik, siyasi ve idari yapısı hakkında bilgi edinmek için başvurulan ana kaynaklar arasında bulunan şerʻiyye sicillerinin önemi büyüktür. XVII. ile XX. yüzyıl arasını kapsayan Diyarbakır Şerʻiyye Sicilleri, Diyarbakır ve bağlı birimlerinin kadı sicilleri ile ilgili toplam 180 adet defterden oluşmaktadır. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanlığı tarafından 2013 yılında başlatılan proje ile 180 defterden şu ana kadar 78 defter 7 cilt halinde basılmış ve halen devam etmektedir. Proje kapsamında transkript edilip fotokopileri ile birlikte yayınlanan defterlerin künyeleri şöyledir;

 Cilt 1: 3715 (H.1065/M.1655)

3789 (H.1135-1136/M.1722-1724) 3828 (H.1135-1242/M.1723-1827)  Cilt 2: 3709 (H.1145/M.1732)

(15)

3712 (H.1145-1212/M.1732-1798)  Cilt 3: 3754 (H.1151-1154/M.1738-1741)  Cilt 4: 3756 (H.1151-1152/M. 1739) 3744 (H.1169-1170/ M.1756) 3773 (H.1170-1296/M.1758-1760)  Cilt 5: 3743 (H.1181-1182/M.1767-1768) 3757 (H.1202-1203/M.1788) 3675 (H.1203/M.1788) 3753 (H.1204-1205/M.1790)  Cilt 6: 3725 (H.1205-1206/M.1790-1791) 3785 (H.1206-1207/M.1792)  Cilt 7: 3823 (H. 1197-1206/M.1782-1792) 3749 (H.1208-1209/M.1793-1794) 3797 (H.1214-1215/M.1800) 3798 (H.1215-1216/M.1800-1802) 3698 (H.1210-1217/M. 1795-1802)

Transkript edilen bu defterlerin dışında yüksek lisans tezi olarak çalışılmış Diyarbakır şerʻiyye sicilleri bulunmaktadır. Bunlar;

 Mustafa Korkmaz: Şer’iyye Sicillerine Göre 1824-1834 yıllarında Diyarbakır’da Sosyal, İktisadi ve Kültürel Hayat, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1988.

 Abdulvahap Yıldız: 313 Numaralı Şerʻiyye Siciline Göre (1135/1722-1213/1798) Yıllarında Amid (Diyarbakır) Sancağında Sosyol ve

(16)

Ekonomik Durum, Ulıdağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi Bursa 1994

 İbrahim Özcoşar: 315 Numaralı Diyarbakır Şerʻiyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2000.  Hasan Özgür: 376 Numaralı Diyarbakır Şerʻiyye Sicilinin

Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2012  Abdullah Alakaş: 593 Numaralı Şerʻiyye Siciline Göre Diyarbakır’ın

Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon 2012  Mehmet Bulut: 356 Numaralı Diyarbakır Şerʻiyye Sicilinin

Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2013.  Zikrullah Aytaç: 312 Numaralı Diyarbakır Şerʻiyye Sicilinin

Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2013.

 Davut Öz: 352 Numaralı Diyarbakır Şerʻiyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2013.  Mahmut Yılmaz, 607 Nolu Diyarbakır Şer’iyye Sicilinin

Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 2016. C. ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLLERİ

Bu çalışmanın temel kaynağı olan Çermik Şer’iyye Sicilleri’nin mikrofilmleri, Ankara Başkanlık Osmanlı Arşivi Genel Müdürlüğünde bulunmaktadır. 405 Nolu Çermik

(17)

Şer’iyye Sicilleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Genel Müdürlüğün’den mikrofilm olarak temin edilmiştir.

Arşivler Genel Müdürlüğü Başbakanlık Osmanlı Arşivinde Çermik ilçesine ait 7 defter bulunmaktadır.

Çermik şer’iyye sicilleri aşağıdaki tarihleri ihtiva etmektedir. 399. H.1325-1326 ( M.1907-1908 ) 400. 1312-1315 ( M. 1894-1897 ) 401. 1315 ( M. 1897 ) 402. 1309-1315 ( M. 1891-1897 ) 403. 1316-1317 ( M. 1898-1899 ) 404. 1324-1326 ( M. 1906-1908 ) 405. 1310-13127 ( M. 1894-1895 )

7 adet Çermik Şerʻiyye defterlerinden 400 ve 401 nolu defter ilk çalışma olarak Recep Kaya tarafından transkripsiyon ve değerlendirilmesi yapılmıştır. 405 Nolu defterin transkripsiyon ve değerlendirilmesi ise bu alanda ikinci çalışmadır.

405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi isimli bu çalışmada 405 Nolu sicil ( H.1310-1312/M.1894-1895 ) tarihi arasındaki dönemini ihtiva eden belgeleri kapsamaktadır. İncelenen bu defter 61 varak ve 121 sayfadan oluşmaktadır. Defterde bulunan belgeler Hicri ve Rûmî takvime göre tarihlenmiştir.

D. TRANSKRİPSİYONDA UYGULANAN METOD

405 Nolu Çermik Şer’iyye Sicili’ndeki belgeler transkrip edilirken belgelerin çoğunluğu okunmuş, bununla birlikte okunamayan, doğru okunuşundan emin olamadığımız ve belgelerde kullanılan mührün tahrip ettiği bazı kısımlar okunamadığından (…?) şeklinde gösterilmiştir. Okunup fakat emin olunmayan

(18)

kelimelerin sonunda ( ? ) işareti kullanılmıştır. Defterde silik olup okunmayan yerler (silik) şeklinde yazılmıştır. Yine defterin son varaklarında fotokopi çekiminin hatasından dolayı okunamayan yerler (kesik) şeklinde gösterilmiştir.

Belgelerdeki kaf “ﺍ ق” (ā), ayn “ع” ( ‘ ) işareti ile, hemze “ ء” ( ' ) işareti ile uzatma ve inceltmeler ise ( ^) işareti ile belirtilmiştir. Her kaydın sonunda yer alan hicrî ve rûmî tarihler miladî tarihe çevrilmiştir.

405 Nolu sicilde orijinal numaralandırma bulunmakta olup bu numaralandırma “ 1, 2, 3 …” şeklindedir. Varaklarda bulunan belgelerin numaralandırılması, varak numaralandırmasında uygulanan metoda göre yapılmıştır. Belgeler “1/1, 2/2,…” şeklinde numaralandırılmıştır.

(19)

BİRİNCİ BÖLÜM

405 NOLU ÇERMİK ŞER’İYYE SİCİLİNİN MUHTEVASI, BELGE

ÖZETLERİ VE TRANSKRİPSİYONU

A. 405 NOLU ŞER’İYYE SİCİLİNİN MUHTEVASI 1. Borç Senetleri

Sözlük kavramı olarak ‘’dayanılacak yer, kendisinden destek alınan şey, delil’’ gibi anlamlara gelen senet8; hukuki bir işlemi veya bir olayı tevsik maksadıyla bir makam tarafından tasdik veya aleyhine hukuki sonuç doğuracak kimse tarafından imzalanmış belge türüdür.9_{Fıkıh literatüründe senedin karşılığı olarak ‘’kitab’’, ‘’sak’’ ve ‘’zikrü}

hak’’ gibi kelimelerle kullanılan senet; Mecelle’de ‘’borç/alacak belgesi ve ‘’gayrimenkul mülkiyet vesikası’’ anlamında söz edilmiş, resmi ve resmi olmayan borç senedinin ispat değeri olarak ele alınmıştır.10_{Osmanlı Devleti’nin içerisinde bulunduğu mali buhran}

yüzünden maliye ve ekonomi alanında nakit para gerekinimi sağlamak için Sultan Abdülmecid döneminde ‘’Kaime-i mutebere’’ yani para yerine geçen kâğıt adı altında faiz getiren borç senetleri çıkarılmıştır.11

8_{Mehmet Boynukalın, ‘’Senet’’, DİA TDV Yayınları, İstanbul 2009, c.36, s.512}

9_{Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri, 4.Basım, Ensar Yayınevi, İstanbul 2013, s.503} 10_{Boynukalın, a.g.m. s.512}

11_{Necdet Hayta-Uğur Ünal, Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri (XVII. Yüzyıl Başlarından}

(20)

405 nolu defterde Çermik ahalisi tarafından Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan alınan borç paraya karşılık belli bir oranda faiz eklenerek borç senedi oluşturulmuştur. İncelenen defterde en çok dava konusu olarak Çermik Sandığı’ndan alınan borç senetleri olarak 46 belge bulunmaktadır.12_{Çermik Sandığı’ndan alınan borç}

senetlerine bakıldığında senetlerde bulunan re'süʻl-mâl yani anapara, fâ'iz oranları ve taksit sayıları her bir senette farklılık arz etmektedir. Buna göre senette bulanan taksit sayısı arttıkça veya azaldıkça anaparanın fâ'iz oranında da değişiklik olmaktadır. Bu senetlerin faiz oranı ve taksit sayıları arasındaki ilişki incelendiğinde ortaya şöyle bir sonuç çıkmaktadır: Her taksite %3 oranında faiz eklenerek hesaplanmaktadır. Fakat ilk faiz oranı 2. taksit üzerinden %9 ile başlatılmaktadır13_{. Örneğin,}

1. Taksit (peşin): %0

2. Taksit %9 (3x2+3) 3. Taksit %12 (3x3+3) n. Taksit (3xn+3)

Buna göre Çermik’in Çukur Mahallesi ahâlîsinden Hasan Yusuf Ağa b. Mahmud Ağa’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine bakıldığında anapara olarak 5000 Kuruşta on taksit uygulanması sonucu % 33’lük bir fâ'iz oranı uygulanarak 1650 Kuruş fâ'iz ortaya çıkmış ve bunun sonucunda Hasan Yusuf Ağa b. Mahmud Ağa Çermik sandığı’na toplamda 6650 Kuruş ödemek için senet imzaladığı görülmektedir.14

Yine bir diğer borç senedine bakıldığında Çermik Kazasına bağlı Sinag Karyesi’inden Ali b. Halil Osman’ın anaparası 100 Kuruşun iki taksite bölündüğünde ortaya çıkan sonuç % 9 luk bir fâ'iz oranı uygulanmıştır. Anaparaya uygulanan fâiz oranı

12_{Belge No:}1,2,3,9,10, 11, 13, 14, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 35, 38, 40, 42, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 52, 53, 54, 56,57, 58, 59, 60, 61, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 92, 105, 112

13_{Haydar Kazgan, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Bankacılık Tarihi, Creative Yayıncılık ve Tanıtım}

(21)

sonucu 9 Kuruş fâ'iz gelerek toplamda ödemesi gereken para 109 Kuruş etmiş ve bunun Ali b. Halil Osman tarafından Çermik Sandığına geri ödenmesi için senet imzalanmıştır.15

2. Kefil Senetleri

Kefil, sözlük manası olarak kefâlet eden; kaçındığı takdirde birinin borcunu ödemeyi, birinin bir şeyi yapması gerekirken yapmadığı takdirde o işi yapmayı kendi üzerine alan kimseye denmektedir.16_{Fıkhî bir terim olarak; Bir hakkın güvenceye}

bağlanması amacıyla bir kimsenin asıl borçlunun alacaklı karşısındaki sorumluluğuna katılması veya birinin teslimini üstlenmesidir.17_{Bu bağlamda şahsa kefâlet, bir kimsenin}

şahsını mahkemeye veya belirlenmiş başka bir yere ihzar ve teslime kefil olmaktır. Başka bir deyişle, belli bir kimseye veya şahsına kefil olmaktır. İslam hukukçularına göre şahsa veya mala kefalette kefilin; âkil-bâliğ ve hür olması, kefil olacak kişinin rızası olması, kefil olan kişinin maddi açıdan teslim edilebilir-kefilden istenebilir olması ve kefil olunan şahsın şahıs-yer olarak malum olmalı gibi şartlar aranmaktadır. 18

405 nolu Çermik defterine bakıldığında şahsa kefil senedi olarak 12 adet belge bulunmaktadır.19_{Bu belgelere göre mükellef olan şahıs sorumluluğunu yerine}

getirmediğinde ortaya çıkan zararın, kefil olan şâhıs tarafından karşılanacaktır. Bunu bir belge üzerinden konu analiz edildiğinde kefil senedi daha iyi anlaşılacaktır: Lökzâde Hacı Hüseyin Efendi’nin Çermik’e bağlı Elif Uşağı Karyesi Ta'dâd Ağnam Müdürlüğü’ne atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Çermik’in Çukur Mahallesi ahalisinden Abdullah Beg-zâde Osman Beg’in zararı karşılayacağına dair kefil seneti imzalamıştır.20

15_{Belge No: 44}

16_{Ferit Devellioğlu, Osmanlı-Türkçe Ansiklopedik Lugat, 30. Baskı, Ak Aydın Kitabevi Yayınları,}

Ankara 2013, ‘’Kefil’’ maddesi, s.578

17_{H. Yunus Apayadın, ‘’Kefalet’’, DİA TDV Yayınları, Ankara 2002, c.25, s.168}

18_{Abdullah Kahraman, İslam Hukukunda Şahsa(Nefse) Kefâlet Müessesesi ve Türk Ceza}

Muhakemeleri Hukuku’ndaki Teminatla Salı verme Müessesesi ile Mukayesesi,

http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/234.pdf (30.01.2016), s.yok

19_{Belge No: 5, 6, 7, 8, 12, 28, 39, 50, 51, 55, 62, 63} 20_{Belge No: 5}

(22)

Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş Kasabası’nın Câmi-i Kebir Mahallesi ahalisinden Mustafa b. Molla Hüseyin ile Fatıma bt. Hulusi arasındaki arazi davasında Mustafa b. Molla Hüseyin’in haksız olduğu ortaya çıktığı takdirde hasmı bulunan Fatıma’ya ait dava masraflarının ödenmesi için Mustafa b. Molla Hüseyin’e Çermikli Hacı Mustafa’nın kefil olduğuna dair senet imzalanmıştır.21

Harc maddesinden dolayı mevkuf bulunan Çermik’e tabi Yoğun Karyesi ahalisinden Ali. Bekir, Bekir b. Ali ve Ramazan b. Hızır adlı kişilerin kasabadan bir yere gitmemek ve her işlemde hazır bulunmak ve gelmedikleri halde öncelikle şahıslara ait olan masrafların karşılanması ve yirmi lirayı Çermik’in Çukur Mahallesi ahalisinden Hattat Osman b. Hacı Ahmed’in Çermik kazası mal sandığına ödeyeceğine dair kefil senedi imzaladığı görülmektedir.22

3. Vekâletnâmeler

Vekâlet; vekl kökünden türeyen ve bir kimsenin kendi adına hukuki işlem yapması için başkasına verilen yetkidir. Kendisine iş emanet edilen tarafa vekil, emanet edilen işe müvekkelün-bih, işin sahibine müvekkil, vekil kılmaya tevkil denmektedir.23

Vekâletin şartlarına bakıldığında; müvekkilin, müvekkelün-bih olan işi bizzat yapmaya muktedir olması, vekilin tevkil edildiği husus hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Vekilin erkek, hür ve müslim olması şart değildir. Vekilin akil ve mümeyyiz olması gerekirken, baliğ ve basir olması şart değildir.24

Vekil tayin etme olarak 405 nolu Çermik defterine bakıldığında 5 adet vekâletname bulunmaktadır.25_{Buna göre; Çermik’e tabi Sinag ve Elifuşağı adlı}

karyelilerin iddia ettikleri meşe ve arazi davalarından dolayı muhasama, müdafaa ve her türlü durumda Çermik’in Elif uşağı Karyesi ahalilerinden Ömer b. Mehmed, Hasan b.

21_{Belge No:28} 22_{Belge No:49}

23_{Bilal Aybakan, ‘’Vekâlet’’, DİA TDV Yayınları, İstanbul 2013, c.43, s.1}

24_{Ömer Nasıhi Bilmen, Hukuki İslamiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, Tarih yok.}

(23)

Hasan, Mahmud b. Bektaş ve Resul b. Hasan adlı kişilerin Çermik’in Kala Mahallesi’nde oturan Ermeni milletinden Erakil Efendi’yi vekil tayin eyledikleri görülmektedir.26

Yine bir diğer belgede Çermik mahkemesinde görülen arazi davasının takip edilmesi için Şervareli Ali oğlu Zülfikar’ın Çermik’in Saray Mahallesi’nde oturan Arnavutlu Mehmed Efendiyi yerine vekil tayin eylediği görülmektedir.27

4. İltizam Senetleri

Lüzum kökünden türeyen iltizam sözlükte ‘’gerekli sayma, üzerine alma, bir tarafı

tutma’’ anlamlara gelmektedir. Terim olarak; özel bir şahsın devlete ait herhangi bir vergi

gelirini toplamayı belirli bir yıllık bedel karşılığında üzerine alınmasına iltizam28_{ve bu}

vergilerin iltizam yolu ile toplayan kişi veya kişilere ise mültezim_denmektedir.

İltizam Metodu: Her mukataanın bulunduğu bölgede sürekli bir rekabet içinde tutulan taliplerin kadıya yaptıkları başvuru ile müzayede işlemleri başlardı. Aday bu başvuruda ödeyeceği meblağı, ne kadarını peşin ödeyeceğini, kefillerine ait liste ile her bir kefilin taahhüt ettiği meblağı ve kabulünü istediği şartları belirtirdi. En uygun meblağı ve şartları teklif eden adayın vergilendirmeyi başarabilecek ve teklif ettiği meblağı ödemeye yeterli mali gücü olduğunu belirttikten sonra, kefillerin taahhüt ettiği kefalet meblağını ödeme gücüne sahip olup olmadıklarını anlamak için gerekli araştırmaları yapıldıktan sonra kadı, tezkireyi hazırlayıp merkeze gönderirdi. Osmanlı merkezinden olumlu berat gelirse mukavele tahvil edilen ekseriye üç yıllık bir süre için yapılırdı.29

Ancak bu üç yıllık süre dolmadan mukataa gelirlerinde olağandışı bir artış olması, bir getirim oluşması durumunda mukataa, öncelik hakkı ilk sahibinin olmak üzere daha yüksek bir bedel teklif eden bir başkasına verilebilirdi.30_{Devlet, harcamalarını normal}

yıllık periyotlarla yaptığı için mülteziminde mukavelede belirlenen süre ne olursa olsun

26_{Belge No:15} 27_{Belge No:26}

28_{Mehmet Genç, ‘’İltizam’’, DİA TDV Yayınları, İstanbul 2000 c.22, s.154}

_{İltizam sahibi olan kişiye mültezim denmektedir.}_{https://tr.wikipedia.org/wiki/}_{Mültezim (01.02.2016)} 29_{Genç, a.g.m. s.155}

(24)

bu sürenin bütünü için belirlenen meblağdan her bir yıla isabet eden kısmının ayrı ayrı hesabını kapatması gerekirdi.31

İltizam yolu ile vergilerin toplanması için oluşturulan iltizam senetleri 405 Nolu Çermik defterinde 44 adet bulunmaktadır.32_{Bu belgere göre Çermik ahalisi tarafından}

Çermik’e bağlı nâhiye ve karyelerde iltizam yolu ile vergi toplandığı görülmektedir. Çermik ahâlî mültezimlerinden Zülfikar Osman, Zülfikar b. Mehmed Halid, Osman Hacı Ömer ve Veli b. Molla Hasan adlı kişiler tarafından Çermik kazasına bağlı Şeyhler ulya Karyesi’nin aʻşâr vergisi için iltizam seneti imzalanmıştır.33

Yine bir başka belgede; Hasan Mahmud, Yusuf Kâhya, Bilal, Süleyman Ömer, Ahmed Ömer, Mehmed Hasan, Bolad b. Ahmed, Said Efendi, Osman Ali, Zülfikar Mehmed ve Hasan Timur adlı mültezimler tarafından Çermik Kazasına bağlı Çüngüş’ün Kavak Karyesi’nin aʻşâr vergisi için iltizam seneti imzalandığı görülmektedir.34

5. İhbâr-Nâmeler

Sözlükte ‘’bilmek’’ anlamındaki haber kökünden masdar olan ve ‘’bildirmek, haber vermek’’ manasına gelen ihbâr;35_{bir hak veya kamuya ilişkin hususta ilgililerin}

veya resmi bir makamın dikkatini çekmek üzere sözlü veya yazılı yapılan beyan36_ile

muhatabı bilgilendirmek ve bir hükmün içeriğini ona aktarmasına ihbâr-nâme denmektedir.37

Çermik ahalisi mültezimleri tarafından vergilerin toplanması için imzalanan iltizam senetlerin geri ödenme vakti geldiği halde senetlerin vaktinde ödenmemesinden dolayı ilgili mültezimlere ihbâr-nâme gönderilmiştir. 405 Nolu Çermik defterine

31_{Genç, a.g.m. s.155} 32_{Belge No: 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94,} 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 113, 114, 115 33_{Belge No:80,81} 34_{Belge No:85}

35_{İsmail Durmuş,‘’İhbâr’’, DİA TDV Yayınları, İstanbul 2000, c.21, s.527} 36_{Erdoğan, a.g.e., s.234}

(25)

bakıldığında Çermik ahalisi mültezimlerine gönderilen ihbâr-nâme olarak 9 adet belge bulunmaktadır.38

6. 405 Nolu Şerʻiyye Sicilindeki Belgelerin Tasnifi a. Belgelerin Türlerine Göre Tasnifi

b. Belgelerin Konularına Göre Tasnifi

38_{Belge No: 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 37, 43}

BELGE TÜRÜ BELGE NUMARALARI

HÜCCET (90 adet) 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 35, 38, 39, 40, 41, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 57, 58, 59, 60, 61, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112, 113, 114 İLMÜHABER ( 9 Adet) 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 37, 42

KONULAR BELGE NUMARALARI Borç Senetleri (46 Adet) 1,2,3,9,10,11,13,14,16,18,19,20,21,22,23,24,25,27, 35,38,40,42,44,45,46,47,48,49,52,53,54,56,57,58,5 9,60,61,64,65,66,67,68,69,92,105,112 Kefil Senetleri (12 Adet) 5,6,7,8,12,28,39,50,51,55,62,63 İhbâr-nâme (9 Adet) 29,30,31,32,33,34,36,37,43 İltizam Senetleri (44 Adet) 70,71,72,73,74,75,76,77,78,79,80,81,82,83,84,85,8 6,87,88,89,90,91,92,93,94,95,96,97,98,99,100,101, 102,103,104,106,107,108,109,110,111,113,114,115 Vekâletname (5 Adet) 4,15,17,26,41,

(26)

B. 405 NOLU ŞER’İYYE SİCİLİNİN BELGE ÖZETLERİ 1/1

Hasan b. Hasan ve Cuma Cemal b. Hasan’ın, Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldıkları borç senedi hüccetidir.

2/2

Hasan b. Mehmed Suud’un, Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedi hüccetidir.

3/3

Hasan b. Osmân Aziz’in, Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedi hüccetidir.

4/4

Çermik’e bağlı Sinag ve Elif Uşagı Karyesi ahâlîsi arasında meydana gelen meşe ve arazi davalarına bakmak için Sinag karyeli Molla Hasan’ın vekîl olarak ta’yîn edilmesine dair belgedir.

5/5

Lökzâde Hacı Hüseyin Efendi’nin, Çermik’e bağlı Elifuşagı Karyesi mütevelli ta'dâd-ı ağnâm müdürlüğüne atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Çermik’in Çukur Mahallesi’nden oradan Abdullah Beg-zâde Osmân Beg zararı karşılayacağına dair senet hüccetidir.

6/6

Yusuf b. Zülfikar Ali b. Zülfikar Efendi, Cemil b. Hacı İbrahim, Osman b. İbrahim, Ömer b. Arab, Abdullah b. Molla Hasan adlı kişilerin Elif uşağı kol ağnam süvari ve piyade kumandanlığa atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Molla Abdullah b. Molla Süleyman’ın zararı karşılayacağına dair senet hüccetidir.

(27)

7/7

Mustafa Ağa zâde İbrahim Efendi’nin Elif Uşağı kol ta'dâd-ı ağnâm müdürlüğüne atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Nakipoğlu Derviş b. Abdullah’ın zararı karşılayacağına dair senet hüccetidir.

8/8

Diyarbakırlı Yüzbaşı Salih Efendi zâde Mehmed Tevfik Efendi’nin ağnâm muharrirliğine atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Numan Beg zâde Salih Beg zararı karşılayacağına dair senet hüccetidir.

9/9

Çermik’in Kara Musa Karyesi’nden Hüdai Beg Bekir Ahmed’in Zirâat Bankası’nın Çermik sandığından aldığı borç senedine dair hüccetdir.

10/10

Çermik’in Hesud Karyesi’nden Hasan b. Ağa Osmân ’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

11/11

Hüseyin b. Hasan Veli ve Zülfikâr b. Hasan Veli’nin Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

13/12

Hacı Receb zâde Ali Efendi’nin Çüngüş taʻdâd-ı ağnâm muharrirliğine atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Hattat Osmân’ın zararı karşılayacağına dair senet hüccetdir.

13/13

Hacı Yusuf b. Ali’nin Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’dan aldığı borç senedine dair hüccettir.

(28)

15/14

Oğlu Osmân ve Zülfikâr b. Musa’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’dan aldığı borç senedine dair hüccettir.

16/15

Çermik’in Kala Mahallesi’nde oturan Ermeni milletinden Erakil Efendi’nin meşe ve arazi davaları için vekîl ta’yîn edildiğine dair belgedir.

17/16

Çermik’in Kilan Karyesi’nden Yusuf b. Süleyman’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

18/17

Arazi maddesinden dolayı Şervare Karyesi ahâlîsinden Resul Kâhya’nın yerine Hacı Hüseyin ağa zâde Hanifi Efendi’nin vekîl olarak ta’yîn kılınmasına dair belgedir.

18/18

Çermik’e tâbi Kara Musa Karyesi’nden Süleyman b. Osmân ’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

20/19

Çermik’in Medye karyesi ahâlîsinden Hasan b. İhsan’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

21/20

Çermik’in Çukur Mahallesi’nden Berber Mustafa kızı Zeliha’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

22/21

Çermik’in Tepe Mahallesi’nden Hacı Ahmed b. Maksud ve Birâderi Mehmed’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

(29)

24/22

Çermik’e tabi Kalecik Karyesi’nden Köroğlu Mehmed b. Bekir’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

25/23

Çermik’in Tepe Mahallesi’nden Bekir Efendi b. Zülfikâr Ağa’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

26/24

Çermik’e tabi Giregos Karyesi ahâlîsinden Ali b. Hamza’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

27/25

Çermik’in Tepe Mahallesi’nden Osmân b. Hasan ve Mehmed b. Hasan’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

28/26

Şervareli Ali oğlu Zülfikâr’ın arazi davasından dolayı Çermik’in Saray Mahallesi’nde oturan Arnavutlu Mehmed Efendi’yi yerine vekîl olarak atadığını gösteren belgedir.

30/27

Çermik’e tabi Alyos Karyesi’nden Abbas b. Osmân Abbas’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

30/28

Çüngüş Kasabası’nın Câmi-i Kebir Mahallesi’nde bulunan Mustafa b. Molla Hüseyin ile Fatıma bt. Hulusi arasındaki arazi davasında Mustafa b. Molla Hüseyin’nin haksız olduğu ortaya çıkması durumunda mahkeme masrafların ödenmesine dair senet-i kefil hüccetidir.

(30)

31/29

Aʻşâr mültezimlerinden olan Çüngüşlü Değirmencioğlu Ohannes veled-i Agob’a gönderilen ilmühaberdir.

32/30

Âʻşâr mültezimlerinden olan Hacılar Karyesi’nden Mustafa b. Halîl Ağa’ya gönderilen ilmühaberdir.

33/31

Âʻşâr mültezimlerinden olan Çüngüşlü hânedânı Eşref Ağa’ya gönderilen ilmühaberdir.

34/32

A‘şâr mültezimlerinden olan Ermiyeli Eşref Ağa b. Abdi Ağa’ya gönderilen ilmühaberdir.

35/33

Aʻşâr mültezimlerinden olan Samlı(?) Karyeli Ali Kâhya b. Numan oğlu Ahmed ve Hasan oğlu Timur’a gönderilen ilmühaberdir.

36/34

Âʻşâr mültezimlerinden olan Bolad Karyesi’nden Bekir b. Yusuf’a gönderilen ilmühaberdir.

37/35

Çermik’e tâbi Alyos Karyesi’nden Osmân b. Zülfikâr b. Behram’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığından alınan borç senedine dair hüccetdir.

38/36

Âʻşâr mültezimlerinden olan Çermikli Hacı Süleyman zâde Mehmed Efendi’ye gönderilen ilmühaberdir.

(31)

39/37

Âʻşâr mültezimlerinden olan Hindibabalı Bedirhan b. Hacı Hasan’a gönderilen ilmühaberdir.

40/38

Ömer b. Derviş Zülfikar ve Birâderi Ali b. Derviş Zülfikâr’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığından aldığı borç senedine dair hüccetdir.

41/39

Bekir Efendi zâde Rifatlü Fikri Efendi’nin, Ergani Sancağı muhasebe bankaniye’ye atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Hacı Hasan Efendi zâde Mehmed Beg’in zararı karşılayacağına dair senet hüccetidir.

42/40

Çermik Kazası’na tabi Bedyan Ulya Karyesi ahâlîsinden Molla Zülfikâr b. Molla Abbas’ın Zirâat Bankası Çermik Sandığından aldığı borç senedine dair hüccetdir.

43/41

Arazi davasından dolayı Servareli Hasan oğlu Resul’un Çermik’in Saray Mahallesi’nde oturan Rumeli Mehmed Faik Efendi’yi yerine vekil bıraktığına dair belgedir.

44/42

Çermik’in Çukur Mahallesi’nden Nuh Efendi b. Hacı Tahir Efendi’nin Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

45/43

Âʻşâr mültezimlerinden olan Medye Karyesi ahalisinden Mustafa Kâhya’ya gönderilen ilmühaberdir.

(32)

46/44

Çermik Kazası’na tabi Sinag Karyesi’nden Ali b. Halil Osmân ’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

47/45

Çermik’in Budaran Karyesi’nden Hasan b. Mehmed Salim oğlu’nun Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

48/46

Mahmud b. Hasan Kâhya’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

49/47

Çermik’e tabi Bedyan Ulya Karyesi ahâlîsinden Zülfikâr b. Mustafa ve Abbas b. Mustafa’nın Zirâat Bankası Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

50/48

Çermik’e tabi Halilan Karyesi ahâlîsinden Mehmed b. Osmân Re'is’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

52/49

Çermik’in Çukur Mahallesi’nde oturan Ruhalı Hacı Tahir Efendi b. Hasan Efendi’nin Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

53/50

Harc maddesinden dolayı Yoğun karyeli Ali b. Bekir ve Bekir b. Ali ve Ramazan b. Hızır adlı kişilere Çermik Kazasının Çukur Mahallesi ahâlîsinden Hattat Osmân b. Hacı Ahmed’in kefil olduğuna dair sened hüccetidir.

(33)

53/51

Harc maddesinden dolayı Çüngüş’e tâbi‘ Orta karyeli hoca oğlu Hüseyîn ve Acı oğlu Hasan’a Orta Karyeli Hacı Ömer Ağa b. Mustafa Efendi’nin kefil olduğuna dair sened hüccetidir.

54/52

Ömer b. Halil’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

55/53

Çermik’in Tepe Mahallesi’nde oturan Hasan Ağa b. Ali’nin Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

56/54

Ali Malik b. Mustafa ve kardeşi Hüseyin’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

58/55

Giregos karyeli Hüseyîn oğlu Süleyman ve birâderi Ali’ye harc maddesinden dolayı Çermik’in Kala Mahallesi’nden Tozekan Mehmed b. Zülfikâr’ın kefil olduğuna dair senet hüccetidir.

58/56

Çermik Kazasının Çüngüş Nâhiyesi’nin Câmi-i Kebir Mahallesi’nden Somul oğlu Hasan b. Ali Ağa’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

59/ 57

Çermik’in Çukur Mahallesi’nden Molla Mehmed b. Osmân ve Badren Demaboli Osmân ’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

(34)

61/58

Çermik’e tabi Kilan Karyesi ahâlîsinden Yanmak Hasan b. Mehmed’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

62/59

Çermik’e tabi Kilan Karyesi ahâlîsinden Zülfikâr b. Mahmud’un Zirâat Bankası Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccettir.

63/60

Çermik’in Çukur Mahallesi’nden Sabite bt. Hacı Salih’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

65/61

Hacı Mehmed b. Hacı Zülfikar’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

66/62

Ergani Mâʻden Sancağı sandık eminliğine atanan Harputlu Mehmed Efendi atanması ve bu kurumda her hangi bir yolsuzluk olayının tespit edilmesi durumunda Çüngüşlü Hacı Hasan Efendi ve Mâ‘denli Müftü Allaf Zihni’nin zararı karşılayacağına dair senet hüccetidir.

67/63

Çüngüş duyûn-u umumiye komisyon me'mûru Mehmed Said Efendi’nin üç yüz on bir senesi şehr-i Mart ibtidâsından i’tibâren birinci altı aylık kefâlet yoklama varakasıdır.

68/64

Çermik’in Çukur Mahallesi’nden Fatıma bt. Süleyman’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

(35)

69/65

Çermik’in Tepe Mahallesi’nden Ohannes veled-i Agob’un Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığından aldığı borç senedine dair hüccetdir.

70/66

Çermik’in Çukur Mahallesi’nden Mehmed Aziz b. Ali Ağa’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir

72/67

Çermik’ tabi Budaran karyeli Molla Mahmûd b. Hasan ve Eyyüb b. Burhan Halit’in Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığından aldığı borç senedine dair hüccetdir.

73/68

Çermik’e tabi Sinag karyeli Arab b. Hacı Hasan’ın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

74/69

Çermik’in Çukur Mahallesi ahâlîsinden Hasan Yusuf Ağa b. Mahmud Ağa’nın Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

76/70

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’nın Çüngüş Nâhiyesi’ne bağlı Hoya Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

77/71

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’nın Çüngüş Nâhiyesi’ne bağlı Hoya Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(36)

78/72

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Sefer Uşağı Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

79/73

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’nın Çüngüş bağlı Safer Uşagı Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

80/74

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Şirvara Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

81/75

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Şirvara Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

82/76

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı (…?) Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

83/77

(37)

84/78

85/79

86/80

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Şeyhleruyla Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

87/81

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Şeyhleruyla Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

88/82

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çanakçı süfla Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

89/83

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çanakçı süfla Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(38)

90/84

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Kavak Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

90/85

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Kavak Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

91/86

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Medye Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

92/87

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Medye Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

93/88

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Çanakçı ulya(?) Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

94/89

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çanakçı ulya(?) Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(39)

95/90

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Miluşağı Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

96/91

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Mil uşağı Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

98/92

Duduzâde Molla Hasan’ın Zirâʻat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

99/93

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Ermiye Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

100/94

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na Çüngüş’ün Ermiye Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

101/95

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Mahmudan Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(40)

102/96

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Mahmudan Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

103/97

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Hacılar Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

104/98

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Hacılar Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

105/99

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Samlı(?) Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

106/100

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Samlı(?) Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

107/101

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Yoğun Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(41)

108/102

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Yoğun Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

109/103

110/104

111/105

Zülfikar b. Hasan Abbas’ın Zirâʻat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

112/106

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Mansuran Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

113/107

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Mansuran Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(42)

114/108

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Haburman Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

115/109

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Haburman Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

116/110

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Ekrek ve Giregos Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

117/111

Maden Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Ekrek ve Giregos Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

118/112

Çermik’in Kala Mahallesi’nden Hacı Mehmed b. Hacı Zülfikar’ın Zirâʻat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedine dair hüccetdir.

119/113

Ergani Maden Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Bolad Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

(43)

120/114

Ergani Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün Bolad Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

121/115

Ergani Maden Sancağı dâhilinde Çermik Kazası’na bağlı Çüngüş’ün (kesik) Karyesi’nin aʻşâr geliri ve iâne hisselerinin karye ahalisinden olan mültezimler tarafından tahsis edilmesine dair senet hüccetidir.

C. 405 NOLU ŞER’İYYE SİCİLİNİN TRANSKRİPSİYONU 1/1

Hasan b. Hasan ve Cuma Cemal b. Hasan’ın, Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldıkları borç senedi hüccetidir.

Numro 134

Zirâat Bankası’nın Ergani Sancağı dâhilinde Çermik sandığına verilen deyn senedidir.

Hudûdu Nev‘i Mevkî‘ Târîhi Numro

Hacı İbiş ve Zülfikâr ve Hasan ve Yusuf ve yol ile mahdûd

Sulu tarla Köyönü Kânûn-i sânî 310 5

Kıymet-i arâzi 2400

İstikrâz olunan meblağ kuruş 800

Târîhi Fâ'iz Re'süʻl-mâl Yekûn

9 Şubat 311 30 200 230

9 Şubat 312 30 200 230

9 Şubat 313 30 200 230

9 Şubat 314 30 200 230

120 800 920

(44)

Şerâ’it-i istikrâz iş bu bin üç yüz on senesi şehr-i Şubat dokuzuncu günü Zirâat Bankası’nın Çermik sandığından ber-vech-i bâlâda mecîdiyye on dokuzdan sekiz yüz kuruş istikrâz ve kabz etmemle meblağ-ı mezbûr deynimiz olup bunu iş bu târîhten i’tibâren bâlâda muharrer dört tekâsit üzere vaʻdeleri hulûlünde maa-fâʻiz tesviyesine ikimiz müteʻahhid olduğumuzu mübeyyin an-nakden takdîm kılındı.

Fî 9 Şubat sene 310 (21 Şubat 1895) Hasan b. Hasan

Cuma Cemal b. Hasan

İstikrâz eylediğim meblağ-ı mezkûr ber-vech-i bâlâ sekiz yüz kuruş mukābelesinde bâlâda mevkî‘ ve hudûdu ve cinsi ve rakam-ı ebvâbı muharrer mâlik ve mutasarrıf olduğum bir kıt‘a sulu tarlamızı Zirâat Bankası’nın Çermik sandığına vefâen ferâg ve me'mûru Mustafa Efendi’ye teslîm eyledik. Ol dahi yedimizden ahz ve teslîm ve kabz ve kabûl edip li-ecli’l-isti‘mâl yine tarafımıza iâde ve teslîm eylediğinde biz dahi vâsî yedinden istiâre ve kabz etmemizle ol vecihle emvâl-i gayr-ı menkūle-i mezkûrenin yedimizde âriyet olunduğu ve meblağ-ı mezkûrun senedi bâlâda muharrer fâʻizle beraber bâlâda muharrer va‘desi hulûlünde tamâmen edâ ve îfâ olunamaz ise emvâl-i gayr-ı menkūle-i mezkûre Zirâat Bankası'nın nizâm-nâme-i mahsûsu mûcibince bi'l-müzâyede bedel-i misliyle âhere bey‘ ve semenini kabz edip ve yedinden deyn-i mezkûrun mecmû‘u işlemiş güzeştesi ve eyyâm-ı müte'ahhire fâʻizi ve emlâk vergisi ve icârât ve mu'a‘ât ve muhâkeme ve sâ'ire masârıfıyla beraber edâ ve îfâya ve fazla kalır ise red ve i‘tâya ve husûs-ı mezkûrun mütevakkıf olduğu umûrun kâffesine her ‘azl ettikçe yine vekîlimiz olmak üzere vekâlet-i devriye-i sahîha ile sandık-ı mezkûr me'mûru Mustafa Efendi’yi tevliyeti hâvî vekîl nasb ve ta‘yîn eyledik ve tebeddülü vukû‘unda yerine me'mûr olacak zâtı kezâlik vekâleti devriye ile tevkîl ve âna dahi merreten baʻde uhrâ yerine me'mûr olacak zâtı tevkîle izin vermeye dahi me'zûn kıldık ve zikrolunan emvâl-i gayr-ı menkūlenin tamâmı satıldığı halde bedeli şâyed te'diye -i deyne kâfî olmaz ise noksânını başkaca te’diyeye müte‘ahhidiz.

(45)

Birâderi Hasan b. Hasan

Cuma Cemal b. Hasan Ömer oğlu Aslan Nuri 2

Medyûn-ı merkûmân iş bu senet mündericâtıyla zîrde ki mallarını huzûrumuzda ikrâr ve temhîr eylediğine şâhidiz ve şehâdet dahi ederiz.

Fî 11 Şubat sene 310 (23 Şubat 1895)

Çermik’e tâbi‘ Medye Karyesi ahâlîsinden Rençber takımından Zülfikâr b. Hasan Çermik’e tâbi‘ Medye Karyesi ahâlîsinden Rençber takımından Hasan b. Mahmud Numro 300

Medyûn-ı merkûmân iş bu senet mündericâtıyla zîrde ki malları bâlâda isimleri muharrer şâhidler huzûruyla ikrâr ve temhîr eylediğine binâen taahhüd-i vâki‘ tasdîk kılındı.

Fî 28 Şaʻbân sene 312 (24 Şubat 1895) ve Fî 11 Şubat sene 310 (23 Şubat 1895) 2/2

Hasan b. Mehmed Suud’un, Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedi hüccetidir.

Numro 135

Hudûdu Mevkî‘ Nev‘i Târîh Numro

Mayır ve Zülfikâr ve Süleyman ve hark ile mahdûd Köy civarı Sulu bostan Nîsân310 1 Zülfikâr ve Mustafa ve hark ve tarafeyn yol Köy önü Sulu tarla Nîsân310 2

Kıymet-i tapu 1710 kaydı İstikrâz olunan meblağ kuruş 300

(46)

Târîhi Fâ'iz Re'süʻl-mâl Yekûn

9 Şubat 311 12 100 112

9 Şubat 312 12 100 112

9 Şubat 313 12 100 112

36 300 336

Mecîdiyye on dokuz kuruş hesâbıyla yalnız üç yüz kuruştur.

Şerâ’it-i istikrâz iş bu bin üç yüz on senesi şehr-i Şubat dokuzuncu günü Zirâat Bankası'nın Çermik sandığından ber-vech-i bâlâda mecîdiyye on dokuzdan üç yüz kuruş istikrâz ve kabz etmemle meblağ-ı mezbûr deynim olup bunu iş bu târîhten itibâren bâlâda muharrer üç tekâsit üzere müddet-i h'mında maa-fâʻiz tesviyesine müteʻahhidim.

Fî 9 Şubat sene 310 (21 Şubat 1895) Hasan b. Mehmed Suud

İstikrâz eylediğim meblağ-ı mezkûr ber-vech-i bâlâda üç yüz kuruş mukābelesinde bâlâda mevkî‘ ve hudûdu ve cinsi ve rakam-ı ebvâbı muharrer mâlik ve mutasarrıf olduğum iki kıt‘a sulu tarlamı Zirâat Bankası'nın Çermik sandığına vefâen ve ferâg me'mûru Mustafa Efendiye teslîm eyledim. Ol dahi yedimden ahz ve teslîm ve kabz ve kabûl edip li-ecli’l-isti‘mâl yine tarafıma iâde ve teslîm eylediğinde ben dahi yediden istiâre ve kabz etmemle ol vecihle emvâl-i gayr-ı menkūle-i mezkûrenin yedimde âriyet olunduğu ve meblağ-ı mezkûrun senedi bâlâda muharrer yüzde fâʻizle beraber bâlâda muharrer va‘desi hulûlünde tamâmen edâ ve îfâ olunamaz ise emvâl-i gayr-ı menkūle-i mezkûre Zirâat Bankası'nın nizâm-nâme-i mahsûsu mûcibince bi'l-müzâyede bedel-i misliyle âhere bey‘ ve semenini kabz edip ve yedinden deyn-i mezkûrun mecmûʻu işlemiş güzeştesi ve eyyâm-ı müte'ahhire fâʻizi ve emlâk vergisi ve icârât ve mukâta‘ât ve mahkeme ve sâ'ire masârıfıyla beraber edâ ve îfâya ve fazla kalır ise red ve i‘tâya ve husûs-ı mezkûrun mütevakkhusûs-ıf olduğu umûrun kâffesine her ‘azl ettikçe yine vekîlim olmak üzere vekâlet-i

(47)

devriye-i sahîha ile sandık-ı mezkûr me'mûru Mustafa Efendiyi tevliyeti hâvî vekîl nasb ve ta‘yîn eyledim ve tebeddülü vukû‘unda yerine me'mûr olacak zâtı kezâlik vekâlet-i devriye ile tevkîl ve âna dahi merreten baʻde uhrâ yerine olacak zâtı tevkîle izin vermeye dahi me'zûn kıldım ve zikrolunan emvâl-i gayr-ı menkūlenin tamamı satıldığı halde bedeli şâyed te'diye -i deyne kâfî olmaz ise noksânını başkaca te’diyeye müte‘ahhidim.

Fî 9 Şubat sene 310 (21 Şubat 1895)

Hasan b. Mehmed ve Seyyid Medye Karyeli

Medyûn-ı merkûm iş bu senet mündericâtıyla zîrde ki mallarını huzûrumuzla ikrâr ve temhîr eylediğine şâhidiz ve şehâdet dahi ederiz.

Fî 11 Şubat sene 310 ( 23 Şubat 1895)

Medye Karyesi ahâlîsinden okuryazar takımından Molla Mehmed b. Hasan Çermik’e tâbi‘ Kilan Karyesi ahâlîsinden rençber takımından Hasan b. Hasan Numro 301

Medyûn-ı mezbûr iş bu senet mündericâtıyla zîrde ki malları bâlâda isimleri muharrer şâhidler huzûruyla ikrâr ve temhîr eylediğine binâen taahhüd-i vâki‘ tasdîk kılındı.

Fî 28 Şaʻbân sene 312 (24 Şubat 1895) ve Fî 11 Şubat sene 310 (23 Şubat 1895) 3/3

Hasan b. Osmân Aziz’in, Zirâat Bankası’nın Çermik Sandığı’ndan aldığı borç senedi hüccetidir.

Numro 136

Hudûdu Nev‘i Mevkî‘ Târîh Numro

Bekir ve Bekir Molla Ömer ve tarîk-i âmm ile mahdûd

Sulu tarla Tolapta(?) Ağustos 39 62 Kıymet-i tapu 3605