Nuruosmaniye KÃ¼tÃ¼phanesi TÃ¼rkÃ§e Åiir MecmÃ»âalarÄ±: Ä°nceleme-Dizin

(1)

Ö Z E T

Türk edebiyatı sahasında araştırma yapan kişilerin, ça-lıştıkları dönemin kültürel ve sosyal hayâtına, dönemin dînî anlayışına, günlük hayâtın küçük gibi görünen ancak kıy-metli bilgiler içeren âdetlerine vâkıf olması önem arz etmek-tedir. Mecmû‘alar; yazıldıkları dönemi anlama kılavuzu, entelektüel ve sosyal ortamların aynası sayılabilir. Bu bağ-lamda Türk edebiyatı ve özelinde eski Türk edebiyatı çalış-maları için, yazıldığı dönemin edebî zevklerini, kültür hayâ-tını, beğenilerini, sosyal ve dînî değerlerini bizlere yansıtan mecmû‘aların önemi büyüktür. İçinde Türkçe manzum ya da mensur eser barındıran mecmû‘aların tesbiti, bunların gün yüzüne çıkarılması, muhtevalarının Türk edebiyatı sahasında çalışacak araştırmacıların hizmetine sunulması, sahayla ilgili araştırma yapacaklara büyük kolaylıklar sağ-layacaktır.

Bu çalışmada, Nuruosmaniye Kütüphanesi’ndeki yaz-malar taranarak içinde Türkçe şiir bulunduğu tespit edilen 17 mecmû‘a hakkında bilgi verilmiştir. Mecmû‘alarda yer alan Arapça ve Farsça eserlerle Türkçe mensur eserlere, ilgili mecmû‘anın giriş kısmında temas edilmiş, çalışmanın asıl konusunu kapsayan Türkçe şiirlerin de dizini hazırlan-mıştır. Her mecmû‘ada yer alan şairlerin mahlası/adı, şiirin nazım biçimi, yer aldığı varak numaraları listelenmiştir. Bu çalışmayla araştırmacıların, ilgi duydukları şairlerin eser-lerine kolaylıkla ulaşabilmeleri amaçlanmıştır. Böylece araş-tırmacılar, Nuruosmaniye Kütüphanesi’ndeki mecmû‘aları bütünüyle taramak yerine, hazırlanan bu çalışmaya müra-caat ederek ilgi duydukları şairlerin ihtiyaç duydukları

eser-A B S T R eser-A C T

Researchers in the field of Turkish literature are expected to be acquainted with the cultural and social understanding of the period they specialize as well as its traditions which might seem trivial in the first place but in fact present significant information regarding the daily life of that time. Poetry collections can be considered to function as the mirror of the period they were written in terms of the intellectual and social platforms they reflect to the reader. In this context, poetry collections have a crucial place in Turkish literature and specifically in Old Turkish literature studies for they reflect the cultural life and literary taste of the period including its social and religious values. It will be of a great service to the researches of the mentioned fields to detect the poetry collections which contain proses and poems written in Turkish and make the data accessible to them for their future studies.

After an extensive research carried out in the library of Nuruosmaniye, this study gives information about 17 poetry collections that contain Turkish poems. The pieces in Arabic and Farsi in addition to the proses written in Turkish are referred in the introduction of the mentioned collection while main poems of the focus are indexed. For each collection, pseudonym/name of the poet, verse style of the poem and its foil number is listed. This study aspires to make it easier for the researchers of the mentioned field to access works of the poets they are interested in. Instead of scanning the whole collection of the library of Nuruos-maniye, such researchers will have the opportunity to



Makalenin Geliş Tarihi: 08.06.2016 / Kabul Tarihi: 22.06.2016

Bu yayım Marmara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyon Başkanlığı tarafından 16.03.2010/SOS-A-040310-0050 numaralı proje olarak desteklenmiştir. 

Yrd. Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk-İslam Edebiyatı Ana Bilim Dalı, (bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr).

BÜNYAMİN AYÇİÇEĞİ

Nuruosmaniye Kütüphanesi

Türkçe Şiir Mecmû‘aları:

İnceleme-Dizin



Turkish Poetry Collections in the Library of Nuruosmaniye: Research and Index

(2)

lerine yönelebileceklerdir. Ayrıca, belirtilen kütüphanedeki mecmû‘aların kataloglanmasıyla ilgili eksiklikler de düze-ltilmiş olacaktır.

consult this work to find the necessary information regarding the poems they inquire. Moreover, some prob-lems and scarcity experienced when it comes to catalou-ging the collections will be tackled aptly.

A N A H T A R K E L İ M E L E R

Nuruosmaniye Kütüphanesi, Mecmû‘a, Türkçe Şiir, Dizin

K E Y W O R D S

The Library of Nuruosmaniye, Poetry Collection, Turkihs Poetry, Index

GİRİŞ

Bu çalışma 2010-2012 yılları arasında Marmara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyon Başkanlığı tarafından desteklenen bir proje kapsamında gerçekleştirilmiştir. Projenin yürütücülüğünü Nihat Öztop-rak ve Sebahat Deniz yapmış; Bünyamin Ayçiçeği ve Arzu Polat da proje-nin kütüphane araştırması kısmında görev almıştır.

Yapılan projede öncelikle, Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde bulunan kitap kartları taranarak içinde Türkçe şiir bulunan mecmû‘alar tespit edil-meye çalışılmıştır. Ardından tespit edilen 20 mecmû‘anın incelenmesine geçilmiş, her mecmû‘anın tavsifi yapılarak içinde yer alan eserler listelen-miştir. 20 mecmû‘adan 17’si müstakil olup kalan bir mecmû‘a Edirneli Nazmî'nin Mecmau˘n-Nezâir'inin iki farklı nüshası (4915 ve 4222 numarada kayıtlı); diğeri de Peşteli Hısâlî’nin Metâli˘u’n-Nezâir adlı iki ciltten oluşan (4252 ve 4253 numarada kayıtlı) eseridir. Edirneli Nazmî'nin

Mecmau˘n-Nezâir'i proje kapsamında incelenmiş ve 4915 numarada kayıtlı nüshasının

içeriği Muzaffer Kılıç, 4222 numarada kayıtlı nüshasının içeriği de Ümran Ay tarafından hazırlanmıştır. Metâli˘u’n-Nezâir’in 4252 numarada kayıtlı birinci cildi Ozan Kolbaş ve Merve Günan; 4253 numarada kayıtlı ikinci cildi de Ersin Gül, Günay Gasımova, Züleyha Hayal ve Neslihan Gören tarafından hazırlanmıştır. Mecmau˘n-Nezâir M. Fatih Köksal tarafından, üzerinde oldukça titiz bir çalışma yapılarak elektronik ortamda yayım-lanmış, araştırmacıların ilgisine sunulmuştur.1_{Metâli˘u’n-Nezâir’in birinci}

1_{Detaylı bilgi için bk. M. Fatih Köksal, Edirneli Nazmî Mecma˘u’n-Nezâir}

(İnceleme-Ten-kitli Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli-nazmi-mecmaun-nezairpdf.pdf?0 E.T.: 15.03.2016.

(3)

cildi Bilge Kaya tarafından2_{, ikinci cildi de Abuzer Kalyon tarafından}3

çalışılmıştır. Ayrıca her iki cildin yer aldığı şair ve eser dizini Bilge Kaya Yiğit ve Abuzer Kalyon tarafından yayımlanmıştır.4_{Her iki mecmû‘anın}

dizininin oldukça hacimli olması ve adı geçen çalışmalardan, ilgililerin istifade imkânının bulunması sebebiyle bu mecmû‘aların dizini makaleye alınmamıştır. Böylece elde edilen veriler düzenlenerek kalan 17 mecmû‘a-nın içerik bilgisi ve dizini tarafımızdan hazırlanıp makale haline getiril-miştir. Bu derece hacimli ve farklı karakterlere sahip mecmu‘alarla ilgili hazırlanan bu çalışmada, azamî dikkat gösterilmeye çalışılmasına rağmen, birtakım eksikliklerin ve yanlışların olabileceğini, varsa bu hususların tarafımıza bildirilmesinin hürmet, memnuniyet ve şükranla karşılana-cağını ilgililerin dikkatine sunarız.

DİZİNLE İLGİLİ BAZI HUSUSLAR

1. Mecmû‘ada yer alan şairin önce mahlası, sonra şiirin nazım şekli, kütüphane kısaltması [Nur.] ve kitap numarası, ardından yer aldığı varak numarası verilmiştir. Ör.: Ķāsım, Ġazel, Nur. 4904: 195a_-195b_{. Kütüphane kısaltması ve kitap numarasının her sefe}_‐ rinde tekraren verilmesinin nedeni, araştırmacıların işini kolaylaş‐

tırmak içindir. Böylece araştırdıkları şair/nazım şekli bilgisini ilgili alandan kopyaladıklarında, mecmû‘a numarasını da takip etme‐

leri/aktarmaları kolaylaşacaktır.

2. Şairle ilgili sıfat, bilgi vb. durumlar, mahlastan sonra köşeli paran‐

tez içinde verilmiştir. Ör.: ˘Abdì [Şeyĥ Himmet Efendi-zāde],

2

Detaylı bilgi için bk. Bilge Kaya, Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâli’ü’n-nezâ’ir Adlı Eserinin

Birinci Cildi (İnceleme-Metin), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2003.

3 _{Detaylı bilgi için bk. Abuzer Kalyon, Peşteli Hisâlî Metâliü’n-nezâ’ir (İkinci – Cilt)}

İnceleme – Metin, Gazi

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2011. 4

Bige Kaya Yiğit ve Abuzer Kalyon, “Peşteli Hisâlî’nin Metâli’ü’n-Nezâ’ir Mecmû‘ası ve Mecmû‘ada Yer Alan Şairlerin Mahlasları”, Turkish Studies - International Periodical

For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1 Winter 2013, p.335-371.

(4)

Kaside, Nur. 4967: 15b_-16b_{/Necātì [Emlaģu’ş-şu˘arā], Ġazel,}

Nur.4940: 201a_{/ Ŝabūģì [˘abdì-i žarìf dimekle ma˘rūfdur Ģasan}

Çelebi teźkiresinde muķayyeddür], Beyit, Nur. 4980: 5b_.

3. Nazım şeklinden sonar, şiirle ilgili bir açıklama, isim vb. durum varsa köşeli parantez içinde verilmiştir. Ör.: Dede ˘Ömer Rūşenì, Meśnevì [Miskín-nāme], Nur. 4904: 79b_-86b_{/Meśnevì [Ney-nāme],}

Nur. 4904: 86b_-93b_{/ Şemsí [Dervìş Şemseddìn], Meśneví [Ģikāye-i}

deh murġ], Nur. 4987: 88b_-110b_{/Fużūlì, Beyit [ez-Leylì vü}

Mecnūn], Nur. 4980: 36b_.

4. Bir mecmû‘ada yer alan aynı mahlasa sahip şairler için eğer farklı izahlar, açıklamalar varsa, bu şairler ayrı başlıklar altında liste-lendi. Bu şairlerin aynı ya da farklı şairler olup olmadığı bu dizinden istifade eden araştırmacıların şairler hakkında yapacak‐

ları detaylı incelemeler sonucunda mümkün olacaktır. Ör.: Yaģyā [?], Ġazel, Nur. 4923: 7a_{/Yaģyā [Şeyĥülislām], Ġazel [2], Nur.}

4923: 48a_{/ Yaģyā [Taşlıcalı], Müseddes, Nur. 4923: 110}a _[98a_]

5. Mecmû‘anın bütünüyle ya da mecmû‘anın ihtiva ettiği eserlerle ilgili tespit edilebilen çalışmalar dipnotlarda verildi, kaynakçaya alındı. Ama çokça bilinen divan çalışmaları ayrıca mecmû‘ada dipnot olarak gösterilmedi, kaynakçaya alınmadı.

6. Eğer bir şairin aynı varakta, aynı nazım şekliyle birden çok şiiri varsa, şiirin yanına sayısı kaydedildi. Ör.: ˘Ālì [el-Merģūm/ Gelibolulu], Gazel [4], Nur. 4957, 112b_.

7. Mahlassız şiirler, ilgili mecmû‘a dizininin en sonuna konuldu. 8. Gazel, kaside gibi şairlerin mahlaslarını yazdıkları nazım biçimle‐

rinde; mürekkebin silinmesinden, mahlasın boş bırakılmasından, mahlas beytinin yazılmamasından, eksik varak bulunmasından vb. sebeplerden dolayı mahlası tespit edilemeyen; kıt˘a, rubâî, tuyuğ gibi mahlas bulunmayan (eğer şairin adı başlıkta yazmı‐

yorsa) şiirlerde, şair adı yerine “mahlassız” yazıldı. Ör.: Mahlassız, Muĥammes [pend-nāme], Nur. 4923: 114b _[102b_{]/Luġaz [2], Nur.}

(5)

9. Mecmû‘alarda yer alan tek beyitler, şairin herhangi bir şiirden alın-mış olma ihtimaline binaen, matla/müfred olarak yazılmadı, “beyit” açıklamasıyla yazıldı. Ör.: Cevrì [Çelebi], Beyit [5], Nur. 4967: 52a_{/Cemālí, Beyit [10], Nur. 4962, 317}b

10. Mecmû‘ada; kıt˘a, ruba’î, tuyuğ gibi başlıklarla verilen şiirlerin aslında şairin gazelinden ya da başka bir şiirinden alınmış olabile‐

ceği araştırmacıların dikkate alması gereken bir durumdur. 11. Bazı mecmû‘alarda eksik varaklardan, müstensihin şiirin tama‐

mını yazmamasından kaynaklanan eksik şiirler yer almaktadır. Mesela 4960 numaralı mecmû‘ada Beyānì’nin, ˘Ulvì’nin bir gaze‐

lini tahmisinin sadece son bendi kayıtlıdır, bu durumlarda da şiir yine tahmîs olarak verilmiştir. Ör.: Beyāní, Taĥmís, Nur. 4960: 8a_.

12. Mecmû‘alarda verilen varak numaralarında yanlışlıklar olabil‐

mektedir. Bu çalışmada, elimizdeki nüshalarda yer alan sayfa sıra‐

sını esas aldık. Özel durumları, ilgili mecmû‘anın incelendiği bölümde açıkladık. Araştırmacıların şiirleri tespit ederken bu duruma dikkat etmeleri gerekmektedir.

13. Hazırlanan bu çalışma aranabilir .pdf formatında olup ilgi duyulan şaire/nazım şekli bilgisine arama kutucuğuna yazılarak ulaşıla‐

bilir ve ilgili alan kopyalanabilir.

1. Nuruosmaniye 4892

Yazma; alt ve üst kapağı açık kahverengi meşin olup sarı renkte zencirekli, şemseli ve salbekli, sertabı ve miklebi sarı şemselidir. Kâğıdı 24,5x13,5 cm. ebatlarında açık sarıya çalan aharlı olup kimi risaleler cetvellidir. Mecmû‘a 357 varak olup farklı ellerden çıkmış olduğu anlaşılan nesih ve ta’lîk hat mecmu‘ada kullanılmıştır. Genellikle siyah mürekkep kullanılmakla beraber bazı kısımlarda yer yer kırmızı mürekkep [4b_gibi]

tercih edilmiştir.

İstinsah kaydı olmayan mecmû‘ada XVIII. yy.a kadar uzanan birçok manzum ve mensur; Türkçe, Arapça ve Farsça risale ve şiir bulunmakta-dır.

(6)

1b_-30a_{arasında Aģmed bin Receb el-Ķosšanšinì’ye ait}

“Nüzhetü’l-Aĥyār fì Şerģi Ģilyeti’l-Muĥtār” isimli mensur bir hilye şerhi bulun-maktadır. 31b_-70a_{arasında Şa˘bān-zāde’nin manzum ve mensur Türkçe}

“Tìġ u Ķalem” mesnevîsi vardır. 71b_{- 106}a_{arasında Türkçe “Terceme-i}

Siyāset-i Şer˘iyye” risâlesi; 107b_{- 112}a_{arasında Arapça mensur “Risāle-i}

Muķanšarātü’r-Rub˘” adlı astronomiye dair bir eser vardır. 114b_-131a

arasında Bahāeddìn Muģammed el-˘Āmilì’nin Farsça manzum “Kitāb-ı nān u ģulv” mesnevîsi bulunmaktadır. 132a_-135b_{arasında Şeyh Ķāsım’a ait}

Arapça Duģā Suresinin tefisiri yer almaktadır. 136b_-137b _{arasında Arapça}

olarak İmâm-ı Azam’ın vasiyeti vardır. 138a_-147b_{arasında Yūsuf bin}

Ģamza es-Su˘dānì’ye âit Arapça “el-Mesāˇilü’l-˘İlmiyye” risalesi; 148b_-157b

arasında Türkçe bazı mektuplar, çeşitli müelliflere ait farklı konularda mensur yazılar yer almaktadır. 158b_-160a_{arasında Arapça olarak “min}

kelām-ı ˘Ali bin Ebì Šālib” başlığıyla hurûf-ı hecâ tertibiyle Hz. Ali’nin sözlerini ihtiva eden bir risâle vardır. 160b_-161a_{arasında namazın}

durum-larına dâir Arapça mensur bir risale vardır. 162b_-197a_{arasında Muhammed}

Sübģān’a âit Arapça Fuŝūŝ şerhinden bir parça bulunmaktadır. 198b_-203a

arasında Arapça gramer kurallarıyla ilgili ˘Avāmil bahsi vardır. 204b_-220b

arasında Arapça gramer kurallarının anlatıldığı bir risale vardır. 221b_-255b

arasında Türkçe tecvid risâlesi bulunmaktadır. 270b_-290b_arasında

“Risāle-i Rub˘u’l-Müceyyeb” adında astronom“Risāle-iyle “Risāle-ilg“Risāle-il“Risāle-i Nažmì-zāde’ye â“Risāle-it Türkçe bir risâle bulunmaktadır. 294b_-302a_{arasında Arapça tefsire dâir bir risale}

vardır. 303b_-326b_{arasında çiçekçilikle ilgili mensur bir Şukūfe-nāme yer}

almaktadır.

Mecmû‘ada yer alan şairlerin alfabetik listesi ve şiirlerinin nazım şekliyle yer aldıkları varak numaraları şöyledir:

Aģmed ˘İlmì [Müderris], Mesneví, Nur. 4892: 256b_{- 269}a

Sāmì, Terkíb-bend5_{, Nur. 4892: 291}_b_-293_b

5

İlgili çalışma için bk. Fatma Sabiha Kutlar (Haz.), Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78358/arpaeminizade-sami-divani.html, s. 247-253. (E.T.: 12.03.2015)

(7)

Şa˘bān-zāde, Mensur+ Manzum [Münāzara-i Tìġ u Ķalem]6_{, Nur.}

4892: 31b_-70a

Mahlassız, Mensur+ Manzum [Şukūfe-nāme], Nur 4892: 327b_-344a

2.

Nuruosmaniye 4904 [Cāmi˘u’l-Me˘āní]7

Yazma8_{; 24,5x14,5 cm. ebatlarında kırmızı meşin kaplı, arkası kırmızı}

ve ince deriden bir cild içindedir. Meşin kabın çevresi yaldızlı bir cetvelle çevrilidir. Metinler âbâdî kâğıda siyah mürekkeple yazılıdır. Bazı kısım-larda, başlıklarda yer yer kırmızı mürekkep [8b-₉a_{gibi] kullanılmıştır.}

Farklı bölümlere geçişte gerek metnin içinde gerek derkenârda hafif tezhipli başlık süslemeleri [18a_-20b_{gibi] yapılmıştır. Varaklar çoğunlukla}

koyu sarı aharlıdır. Çoğunlukla üç sütun halinde düzenlenmiş olup esas bölüm içte ve düz şekilde, diğer iki sütun dışta ve yan yazılarak [117a_gibi]

düzenlenmiştir. Sütunların etrafı muntazam yaldızlı cetvellerle çevrilmiş-tir. 133a_-133b_{varağından sonra cetvelleri çekilmiş ama boş bırakılmış bir}

varak bulunmaktadır. 224a_{sayfası da boş bırakılmıştır. Mecmû‘anın}

bütünü ta’lîk hatla yazılmış olup 317 varaktır.

Mecmû‘a, XII. yy.dan başlayarak XVI. yy.ın başlarına kadar çeşitli müelliflere ait şiirleri ihtiva etmesi; Yunus Emre, Kaygusuz Abdal gibi şairlerin eserlerini barındırması bakımından önem arz etmektedir. Bu mecmû‘anın, 315b_{’de yer alan vikâye kaydına göre, İstanbul’da şaban}

ayı-nın başlarında 940 senesinde istinsah edildiği ve adıayı-nın “Cāmi˘ü’l-Me˘āní”

6

İlgili çalışma için bk. F. Hakan Özkan, Şabanzâde Mehmed Muhteşem ve Münazara-i Tîğ

u Kalem’i, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon 1997.

7

İlgili çalışmalar için bk. Muharrem Ergin, “Câmi-ül-Meâni’deki Türkçe Şiirler”,

İstan-bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDED, C. III, S. 3-4 (1949), s. 539-569. Bu makalede mecmû‘a hakkında genel bilgi verildikten sonra; Ĥalílí, Ca˘ferí ve Ķāsım’ın şiirlerinin metni yayımlanmıştır. Ayrıca detaylı bilgi için bk. Mustafa Uzun, “Câmiu’l-Meânî”,

DİA, C. VII, s. 110-111, İstanbul 1993. 8

Nüsha tavsifinde Muharrem Ergin’in mecmû‘ayla ilgili hazırladığı detaylı bilgiler içeren makalesinden de faydalanılmıştır: Muharrem Ergin, “Câmiü’l-Meâni’deki Türkçe Şiirler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi TDED, C. III, S.3-4 (1949), s. 539-569.

(8)

olduğu anlaşılmaktadır. Müstensihi hakkında bilgi bulunmamaktadır. İçinde yer alan şiirlerden hareketle eserin, dînî-tasavvufî konulu Farsça ve Türkçe manzumelerin toplandığı bir mecmû‘a olduğu söylenebilir.

Mecmû‘anın 1b_-68b_{arasında farklı müelliflere ait Farsça çeşitli}

man-zum ve mensur eserler yer almaktadır.9₁₃₄a_-141b_{arasında Farsça}

“Gülşen-i Rāz” mesnevîs“Gülşen-i vardır. 161a_-170a_{’da Nesîmî’nin Farsça gazelleri; 196}a_-215a

arasında Ubeydî’nin Çağatay Türkçesiyle yazdığı şiirler bulunmaktadır. 224b_-315b_{arasında farklı müelliflere ait Farsça çeşitli manzumeler}

bulun-maktadır.

Ca˘ferì, Cemālì, Dede ˘Ömer Rūşenì, Gülşení [İbrāhím], Gülşenì [-i Saruĥāní/Şirvāní], Ĥalìlì, Ķāsım, Ķayġusuz Abdāl, Kemāl Ümmì, Nesìmì, Yunus Emre

Ca˘ferì, Ġazel [4], Nur. 4904: 172b_{/ Ġazel [7], Nur. 4904: 173}a_{/ Ca˘ferì,}

Ġazel [2], Nur. 4904: 173b

Cemālì, Meśnevì [Miftāģu’l-Ferec]10_{, Nur. 4904: 101}b_-106b

Dede ˘Ömer Rūşenì11_{, Meśnevì [Miskín-nāme], Nur. 4904: 79}b_-86b_/

Meśnevì [Ney-nāme], Nur. 4904: 86b_-93b_{/ Meśnevì [Ķalem-nāme], Nur.}

9

Mecmû‘ada Türkçe dışında yazılan eserlerle ilgili detaylı bilgi için bk. Muharrem Ergin, “Câmiü’l-Meâni’deki Türkçe Şiirler”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

TDED, C. III, S.3-4 (1949), s. 539-569.; Mustafa Uzun, Dede Ömer Rûşenî’nin Hayatı,

Eserleri ve Miskinnâmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi İlahi -yat Fakültesi, İstanbul 1982, s. 65-68.

10

Detaylı bilgi için bk. Osman Yıldız, Cemali-i Karamani Miftahu’l-Ferec, C. I-IV, Yayım -lanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Malatya 1992.

11_{Dede Ömer Rûşeni hakkında yapılan çalışmalar için bk. Hasibe Mazıoğlu, “Dede} Ömer Ruşenî ve Çoban-nâmesi”, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, Ankara 2009, s. 199-212; Mustafa Uzun, Dede Ömer Rûşenî’nin Hayatı, Eserleri ve Miskinnâmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İstanbul 1982; Orhan Kemal Tavukçu, Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve

Dîvânının Tenkidli Metni, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10601,dede-omer-rusenipdf.pdf?0, (E.T.: 12.05.2015); Semra Aydemir, Dede Ömer Rûşenî, Hayatı,

eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üni-versitesi, Konya 1990.

(9)

4904: 93b_-95a_{/ Kasìde, Nur. 4904: 95}a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 95}a_{/ Ķaŝìde, Nur.}

4904: 95a_-95b_{/ Ġazel [6], Nur. 4904: 95}b_{/ Ġazel, Nur. 4904: 95}b_-96a_{/ Ġazel}

[5], Nur. 4904: 96a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 96}a_-96b_{/ Ġazel [4], Nur. 4904: 96}b_/

Ġazel, Nur. 4904: 96b_-97a_{/ Ġazel [6], Nur. 4904: 97}a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 97}a

-97b_{/ Ġazel [5], Nur. 4904: 97}b_{/ Ġazel, Nur. 4904: 97}b_-98a_{/Ġazel [3], Nur.}

4904: 98a_{/ Terci˘-bend, Nur. 4904: 98}a_-98b_{/ Terci˘-bend, Nur. 4904: 98}b_-99a

/ Terci˘-bend, Nur. 4904: 99a_-99b _{/ Terci˘-bend, Nur. 4904: 99}b_-100a _/

Terkíb-bend, Nur. 4904: 100a_-100b_{/ Tuyuğ}12_{[8], Nur. 4904: 100}b_{/ Tuyuğ,}

Nur. 4904: 100b_-101a_{/ Tuyuğ [17], Nur. 4904: 101}a_{/ Lüġaz, Nur. 4904: 101}a

-101b

Gülşenì [İbrāhím]13_{, Tuyuğ}14_{[234], Nur. 4904: 73}a_-79b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 141b_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}a_{/Ġazel, Nur.}

4904: 142a_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}a_{/Ġazel, Nur. 4904:}

142a₁₄₂b_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}b_{/Ġazel, Nur. 4904:}

142b_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 142}b_-143a_{/Ġazel, Nur. 4904:}

143a_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}a_{/Ġazel, Nur. 4904:}

143a_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}a₁₄₃b_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}b_{/Ġazel, Nur. 4904:}

143b_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 143}b

Gülşenì [-i Saruĥāní/Şirvāní], Meśnevì15_{, Nur. 4904: 68}b_-73a

Ĥalìlì, Ġazel [4], Nur. 4904: 170a_{/Ġazel, Nur. 4904: 170}a_-170b_/Ġazel

[5], Nur. 4904: 170b_{/Ġazel, Nur. 4904: 170}b_-171a_{/Ġazel [5], Nur. 4904:}

171a_{/Ġazel, Nur. 4904: 171}a_-171b_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 171}b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 171b-172a_{/Ġazel [7], Nur. 4904: 172}a_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 172}b

12

Her ne kadar yazmada başlıkları “rubā˘í” olsa da bu şiirler, şekil olarak tuyuğdur. Dede Ömer Rûşenî’ye ait bütün rubâ’î başlıklı şiirler böyledir.

13

Detaylı bilgi için bk. Mehmet Akay, İbrahim Gülşenî’nin Dîvânı Metin-Dil Husu -siyetleri-Sözlük, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1996.

14

Her ne kadar yazmada başlıkları “rubā˘í” olsa da bu şiirlerin bazısı şekil olarak tuyuğdur.

15

Detaylı bilgi için bk. Ebrahim Farzan, Gulşani-i Saruhani Hayatı, Farsça Divanı ve

Raz-nama’si, İstanbul Yayımlanmamış Doktora Tezi, Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Kürsüsü, İstanbul 1980. Mestan Yıldırımer (Haz.), Gülşenî-i Sarûhânî

(10)

Ķāsım, Ġazel, Nur. 4904: 195a_-195b_{/Ġazel, Nur. 4904: 195}b_/Ġazel,

Nur. 4904: 195b_{/Ġazel, Nur. 4904: 195}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 195}b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 195b

Ķayġusuz Abdāl16_{, Manżūm-Menśūr [İntiĥāb-ı Risālāt-ı Baba}

Ķayġu-suz], Nur. 4904: 106b_-120a_{/ Müstezād, Nur. 4904: 215}a_-215b_{/ Müstezād,}

Nur. 4904: 215b_{/ Ķaŝìde, Nur. 4904: 215}b_-216a_{/ Tuyuğ [2], Nur. 4904: 216}a

/ Ķaŝìde, Nur. 4904: 216a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 216}a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 216}a

-216b_{/ Ġazel [2], Nur. 4904: 216}b_{/ Ġazel, Nur. 4904: 216}b_-217a_{/ Ġazel [2],}

Nur. 4904: 217a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 217}a_-217b_{/ Ġazel [2], Nur. 4904: 217}b_/

Ġazel, Nur. 4904: 217b_-218a_{/ Ġazel [2], Nur. 4904: 218}a_{/ Ġazel [2], Nur.}

4904: 218b_{/ Ġazel, Nur. 4904: 218}b_-219a_{/ Ġazel [2], Nur. 4904: 219}a_{/ Ġazel,}

Nur. 4904: 219a_-219b_{/ Ġazel [3], Nur. 4904: 219}b_{/ Ġazel [3], Nur. 4904:}

220a_{/ Ġazel, Nur. 4904: 220}a_-220b_{/ Ġazel [3], Nur. 4904: 220}b_{/ Ġazel, Nur.}

4904: 220b_-221a_{/ Ġazel [4], Nur. 4904: 221}a_{/ Ġazel [4], Nur. 4904: 221}b_/

Ġazel, Nur. 4904: 221b_-222a_{/ Ġazel [3], Nur. 4904: 222}a_{/ Ġazel, Nur. 4904:}

222a_-222b_{/ Ġazel [3], Nur. 4904: 222}b_{/ Ġazel, Nur. 4904: 222}b_-223a_{/ Ġazel}

[4], Nur. 4904: 223a_{/ Ġazel [4], Nur. 4904: 223}b

Kemāl Ümmì17_,_{Ġazel [2], Nur. 4904: 120}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 120}a

-120b_{/Ġazel [2], Nur. 4904: 120}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 120}b_-121a_{/Ġazel [3],}

Nur. 4904: 121a_{/Ġazel, Nur. 4904: 121}a_-121b_{/Ġazel, Nur. 4904: 121}b_/Ġazel,

Nur. 4904: 121b_-122a_{/Ġazel, Nur. 4904: 122}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 122}a

-122b_{/Ġazel, Nur. 4904: 122}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 122}b_-123a_{/Ġazel, Nur. 4904:}

123a_{/Ġazel, Nur. 4904: 123}a_-123b_{/Ġazel, Nur. 4904: 123}b_{/Terci˘-bend, Nur.}

4904: 123b_-124b_{/Ġazel, Nur. 4904: 124}b_-125a_{/Ġazel, Nur. 4904: 125}a_/Ġazel,

Nur. 4904: 125a_-125b_{/Ġazel, Nur. 4904: 125}b_-126a_{/Ġazel [2], Nur. 4904:}

126a_{/Ġazel, Nur. 4904: 126}a_-126b_{/Ġazel, Nur. 4904: 126}b_{/Ġazel, Nur. 4904:}

126b_-127a_{/Ġazel, Nur. 4904: 127}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 127}a_-127b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 127b_{/Ġazel, Nur. 4904: 127}b_-128a_{/Ġazel, Nur. 4904: 128}a_/Meśnevì,

Nur. 4904: 128a_-130a_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 130}a_{/Ġazel [2], Nur. 4904:}

130b_{/Ġazel, Nur. 4904: 130}b_-131a_{/Ġazel [2], Nur. 4904: 131}a_{/Ġazel, Nur.}

4904: 131a_-131b_{/Ġazel [2], Nur. 4904: 131}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 131}b

-132a_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 132}a_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 132}b_{/Meśneví, Nur.}

16_{Ayrıca bk. Mustafa Sever (Haz.), Kaygusuz Abdal Dîvân, Ankara 2014.} 17

(11)

4904: 132b_-133a_{/Ġazel, Nur. 4904: 133}a_{/Murabba˘ [2], Nur. 4904: 133}a

/Mu-rabba˘, Nur. 4904: 133a_-133b_{/Ġazel, Nur. 4904: 133}b

Nesìmì, Ġazel [3], Nur. 4904: 144a _{/ Ġazel [3], Nur. 4904: 144}b_/Ġazel,

Nur. 4904: 144b_-145a_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 145}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 145}a

Nur. 4904: 146a_{/ Ġazel [5], Nur. 4904: 146}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 146}b

-147a_{/Ġazel [3]/Ġazel, Nur. 4904: 147}a_-147b_{/Ġazel [4], Nur. 4904:}

147b_{/Ġazel, Nur. 4904: 147}b_{/Ġazel, Nur. 4904: 147}b_{/Ġazel, Nur. 4904:}

147b_{/Ġazel, Nur. 4904: 147}b_-148a_{/Ġazel [2], Nur. 4904: 148}a_{/ Ġazel, Nur.}

-149a_{/Ġazel [4], Nur. 4904: 149}a_{/Ġazel [4], Nur. 4904: 149}b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 149b_-150a_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 150}a_{/Ġazel [4], Nur. 4904:}

4904: 151a_-151b_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 151}b_{/Ġazel, Nur. 4904:}

151b₁₅₂a_{/Müstezād, Nur. 4904: 152}a_{/Ġazel [3], Nur. 4904: 152}b_/Ġazel,

Nur. 4904: 154a_{/Ġazel, Nur. 4904: 154}a_-154b_{/Ġazel [4], Nur. 4904:}

154b_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 155}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 155}a_-155b_{/Ġazel [5],}

Nur. 4904: 155b_{/Ġazel [4], Nur. 4904: 156}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 156}a

Nur. 4904: 157a_{/Ġazel, Nur. 4904: 157}a_-157b_{/Ġazel [4], Nur. 4904:}

4904: 158a_-158b_{/Meśnevì, Nur. 4904: 158}b_{/Tuyuğ, Nur. 4904: 159}a_-160b

Yunus Emre, Meśnevì [Risāletü’n-Nuŝģiyye], 4904: 173b

-180a_{/Meśnevì, 4904: 180}a_{/Ġazel, 4904: 180}a_-180b_{/Ġazel [4], 4904:}

-182a_{/Ġazel [6], Nur. 4904: 182}a_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 182}b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 182b_-183a_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 183}a_{/Ġazel, Nur. 4904: 183}a

(12)

-188a_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 188}a_{/Ġazel [6], Nur. 4904: 188}b_{/Ġazel [5], Nur.}

4904: 189a_{/Ġazel, Nur. 4904: 189}a_-189b_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 189}b_/Ġazel,

Nur. 4904: 191a_{/Ġazel, Nur. 4904: 191}a₁₉₁b_{/Ġazel [5], Nur. 4904:}

191b_{/Ġazel, Nur. 4904: 191}b_-192a_{/Ġazel [4], Nur. 4904: 192}a_{/Ġazel [4],}

Nur. 4904: 192b_{/Ġazel, Nur. 4904: 192}b_-193a_{/Ġazel [4], Nur. 4904:}

193a_{/Ġazel, Nur. 4904: 193}a_-193b_{/Ġazel [5], Nur. 4904: 193}b_{/Ġazel, Nur.}

4904: 193b_-194a_{/Ġazel [6], Nur. 4904: 194}a_{/Ġazel [4], Nur. 4904:}

4904: 195b_-196a_{/Ġazel, Nur. 4904: 196}a

3. Nuruosmaniye 4923

Yazma; koyu kahverengi meşin ciltli, sırtı koyu kahverengi deridir. Metinler yer koyuya kaçan 24,5x14,5 cm. ebatlarında sarı aharlı, kimi kı-sımları lekeli kâğıda siyah mürekkeple yazılıdır. Yazma 126 varaktır. Bazı varaklar [67a_-67b_;70a_-70b_-71a_-71b_{gibi] yırtılma, yıpranma, yanık şeklinde}

zarar görmüştür. Bazı başlıklarda da yer yer kırmızı mürekkep [12b_{ve 14}a_;

69a_{ve 69}b_{gibi] kullanılmıştır. Nev˘ì-zāde ˘Ašāyì’nin şiirlerinin yer aldığı}

mecmû‘anın baş kısımlarında [11a_-47b_{arası] şiirler sarı yaldızlı 16,5x9 cm.}

ölçülerinde cetvel içindedir. Bu kısımdaki bazı varaklarda [44b_-45a_gibi],

farklı bir el tarafından sonradan yazıldığı anlaşılan derkenârdaki şiirlerde kimi zaman, gazelin bazı beyitleri karşı varağın derkenârına yazılmıştır. Mesela Nev˘ì-zāde ˘Ašāyì’nin “gelmedi” redifli gazelinin 3 beyti 41a_’nın

derkenârına kalan 2 beyti ise 40b_{’nin derkânarına yazılmıştır. Mecmû‘ada}

gerek şekil gerek içerik itibariyle bir düzen bulunmamakla birlikte birçok farklı elden çıktığı anlaşılan kimi zaman ta’lîk/ta’lîk kırması kimi zaman da rik’a hat kullanılmıştır. Mecmû‘ada eksik varakların olduğu anlaşıl-maktadır. Bazı varakların numaraları sayfa kenarlarına yanlış verilmiştir. Bu tip durumlarda, aşağıda yer alan listede, köşeli parantez içinde verdiğimiz varak numarası yazmada olan numara, diğeri ise olması gereken varak numarasını göstermektedir.

(13)

Mecmû‘ada umumiyetle, XV. yy.dan başlayarak XVI. ve XVII. yy.a ait çeşitli müelliflere ait şiirler bulunmaktadır. En eski şiir, mecmû‘anın 126a

varağında Bayezid-i Bistâmî başlığıyla kayıtlı 9. yy.da yaşamış olan Bayezid-i Bistâmî’ye ait Farsça bir rubâîdir. Mecmû‘ada istinsah kaydı yer almamaktadır. Bazı şiirlerin müellifleri, mahlas beyitleri alınmadığın-dan/mahlas bulunmadığından, silindiğinden ya da yıprandığından tespit edilememiştir.

Bu mecmû‘a cönk tarzında karışık halde birçok eseri, bilgiyi, yazıyı barındırmaktadır. 1a_-2a_{arasında karışık halde çeşitli yazılar, mısralar,}

hesaplamalar bulunmaktadır. 2b_{’de yedi dörtlük halinde farklı hece}

değerlerine sahip mısralarla yazılmış bir elif-nâme bulunmaktadır. 3b_-4a

arasında Sultan Süleyman’ın yaptığı seferlerle ilgili mensur bir metin vardır. 5b_{’de sanat ehlinin, esnafın makamlarını, vasıflarını gösteren bir}

liste; 6a_{’da bir mektup, 8}a_-10a_{arasında harflerin çıkış yerleriyle,}

okunuş-larıyla ve durumokunuş-larıyla ilgili Arapça bir şiir vardır. Yazmanın sonunda 125b_{’de bazı maniler, halk şiiri tarzı dizeler bulunmaktadır. 126}a_’da

Bayezid-i Bistâmî başlığıyla Farsça bir rubâî yazılıdır.

˘Abdì, Āhì, Aģmedì, Aģmed-i Dā˘ì, Aģmed Paşa, ˘Ašāyì

[Nev˘ì-zāde], Baba Çelebi, Bahārì, Bāķì, Cevrì, Cemālì, Dervìş, Emìr, Faĥrì, Feēāyì, Ferrūĥì, Fużūlì, Ĥayālì, Ģayretì, Ģüseyin Vā˘iž, ˘Işķì, Maģvì, Maķālì, Mihrì, Muģammed [Sulšān Muģammed Ġāzì], Muģibbì, Nādirí [Ġanì-zāde], Nāˇilì, Necātì, Nef˘ì, Nüvìsì, ˘Ömrì, ˘Öźrì, Revānì, Rıżāyì, Riyāżì, Rūģì, Ŝabrì, Ŝādıķ, Sā˘ì, Selìm Şāh [Yavuz Sultan Selim], Selìķì, Serìrì, Sırrì, Siyāhí, Ŝubģì, Sürūrì, Şem˘ì, Şerífí, Şirāzì, Tābí, ˘Ulvì, Viŝālì, Vuŝūlì, Yaģyā [?], Yaģyā [Şeyĥülislâm], Yaģyā [Taşlıcalı], Żiyāyì, Žuhūrì

˘Abdì, Ġazel, Nur. 4923: 120a_[119a_]

Āhì, Ġazel [2], Nur. 4923: 117a_[105a_{], Ġazel [3], Nur. 4923: 117}b _[105b_]

Aģmedì, Ġazel, Nur. 4923: 116b _[104b_]

Aģmed-i Dā˘ì, Ķıš˘a, Nur. 4923: 116b _[104b_]

(14)

˘Ašāyì [Nev˘ì-zāde], Ķaŝìde, Nur. 4923: 11a_-11b_{/ Terkìb-bend, Nur.}

4923: 11b_-12b_{/ Ķaŝìde, Nur. 4923: 12}b_-14a_{/ Ķaŝìde, Nur. 4923: 14}a

-15a_{/Ġazel, Nur. 4923:15}a_{/Ġazel, Nur. 4923:15}a_-15b_{/Ġazel, Nur.}

4923:15b_{/Ġazel, Nur. 4923:15}b_-16a_{/Ġazel, Nur. 4923:16}a_-16b_{/Ġazel [3],}

Nur. 4923: 16b_{/Ġazel, Nur. 4923: 16}b_-17a_{/Ġazel [4], Nur. 4923: 17}a_/Ġazel

[3], Nur. 4923: 17b_{/Ġazel, Nur. 4923: 17}b_-18a_{/Ġazel [2], Nur. 4923:}

18a_{/Ġazel, Nur. 4923: 18}a_-18b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 18}b_{/Ġazel, Nur. 4923:}

18b_-19a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 19}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 19}a_-19b_{/Ġazel [2], Nur.}

4923: 19b_{/Ġazel, Nur. 4923: 19}b_-20a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 20}a_{/Ġazel, Nur.}

4923: 20a_-20b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 20}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 20}b_-21a_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 21a_{/Ġazel, Nur. 4923: 21}a_-21b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 21}b_/Ġazel,

Nur. 4923: 21b_-22a_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 22}a_{/Ġazel [3], Nur. 4923:}

22b_{/Ġazel, Nur. 4923: 22}b_-23a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 23}a_{/ Ġazel, Nur. 4923:}

23a_-23b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 23}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 23}b-₂₄a_{/Ġazel [2], Nur.}

4923: 24a_{/Ġazel, Nur. 4923: 24}a_-24b_{/Ġazel, Nur. 4923: 24}b_{/Ġazel, Nur.}

4923: 24b_-25a_{/Ġazel, Nur. 4923: 25}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 25}a_-25b_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 25b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 26}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 26}a_-26b_/Ġazel,

Nur. 4923: 26b_{/Ġazel, Nur. 4923: 26}b_-27a_{/Ġazel, Nur. 4923: 27}a_/Ġazel,

Nur. 4923: 27a_-27b_{/Ġazel, Nur. 4923: 27}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 27}b_-28a_/Ġazel,

-29b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 29}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 29}b_-30a_{/Ġazel [2], Nur.}

4923: 30a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 30}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 30}b_-31a_{/Ġazel, Nur.}

4923: 31a_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 31}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 31}b_-32a_{/Ġazel [3],}

Nur. 4923: 32a_{/Ġazel, Nur. 4923: 32}a_-32b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 32}b_/Ġazel

[2], Nur. 4923: 33a_{/Ġazel, Nur. 4923: 33}a_-33b_{/Ġazel [3], Nur. 4923:}

33b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 34}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 34}a_-34b_{/Ġazel [2], Nur.}

4923: 34b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 35}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 35}a_-35b_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 35b_{/Ġazel, Nur. 4923: 35}b_-36a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 36}a_/Ġazel,

Nur. 4923: 36a_-36b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 36}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 36}b

-37a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 37}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 37}a_-37b_{/Ġazel [3], Nur.}

4923: 37b_{/Ġazel, Nur. 4923: 37}b_-38a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 38}a_{/Ġazel, Nur.}

4923: 38a_-38b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 38}b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 39}a_/Ġazel,

Nur. 4923: 39a_-39b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 39}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 39}b

-40a_{/Ġazel, Nur. 4923: 40}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 40}a_-40b_{/Ġazel [2], Nur. 4923:}

(15)

41a_-41b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 41}b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 42}a_{/Ġazel, Nur.}

4923: 42a_-42b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 42}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 42}b_-43a_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 43a_{/Ġazel, Nur. 4923: 43}a_-43b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 43}b_/Ġazel,

-44b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 44}b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 44}b_-45a_{/Ġazel, Nur.}

4923: 45a_{/Ķıš˘a, Nur. 4923: 45}a_{/Ķıš˘a [6], Nur. 4923: 45}b_{/Ķıš˘a [7], Nur. 4923:}

46a_{/Ķıš˘a [4], Nur. 4923: 46}b_{/Ķıš˘a [2], Nur. 4923: 47}a_{/Rübā˘ì [6], Nur. 4923:}

47a_{/Rübā˘ì, Nur. 4923: 47}a_-47b_{/Rübā˘ì, Nur. 4923: 47}b_{/Beyit [Tārìĥ] [3],}

Nur. 4923: 47b_{/Ķıš˘a [2], Nur. 4923: 47}b

Baba Çelebi, Beyit [2], Nur. 4923: 116b _[104b_]

Bahārì, Ġazel, Nur. 4923: 119a_[107a_{] Ġazel, Nur. 4923: 119}a_[107a_]

Bāķì, Ġazel, Nur. 4923: 86b_-87a_[75b_-76a_{]/ Ġazel, Nur. 4923: 87}a_[76a_]/

Ġazel, Nur. 4923: 87a_[76a_{] / Ġazel, Nur. 4923: 87}b_[76b_{]/Ġazel, Nur. 4923:}

87b_[76b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 87}b_-88a_[76b_-77a_{]/Ġazel, Nur. 4923:}

88a[77a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 88}a_[77a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 88}a_-88b_[77a

-77b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 88}b_[77b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 88}b_[77b_{]/Ġazel, Nur.}

4923: 88b_[77b_{]/Ķaŝìde, Nur. 4923: 96}a_-96b_[85a_-85b_{]/Ġazel, Nur. 4923:}

96b_[85b_{]/Ġazel [3], Nur. 4923: 97}a_[86a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 97}a_-97b_[86a

-86b_{]/Ġazel [2], Nur. 4923: 97}b_[86b_{]/Ġazel [3], Nur. 4923: 98}a_[88a_{] /Ġazel}

[3], Nur. 4923: 99b_[87b_{]/Ġazel [2], Nur. 4923: 100}a _[88a_{] /Ġazel, Nur. 4923:}

100a_-100b _[88a_-88b_{] /Ġazel [3], Nur. 4923: 100}b_[88b_{] /Ķıš˘a [3], Nur. 4923:}

101a_[89a_{]/Terkìb-bend, Nur. 4923: 101}b_-102b_[89b_-90b_{]/Ġazel [2], Nur. 4923:}

103a_[91a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 103}a_-103b_[91a_-91b_{]/Beyit, Nur. 4923: 104}b

[92b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 113}a_[101a_{] /Ġazel, Nur. 4923: 113}a_-113b_[101a

-101b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 113}b_[101b_{]/ /Ġazel, Nur. 4923: 120}a_[119a_]/Ġazel,

Nur. 4923: 120b_[119b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 120}b_[119b_{]/Rubā˘ì, Nur. 4923: 115}a

[103a_{]/Beyit, Nur. 4923: 121}b_[120b_]

Cevrì, Ġazel, Nur. 4923: 65a_{/Ġazel, Nur. 4923: 66}b_{/Ġazel, Nur. 4923:}

68a_{/Ġazel, Nur. 4923: 68}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 68}b_{/Ġazel, Nur. 4923:}

68b_{/Ġazel, Nur. 4923: 68}b_-69a_{/Ġazel, Nur. 4923: 69}a_{/Ġazel, Nur. 4923:}

69a_{/Ġazel, Nur. 4923: 69}a_-69b_{/Ġazel, Nur. 4923: 69}b_{/Ġazel, Nur. 4923:}

69b_{/Ġazel, Nur. 4923: 74}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 74}a_{/Ġazel, Nur. 4923:}

74a_{/Ġazel, Nur. 4923: 74}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 74}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 74}b

-75a_{/Ġazel, Nur. 4923: 75}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 75}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 75}a

(16)

79a_{/Tārìĥ, Nur. 4923: 79}a_{/Tārìĥ, Nur. 4923: 79}a_{/Tārìĥ, Nur. 4923: 79}a

-79b_{/Tārìĥ, Nur. 4923: 79}b_{/Tārìĥ, Nur. 4923: 79}b_{/Tārìĥ, Nur. 4923: 79}b

Cemālì, Ġazel, Nur. 4923: 73b

Dervìş, Ġazel, Nur. 4923: 114b _[102b_]

Emìr, Ġazel, Nur. 4923: 119b _[107b_]

Faĥrì, Müseddes, Nur. 4923: 110a_-110b_[98a_-98b_]

Feēāyì, Ġazel [3], Nur. 4923: 109b _[97b_]

Ferrūĥì, Ġazel, Nur. 4923: 114a_[102a_]

Fużūlì, Beyit, Nur. 4923: 103b_[91b_]

Ĥayālì, Murabba˘, Nur. 4923: 83a _[72a_{] / Ķaŝìde, Nur. 4923: 83}b_-84a

[72b_-73a_{] /Ġazel [2], Nur. 4923: 84}b_[73b_{]/ Ġazel, Nur. 4923: 84}b_-85a_[73b

-74a_{]/ Ġazel [2], Nur. 4923: 85}a_[74a_{] /Ġazel [3], Nur. 4923: 85}b_[74b_{] / Ġazel}

[2], Nur. 4923: 86a_[75a_{] /Ġazel [2], Nur. 4923: 86}b_[75b_{] /Ġazel [3], Nur. 4923:}

89a_[78a_{] /Ġazel [2], Nur. 4923: 89}b_[78b_{/ Ġazel, Nur. 4923: 89}b_-90a_[78b_-79a_]

/Ġazel [2], Nur. 4923: 90a_[79a_{/ Ġazel, Nur. 4923: 90}a_-90b_[79a_-79b_{]/ Ġazel}

[2], Nur. 4923: 90b_[79b_{]/ Ġazel, Nur. 4923: 90}b_-91a_[79b_-80a_{] /Ġazel [2], Nur.}

4923: 91a_[80a_{] /Ġazel [2], Nur. 4923: 91}b_[80b_{] /Ġazel, Nur. 4923: 91}b_-92a_[80b

-81a_{] /Ġazel [2], Nur. 4923: 92}a_[81a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 92}a_-92b_[81a_-81b_]/

Ġazel [3], Nur. 4923: 92b_[81b_{]/ Ġazel, Nur. 4923: 92}b_-93a_[81b_-82a_{]/ Ġazel [2],}

Nur. 4923: 93a_[82a_{]/ Ġazel, Nur. 4923: 93}a_-93b_[82a_-82b_{]/ Ġazel [2], Nur.}

4923: 93b_[82b_{] /Ġazel [3], Nur. 4923: 94}a_[83a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 94}a_-94b_[83a

-83b_{]/Ġazel [2], Nur. 4923: 94}b_[83b_{] /Ġazel, Nur. 4923: 94}b_-95a_[83b_-84a_]

/Ġazel, Nur. 4923: 95a_[84a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 95}a_-95b_[84a_-84b_{]/ Ķıš˘a [2],}

Nur. 4923: 95b_[84b_{]/Beyit, Nur. 4923: 95}b_[84b_{] /Ġazel, Nur. 4923: 115}b _[103b_]

Ģayretì, Ġazel [3], Nur. 4923: 107b _[95b_{] / Ġazel [2], Nur. 4923: 108}a

[96a_{] /Beyit, Nur. 4923: 117}a_[105a_{] /Ġazel, Nur. 4923: 117}b _[105b_]

Ģüseyin Vā˘iž, Ġazel, Nur. 4923: 116b _[104b_]

˘Işķì, Ķıš˘a, Nur. 4923: 104b _[92b_]

Maģvì, Ġazel, Nur. 4923: 7a

Maķālì, Beyit, Nur. 4923: 104b _[92b_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}b_[120b_]

(17)

Muģammed [Sulšān Muģammed Ġāzì], Ġazel, Nur. 4923: 104a_[92a_{]/Ķıš˘a [3], Nur. 4923: 104}a_[92a_]

Muģibbì, Ġazel, Nur. 4923: 109a_[97a_]

Nādirí [Ġanì-zāde], Rubā˘ì, Nur. 4923: 78a

Nāˇilì, Ġazel [4], Nur. 4923: 61a_{/ Ġazel [4], Nur. 4923: 61}b_{/ Ġazel [3],}

Nur. 4923: 65a_{/Ġazel [4], Nur. 4923: 65}b

Necātì, Ġazel [2], Nur. 4923: 107a_[95a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 108}a _[96a_]

/Ġazel [2], Nur. 4923: 111a_[99a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 111}a_-111b_[99a

-99b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 111}b_[99b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 111}b_-111b_[99b_]/Ġazel,

Nur. 4923: 116a_[104b_{]/Beyit, Nur. 4923: 116}b _[104b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 119}b

[107b_]

Nef˘ì, Ġazel, Nur. 4923: 66b _{/ Ġazel [2], Nur. 4923: 67}a_{/ Ġazel, Nur.}

4923: 67a_-67b_{/ Ġazel [2], Nur. 4923: 67}b

Nüvìsì, Ġazel, Nur. 4923: 108b_-109a_[96b_-97a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 109}a

[97a_]

˘Ömrì, Ġazel, Nur. 4923: 106a_[94a_{] /Rubā˘ì, Nur. 4923: 106}a_[94a_]

˘Öźrì, Ķıš˘a, Nur. 4923: 103b_[91b_]

Revānì, Ġazel, Nur. 4923: 118a_[106a_{]/Ġazel, Nur. 4923: 118}b

[106b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 118}b_[106b_]

Rıżāyì, Ġazel, Nur. 4923: 66b _{/ Ġazel [2], Nur. 4923: 70}a_{/Ġazel, Nur.}

4923: 70a_-70b _{/Ġazel [2], Nur. 4923: 78}a_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 78}b_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 80b

Riyāżì, Ġazel, Nur. 4923: 60b_{/Ġazel [4], Nur. 4923: 62}a_{/Ġazel [3], Nur.}

4923: 62b_{/ Ġazel [4], Nur. 4923: 66}a_{/ Ġazel, Nur. 4923: 66}b

Rūģì, Ġazel [2], Nur. 4923: 70b_{/Ġazel [4], Nur. 4923: 73}a

Ŝabrì, /Ġazel [4], Nur. 4923: 60a_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 63}a_{/Ġazel [3],}

Nur. 4923: 63b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 64}a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 71}a_/Ġazel,

Nur. 4923: 71a_-71b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 71}b_{/Ġazel [2], Nur. 4923:}

72b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 76}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 76}a_-76b_{/Ġazel [2], Nur.}

4923: 76b_{/Ġazel, Nur. 4923: 76}b_-77a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 77}a_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 77b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 80}a_{/Ġazel, Nur. 4923: 80}a_{/Ķıš˘a, Nur.}

(18)

Ŝādıķ, Ġazel, Nur. 4923: 120a_-120b_[119a_-119b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 120}b

[119b_]

Sā˘ì, Beyit [2], Nur. 4923: 103b_[91b_]

Selìm Şāh [Yavuz Sultan Selim], Ġazel, Nur. 4923: 108b _[96b_]

Selìķì, Ġazel, Nur. 4923: 118b_[106b_]

Serìrì, Ġazel, Nur. 4923: 117a_[105a_]

Sırrì, Ġazel, Nur. 4923: 109a_[97a_]

Siyāhí, Ġazel, Nur. 4923: 114a_[102a_]

Ŝubģì, Ġazel, Nur. 4923: 118a_[106a_]

Sürūrì, Ġazel, Nur. 4923: 118a_[106a_]

Şem˘ì, Ġazel, Nur. 4923: 117a_[105a_]

Şerífí, Taĥmís, Nur. 4923: 105a _[93a_]

Şirāzì, Ġazel, Nur. 4923: 119a_[107a_]

Tābí/Ġazel, Nur. 4923: 105a _[93a_]

˘Ulvì, Ġazel, Nur. 4923: 116a_[104a_{] /Beyit, Nur. 4923: 121}b_[120b_]

Viŝālì, Ġazel, Nur. 4923: 108b _[96b_]

Vuŝūlì, Ġazel, Nur. 4923: 114b _[102b_]

Yaģyā [?], Ġazel, Nur. 4923: 7a

Yaģyā [Şeyhülislâm], Ġazel [2], Nur. 4923: 48a_{/ Ġazel, Nur. 4923: 48}a

-48b_{/Ġazel, Nur. 4923: 48}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 48}b_-49a_{/Ġazel [2], Nur. 4923:}

49b_-50a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 50}a_{/ Ġazel, Nur. 4923: 50}a_-50b_{/Ġazel, Nur.}

4923: 50b_{/Ġazel, Nur. 4923: 50}b_-51a_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 51}a_{/ Ġazel, Nur.}

4923: 51a_-51b_{/Ġazel, Nur. 4923: 51}b_{/Ġazel, Nur. 4923: 51}b_-52a_{/Ġazel [2],}

Nur. 4923: 52a_{/Ġazel, Nur. 4923: 52}a_-52b_{/Ġazel [2], Nur. 4923: 52}b_{/ Ġazel,}

Nur. 4923: 52b_-53a _[43a_{]/Ġazel [2], Nur. 4923: 53}a_[43a_{]/Ġazel, Nur. 4923:}

53a_-53b_[43a_-43b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 53}b_[43b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 53}b_-54a_[43b

-44a_{]/Ġazel [3], Nur. 4923: 54}a_[44a_{]/ Ġazel, Nur. 4923: 54}a_-54b_[44a

-44b_{]/Ġazel, Nur. 4923: 54}b_[44b_{]/Ġazel [2], Nur. 4923: 54}b_[44b_{]/ Ġazel [3],}

(19)

-56b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 56}b_{/ Ġazel, Nur. 4923: 56}b_-57a_{/Ġazel [3], Nur.}

4923: 57a_{/Ġazel, Nur. 4923: 57}a_-57b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 57}b_{/ Ġazel, Nur.}

4923: 57b_-58a_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 58}a_{/ Ġazel [3], Nur. 4923: 58}b_{/ Ġazel,}

Nur. 4923: 58b_-59a_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 59}a_{/ Ġazel, Nur. 4923: 59}a

-59b_{/Ġazel [3], Nur. 4923: 59}b_{/Ķıš˘a, Nur. 4923: [127}a_{]/Ķıš˘a, Nur. 4923:}

[127a_]

Yaģyā [Taşlıcalı], Müseddes, Nur. 4923: 110a _[98a_{]/Ġazel, Nur. 4923:}

118b_[106b_]

Żiyāyì, Muĥammes, Nur. 4923: 119b _[108b_]

Žuhūrì, Ġazel, Nur. 4923: 119a_[107a_]

Mahlassız, Müfred, Nur. 4923: 105b _[93b_{]/ Müfred, Nur. 4923: 105}b

[93b_{]/ Müfred, Nur. 4923: 105}b _[93b_{]/ Müfred, Nur. 4923: 105}b _[93b_]/

Müf-red, Nur. 4923: 105b _[93b_{]/ Müfred, Nur. 4923: 105}b _[93b_{]/ Terci˘-bend, Nur.}

4923: 106b_[94b_{]/ Muĥammes, Nur. 4923: 112}a_-112b_[100a_-100b_{]/ Müseddes,}

Nur. 4923: 112b_[100b_{]/ Müfred, Nur. 4923: 113}a_[101a_{]/ Müfred, Nur. 4923:}

113a_[101a_{]/ Ķıš˘a, Nur. 4923: 113}a_[101a_{]/ Beyit, Nur. 4923: 114}a_[102a_]/

Beyit, Nur. 4923: 114a_[102a_{]/ Beyit, Nur. 4923: 114}a_[102a_]/Muĥammes

[pend-nāme], Nur. 4923: 114b _[102b_{] / Rubā˘í, Nur. 4923: 115}a_[103a_{] /}

Rubā˘í, Nur. 4923: 115a_[103a_{] / Rubā˘í, Nur. 4923: 115}a_[103a_{] / Rubā˘í,}

Nur. 4923: 115a_[103a_{] / Beyit, Nur. 4923: 115}a_[103a_{] / Beyit, Nur. 4923:}

115a_[103a_{] /Rubā˘í, Nur. 4923: 115}b _[103b_{]/ Rubā˘í , Nur. 4923: 115}b _[103b_]/

Rubā˘ì, Nur. 4923: 115b _[103b_{]/ Ķıš˘a, Nur. 4923: 115}b _[103b_{] / Ġazel, Nur.}

4923: 116a_[104a_{] / Beyit, Nur. 4923: 116}b _[104b_{]/ Rubā˘ì, Nur. 4923: 121}a

[120a_{]/ Rubā˘ì, Nur. 4923: 121}a_[120a_{]/ Rubā˘ì, Nur. 4923: 121}a_[120a_]/

Rubā˘ì, Nur. 4923: 121a_[120a_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}a_[120a_{]/ Beyit, Nur.}

4923: 121a_[120a_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}a_[120a_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}b

[120b_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}b_[120b_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}b_[120b_{]/ Beyit,}

Nur. 4923: 121b_[120b_{]/ Beyit, Nur. 4923: 121}b_[120b_{]/ Rubā˘ì, Nur. 4923:}

121b_[120b_{]/ Rubā˘ì, Nur. 4923: 121}b_[120b_{]/ Rubā˘ì, Nur. 4923: 121}b_[120b_]/

Beyit, Nur. 4923: 127a_{/ Beyit, Nur. 4923: 127}a_{/ Beyit, Nur. 4923: 127}a_{/ Beyit,}

Nur. 4923: 127a_{/ Beyit, Nur. 4923: 127}a_{/ Ġazel, Nur. 4923: 127}a_{/ Ķıš˘a, Nur.}

(20)

4. Nuruosmaniye 4940

Yazma; 24x15 cm. ebatlarında yıpranmış yeşil renkte bezle kaplı karton kapaklı, sırtı koyu kahverengi meşindir. Metinler yer yer koyuya kaçan sarı aharlı bir kâğıda siyah mürekkeple yazılıdır. Yazma 274 varaktır. Bazı kelimelerde, özellikle başlıklarda kırmızı [109a_{gibi] bazen}

de mavi [111a_{gibi] mürekkep kullanılmıştır. Yazmanın tümü ta’lîk hatla}

kaleme alınmıştır. Gövde metin varağın ortasında 16x10,5 cm ebatlarında yazılmıştır; yaklaşık 3,5 cm. genişliğinde derkenârlarda ya gövde metnin devamında farklı eserler bulunmaktadır. Kimi varaklarda [57a_-60b_arası]

derkenâr boş bırakılmıştır.

Mecmû‘anın sonunda 273b_-274b_{varakları arasında, mecmû‘anın}

muhteviyatı seci˘li bir şekilde uzunca anlatılmış, 274b_{’deki ferâğ kaydında}

da eserin 23 Rebîülâhir 965/12 Şubat 1558 tarihinde bitirildiği ve evvelen

āyetlerin śāniyen_{hadislerin śāliś}en_{evrād ve du˘âların rābi˘}an_{çeşitli din büyüklerine}

ait risālelerin ĥāmisen_{Arap şiirinden çeşitli örneklerin sādis}en_{ģikāyeler ve}

nüktelerin sābi˘an_{ba˘żı mebāhiś-i edebiyye ve fetevā-yı dìniyyenin śāmin}en_lešāif

ve mizāģ ve hezliyyātın yer aldığı Arapça olarak yazılmıştır. Bu bölümde

özellikle Türkçe şiirlerin olduğu belirtilmemiştir. Eserin baş tarafında sonradan yapıştırıldığı anlaşılan bir kâğıtta mecmû‘anın, Sulšān ˘Ali bin Şeyĥ Veli eş-Şìrvānì tarafından derlendiği yazılmaktaysa da 273b_-274b

varakları arasında mecmû‘ayla ilgili bilgi veren Arapça bölümde böyle bir isme rastlamadık. Ancak eserin muhteviyatında bir başka yerde bu ismin geçme ihtimalini de düşünerek kaydı buraya aldık.

Mecmû‘a, XVI. yy.a kadar gelen birçok Arap, Fars ve Türk müellifine ait manzum-mensur eseri barındırmaktadır. Tespit edilebildiği adarıyla mecmû‘anın sadece 199b_-200b_{arasında Türkçe şiirler yer almakta bunun}

dışındaki bölümlerde ağırlıkla Arapça olmak üzere yer yer de Farsça eserler bulunmaktadır. Biz buraya, çalışmamızın konusu Türkçe manzum eserleri kapsamasına rağmen, tespit edebildiğimiz kadarıyla Arapça ve Farsça manzum-mensur eserlerin durumlarını yazdık; ancak özellikle Arapça ve Farsçayla yazılmış dînî ve edebî eserlerle ilgilenen araştırmacı-ların bu mecmû‘ayı, kendi çalışma sahaaraştırmacı-larına göre dikkatle gözden geçir-meleri gerekmektedir.

(21)

Mecmû‘ada 1b_{’den 54}a_{’ya kadar Arapça çeşitli ayet, hadis izahları ve}

dualar vardır. 54b_{’den 61}a_{’ya kadar çeşitli Arapça dualar, dini meselelere}

ait izahlar, manzum-mensur halde verilmiştir. 61b_{’den 73}a_{’ya kadar}

Farsça-Arapça dînî meselelerin izahı, nasihatler ve çeşitli konularda bilgi-ler yer almaktadır. 73b_{’den 79}b_{’ye kadar Arapça çeşitli ruba’î, kıt’a ve}

müfredler yer almaktadır. 80a_{’da Eflatun’un bir sözü Arapça açıklanmıştır.}

80b_{’den 97}a_{’ya kadar Farsça-Arapça dînî meselelerin izahı, çeşitli dînî}

nasihatler bulunmaktadır. 97b_{’den 131}a_{’ya kadar Şems-i Tebrîzî,}

Abdur-rahmân-ı Câmî, Şeyh Sadî, Attâr, Mevlânâ gibi şairlerden Farsça kıt’a, rubai, müfred vd. şekillerde çeşitli şiirler bulunmaktadır. 131b_’de

Kur’an’daki harflerin adedi ebced sırasıyla verilmiştir.

132a_{’da Arapça olarak bazı sahabeler hakkında bilgi ve bazı kişiler}

hakkında kısa cümlelerle nerede medfun oldukları vd. konularda kısa bilgiler verilmiştir. 132b_’den-133a_{’ya kadar Farsça kasideler yer almaktadır.}

133b_{’den 163}b_{’ye kadar Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sine yapılmış Arapça bir}

şerh yer almaktadır. Ardından Muhammed Behiştî Esferâyenî’nin Arapça bir kasîdesinin Arapça şerhi 169a_{’ya kadar devam etmektedir. 169}a

’dan-170b_{’ye kadar aynı Arapça şiirin her kelimesinin üstüne Farsça anlamları}

verilerek kelime tercümesi yapılmıştır. 170b_{’den 171’}a_{ya kadar Farsça}

şiirler yer almaktadır. 171b_{’den 190}b_{’ye kadar Arapça dînî izahlar hadis}

şerhleri ve dînî kıssalar bulunmaktadır. 191a_{’da “li’r-reîsi’l-hukkâm Şeyh}

ebû ˘Ali aleyhirrahme” başlığıyla Farsça kaside ve ruba’i bulunmaktadır. 191b_’den-199a_{’ya kadar Arapça olarak muğâlatanın ne olduğu ve}

bölüm-leri gibi bazı konuların izahı bulunmaktadır. Her varağın derkenârında da Arapça ve Farsça manzum ve mensur dînî, edebî farklı eserler, risâleler ve şiirler yer almaktadır. 200b_{’de Sultan Selim’in Molla Camî’nin gazeline}

yazdığı Farsça tahmis bulunmaktadır. Bundan sonra şiirlerin ardından derkenârda hadisler başlamaktadır.202a’_{da derkenarda Hüsrev’in Farsça}

bir muhammesi vardır. 203a_-213a_{’da gövdedeki ve derkenârdaki metinde}

Arapça-Farsça hadis izahları ve dînî bilgiler, Farsça çeşitli ilaç tarifleri, Arapça şiirler bulunmaktadır. 213b_{’de gövdedeki metinde Arapça hadis}

izahları yer almaktadır. 213b_-214a_{derkenârda “Ŝūret-i mektūbì ki}

ez-cānib-i Sulšān Selìm Ĥān be-taraf-ez-cānib-i Šahmāsb bez-cānib-in Şāh İsmā˘ìl” başlığıyla Türkçe bir mektup vardır. 214a_{ve 214}b_{’de gövdedeki metinde Arapça hadis}

(22)

izahları ve Hz. Ömer’le ilgili anlatılan bir konu devam etmektedir. 215a

-217b_{’de Arapça çeşitli dînî meseleler, izahlar, hadisler yer almaktadır; bu}

varakların derkenârlarında Arapça Farsça mektuplar bulunmaktadır. 218a

derkenârında ˘Asr sūresinin Arapça izahı vardır. Ardından mektuplara devam edilmektedir. 219a_-220b_{arasında Arapça dînî izahlar; 220}b_-222a

arasında derkenârda Sultan Selim ve İbrahim Paşa’yla ilgili Türkçe bir metin yer almaktadır. 222a_{derkenârda Arapça bir mektup bulunmaktadır.}

Gövdedeki metinde önceki konu devam etmektedir. 224a_{’dan 226}b_’ye

kadar gövdedeki metinde Arapça ve Türkçe fıkhî meselelerin izahları soru cevap şeklinde anlatılmaktadır. 227b_{’den eserin sonuna kadar gövdedeki}

metinde, Arapça Farsça karışık olarak manzum ve mensur şekilde eser devam etmektedir. 227b_-233a _{arasında derkenârda Farsça hikayeler}

anlatıl-maktadır. 233a_{ve 233}b_{derkenârda “El-mürāsele mine’l-edānì ile’l-le˘ālì”}

başlığıyla Türkçe bir hikaye-mektup vardır. 234a_{ve 234}b_{’de derkenārda}

Arapça bir icāzetnāme vardır. 235a_-239a _{arasında çeşitli mektuplar}

bulunmaktadır. 239b_-240a_{’da Arapça- Farsça manzum mensur karışık}

beyitler; 241a_{’da “Bir ķāżının bir dānişmend oġlı varmış aŋa yazmış”}

başlığıyla Türkçe bir mektup yer almaktadır. 241b_{’de Eflatun’la, Hz.İsa’nın}

Arapça mektuplaşması bulunmaktadır. 242a_{’da Arapça-Farsça taziye}

konulu bir metin vardır. 249a_{’da “Śūret-i Mektūb-ı Tahmāsb be-şehzāde}

Śulšān Selìm bin Süleymān Ĥān” başlığıyla Tahmasb’la Sultan Selim arasındaki mektuplaşma bulunmaktadır.

249b_{’den başlayarak 257}a_{’ya kadar derkenârda ve gövdedeki metinde}

Arapça- Farsça latifelerin yer aldığı mensur letāifnāme bulunmaktadır. 256b_{derkenârından başlayarak, 257}b_{gövdeden devam eden varaklarda}

Farsça beyitler, rubailer bulunmaktadır. Metin Farsça ve Arapça olarak devam etmektedir. 273b_-274a_{derkenârda Rāzì’nin Fatiha tefsiri vardır.}

273b_-274b_{’de gövdedeki metinde Arapça olarak kitabın içeriği anlatılmıştır.}

199b_{’den itibaren derkenârlar da dahil 202}b_{’ye kadar Türkçe şiirler yer}

almaktadır. Şiirlerde özellikle son hecelerde yuvarlaklığı belirtmek için [olmasın-olmasun; yeter-yiter] yer yer hareke konulmuştur.

Mecmû‘ada yer alan şairlerin alfabetik listesi ve şiirlerinin nazım şek-liyle yer aldıkları varak numaraları şöyledir:

˘Ašāyì, Ca˘fer[-i Šuġrāyí], Faĥrì, Faķìrì, Firāķì, Ģāfıž, Ĥayālì,

(23)

[Emlaģu’ş-şu˘arā], Necāģì, Nesìmì, Nihānì [Zeynü’ş-şu˘arā], Raģmí, Raģìmì, Selìm Şāh, Yetìmì, Źātì, Żıyāì

˘Ašāyì, Ġazel, Nur.4940: 201a

Ca˘fer [-i Šuġrāyí], Gazel, Nur.4940: 200b

Faĥrì, Gazel, Nur. 4940: 199b_-200a/Gazel, Nur.: 4940: 200a

Faķìrì18_{, Gazel, Nur. 4940: 199}b

Firāķì, Murabba˘, Nur. 4940: 200b

Ģāfıž, Taĥmís, Nur. 4940: 202b

Ĥayālì, Gazel [2], Nur.: 4940: 200a_{/ Beyit, Nur.4940: 201}a

Ģayretì, Ġazel, Nur. 4940: 201a

Himmetí19_{, Terbí˘, Nur. 4940: 199}b

İsģāķ, Gazel, Nur.4940: 200b

Kemāl Ümmì [Mürşidü’s-sālikín], Ġazel, Nur.4940: 201a

Mes˘ūd, Gazel, Nur.: 4940: 200a

Necātì [Emlaģu’ş-şu˘arā], Ġazel, Nur.4940: 201a

Necāģì, Ġazel, Nur. 4940: 201b

Nesìmì, Ġazel, Nur. 4940: 199b

Nihānì [Zeynü’ş-şu˘arā], Ġazel, Nur.4940: 201a

18_{Her ne kadar başlıkta Yahyâ yazılmış olsa da şiir Taşlıcalı Yahyâ divanında} bulun-mamaktadır. Mecmû‘a 16. yy.a ait olmasına rağmen Şeyhülislâm Yahyâ divanı da kontrol edilmiş burada da şiir bulunamamıştır, mahlas beytinde ise Fakîrî yazmak -tadır:

Kâdıaskerlik Fakîrî mansıb-ı ednâ-durur Âsitân-ı Hakk’ı kevneyn üzre tafdîl itmişüz

19_{Her ne kadar başlıkta şiirin bir önceki şaire yani Nesîmî’ye ait olduğunu ifade eden} “velehû eyēan” ifadesi olsa da son bendin ikinci mısra’ında Himmetî, üçüncü mısra’ında Levhî yazmaktadır. Bu sebeple şiirin Himmetî’nin Levhî’ye terbî’i olabileceği düşünülebilir. Son bent şu şekildedir:

Meyl-i tâc u taht kılmaz Kayser ü Kisrâ gibi Himmetî eflâkı seyr itmek diler ˘Îsâ gibi Bende-i fermân-ı Yezdân oluban Levhî gibi Kim ki sultân-ı cihân olmak diler dervîş olur

Nuruosmaniye KÃ¼tÃ¼phanesi TÃ¼rkÃ§e Åiir MecmÃ»âalarÄ±: Ä°nceleme-Dizin

Nuruosmaniye Kütüphanesi

Türkçe Şiir Mecmû‘aları:

İnceleme-Dizin

GİRİŞ

2.

Nuruosmaniye KÃ¼tÃ¼phanesi TÃ¼rkÃ§e Åiir MecmÃ»âalarÄ±: Ä°nceleme-Dizin