ETÇİ EBEVEYNLERİN YUMURTA KABUK RENGİ ve YUMURTA AĞIRLIĞININ KULUÇKA SONUÇLARINA, CİVCİV PERFORMANSINAVE
BAZI STRES İNDİKATÖRLERİNE ETKİSİ
Mustafa DUMAN Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim dalı Doç. Dr. Ahmet ŞEKEROĞLU
2010 Her hakkı saklıdır
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ETÇİ EBEVEYNLERİN YUMURTA KABUK RENGİ ve YUMURTA AĞIRLIĞININ KULUÇKA SONUÇLARINA, CİVCİV PERFORMANSINA
VE BAZI STRES İNDİKATÖRLERİNE ETKİSİ
Mustafa DUMAN
TOKAT – 2010
_____________________________________________________________________ *Her hakkı saklıdır
bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.
ETÇİ EBEVEYNLERİN YUMURTA KABUK RENGİ ve YUMURTA AĞIRLIĞININ KULUÇKA SONUÇLARINA, CİVCİV PERFORMANSINA VE BAZI STRES
İNDİKATÖRLERİNE ETKİSİ Mustafa DUMAN Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilimdalı
Danışmanı : Doç. Dr. Ahmet ŞEKEROĞLU
Bu çalışma 32 haftalık Broyler Ross 308 etçi ebeveynlerin yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığının kuluçka sonuçlarına, civciv performansına ve bazı stres indikatörlerine etkisinin araştırılması amacıyla yapılmıştır. Deneme 3 yumurta ağırlığı (55,0-60,0 g; 60,1-65,0 g ve 65,1-70,0 g) ve 3 yumurta kabuk rengine (E<80,00; E: 80,00-83,50 ve E>83,50) göre yumurtalar seçilmiştir. Denemenin hayvan materyalini her grupta 120 adet, toplam olarak 1080 adet yumurtanın kuluçkaya konulmasından alınan etlik civcivler oluşturmuştur. Kuluçka işleminden sonra üç kabuk rengi ve üç yumurta ağırlık grubu üç tekerrürlü olarak deneme kurulmuştur. Her tekerrürde 25 kanatlı olacak şekilde toplam 675 etlik Ross 308 civcivi yetiştirmeye alınmıştır. Kuluçkalık yumurta ağırlığı; kuluçkalık yumurta kabuk kalınlığını (P<0,05), kan trigliserit düzeyini (P<0,05), kuluçkada 18. gün gram yumurta ağırlık kayıplarını (P<0,01), çıkış gücünü ve kuluçka randımanını (P<0,01), 0. ve 7. gün civciv canlı ağırlıklarını(P<0,01), sıcak karkas randımanını ve soğuk karkas randımanını (P<0,01) önemli derecede etkilemiştir. Kuluçkalık yumurta kabuk rengi; döllülük oranını (P<0,05), çıkış gücünü (P<0,05), kuluçka randımanını (P<0,05), 14. ve 21. gün civciv canlı ağırlıklarını (P<0,05), kuluçkalık yumurta kabuk kalınlığını (P<0,01), 7. ve 35.gün civciv canlı ağırlıklarını (P<0,01) ve kan trigliserit düzeyini (P<0,01) önemli derecede etkilemiştir. Sonuç olarak; araştırmada ele alınan özellikler bakımından koyu kabuk rengine sahip yumurtaların ve orta ağırlıktaki yumurtaların daha iyi sonuçlar verdiği söylenebilir.
2010, 69 sayfa
Anahtar kelimeler: Etlik piliç, Yumurta kabuk rengi, Yumurta ağırlığı, Kuluçka sonuçları, Civciv performansı, Kan parametreleri
Master Thesis
EFFECT OF EGG SHELL COLOUR AND EGG WEIGHT OF BROILER PARENT STOCKS ON HATCHING RESULTS, CHICK PERFORMANCE AND
SOME STRES INDICATORS
Mustafa Duman Gaziosmanpaşa University Graduate School of Applied Science
Department of Animal Science
Supervisor: Assc. Prof. Ahmet ŞEKEROĞLU
The present study was conducted to investigate the effect of egg shell colour and egg weight of broiler parent stocks on hatching results, chick performance and some stress indicators. In the experiment , eggs were grouped into 3 egg weight class (55.0-60,0 g; 60.1-65.0 g and 65.1-70.0 g) and 3 egg shell colour class (E<80.00; E: 80.00-83.50 and E>83.50). Animal material for experiment was broilers which were obtained from 1080 eggs, 120 eggs for each group. After incubation process, experiment was established using three egg shell colours and three egg weights with three replicates. Each replicate had 25 animal. A total of 675 Ross 308 broilers were taken into rearing period. Hatching egg weight was significantly affected egg shell thickness (P<0.05), blood trigliserit value (P<0.05), 18th incubation day egg weight losses (P<0.01), hatchability of fertile eggs (P<0.01), hatchability (P<0.01), 0th and 7th days chick live weight (P<0.01), fresh carcass yields and cooled carcass yields (P<0.01). Hatching egg shell colour was significantly effected that: fertility (P<0.05), hatchability of fertile eggs (P<0,05), hatchability (P<0.05), 14th and 21st days chick live weight (P<0.05) egg shell thickness (P<0.01), 7th and 35th days chick live weight (P<0.01), blood trigliserit value (P<0.01). In conclusion; it can be mentioned that the dark shell colour eggs and medium weight eggs gave better results in term of studied factors in the experiment. 2010, 69 pages
Key Words: Broiler, Egg shell Colour, Egg weight, hatching results, Chick performance, Blood parameters
saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmam sırasında her türlü katkılarından dolayı bölüm başkanı Sayın Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ’ a, bölümümüzün tüm değerli elemanlarına, tezin yürütülmesi sırasında maddi katkı sağlayan GOÜ Bilimsel Araştırmalar Projeleri Komisyonu Başkanlığına, denemenin yürütülmesi ve materyal yumurtaların sağlanmasına olanak sağladıkları için FATPİLİÇ A.Ş.’ye, kuluçkahane sorumlusu Sayın Vet. Hek. Aykut KUZLAK’ a, laboratuar analizlerinde yardımını esirgemeyen Sayın Doç. Dr. M. Şükrü GÜLAY’ a, Sayın Eren BAYRAKTAR, Merve DİKTAŞ ve tüm 2009-2010 son sınıf öğrencilerine, deneme süresince manevi desteklerini esirgemeyen Esra ÖZER’ e ve çalışmalarım sırasında desteklerini esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Mustafa DUMAN 07/2010
ÖZET ………i ABSTRACT……….ii ÖNSÖZ………iii İÇİNDEKİLER………...iv ŞEKİLLER DİZİNİ……… v ÇİZELGELERDİZİNİ...………...………...vii 1. GİRİŞ………1 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ………..4
2.1. Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Kuluçka Özelliklerine Etkisi………..4
2.2. Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Civciv Performansına Etkisi………..8
2.3. Yumurta Kabuk Renginin Bazı Özellikler Üzerine Etkisi………...………11
3. MATERYAL ve METOT……….16
3.1. Materyal………16
3.1.1. Hayvan Materyali………..16
3.1.2. Yem materyali………...16
3.2. Metot……….17
3.2.1. Deneme Gruplarının Oluşturulması………...17
3.2.2. Kuluçka işlemi………...19
3.2.3. Kuluçka sonuçlarının belirlenmesi………20
3.2.4. Denemenin kurulması ve yetiştirme periyodu………...21
3.2.5. Kesim ve Karkas ölçümleri………...22
3.2.6. İstatistiki Analizler………....23
4. BULGULAR………...24
4.1. Kuluçka sonuçları……….24
4.1.1. Yumurta ağırlık kaybı………24
4.1.2. Yumurta kabuk kalınlığı ………...26
4.1.3. Kuluçka embriyo ölümleri……….27
4.1.4. Döllülük oranı………30
4.1.5. Çıkış Gücü……….31
4.1.6. Kuluçka Randımanı………...32
4.2. Performans Özellikleri………..32
4.2.1. Gelişme Özellikleri………32
4.2.1.1. Başlangıç canlı ağırlıkları………...33
4.2.1.2. 7. gün civciv canlı ağırlıkları………..34
4.2.1.3. 14. gün civciv canlı ağırlıkları………35
4.2.1.4. 21. gün piliç canlı ağırlıkları………...36
4.2.1.5. 28. gün piliç canlı ağırlıkları………...37
4.2.1.6. 35. gün piliç canlı ağırlıkları………...38
4.2.1.7. 39. gün piliç (Kesim yaşı) canlı ağırlıkları……….39
4.2.1.8. Yaşama Gücü………..40
4.2.2. Yem Değerlendirme Oranları………41
4.2.2.1. 0-21. gün yem değerlendirme oranları………...41
4.2.3.3. Göğüs eti ağırlığı………46
4.2.3.4. But eti ağırlığı……….47
4.2.3.5. Kanat ağırlığı ……….48
4.2.3.6. Sırt ağırlığı………..49
4.2.3.7. Boyun ağırlığı……….50
4.2.3.8. Göğüs eti renk (E) değeri…………..……….51
4.2.3.9. Göğüs eti pH değeri………52
4.2.4. İç organ Ağırlıkları………53
4.2.4.1. Karaciğer ağırlığı ………...53
4.2.4.2. Kalp ağırlığı ………...54
4.2.4.3. Dalak ağırlığı ……….55
4.2.4.4. Abdominal yağ ağırlığı ………..56
4.2.5. Kan parametreleri………..57
4.2.5.1. Kan glikoz düzeyi………...57
4.2.5.2. Kan Total kolesterol düzeyi………...………58
4.2.5.3. Kan trigliserit düzeyi………..59
5. TARTIŞMA VE SONUÇ………..60
KAYNAKLAR………...65
Şekil 2.3.1. Farklı kabuk rengine sahip yumurtaların üzerinde bulunan S. Aureus
bakterisinin aydınlık ve karanlıktaki yaşama güçleri………...15 Şekil 3.2.1.1. 55-60 g grubu yumurtalardan koyu, orta ve açık renkli gruplarının
Çizelge 2.1.1. Japon Bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlık gruplarına göre civciv çıkış ağırlığı değerleri (Yıldırım ve Yetişir, 1998)………4
Çizelge 2.1.2. New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında yumurta ağırlığının kuluçka randımanı ve 0. gün civciv ağırlıklarına etkisi
(Witt ve Schwalbach, 2004)……….5 Çizelge 2.1.3. Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica)
kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka özelliklerine etkisi (%)
(Toplu ve ark., 2007)………...6
Çizelge 2.1.4. Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının kuluçka özellikleri üzerine etkisi (%) (Çağlayan ve ark., 2009)………...…7
Çizelge 2.1.5. Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının, çıkım ağırlığı ve yumurta ağırlık kaybı üzerine etkisi (Çağlayan ve ark., 2009)………....8 Çizelge 2.2.1. Bıldırcınlarda kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlığa,
yemden yararlanma oranına ve ölüm oranlarına etkisi (Petek ve ark., 2003)…...9 Çizelge 2.2.2. New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık
yumurta ağırlığının 46. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve
yemden yararlanma üzerine etkisi (Witt ve Schwalbach, 2004)………...10 Çizelge 2.2.3. Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g) kuluçka
sonrası 0-6 hafta yem tüketimleri ve yaşama gücüne olan etkisi
(Nazlıgül ve ark., 2005)………...10 Çizelge 2.2.4. Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g),
Haftalık ortalama canlı ağırlık değerleri (g) üzerine etkisi
(Nazlıgül ve ark., 2005)………...11 Çizelge 2.3.1. Yumurta kabuk renginin yumurta kabuk kalınlığına ve yumurtanın
içinden geçen ışığın dalga boyuna etkisi (Shafey ve ark., 2004)………12 Çizelge 2.3.2. Yumurta kabuk renginin yumurta ağırlığı, yumurta kabuk ağırlığı
ve yumurta kabuk kalınlığına etkisi (Shafey ve ark., 2005)………13 Çizelge 2.3.3. Yumurta kabuk renginin; yumurta ağırlığı (g), yumurta ağırlık
kaybı (%), embriyo ağırlığı (g), embriyo ağırlığı (%) ve günlük embriyo
ağırlık kazancı (mg/gün) üzerine etkisi (Shafey ve ark., 2005)…...………13 Çizelge 2.3.4. Yumurta kabuk renginin; döllülük oranı (%), kuluçka randımanı
(%), erken embriyo ölümleri (%), geç embriyo ölümleri (%), kabuk altı, canlı civciv (%), kabuk altı, ölü civciv (%) ve civciv çıkım ağırlığı (g) üzerine
etkisi (Shafey ve ark., 2005)………13
Çizelge 3.1.2.1. Denemede kullanılan yemlerin kompozisyonları………..17 Çizelge 3.2.1.1. Kuluçka işlemine tabii tutulan yumurta sayıları ve grupları …...…….18 Çizelge 3.2.1.2. Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığına göre denemeye
alınan yumurtaların ortalama yumurta kabuk renkleri………....18 Çizelge 3.2.1.3. Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığına göre
denemeye alınan yumurtaların ortalama ağırlığı……….19 Çizelge 4.1.1.1 Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları (g)…………24 Çizelge 4.1.1.2. Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları (%)………..25 Çizelge 4.1.2.1. Kuluçkalık yumurtaların ortalama kabuk kalınlıkları (mm)………….26 Çizelge 4.1.3.1. Kuluçka işlemi sırasında oluşan erken dönem (1-6 gün)
embriyonik ölümler ……….28
Çizelge 4.1.3.4. Kuluçka işlemi sırasında oluşan toplam (0-21 gün) embriyonik ölümler.………29
Çizelge 4.1.4.1. Döllülük oranı (%).………30
Çizelge 4.1.5.1. Çıkış Gücü (%)………..31
Çizelge 4.1.6.1 Kuluçka Randımanı (%)……….32
Çizelge 4.2.1.1.1. 0. gün civciv canlı ağırlıkları (g) ………...33
Çizelge 4.2.1.2.1. 7. gün civciv canlı ağırlıkları (g) ………...34
Çizelge 4.2.1.3.1. 14.gün canlı ağırlık (g) ………..35
Çizelge 4.2.1.4.1. 21.gün canlı ağırlık (g) ………..36
Çizelge 4.2.1.5.1. 28. gün canlı ağırlık (g) ……….37
Çizelge 4.2.1.6.1. 35. gün canlı ağırlık (g) ……….38
Çizelge 4.2.1.7.1. 39.gün (Kesim yaşı) canlı ağırlık (g)………..39
Çizelge 4.2.1.8.1. Yaşama gücü(%)………40
Çizelge 4.2.2.1.1. 0.-21. gün yem değerlendirme oranı (gYem/gCAA)………... 41
Çizelge 4.2.2.2.1. 21.-39. gün yem değerlendirme oranı (gYem/gCAA)………...42
Çizelge 4.2.2.3.1. 0.-39. gün yem değerlendirme oranı (gYem/gCAA)……….43
Çizelge 4.2.3.1.1. Sıcak karkas randıman (%)……….44
Çizelge 4.2.3.2.1. Soğuk karkas randımanı (%)………..45
Çizelge 4.2.3.3.1. Göğüs eti ağırlığı (%)……….46
Çizelge 4.2.3.4.1. But ağırlığı (%)………...47
Çizelge 4.2.3.5.1. Kanat ağırlığı (%)………...48
Çizelge 4.2.3.6.1. Sırt ağırlığı (%)………...49
Çizelge 4.2.3.7.1. Boyun ağırlığı (%)……….50
Çizelge 4.2.3.8.1. Derili göğüs eti renk (E) değeri………..51
Çizelge 4.2.3.9.1. Göğüs eti pH değeri………52
Çizelge 4.2.4.1.1. Karaciğer ağırlığı (%)……….53
Çizelge 4.2.4.2.1. Kalp ağırlığı (%)……….54
Çizelge 4.2.4.3.1. Dalak ağırlığı (%)………...55
Çizelge 4.2.4.4.1. Abdominal yağ ağırlığı (%)………56
Çizelge 4.2.5.1.1. Kan glikoz düzeyi ((mg/dL) ………..57
Çizelge 4.2.5.2.1. Kan kolesterol düzeyi ((mg/dL) ………58
1. GİRİŞ
Tavukçuluk sektörü Türkiye’de 1960’lı yıllarda gelişmeye başladı. Tavukların jenerasyon aralığının kısa olması ve yedikleri yemleri hızlı ve etkili bir biçimde hayvansal ürüne dönüştürmeleri bu alandaki gelişmeleri hızlandırmıştır (Çelebi, 2003). Tavukçuluk işletmelerinin kuruluşundaki hızlı artışa paralel olarak damızlık/kuluçkahane işletmeleri de benzer bir değişim geçirmiştir (Erensayın, 1991).
Bu gelişmelerin sonucunda üretimin ilk aşaması olan damızlık sürü oluşturulması ve kuluçkacılıkta etkili faktörlerin belirlenip geliştirilmesi önem kazanmıştır. Kuluçka sonuçlarına ve civciv performansı üzerine genetiksel ve çevresel faktörler etki etmektedir. Bu faktörler; yumurtaların depolanma süresi, genetik faktörler, yumurta iç ve dış kalite özellikleri, beslenme, damızlık hayvanların canlı ağırlığı, damızlık yaşı, mevsim, yetiştirme sistemi ve sağlık koşullarıdır (Sarıca ve ark., 2003; Roberts ve Nolan, 1997). Ayrıca yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı da yumurta kalite özellikleri arasında olup kuluçka sonuçları ve civciv performansı üzerine etkili olan faktörlerdendir (Shanawany, 1987).
Bu faktörlerden yumurta ağırlığının kuluçka özelliklerine ve civcivin performansına etkisini araştıran bir çok çalışma yürütülmüştür (Proudfoot ve Hulan,1981; Testik ve Köfteci, 1989; Witt de ve Schwalbach, 2004; Abiola ve ark., 2008; Elibol ve Brake, 2008). Ancak damızlık tavuklarda ve ticari yumurtacılarda yumurta kabuk rengi kalıtsal bir özelliktir ve bu konuda fazla çalışma yürütülmemiştir. Ancak son yıllarda kabuk rengini veren pigmentlerin antioksidan özeliklerinden dolayı dikkate değer bir konu haline gelmiştir (Stocker ve ark., 1987; Kaur ve ark., 2003).
Kanatlı hayvanlarda yumurta ağırlığı ile kuluçka sonuçları arasında da önemli ilişkiler bulunmaktadır. Yumurta ağırlığı çıkış gücü, kuluçka süresi, embriyonik ölümler, çıkış ağırlığı ve çıkış sonrası gelişmeyi doğrudan etkilemektedir (Altan, 1995). Bu nedenle çok ağır ve çok hafif yumurtalar kuluçkalık yumurta olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez (Özen, 1989). Kuluçkalık yumurta ağırlığının 52–70 g ağırlık sınırları içerisinde olması istenir (Türkoğlu ve ark., 1997). Düşük yumurta ağırlığı çıkış
gücünün artmasına, yüksek yumurta ağırlığı ise çıkış gücünde düşüşlere neden olmaktadır. Ayrıca hafif yumurtalardan çıkan civcivlerin ağırlığı düşük olduğu için bu civcivlerde yaşama gücünün de düşük olduğu bilinmektedir. Buna ilaveten, civciv ağırlıkları ile hayvanların ileriki yaşlarındaki gelişme düzeyleri arasında pozitif korelâsyonlar bulunmaktadır. Kuluçkalık yumurtalar seçilirken yumurta ağırlığının dikkate alınmasıyla, gelecek jenerasyonlardaki bireylerin yumurta ağırlıkları da büyük oranda belirlenebilmektedir (Uluocak, 1991).
Kuluçka sonuçlarını ve civciv performansını etkileyen bir diğer faktör ise yumurta kabuk rengidir. Yumurtanın üreme kanalında kaldığı süre zarfında yumurta kabuğu oluşmaya başladığı andan itibaren kabuk bezlerinin salgıladığı biliverdin, çinko şelat ve proprin pigmentleri kabuğun yapısına katılmaya başlar (Butcher ve Miles, 1995). Mavi kabuklu yumurtalarda biliverdin, Çinko şelat ve prototrombin, mavi-yeşil yumurtalarda ise sadece biliverdin ve Çinko şelat pigmenti bulunur. Ancak kahverengi yumurtalarda üç pigmentinde olmasına rağmen prototrombin miktarının daha yüksek olduğu belirtilmektedir (Kennedy ve Vevers, 1973; Kennedy ve Vevers, 1976; Schwartz ve ark., 1980).
Prototrombin pigmentinin yoğunluğuna göre yumurta rengi açık krem renginden koyu kahverengine kadar farklılık gösterir. Bilindiği gibi kahverengi yumurtalarda yumurta kabuk renginin açık veya koyu olması kuluçka sonuçları ile ilişkilidir. Aynı damızlık sürüden alınan yumurtalardan koyu renkli olanlar, açık renkli olanlara göre daha iyi kuluçka sonuçları vermektedir (Erensayın, 1991).
Yumurta kabuk rengini oluşturan pigmentlerden biliverdinin antioksidan; proprin ve türevlerinin fotodinamik antibakteriyel ve prototrombinin yumurta kabuk kırılma direncini artırıcı etkileri vardır. Yumurta kabuğunda bulunan biliverdin miktarı annenin yumurta antioksidan kapasitesinin bir göstergesidir (Kaur ve ark., 2003; Ishikawa ve ark. 2010; Solomon, 1987). Ayrıca sağlıklı tavuklar koyu kabuk rengine sahip yumurta yumurtlar ve koyu yumurtaların yumurta sarısı antikor (IgY) seviyesi yüksektir. Yumurta rengi, yumurtadaki IgY seviyesini doğrudan etkilemektedir. Bu sayede koyu
kabuk renkli yumurtalardan çıkan civcivlerin kalitesi yüksek olmaktadır (Moreno ve ark., 2004).
Son yıllarda damızlık hayvanlarda verim artışı ve kuluçkahane yönetiminde büyük ilerlemeler sağlanmıştır. Damızlık tavuklarda yumurta ağırlığının kuluçka sonuçlarına ve performansa etkisi yeterince araştırılmıştır. Ancak günümüzde yumurta kabuk rengini veren pigmentlerin antioksidan özellikleri önem kazanmaya başlamıştır. Bu nedenle çalışmada yumurta ağırlığı ve yumurta kabuk rengi birlikte ele alınarak kuluçka sonuçlarına, etlik piliçlerin performansına ve stres faktörlerine etkileri araştırılmıştır.
2. LİTERATÜR ÖZETLERİ
2.1. Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Kuluçka Özelliklerine Etkisi
Farklı kanatlı türlerinde yapılan çalışmalarda yumurta ağırlığının kuluçka özellikleri üzerine etkili olduğunu veya etkisinin olmadığını bildiren çalışmalar mevcuttur.
Yıldırım ve Yetişir (1998)’in Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkilerini araştırdıkları çalışmanın sonuçları Çizelge 2.1.1.’de verilmiştir
Çizelge 2.1.1. Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlık gruplarına göre civciv çıkış ağırlığı değerleri (Yıldırım ve Yetişir, 1998).
Yumurta Ağırlığı (g) N Civciv Çık. Ağr.(g)
X±Sx
11,0-11,9 150 6,98±0,044 a
12,0-12,9 150 7,56±0,049 b
13,0-13,9 150 8,39±0,059 c
P *
*Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki farklılık istatistikî olarak önemlidir (P<0,01).
Araştırmacılar yumurta ağırlığı arttıkça civciv çıkış ağırlığının da arttığını belirtmişlerdir. Bu çıkış ağırlığı artışının istatistikî farklılık oluşturduğunu saptamışlardır (P<0,01).
Özcan ve ark. (2001), kuluçkalık yumurta ve çıkım ağırlıklarının Japon bıldırcınlarının büyüme performansı üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmada; kuluçkalık yumurtalar ağırlıklarına göre A grubu (<10,00 g), B grubu (10,00-10,99 g), C grubu (11,00-11,99 g) ve D grubunun (>12,00 g) çıkım ağırlıkları sırasıyla 6,28 g, 7,10 g, 7,67 g ve 8,54 g olarak belirlemişlerdir. Yumurta ağırlığının civciv çıkım ağırlığı üzerine etkisinin önemli olduğunu belirtmişlerdir (P<0,05).
Petek ve ark. (2003) bıldırcın yumurtalarında yaptıkları çalışmada küçük (<10.51 g), orta (10,51-11,50 g), büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g.) ağırlıktaki
yumurtaların kuluçka randımanı ve çıkış gücüne etkilerini araştırmışlardır. Yumurta ağırlıklarına göre çıkış gücünü sırasıyla %91,70; %95,30; %95,69 ve %96,56; kuluçka randımanını sırasıyla %79,43; %85,83; %86,16 ve %88.96 olarak tespit etmişlerdir. Araştırmacılar küçük (<10,51 g) yumurtaların çıkış gücü ve kuluçka randımanının orta (10,51-11,50 g), büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g) yumurtalara göre daha düşük olduğunu bildirmişlerdir (P < 0,05). Ancak orta (10,51-11,50 g), büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g) yumurtaların kuluçka randımanları ve çıkış güçleri arasındaki farklılığın istatistikî olarak önemsiz olduğunu bildirmişlerdir (p>0,05).
Witt de ve Schwalbach (2004), New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka sonuçlarına etkisini araştırmışlardır. Yumurtayı ağırlıklarına göre orta (43-50 g) ve büyük (51-60) g olarak belirlemişlerdir. Buna göre yapılan araştırmanın sonuçlarını Çizelge 2.1.2. deki gibi saptamışlardır.
Çizelge 2.1.2. New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında yumurta ağırlığının kuluçka randımanı ve 0. gün civciv ağırlıklarına etkisi (Witt de ve Schwalbach, 2004).
New Hampshire Rhode Island Red
Yumurta Ağırlığı
Büyük Orta Büyük Orta
Kuluçka randımanı (%) 81,5 76,1 92,6 81,5 0. gün civciv ağırlığı (g) 42,0 a ± 0,4 34,6b ± 0,3 40,9a ± 0,3 33,8b ± 0,4 P * *
*Aynı satırda aynı ırk için farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P<0,05).
Hassan ve ark. (2005), yaptıkları çalışmada deve kuşu yumurtalarında yumurta ağırlığının kuluçka randımanına etkilerini araştırmışlardır. ≤1450 g, 1451 g - 1650 g ve >1650 g yumurta ağırlıklarında kuluçka randımanlarını sırasıyla %27,3; %22,0 ve %26,8 olarak tespit etmişlerdir. Çalışma sonuçlarına göre yumurta ağırlıklarının kuluçka randımanına etkisinin önemli olduğunu belirtmişlerdir (p≤0.05).
Nazlıgül ve ark. (2005), Japon bıldırcınlarıyla yaptıkları çalışmada (Coturnix Coturnix
Araştırmada hafif (<10 g), orta ağır (10-12 g) ve ağır (>12 g) şeklindeki üç farklı yumurta ağırlık grubundan civciv çıkış ağırlığını sırası ile 7,3 0,08 g, 8,3 0,03 g ve 9,3 0,06 g olarak saptamışlardır. Araştırmacılar yumurta ağırlığı arttıkça civciv çıkış ağırlığının da arttığını gözlemlemişler ve bu farklılığın istatistikî olarak önemli olduğunu belirtmişlerdir (P<0,001).
Toplu ve ark. (2007), Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) kuluçkalık yumurta ağırlığı ve depolama süresinin kuluçka özellikleri ve civciv çıkış ağırlığı üzerine etkileri hakkında yaptıkları çalışmada kuluçkalık yumurta ağırlığının, döllülük oranına, kuluçka randımanına, çıkış gücüne ve erken, orta ve geç dönem embriyo ölümleri üzerine etkisinin istatistikî olarak önemsiz olduğunu saptamışlardır (P> 0,05) (Çizelge 2.1.3).
Çizelge 2.1.3. Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka özelliklerine etkisi (%) (Toplu ve ark. 2007).
Yumurta Ağırlık grupları Döllülük Oranı Kuluçka Randımanı Çıkış Gücü Erken Dönem Embriyo Ölümleri Orta Dönem Embriyo Ölümleri Geç Dönem Embriyo Ölümleri <11,5 g 11,5-12,5 g >12,5g 83,00 82,49 81,62 76,50 78,21 74,26 92,17 94,81 90,99 2,41 0,94 4,50 2,41 1,42 1,80 3,01 2,83 2,70 P Önemsiz
Abiola ve ark. (2008) broylerlerde kuluçkalık yumurta ağırlığının, kuluçkada yumurta ağırlık kaybı ve kuluçka randımanı üzerine etkilerini araştırmışlardır. Yumurta ağırlık gruplarını küçük (41,09-50,97 g), orta (50,98-57,39 g) ve büyük (57,40-69,64 g) olarak belirlemişlerdir. 18. günde yapılan tartımlarda % 11.24 ile en düşük ağırlık kaybı büyük (57,40-69,64 g) yumurtalardan, en yüksek ağırlık kaybı ise %11,57 ile orta (50,98-57,39 g) ağırlıktaki yumurtalarda tespit etmişlerdir. En yüksek kuluçka randımanı %96,67 ile orta (50,98-57,39 g) yumurtalardan, en düşük kuluçka randımanı ise %82,88 ile büyük (57,40-69,64 g) yumurtalarda tespit etmişlerdir.
Elibol ve Brake (2008), yaptıklar çalışmada yumurta ağırlıklarını hafif (~62,4 g), orta (~65,4 g) ve ağır (~68,9 g) olarak belirledikleri yumurta ağırlıklarının kuluçka randımanına etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda sırasıyla kuluçka randımanlarını %86,34; %88,29 ve %89,44 olarak tespit etmişlerdir. Ağır ve orta yumurtaların kuluçka randımanları arasındaki farklılığın istatistikî olarak önemsiz olduğunu, hafif yumurtaların kuluçka randımanının orta ve ağır yumurtalara göre düşük olduğunu bildirmişlerdir ( P<0,05).
Çağlayan ve ark. (2009), kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının, çıkım ağırlığına, yumurta ağırlık kaybına ve kuluçka sonuçları üzerine etkilerini araştırdıkları çalışmada yumurta ağılığının kuluçka randımanına ve döllülük oranına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu (P<0,05), fakat çıkış gücü ve embriyonik ölümlere etkisinin önemsiz olduğunu bildirmişlerdir (P>0,05). Ayrıca yumurta ağırlığının, yumurta ağırlık kaybı ve çıkım ağırlığına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu belirtmişlerdir (P<0,01) (Çizelge 2.1.4 ve Çizelge 2.1.5).
Çizelge 2.1.4. Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının kuluçka özellikleri üzerine etkisi (%) (Çağlayan ve ark. 2009).
Ağırlık grupları (g) Kuluçka randımanı (%) Döllük oranı (%) Çıkış gücü (%) Embriyonik Ölümler (%) <18 38,46c 53,85d 71,43 28,57 18,00-18,99 62,03b 72,15cd 85,96 14,04 19,00-19,99 67,06b 80,59bc 83,21 16,79 20,00-20,99 67,86b 80,36bc 84,44 15,56 21,00-21,99 76,44a 86,67ab 88,21 11,79 22,00-22,99 79,78a 89,89a 88,75 11,25 ≥23,00 55,88bc 70,59cd 79,17 20,83 Ortalama 69,30 81,11 85,44 14,56 P * * Önemsiz Önemsiz
Çizelge 2.1.5. Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının, çıkım ağırlığı ve yumurta ağırlık kaybı üzerine etkisi (Çağlayan ve ark. 2009).
Ağırlık grupları (g) Yumurta Ağırlık kaybı (%) Çıkım Ağırlığı (g)
<18 11,18e 11,47g 18,00-18,99 9,84e 12,43f 19,00-19,99 11,84e 13,12e 20,00-20,99 14,45d 13,98d 21,00-21,99 17,30c 14,51c 22,00-22,99 20,44b 15,07b ≥23,00 26,53a 15,94a Ortalama 15,48 13,81 P ** **
** : Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark çok önemlidir (P<0,01). Dere ve ark. (2009), Japon bıldırcınları (Coturnix Coturnix Japonica) ile yaptıkları çalışmada <10 g, 10-11 g, 11-12 g, >12 g yumurta ağırlık gruplarında kuluçka randımanlarını sırasıyla % 65,67; 72,48; 73,68 ve 76,18; döllülük oranını sırasıyla % 73,28; 84,07; 83,15 ve 87,02 olarak tespit etmişlerdir. Bu sonuçlara göre yumurta ağırlığının döllülük oranına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu bildirmişlerdir (P<0,05). En hafif yumurtaların döllülük oranının düşük fakat istatistikî farklılık oluşturmadığını belirtmişlerdir. Ayrıca yumurta ağırlığı azaldıkça kuluçka randımanının da azalmakta olduğu ve bu farklılığın istatistikî olarak önemli olduğunu bildirilmiştir (P<0,05).
2.2. Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Civciv Performansına Etkisi:
Proudfoot ve Hulan (1981), yaptıkları çalışmada; erkek ve dişi broylerlerin 48. gündeki canlı ağırlıklarının yaklaşık olarak kuluçkalık yumurta ağırlığındaki her 1 g artış karşısında 12 g daha fazla olduğunu belirlemişlerdir.
Tullett, (1987), yaptığı çalışmada kuluçkalık yumurta ağırlığının yaşama gücü ve yem değerlendirme oranına etkisinin olmadığını bildirmiştir.
Testik ve Köfteci (1989), etlik piliçlerde kuluçkalık yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkisinin olduğunu, ancak performansa herhangi bir etkisinin olmadığını bildirmişlerdir.
Yıldırım ve Yetişir (1998), Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkilerini araştırmışlardır. Japon bıldırcınlarında 11,0-11,9 g, 12,0-12,9 g, ve 13,0-13,9 g ağırlığındaki yumurtalardan elde edilen bıldırcın civcivlerinin 6. hafta canlı ağırlıklarını sırasıyla 178,16; 182,92 ve 181,32 g olarak saptamışlardır. Sonuç olarak yumurta ağırlığının 6. hafta canlı ağırlık üzerine etkisinin önemsiz olduğunu belirtmişlerdir (P>0,05).
Petek ve ark. (2003), bıldırcın yumurtalarında yaptıkları çalışmada yumurta ağırlıklarını küçük (<10,51 g), orta (10,51-11,50 g) büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g) olarak belirlemişler ve 42. gün canlı ağırlıkları, yemden yararlanma oranları ve ölüm oranları üzerine yumurta ağırlığının etkilerini araştırmışlardır. Elde edilen sonuçlar Çizelge 2.2.1’de verilmiştir.
Çizelge 2.2.1. Bıldırcınlarda kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlığa, yemden yararlanma oranına ve ölüm oranlarına etkisi (Petek ve ark., 2003).
Yumurta ağırlıkları 42. gün canlı ağırlık
Yemden
yararlanma oranı Ölüm oranları
Küçük (<10,51 g) 180,7±1,40b 3,12 7,43a
Orta (10,51-11,50 g) 183,3±1,93b 3,01 2,65b
Büyük (11,51-12,50 g) 191,3±1,57a 2,86 3,95b
Jumbo (>12,51 g) 192,8±1,82a 3,01 1,17b
P ** *
* : P<0,05 ** : P<0,01. Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki farklılık istatistikî olarak önemlidir.
Yumurta ağırlığı arttıkça 42. gün canlı ağırlığının da arttığını ve gruplar arasındaki farklılığın istatistikî olarak çok önemli olduğunu bildirmişlerdir (P<0,01). Ayrıca küçük yumurtalardan elde edilen civcivlerin ölüm oranı diğer gruplara göre çok yüksek olduğunu tespit etmişlerdir (P<0,05).
Witt de ve Schwalbach (2004), New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranı üzerine etkisini araştırmışlardır. Bu araştırmanın sonuçları Çizelge 2.2.2’ de verilmiştir.
Çizelge 2.2.2. New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının 46. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma üzerine etkisi (Witt de ve Schwalbach, 2004).
New Hampshire Rhode Island Red Yumurta Ağırlığı Büyük
(51-60 g) Orta (43-50 g) Büyük (51-60 g) Orta (43-50 g) 42. gün CA (g) 703 a ± 20 674 a ± 23 579 a ± 12 617 b ± 14 Günlük CAA (g/gün) 15,8a ± 0,5 15,2a ± 0,5 12,9a ± 0,3 13,9b ± 0,3 Yemden yararlanma oranı (gYem/gCAA) 2,45 2,31 2,48 2,34
*Aynı satırda aynı ırk için farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P<0,05). CA: Canlı Ağırlık, CAA: Canlı Ağırlık Artışı.
Bu çalışmanın sonuçlarına göre araştırıcılar, kuluçkalık yumurta ağırlığının New Hampshire ırkında 42. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranları üzerine etkisinin istatistikî olarak önemsiz olduğunu (P>0,05) belirtmişlerdir. Ancak Rhode Island Red ırkında kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlık ve günlük canlı ağırlık artışı üzerine etkisinin önemli (P<0,05), yemden yararlanma üzerine etkisinin önemsiz (P>0,05) olduğunu bildirmişlerdir.
Nazlıgül ve ark. (2005), Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka sonrası büyüme performansı ve yaşama gücüne olan etkisini ortaya koymak için yaptıkları çalışmada Çizelge 2.2.3. ve Çizelge 2.2.4.’deki sonuçları bulmuşlardır.
Çizelge 2.2.3. Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g) kuluçka sonrası 0-6 hafta yem tüketimleri ve yaşama gücüne olan etkisi (Nazlıgül ve ark., 2005).
Yumurta Ağırlık Grupları
Hafif (<10 g) Orta Ağır (10-12 g) Ağır (>12 g) P
0-6. hafta yem. Tük. 701,36 641,37 685,56
Yaşama Gücü (%) 100,0a 89,2b 97,6a *
Bu sonuçlara göre araştırıcılar kuluçkalık yumurta ağırlığının 0-6. hafta yem tüketimine etkisinin önemsiz olduğunu fakat yaşama gücüne etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu bildirmişlerdir (P<0,05).
Çizelge 2.2.4. Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g), haftalık ortalama canlı ağırlık değerleri (g) üzerine etkisi (Nazlıgül ve ark., 2005).
Yumurta Ağırlık Grupları Yaş (hafta) Hafif (<10 g)
X Sx Orta Ağır (10-12 g) X Sx Ağır (>12 g) X Sx P Çıkım Ağırlığı 7,3 0,08c 8,3 0,03b 9,3 0,06a *** 1 23,4 0,54b 23,2 0,29b 26,7 0,43a *** 2 53,6 0,96b 52,6 0,64b 56,8 0,82a ** 3 93,3 1,22b 88,4 0,88c 97,9 1,05a *** 4 126,5 1,42b 124,9 0,99b 135,9 2,41a *** 5 155,3 1,79ab 152,2 1,14b 157,7 1,53a * 6 183,2 3,34 178,2 1,99 181,6 3,23
*: P<0,05 **: P<0,01 ***: P<0,001. Aynı satırda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir
Kuluçkalık yumurta ağırlık gruplarına göre civciv çıkım ağırlığının istatistikî olarak farklı olduğunu gözlemlemişlerdir (P<0,001). Yumurta ağırlık gruplarına göre canlı ağırlıklar arasındaki farklılığın beşinci haftaya kadar sürdüğünü ancak bu faklılığın altıncı haftada ortadan kaybolduğunu bildirmişlerdir.
Abiola ve ark. (2008), yaptıkları çalışmada broilerlerde kuluçkalık yumurta ağırlığının, civciv performansına etkisini araştırmışlardır. Küçük (41,09-50,97g), orta (50,98-57,39) ve büyük (57,40-69,64) olarak belirledikleri yumurta ağırlık gruplarına göre çalışma başlangıcında yumurta ağırlığı ve civciv çıkım ağırlığı arasında pozitif bir korelasyon gözlemlemişlerdir.
2.3. Yumurta Kabuk Renginin Bazı Özellikler Üzerine Etkisi
Kaur ve ark. (2003)’ a göre bilirübin pigmenti antioksidan bir maddedir ve yumurta kabuğundaki miktarı dişi tavuğun antioksidan kapasitesinin bir göstergesidir.
Shafey ve ark. (2004), kuluçkalık yumurtanın içinden geçen farklı dalga boylarındaki (DB) ışık miktarının yumurta kalitesi ve kuluçka sonuçlarına etkili olabileceğini düşünerek yaptıkları çalışmada; yumurta kabuk rengine göre farklı yumurtaların içinden geçen farklı dalga boylarındaki ışın miktarını ve etkilerini araştırmışlardır. Yumurta kabuk rengini Natural Colour System (NCS)” kullanılarak açık (S1005/y30r – S1005/y40r), orta (S1010/y40 – S1010/y50) ve koyu (S1020/y40 – S1020/y50) olarak sınıflandırmışlardır. Buldukları sonuçlar Çizelge 2.3.1. de verilmiştir.
Çizelge 2.3.1. Yumurta kabuk renginin yumurta kabuk kalınlığına ve yumurtanın içinden geçen ışığın dalga boyuna etkisi (Shafey ve ark., 2004).
Yumurta Kabuk Rengi
Açık Orta Koyu
P Yumurta kabuk Kalınlığı (mm) 43,1 43,5 43,3 Önemsiz Transfer edilen ışık (%) 200<DB<800 0,070a 0,043b 0,037c * 200<DB<380 (Yakın UV)1 0,088a 0,030b 0,023b * 380<DB<780 (V)2 0,034a 0,025b 0,021c * 780<DB<800 (Yakın İR)3 0,089a 0,074b 0,066c * 1
: Yakın ultraviole dalga boyu. 2: Görülebilir ışık dalga boyu. 3: Yakın infrared dalga boyu. *: Aynı satırda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P<0.05).
Bu sonuçlara göre bütün dalga boylarında en fazla ışığı açık renkli yumurtaların geçirdiğini, en az ışığı ise koyu renkli yumurtaların geçirdiği belirtilmiştir. Yumurta kabuk rengi ile yumurtanın ışık transferi arasında bir ilişki olduğunu ve kuluçka makinesinde kullanılan ışığın da kuluçka sonuçlarını etkileyebileceğini bildirmişlerdir.
Shafey ve ark. (2005) yumurta kabuk rengi yoğunluğunun ışıklandırmalı kuluçka makinesindeki kuluçka sonuçlarına etkisini araştırdıkları çalışmada yumurta kabuk rengini “Natural Colour System (NCS)” kullanılarak açık (S1005/y30r – S1005/y40r), orta (S1010/y40 – S1010/y50) ve koyu (S1020/y40 – S1020/y50) olarak sınıflandırmışlardır. Kuluçka makinesindeki ışıklandırmayı ise alçak (900-1380 lux) ve yüksek (1430-2080 lux) olarak uygulamışlardır (Çizelge 2.3.2., Çizelge 2.3.3. ve Çizelge 2.3.4.)
Çizelge 2.3.2. Yumurta kabuk renginin yumurta ağırlığı, yumurta kabuk ağırlığı, ve yumurta kabuk kalınlığına etkisi (Shafey ve ark., 2005)
Yumurta kabuk rengi
Yumurta ağr. (g) Yumurta kabuk ağr. (%) Yumurta kabuk kalınlığı (mm) Açık 60,48 11,74 41,77 Orta 60,52 11,67 41,66 Koyu 61,13 11,72 41,98 P Önemsiz Önemsiz = P>0,05
Çizelge 2.3.3. Yumurta kabuk renginin; yumurta ağırlığı (g), yumurta ağırlık kaybı (%), embriyo ağırlığı (g), embriyo ağırlığı (%) ve günlük embriyo ağılık kazancı (mg/gün) üzerine etkisi (Shafey ve ark., 2005).
Yumurta kabuk rengi Yumurta ağırlığı (g) Yumurta ağırlık kaybı (%) Embriyo ağırlığı (g) Embriyo ağırlığı (%) Günlük embriyo ağırlık kazancı (mg/gün) Açık 62,12 10,31 7,58 12,25 527,1 Orta 61,72 10,40 7,62 12,34 527,8 Koyu 62,51 10,50 7,76 12,44 541,2 P Önemsiz Önemsiz = P>0,05
Çizelge 2.3.4. Yumurta kabuk renginin; döllülük oranı (%), kuluçka randımanı (%), erken embriyo ölümleri (%), geç embriyo ölümleri (%), kabuk altı canlı civciv (%), kabuk altı ölü civciv (%) ve civciv çıkım ağırlığı (g) üzerine etkisi (Shafey ve ark., 2005).
* : P<0,05 Önz.: Önemsiz (P >0,05). Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P<0,05).
Döllülük oranı (%) Kuluçka randıman (%) Erken Embriyo ölümleri (%) Geç embriyo ölümleri (%) Kabuk altı canlı (%) Kabuk altı ölü (%) Civciv çıkım ağırlığı (% ) Açık 85,4 89,35a 1,69 1,38 3,50 4,08b 67,65 Orta 86,5 81,88b 2,28 2,16 5,35 8,33a 67,42 Koyu 87,3 85,58ab 1,43 1,54 5,36 6,09ab 67,78 P Önz. * Önz. Önz. Önz. * Önz.
Çalışmanın sonuçlarına göre (Çizelge 2.3.4.) yumurta kabuk renginin, kuluçka randımanına ve kabuk altı ölü civciv oranına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu bildirmişlerdir (P<0,05).
Zhang ve ark. (2005), yaptıkları çalışmada yumurta dış kalite özellikleri ve iç kalite özellikleri arasındaki genotipik ve fenotipik korelâsyonları araştırmışlardır. Çalışmanın sonuçlarına göre yumurta kabuk rengi ile yumurta kabuk kalınlığı ve yumurta kırılma mukavemeti arasında herhangi bir ilişki olmadığını bildirmişlerdir. Ayrıca çalışmada yer verilen yumurta kabuk rengi ve iç kalite özelliklerinden ak yüksekliği, ak ağırlığı, Haugh birimi ve sarı ağırlığı arasındaki genotipik korelasyon katsayılarını sırasıyla 0,02; 0,04; 0,13 ve 0,21 olarak ve fenotipik korelasyon kat sayılarını sırasıyla 0,00; -0,02; 0,02 ve -0,13 olarak tespit etmişlerdir.
Morales ve ark. (2006)’na göre kanatlılarda dişi fenotipik kalitesinin yavrulara aktarılmasında mavi-yeşil kabuk rengi değerlendirme ölçütü olarak kullanılır. Mavi-yeşil renk sadece dişi kalitesini değil aynı zamanda yumurtanın kendi kalitesi ve çıkan civcivin kalitesinin de bir göstergesidir. Flycatcher (Ficedula hypoleuca) yumurtalarındaki mavi-yeşil renk yoğunluğu yumurta sarısı maternal antikor miktarını etkiler. Yumurta sarısı maternal antikor seviyesi ise civciv performansını etkiler.
Mertens ve ark. (2009)’nın kahverengi yumurtacıların kabuk renkleri ile ilgili yaptıkları bir çalışmada yumurta kabuk rengi ile hastalık ve stres arasında bir ilişki olduğunu bildirmişlerdir. Çalışmada sıcaklık stresine ve parazit infestasyonuna maruz kalan hayvanların yumurta kabuk renkleri daha solgun hale gelmiş ve yumurta ağırlıkları düşüş göstermiştir. Aynı zamanda solgun kabuk renginin infeksiyöz bronşitin tipik bir göstergesi olduğunu bildirmişlerdir. Ayrıca kabuk renginin sürü sağlığını ve stres seviyesini tespit etmede kullanılabilecek bir ölçüt olduğunu öne sürmüşlerdir.
Ishikawa ve ark. (2010)’na göre yumurtaya kabuk rengini veren proprin ve türevi pigmentlerin fotodinamik antibakteriyel aktiviteleri bulunmaktadır. Yaptıkları çalışmada karanlık ve aydınlık ortamlarda farklı kabuk rengine sahip yumurtaların üzerinde bulunan çeşitli bakterilerin yaşama güçlerini araştırmışlardır. Şekil 2.3.1’ de
farklı kabuk rengine sahip yumurtaların üzerinde bulunan S. Aureus bakterisinin aydınlık ve karanlıktaki miktarları gösterilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre farklı kabuk rengine sahip yumurtaların aydınlık ortamda farklı fotodinamik antibakteriyel etkisinin olduğunu (P<0,05), karanlık ortamda ise yumurta kabuk renkleri arasında istatistikî bir farklılığın olmadığını bildirmişlerdir (P>0,05).
Ko:Kontrol grubu. KY: Kahverengi yumurta, BY: Beyaz yumurta, Yy: yeşil yumurta
** : P>0.05
Şekil 2.3.1: Farklı kabuk rengine sahip yumurtaların üzerinde bulunan S. Aureus bakterisinin aydınlık ve karanlıktaki yaşama güçleri (Ishikawa ve ark. 2010).
3. MATERYAL ve METOT
3.1. Materyal
3.1.1. Hayvan Materyali
Denemenin hayvan materyalini Kayseri’de ticari bir işletmede bulunan 32 haftalık anaç sürüden alınan yumurtaların kuluçkada inkubasyonundan elde edilen Ross 308 broyler civcivler oluşturmuştur.
3.1.2. Yem materyali
Çalışmada hayvanlara Samsun Yem Sanayi Tic. A.Ş.’den temin edilen ticari yemler serbest olarak verilmiştir. Denemede 0-11. günler arası 1. dönem etlik civciv yemi , 12-21. günler arası 2. dönem etlik civciv yemi, 22-31. günler arası 3. dönem etlik piliç yemi ve 32-39. günler arası 4. dönem etlik piliç yemi kullanılmıştır. Denemede kullanılan yemlerin kompozisyonları fabrika etiketine göre Çizelge 3.1.2.1.’de verilmiştir.
Çizelge 3.1.2.1. Denemede kullanılan yemlerin kompozisyonları Yem normu En az - En çok 1. dönem etlik civciv yemi 2. dönem etlik civciv yemi 3. dönem etlik civciv yemi 4. dönem etlik civciv yemi Su En çok, % 12,0 12,0 12,0 12,0
Ham Protein En az, %
23,0 22,0 20,0 18,0 Ham Selüloz En çok, % 6,0 6,0 6,0 6,0 Ham Kül En çok, % 8,0 8,0 8,0 8,0 HCL’de çözünmeyen Kül En çok, % 1,0 1,0 1,0 1,0 NaCl En çok, % 0,35 0,35 0,35 0,35 Metabolik Enerji En az, kcal/kg 3100 3000 3100 3200 Lysine En az, % 1,3 1,0 1,0 0,9 Methionin En az, % 0,5 0,5 0,4 0,4 Methionin+ Sistin En az, % 0,9 0,9 0,8 0,8 Sodyum En az- En çok, % 0,15-0,30 0,15-0,30 0,15-0,30 0,15-0,30 Kalsiyum En az- En çok, % 1,0-1,5 1,0-1,5 0,9-1,5 0,9-1,5 Fosfor En az, % 0,70 0,70 0,65 0,60 A. Vitamini En az, %, I.U./Kg 13000 10000 10000 10000 D3 Vitamini En az, %, I.U./Kg 4000 2000 2000 2000 E Vitamini En az, %, Mgr/Kg 100 20 20 20 Mangan En az, %, Mgr/Kg 100 80 80 80 Çinko En az, %, Mgr/Kg 80 50 50 50 3.2. Metot
3.2.1. Deneme Gruplarının Oluşturulması
3 yumurta ağırlığı ve 3 yumurta kabuk rengine göre sınıflandırılmış 9 adet grubun her birinde 120 adet yumurta olacak şekilde 1080 yumurta kuluçka işlemine tabi tutulmuştur (Çizelge 3.2.1.1).
Çizelge 3.2.1.1. Kuluçka işlemine tabii tutulan yumurta sayıları ve grupları
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Toplam
Koyu 120 120 120 360
Orta Açık 120 120 120 360
Açık 120 120 120 360
Toplam 360 360 360 1080
Yumurta kabuk rengi L*a*b* renk sistemi kullanılarak Renk Ölçer (Konica Minolta Chromameter model CR-300 ) aleti ile yapılmıştır (L: parlaklık, a: kırmızılık ve b: sarılık derecesini simgeler). Tespit edilen L, a ve b değerlerinden E=(L2+a2+b2)½ formülü kullanılarak bir E değeri hesaplanmıştır (Ingram ve ark. 2008). Tespit edilen bu E değerleri koyu (<80.00), orta açık (80.00-83.50) ve açık (>83.50) olmak üzere 3 grupta sınıflandırılmıştır (Çizelge 3.2.1.1).
Çizelge 3.2.1.2. Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığına göre denemeye alınan yumurtaların ortalama yumurta kabuk renk (E) değerleri.
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. OSH P Koyu 77,46 77,45 77,53 77,48a 0,104 Orta Açık 81,63 81,50 81,66 81,60b 0,053 Açık 85,17 85,08 85,07 85,11c 0,077 0.01 Ort. 81,42 81,34 81,42 81,39 OSH 0,183 0,184 0,183 P Önemsiz
OSH: Ortalamanın standart hatası. Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark önemlidir (P<0.01). Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Kabuk rengine göre 3 grupta sınıflandırılan yumurtalar 0,01 g hassasiyetindeki bir terazi ile tartılarak hafif (55,0-60,0 g), orta Ağır (60,1-65,0 g) ve ağır (65,1-70,0 g) olmak üzere 3 grupta sınıflandırılmıştır. Her grup için ortalama yumurta ağırlığı Çizelge 3.2.1.3’ de verilmiştir
Çizelge 3.2.1.3. Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığına göre denemeye alının yumurtaların ortalama ağırlığı (g)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. OSH P Koyu 57,78 62,33 67,22 62,44 0,218 Orta Açık 57,81 62,48 67,25 62,52 0,217 Açık 57,64 62,34 67,34 62,49 0,222 Önemsiz Ort. 57,74 a 62,38 b 67,25 c 62,47 OSH 0,075 0,065 0,087 P 0.01
OSH: Ortalamanın standart hatası. Aynı satırda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark önemlidir (P<0.01). Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Şekil 3.2.1.1. 55-60 g grubu yumurtalardan koyu, orta ve açık renkli gruplarının kuluçka işlemi öncesi görünümü.
3.2.2. Kuluçka işlemi
32 haftalık etlik damızlık işletmesinden alınan 4 günlük yumurtalar, yumurta ağırlığı ve yumurta kabuk rengine göre sınıflandırılmış ve her bir yumurta bir rakam ile işaretlenmiştir. Yumurtalar 25 oC ve % 80 nemli bir odada 8 saat ön ısıtma işlemine
yumurta Refarm, Smartset kuluçka makinesine yerleştirilmiştir. Kuluçkanın geliştirme aşamasında ıslak termometrede 37,6 oC ve 85 oF nem sağlanmıştır. Yumurta ağırlık kaybının belirlenmesi, döllülük kontrolü ve transfer işlemi için 18. günde kuluçka makinesi açılmıştır. Karanlık odada ışık altında dölsüz yumurtalar ayrılmış ve sayıları kaydedilmiştir. Dölsüz yumurtalar embriyo ölümlerinin belirlenmesi ve yumurta kabuk kalınlığının belirlenmesi için laboratuara transfer edilmiştir. Daha sonra her grubun döllü yumurtaları ayrı bir tablada olacak şekilde 9 tabla çıkım makinesine yerleştirilmiştir. Çıkım aşamasında 36,6 oC ve 90 oF neme sahip Refarm, Smatrhatch Çıkım Makinası kullanılmıştır. 21. gün çıkımlar tamamlandıktan sonra her gruptan çıkım yapan sağlıklı civcivler ve ölü kabuk altı civcivlerin sayıları belirlenmiştir.
3.2.3. Kuluçka sonuçlarının belirlenmesi
Kuluçka sonuçlarının belirlenmesi için döllülük oranı (DO) (Formül 1), çıkış gücü(ÇG) (Formül 2), kuluçka randımanı (KR) ( Formül 3) (Kamanlı ve ark. 2009), gram (g) ve yüzde (%) olarak 18. gün yumurta ağırlık kaybı, embriyo ölümleri (erken, orta ve geç) ve yumurta kabuk kalınlıkları belirlenmiştir
Formül 1 DO = (Döllü yumurta (Adet) / Kuluçkaya konulan yumurta (Adet)) x 100
Formül 2 ÇG = (Çıkan civciv (Adet) / Döllü yumurta sayısı (Adet)) x 100
Formül 3 KR = (Çıkan civciv (Adet) ) / Kuluçkaya konulan yumurta (Adet)) x 100
Yumurta ağırlık kaybı ortalaması belirlenirken 18. günkü transfer işlemi sırasında her gruptan rastgele alınana 30 yumurta 0.01 g hassasiyetindeki bir terazi ile tartılmıştır. Daha sonra yumurtaların üzerindeki rakamlar kullanılarak örnek yumurtaların kuluçkaya yüklendikleri günkü ağırlıkları tespit edilmiştir. Her yumurta için yumurta ağırlık kaybı kuluçkaya yüklendikleri günkü ağırlıklarından 18. gün ağırlıklarının çıkarılması sonucu belirlemiştir
Transfer işlemi (18. günde) sırasında dölsüz olduğu için alınan yumurtalar kırılarak
tespit edilmiştir. Yumurtalar dölsüz, erken dönem embriyo ölümü (0-6 gün), orta dönem embriyo ölümü (7-17 gün) ve geç dönem embriyo ölümü (18-21) olarak isimlendirilmiştir.
Yumurta kabuk kalınlıklarını belirlemek için 18. günde dölsüz olduğu için kuluçkadan çıkarılan yumurtaların kabukları kullanılmıştır. Yumurta kabuğu kalınlıkları küt, orta ve sivri uçlardan alınan örnek yumurta kabuk parçalarının zarları ayrıldıktan sonra 1/100 mm duyarlı mikrometre ile yapılmıştır (Türkoğlu ve ark., 1997). Okunan üç değerin ortalaması yumurtanın kabuk kalınlığı olarak verilmiştir.
3.2.4. Denemenin Kurulması ve Yetiştirme Periyodu
Kuluçka işleminden sonra çıkan sağlıklı civcivler, civciv transfer kasalarına konularak GOÜ Ziraat Fakültesi Tavukçuluk Ünitesi Broiler Yetiştirme Kümesi’ne getirilmiştir. Kümes doğal havalandırma sistemi ile havalandırılmaktadır. Kümes içinin ısıtılması seyyar elektrikli ısıtıcılar ile yapılmaktadır. Deneme süresince 24 saat aydınlatma uygulanmıştır.
Deneme kuruluşunda yumurta kabuk rengine ve yumurta ağırlıklarına göre gruplara ayrılmış civcivler, grup halinde tartılarak her grubun ortalama civciv ağırlığı bulunmuştur. Grup ortalamasına göre çok ağır veya çok hafif civcivler denemeye alınmamıştır. Yumurta ağırlığına göre kuluçkadan çıkan tüm civcivlerin ortalama başlangıç canlı ağırlıkları hesaplanmış ve tüm ağırlık gruplarında başlangıç civciv ağırlığının birbirine yakın olmasına dikkat edilmiştir (Çizelge 4.2.1.1.)
Denemeye alınacak 9 grup (3 Yumurta Ağırlığı x 3 Yumurta Kabuk Rengi) civciv 3 tekerrürlü olarak 2x1 m ebatlarındaki 27 adet bölmede altlıklı yer sistemi bulunan kümeste denemeye alınmıştır. Grupların kümes içi yerleşimi ve aynı gruptaki civcivlerin tekerrürlere dağılımı tam şansa bağlı olarak belirlenmiştir. Altlık olarak odun talaşı kullanılmıştır. Her bölmede 25 civciv, toplamda 675 adet karışık cinsiyette civciv denemeye alınmıştır. Yerleşim sıklığı 12,5 hayvan/m2 olarak belirlenmiştir.
Denemedeki hayvanlar haftalık olarak 1g hassasiyetindeki terazi ile tek tek tartılarak haftalık ortalama canlı ağırlıkları (CA) saptanmıştır. Hayvanların haftalık toplam yem tüketimleri deneme sonuna kadar kaydedilerek hayvanların yem değerlendirme oranları gYem/gCAA cinsinden hesaplanmıştır. Ayrıca her gruptan ölen hayvanların sayısı ve ölüm günü kaydedilerek deneme sonunda yaşama gücü (%) hesaplanmıştır.
Kesim günü (39. gün) tüm hayvanlar tartılarak her gruptan grup ağırlık ortalamasına yakın 2 erkek 2 dişi hayvan örnek olarak alınmıştır.
Glikoz, trigliserit ve kolesterol ölçümü için ise V. cuteneae ulnaris’lerinden vakumlu tüplere kan alınmıştır. Bu örnekler 3000 rpm’de 10 dk santrifüj işlemine tabii tutularak serum elde edilmiştir. Serum örnekleri -20 oC muhafazaya alınmış ve analizlerin yapılacağı gün soğuk zincir ile laboratuara gönderilmiştir (Güneş ve ark., 2002). Serum örneklerinin analizi Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı Laboratuarında yapılmıştır. Glikoz, Trigliserit ve Kolesterol ölçümleri için in vitro enzimatik kolorimetrik metot kullanılmıştır. Plazma örneklerinde glikoz testi için Glucose GOD-PAP (Bioloba Sa, Maizy, France) kiti, trigliserit için TR-F400 CH (Chema Diagnostica, Via Pellegrini Jesi, İtaly) kiti ve kolesterol için ise CT-F400 CH (Chema Diagnostica, Via Pellegrini Jesi, İtaly) kiti kullanılarak Shimadzu UV-1601 UV-Visible spectrophotomer (Shimidzu Corporation, Japan) cihazında yapılmıştır.
3.2.5. Kesim ve Karkas Ölçümleri
Kan örneklerinin alınmasından sonra hayvanlar GOÜ Ziraat Fakültesi Tavukçuluk Ünitesi Kesimhanesi’nde kontrollü kesime tabii tutulmuştur. Kesim işleminden sonra örneklerin sıcak karkas, soğuk karkas, kalp, karaciğer, dalak, abdominal yağ, göğüs, but, kanat, sırt, boyun ağırlıkları, göğüs eti pH’ sı ve göğüs et rengi tespit edildi.
Kesim sonrası hemen tartım yapılarak sıcak karkas ağırlığı belirlenmiştir. Daha sonra bu karkaslar +4oC 24 saat bekletildikten sonra soğuk karkas ağırlıkları belirlenmiştir. Sıcak, soğuk karkas randımanları Formül 4a ve Formül 4b kullanılarak hesaplanmıştır (Sarıca ve Alarslan, 2000; Bochno ve ark. 2006).
Formül 4a: Karkas Randımanı (%) = ( Soğuk Karkas ağırlığı (g) / Kesim CA (g)) x 100
Formül 4b: Karkas Randımanı (%) = ( Sıcak Karkas ağırlığı (g) / Kesim CA (g)) x 100
Karkaslar +4 oC‘ de 24 saat bekletildikten sonra soğuk karkas elde edilmiştir. T.S.E. tavuk parçalama tekniğine uygun olarak boyun göğse girdiği yerden, butlar Art. Coxae’lardan, göğüs costaların sternuma bağlandıkları Facies Art. ternocostalis’ten ve kanatlar Art. Humeri’den ayrılmış (Anonim, 1989), geriye kalan son parça sırt olarak kabul edilmiştir. Bu parçaların ağırlıkları 1 g hassasiyetindeki tartı ile belirlenmiştir.
Kalp, karaciğer, dalak ve abdominal yağ ağırlığı oransal olarak (g/100g.CA) 0,01 g tartı ile belirlenmiştir (Formül 5), (Demir ve Şekeroğlu, 2000).
Formül 5: İç organ ağırlıkları (g/100g CA) = (İç organ ağırlığı (g) / Kesim Canlı
ağırlığı (g)) x 100
Et pH’sını belirlemek için pH metre kullanılarak göğüsün üç farklı bölgesinden ölçüm yapılmıştır. Bu üç farklı değerin ortalaması pH değeri olarak hesaplanmıştır. Göğüs eti rengi ise Konica Minolta Chromameter model CR-300 marka renk ölçer aleti ile derili göğsünün üç farklı bölgesinden alınan L-a-b değerleri kullanılarak E değeri hesaplanmış. Üç E ( E=(L2+a2+b2)½ ) değerinin ortalaması et rengi olarak kabul edilmiştir (Altan ve ark., 2001; Ingram ve ark., 2008).
3.2.6. İstatistikî Analizler
Verilerin istatistikî analizleri SPSS paket programında yapılmıştır. Verilerden % olanlara açı transformasyonu uygulandıktan sonra analiz edilmiştir. Kuluçka embriyo ölümlerine kuluçkalık yumurta ağırlığının ve kuluçkalık yumurta kabuk renginin etkisini belirlemek için Ki-Kare testi uygulanmıştır. Diğer veriler için ise Varyans analiz metodu uygulanmıştır. Varyans analizinde önemli çıkan gruplarda çoklu karşılaştırma testlerinden Duncan testi uygulanmıştır (Bek ve Efe, 1989; Özdamar, 1999)
4. BULGULAR
4.1. Kuluçka Sonuçları
Yumurta ağırlık kaybı, yumurta kabuk kalınlığı, kuluçka embriyo ölümleri, döllülük oranı, çıkış gücü, kuluçka randımanı kuluçka sonuçları olarak değerlendirilmiştir.
4.1.1. Yumurta Ağırlık Kaybı
Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları Çizelge 4.1.1.1. ve Çizelge 4.1.1.2.’de verilmiştir.
Çizelge 4.1.1.1 Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları (g)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. OSH P
Koyu 7,40 8,22 8,47 8,03 0,141 Orta açık 7,55 8,33 8,78 8,21 0,176 Açık 7,75 8,49 9,07 8,43 0,158 Önemsiz Ort. 7,57a 8,35b 8,77c 8,23 OSH 0,150 0,161 0,142 P 0,01
OSH: Ortalamanın standart hatası. Aynı satırda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark önemlidir (P<0.01). Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Hafif yumurtaların ağırlık kaybı (g); koyu, orta, açık kabuk renkli yumurtalarda ve hafif yumurtaların ortalaması sırasıyla 7,40; 7,55; 7,75 ve 7,57 g olmuştur. Orta ağır yumurtalarda bu değerler sırasıyla 8,22; 8,33; 8,49 ve 8,35 g olmuştur. Aynı değerler ağır yumurtalarda sırasıyla 8,47; 8,78; 9,07 ve 8,77 g olarak saptanmıştır. Buna göre yumurta ağırlığı arttıkça g ağırlık kabı artmıştır ve bu artış istatistikî farklılık oluşturmuştur (P<0.01).
Koyu kabuk renkli yumurtaların ağırlık kaybı (g): hafif, orta ağır, ağır yumurtalarda ve koyu yumurtaların ortalaması sırasıyla 7,40; 8,22; 8.47 ve 8,03 g olmuştur. Orta açık kabuk renkli yumurtalarda bu değerler sırasıyla 7,55, 8,33, 8,78 ve 8,21 g olmuştur. Aynı değerler açık kabuk rengine sahip yumurtalarda sırasıyla 7,75, 8,49, 9,07 ve 8,43
g olarak saptanmıştır. Buna göre yumurta kabuk rengi açıldıkça g ağırlık kaybı artmaktadır, fakat bu kayıp istatistikî faklılık oluşturmamaktadır (P>0.05)
Çizelge 4.1.1.2. Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları (%)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. OSH P Koyu 12,69 13,07 12,56 12,77 0,209 Orta Açık 12,96 13,20 13,12 13,10 0,264 Açık 13,45 13,45 13,37 13,42 0,250 Önemsiz Ort. 13,03 13,24 13,02 13,10 OSH 0,268 0,247 0,214 P Önemsiz
OSH: Ortalamanın standart hatası. Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Yumurta ağırlık kayıplarını g değer yerine % değer olarak ele aldığımızda (Çizelge 4.1.2.) yumurta ağırlıklarına göre yumurta ağırlığındaki ortalama % kayıp; hafif, orta ağır ve ağır yumurtalarda sırasıyla 13,03; 13,24 ve 13,02 olarak tespit edilmiştir. Buna göre ağırlık kaybı g olarak değerlendirildiğinde istatistikî farklılık önemli (P<0,01) iken % olarak değerlendirildiğinde istatistikî farklılık kaybolmuştur (P>0,05).
Yumurta kabuk rengine göre yumurta ağırlığındaki ortalama % kayıp: koyu, orta açık ve açık kabuk renkli yumurtalarda sırasıyla % 12,77; 13,10 ve 13,42 olarak saptanmıştır. Buna göre yumurta kabuk rengindeki açılmaya paralel olarak % yumurta ağırlık kaybı da bir artış göstermiştir ve g ağırlık kaybında olduğu gibi (Çizelge 4.1.1.) istatistikî farklılık oluşturmamıştır (P>0.05).
4.1.2. Yumurta Kabuk Kalınlığı
Kuluçkalık yumurtaların ortalama kabuk kalınlıkları Çizelge 4.1.2.1.’ de verilmiştir.
Çizelge 4.1.2.1. Kuluçkalık yumurtaların ortalama kabuk kalınlıkları (mm)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. OSH P Koyu 0,354 0,354 0,357 0,356b 0,003 Orta Açık 0,346 0,352 0,347 0,348b 0,003 Açık 0,327 0,343 0,341 0,337a 0,003 0.01 Ort. 0,340a 0,349b 0,348ab 0,346 OSH 0,004 0,003 0,003 P 0.05
OSH: Ortalamanın standart hatası. Aynı satırda ve sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark önemlidir (P<0.01; P<0,05). Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Hafif yumurtaların yumurta kabuk kalınlıkları (mm): koyu, orta, açık kabuk renkli yumurtalarda ve hafif yumurtaların ortalaması sırasıyla 0,354; 0,346; 0,327 ve 0,340 mm olmuştur. Orta ağır yumurtalarda bu değerler sırasıyla 0,354; 0,352; 0,343 ve 0,349 mm olmuştur. Aynı değerler ağır yumurtalarda 0,357; 0,347; 0,341 ve 0,348 mm olarak saptanmıştır. Yumurta ağırlıklarına göre orta ağır yumurtaların kabuk kalınlığı en yüksek, hafif yumurtaların en düşük ve ağır yumurtalarınki ise orta seviyede bulunmuştur. Bu farklılık ise istatistiki olarak önemlidir (P<0,05).
Koyu kabuk renkli yumurtaların yumurta kabuk kalınlıkları (mm): hafif, orta ağır, ağır yumurtalarda ve koyu yumurtaların ortalaması sırasıyla 0,354; 0,354; 0,357 ve 0,356 mm olmuştur. Orta açık kabuk renkli yumurtalarda bu değerler sırasıyla 0,346; 0,352; 0,347 ve 0,348 mm olmuştur. Aynı değerler açık kabuk rengine sahip yumurtalarda 0,327; 0,343; 0,341 ve 0,337 mm olarak saptanmıştır. Buna göre yumurta kabuk rengi açıldıkça yumurta kabuk kalınlığı azalmaktadır. Yumurta kabuk rengi koyu ve orta açık renkli grup arasındaki farklılık önemsiz (P>0,05) iken açık renkli yumurtalar ile koyu ve orta açık renkli yumurtalar arasındaki farklılık istatistikî açıdan önemlidir (P<0,01).
4.1.3. Kuluçka Embriyo Ölümleri
Kuluçka işlemi sırasında oluşan embriyonik ölümlerden erken dönem (1-6 gün) embriyonik ölümler Çizelge 4.1.3.1.’de, orta dönem (7-17 gün) embriyonik ölümler Çizelge 4.1.3.2.’de, geç dönem(18-21 gün) embriyonik ölümler Çizelge 4.1.3.3.’de ve toplam (0-21 gün) embriyonik ölümler Çizelge 4.1.3.4’de verilmiştir.
Çizelge 4.1.3.1. Kuluçka işlemi sırasında oluşan erken dönem (1-6 gün) embriyonik ölümler (adet)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. P
Koyu 4 5 3 4 Orta Açık 6 4 7 5,67 Açık 5 6 6 5,67 Önemsiz Ort. 5 5 5,33 5,11 P Önemsiz
Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Hafif yumurtalarda gözlenen erken dönem embriyo ölümleri (adet): koyu, orta açık, açık kabuk renkli yumurtalarda ve hafif yumurtaların ortalaması sırasıyla 4; 6; 5 ve 5 adet olmuştur. Orta ağır yumurtalarda bu değerler sırasıyla 5; 4; 6 ve 5 adet olmuştur. Aynı değerler ağır yumurtalarda 3; 7; 6 ve 5,33 adet olarak saptanmıştır. Yumurta ağırlığına göre erken dönem embriyo ölümleri arasında istatistikî farklılık bulunmamaktadır (P>0,05).
Koyu kabuk renkli yumurtalarda gözlenen erken dönem embriyo ölümleri (adet): hafif, orta ağır, ağır yumurtalarda ve koyu kabuk renkli yumurtaların ortalaması sırasıyla 4; 5; 3 ve 4 adet olmuştur. Orta açık kabuk renkli yumurtalarda bu değerler sırasıyla 6; 4; 7 ve 5,67 adet olmuştur. Aynı değerler açık kabuk rengine sahip yumurtalarda 5; 6; 6 ve 5,67 adet olarak saptanmıştır. Koyu kabuk rengine sahip kuluçkalık yumurtalarda ortalama erken dönem embriyo ölümleri (adet) orta açık ve açık kabuk rengine sahip yumurtalara göre daha düşük olması istatistiki farklılık oluşturmamıştır (P>0,05).
Çizelge 4.1.3.2. Kuluçka işlemi sırasında oluşan orta dönem (7-17 gün) embriyonik ölümler (adet)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. P
Koyu - 2 - 0,67 Orta Açık - 1 2 1 Açık 1 - 2 1 Önemsiz Ort. 0,33 1 1,33 0,89 P Önemsiz
Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Hafif yumurtalarda gözlenen orta dönem embriyo ölümleri (adet): koyu, orta açık, açık kabuk renkli yumurtalarda ve hafif yumurtaların ortalaması sırasıyla 0; 0; 1 ve 0,33 adet olmuştur. Orta ağır yumurtalarda bu değerler sırasıyla 2; 1; 0 ve 1 adet olmuştur. Aynı değerler ağır yumurtalarda 0; 2; 2 ve 1,33 adet olarak saptanmıştır. Yumurta ağırlığı arttıkça orta dönem embriyo ölümleri artmasına rağmen istatistikî farklılık oluşmamıştır (P>0,05).
Koyu, orta açık ve açık kabuk rengine sahip yumurtalarda ortalama orta dönem embriyo ölümleri sırasıyla 0,67; 1 ve 1 adet olmuştur. Koyu kabuk rengine sahip yumurtalarda ortalama orta dönem embriyo ölümlerinin orta açık ve açık gruplara göre daha az olması istatistiki bir farklılık oluşturmamıştır.(P>0,05).
Çizelge 4.1.3.3. Kuluçka işlemi sırasında oluşan geç dönem(18-21 gün) embriyonik ölümler (adet)
Ağırlık Renk
Hafif Orta Ağır Ağır Ort. P
Koyu 1 2 8 3,67 Orta Açık 7 5 8 6,67 Açık 3 6 7 5,33 Önemsiz Ort. 3,67 4,33 7,67 5,22 P Önemsiz
Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı arasındaki interaksiyon önemsizdir (P>0,05)
Hafif yumurtalarda gözlenen geç dönem embriyo ölümleri (adet): koyu, orta açık, açık kabuk renkli yumurtalarda ve hafif yumurtaların ortalaması sırasıyla 1; 7; 3 ve 3,67
