Halikarnas Balıkçısı'nın Arşipel'i

T T

2¿/

Halikarnas Balikçisi'nm

Arsipel’l

ARŞİPEL

H

şipel adlı yeni bir — kitabı çıktı. Dizinin 20. ki - — / tabı olan bu kitapta B a l ı İ ^ ^ ^ ^ çı’nın yazılarını buluyo­ ruz.

Bilindiği üzere “Arşi pek, Ege Denizi’nin ilk çağlardaki adı olan “Arki- pelagos”tan gelmektedir. “Eski Deniz” anlamında­ dır. Adaların çokluğu yü­ zünden daha çok yabancı­ lar arasında “Arşipel” de­ nilmektedir; bizde de bir

zamanlar “Adalar D enizi”

^~-dinilirdi. Balıkçı da eskiyle

ilgili yazılarında “Arşipeki kullanmış­ tır. Ege Denizi kuzeyden güneye ka­ dar Anadolumuz’un batısını çevre­ leyen bir denizdir. Anadolu uygarlığı­ nın batı kıyılarındaki odak noktasıdır. Ülkemizin batısındaki bir uygarlık kapsamı içinde birçok ünlü kişi yaşa­ mış, birçok önemli kent kurulmuştur. Bu kentlerin bazılarının kalıntıları bu­ gün de görülmektedir. Bunları, Batık uyduların dediği gibi bir G rek uygarlı­ ğına bağlamanın anlamı yoktur. Çün­ kü, özgün bir G rek uygarlığının olma­ dığı bugün artık anlaşılmıştır. Fransız Léon Thoorens’in dokuz ciltlik Pa- naroma des Littératures adlı yapıtının birinci cildinde belirtildiği üzere, G rek uygarlığı, eskiden dünyadaki beş uygarlık merkezinden ikisinin Dicle- Fırat ile Nil uygarlıklarının (öbür üçü: Sarı Nehir, Ganj, İndus uygarlıkları) Avrupa’ya geçişinde bir atlama taşı­ dır. Anadolu uygarlıkları ise ayrıca ele alınmalı ve Ege uygarlığında bu uygar­ lıkların (H itit, Bitinya vb) da payı bu­ lunduğu unutulmamalıdır.

Halikarnas Balıkçısı, bu kitabındaki yazılarda Ege uygarlığının eski çağla­ rındaki insanları, efsaneleri, doğayı, denizi ele aldığı gibi günümüzdeki du­ rumlara da değinmiştir. Bugün de ya­ şayan birçok efsane onun yazılarına ve öykülerine konu olmuştur. Bu kitapta­ ki “Yedi Canlı Elif Kız” bu efsaneler­ den birinin canlı örneğidir. Balıkçı, o çağlarda yaşayan insanları, bilginleri, Afrodit gibi güzellik simgesi olanları da bütün yönleriyle bize tanıtmıştır. “Batı Anadolu Beş Bin Y ıl Moda M er­ kezi Olmuştur” adlı yazısı, konuya

başka bir yönden ve bilinçli olarak baktığını gösterir. Ona göre “D o­ ların Kökeni” adlı yazısında da be­ lirttiği gibi, dolar da Batı Anadolu k ö­ kenlidir. “Anadolu’nun Büyük K a­ dın Amirali Halikarnasoslu Artemis- ya” yazısı da konuyu açıklayan bir baş­ lık değil midir? “Artemis ve Apol- lon’un Doğum Yeri O rtigia”da da bir gerçeği ortaya koymuştur.

Ege kentlerinin, bu arada İzmir’in kuruluşunun ve sonraki dönemlerdeki durumlarının ne olduğu bu yazılarda gösterilmiştir. “Türkler Batı Dünyası­ nı İki Kez Mahvolmaktan Kurtarmış­ ladır” adlı yazısı başka bir konuya gö­ türmektedir bizi. O çağlardaki kadın­ larımızın durumu, eski Yunan’daki kölelik ve fuhuş konuları da ayrıca dik­ kat çekici konulardır. Şadan Gökova- lı’nın da dediği gibi, “Arşipel’de; taşıyla, toprağıyla, insanıyla, bitkisiyle, hayvanıyla Anadolu var.” Balıkçı, bil­ gilere ve belgelere dayanarak konuları işlemiştir. Bunlarda bir Yunan yayga­ racılığının gereksizliğini vurgulayan bilgiler var. Batılılar bugün de bu yay­ garanın sarhoşluğundadır; ama, Léon Thoorens gibi gerçeği görebilenler de vardır.

Uygarlığımızın öncesini öğrenmek ve eski çağlardaki Anadolumuz’un görüntülerini görmek istiyorsanız Ar- şipel’i okuyun. ■

Arşipel / H alikarnas Balıkçısı (Bası­ ma hazırlayan: Şadan G ökovalı) /

Yazılar/ Bilgi Y ayınevi/A nkara 1992/ 184 sayfa ; ayrıca Balıkçının yaptığı 24 re­ sim (Kuşe kâğıda basılı).

C U M H U R İ Y E T K İ T A P

S A Y I 1 6 0