• Sonuç bulunamadı

Kemik Kaybi Tayininde Osteoporoz Risk Faktörlerinin Degeri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Kemik Kaybi Tayininde Osteoporoz Risk Faktörlerinin Degeri"

Copied!
4
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

ÖZET

Osteoporoz ciddi ve pahal› bir toplum sa¤l›¤› sorunu-dur. Kemik kayb› riski tafl›yan kiflilerin ekonomik ve pra-tik bir yöntemle belirlenmesi önemlidir. Bu çal›flman›n amac› kemik kayb› aç›s›ndan osteoporoz risk faktörleri-nin de¤erini araflt›rmakt›. Çal›flmaya 445 kad›n olgu al›nd›. Bu olgular›n yafl ortalamas› 53.1 ± 12.0, vucut a¤›rl›¤› 73.1 ± 11.7 kg, boyu 1.60 ± 0.05 m, vücut kit-le indeksi 28.2 ± 4.4 kg/m2 idi. Tüm olgularda os-teoporoz risk faktörleri sorguland›. Kantitatif ultrason ile kemik kayb› olan olgular tespit edildi. Risk faktörlerini tafl›mayan olgu say›s› 144 (% 32.4), bir risk faktörü ta-fl›yan 152 (% 34.2), iki risk faktörü tata-fl›yan 104 (% 23.4), üç risk faktörü tafl›yan 45 (% 10.1) idi. Kemik kayb› 68 (% 15.3) olguda saptand›. En az bir risk fak-törü pozitif ve kemik kayb› olan olgu say›s› 55 (% 12.3) idi. Risk faktörü tafl›mayan ve kemik kayb› olmayan olgu say›s› ise 131 (% 29.4) idi. Kappa oran› 0.065 (p=0.011) bulundu. Sonuç olarak kemik kayb› riski ta-fl›yan olgular›n saptanabilmesi için ayr›nt›l› risk faktör sorgulamas› yap›lmas› gerekti¤i söylenebilir.

A

Annaahhttaarr kkeelliimmeelleerr:: Kemik kayb›, osteoporoz risk faktörü

SUMMARY

Osteoporosis is a serious and costly public health problem. It is important that subjects with risk for bone loss determine in a way that is economical and practi-cal. The aim of the current study was to investigate the predictive value of osteoporosis risk factors for bone loss. The study included 445 female subjects. The me-an age was 53.1 ± 12.0 years, meme-an body weight was 73.1 ± 11.7 kg, mean body height was 1.60 ± 0.05 m, and mean body mass index was 28.2 ± 4.4 kg/m2. Each subjects filled out a questionnaire. Bone mineral density was evaluated in the calcaneus using quantita-tive ultrasound. Subjects with no risk factors were 144 (32.4 %), with one risk factor was 152 (34.2 %), with two risk factors were 104 (23.4 %) and with three risk factors were 45 (10.1 %). Bone loss was found in 68 patients. The number of subjects with at least one risk factor and bone loss was 55 (12.3 %). The number of subjects with no risk factor and bone loss was 131 (29.4 %). Kappa ratio was 0.065 (p=0.011). In conc-lusion, this study suggests that comprehensive oste-oporosis risk factors questionnaire should be used to determine subjects with risk for bone loss.

K

Keeyy wwoorrddss:: Bone loss, osteoporosis risk factor

Osteoporoz

D ü n y a s ı n d a n

Kemik Kayb› Tayininde Osteoporoz Risk Faktörlerinin De¤eri

Predictive Value of Osteoporosis Risk Factors for Bone Loss

fiafak S. Karamehmeto¤lu*, ‹lhan Karacan**, ‹mdat Özkul*, Merih Eryavuz Sar›do¤an*

(*) ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal› (**) SSK Vak›f Gureba E¤itim Hastanesi Fizikksel T›p ve Rehabilitasyon Klini¤i

Osteoporoz Dünyas›ndan (2003) 9 (4): 150-153

150

G‹R‹fi VE AMAÇ

Osteoporoz vertebra, kalça ve önkol k›r›klar›na ne-den olmas› nene-deniyle önemli bir toplum sa¤l›¤› so-runudur. Bu sorun hastalarda sakatl›k oluflumuna ve ciddi boyutlara varabilen sa¤l›k giderlerine yol açmaktad›r. Osteoporoz ve beraberinde ortaya ç›-kan bu sorunlar›n önlenmesi erken tan› ile müm-kün olabilir (1).

Osteoporoz tan›s›nda yayg›n kullan›lan baz› radyolojik ve laboratuvar yöntemleri bulunmakta-d›r. Dual enerji X ›fl›n› absorbsiyometrisi (DXA), kantitatif bilgisayarl› tomografi (QCT), kantitatif ultrason (QUS) ve baz› kemik formasyon, rezorp-siyon markerlar› bafll›ca tan› yöntemleridir (2,3). Yayg›n halk sa¤l›¤› sorunu olan osteporozun erken tan›s› için bu yöntemlerden yararlan›labilir. Ancak bu yöntemler ile genifl halk kitlelerinin taranmas›,

(2)

osteoporotik k›r›klar›n neden oldu¤u sa¤l›k gider-leri kadar ciddi ekonomik yük meydana getirebilir. Osteoporoz geliflme olas›l›¤›n› artt›ran ve risk fak-törü olarak tan›mlanan baz› kiflisel özellikler oste-oporoza e¤ilimli kiflilerin belirlenmesinde yard›mc› olabilir (1). Anket tarz›nda yap›lan bu uygulaman›n hiçbir ekonomik yükü yoktur. Risk alt›ndaki kifliler-de gerçekten osteoporoz olup olmad›¤› yukar›da belirtilen tan› yöntemleri ile kesinlefltirilebilir. Bu çal›flman›n amac›, osteoporoz risk faktörlerinin ke-mik kayb› olan kiflileri belirlenmesinde katk›s›n› araflt›rmakt›.

M

MAATTEERRYYAALL VVEE MMEETTOODD

Çal›flmaya 445 kad›n olgu al›nd›. Bu olgular›n yafl ortalamas› 53.1 ± 12.0, vucut a¤›rl›¤› 73.1 ± 11.7 kg, boyu 1.60 ± 0.05 m, vücut kitle indeksi 28.2 ± 4.4 kg/m2

idi.

Tüm olgularda Tablo 1’de belirtilen osteoporoz risk faktörleri sorguland› ve kantitaif ultrason ile ke-mik kayb› olan olgular tespit edildi. T skoru -1’in al-t›nda ise kemik kayb› olarak kabul edildi.

‹statistiksel analiz SPSS for windows (ver 10) ile yap›ld›. Tan›mlay›c› istatistik (aritmetik ortalama, standart sapma, frekans) kullan›ld›. Yüzde 95 gü-ven s›n›rlar› içinde risk oran› hesapland›. Risk fak-törleri ile kemik kayb›n› aç›klayacak bir model olufl-turmak üzere ikili lojistik regresyon analizi yap›ld›. B

BUULLGGUULLAARR

Risk faktörlerini tafl›mayan olgu say›s› 144 (% 32.4), bir risk faktörü tafl›yan 152 (% 34.2), iki risk faktörü tafl›yan 104 (% 23.4), üç risk faktörü

tafl›-yan 45 (% 10.1) idi (Tablo 1).

Kemik kayb› ile en s›k birliktelik gösteren risk fak-törleri, 3 cm’den fazla boy kayb›, uzun süreli korti-zon kullan›m›, 12 aydan uzun amenore fleklinde s›-ralanmaktad›r. Sigara içenlerde kemik kayb› olma-d›¤› saptanm›flt›r (Tablo 2).

Olgulardan 68 (% 15.3)’ünde kemik kayb› saptan-d›. En az bir risk faktörü pozitif ve kemik kayb› olan olgu say›s› 55 (% 12.3) idi. Risk faktörü tafl›mayan ve kemik kayb› olmayan olgu say›s› ise 131 (% 29.4) idi. ‹ki yöntem aras›nda uyum olmad›¤› sap-tand› (Kappa oran› 0.065 p=0.011). Kemik kayb›-n›n risk faktörü tafl›yanlarda 1.24 kat daha s›k ol-du¤u görüldü (RR= 1.24 %95 CI: 1.08 - 1.42) (Tablo 3).

Kemik kayb› riskinin, boyu 3 cm’den fazla k›salan-larda, daha az k›salanlara göre 2.136 kat, 12 ay-dan uzun süreli amenore görenlerde normal adet görenlere göre 1.413 kat daha fazla oldu¤u sap-tand›. Ancak, sorgulanan bu risk faktörlerine daya-l› olarak kemik kayb›n› aç›klayacak istatistiksel

ola-151

R

Riisskk FFaakkttöörrüü SSaayy›› ((%%)) Ailede kalça k›r›¤› 25 (% 5.6) Kendisinde k›r›k 26 (% 5.8) Uzun süreli kortizon kullan›m› 41 (% 9.2) 3 cm’den fazla boy kayb› 41 (% 9.2) Alkol 4 (% 0.9) Sigara 23 (% 5.2) S›k ishal 43 (% 9.7) Erken menopoz 162 (% 36.4) 12 aydan uzun amenore 137 (% 30.8) T

Taabblloo 11:: Risk faktörlerinin görülme s›kl›¤›.

R

Riisskk FFaakkttöörrüü DDeekkaadd TToottaall 4

4 55 66 77 88

(n=64) (n=118) (n=130) (n=87) (n=46) (N=445) Ailede kalça k›r›¤› 0 0 50 0 100 16 Kendisinde k›r›k 0 12.5 11.1 14.3 0 11.5 Uzun süreli kortizon kullan›m› 50 25 23.1 8.3 50 24.4 3 cm’den fazla boy kayb› 0 25 14.3 0 64.7 39

Alkol 0 0 100 0 0 25

Sigara 0 0 0 0 0 0

S›k ishal 16.7 28.6 6.7 9.1 25 14 Erken menopoz 16.7 14.3 14.7 23.3 43.5 20.4 12 aydan uzun amenore 9.1 11.1 17 25.7 52.9 21.9 T

(3)

rak geçerli regresyon modeli oluflturulamad› (Tab-lo 4). Bu risk faktörlerine ilaveten yafl ve ki(Tab-lo mo-dele eklendi¤inde, yafl›n kemik kayb› üzerinde olumsuz etkisi oldu¤u saptand› (Tablo 5).

T

TAARRTTIIfifiMMAA

Bu çal›flmada, osteoporoz gelifliminde, ailede kal-ça k›r›¤›, kendisinde k›r›k, uzun süreli kortizon kul-lan›m›, 3 cm’den fazla boy kayb›, alkol ve sigara kullan›m›, s›k ishal, erken menopoz ve 12 aydan uzun amenore risk faktörü olarak al›nd›

(1,4,5,6,7,8). Bu risk faktörleri içinde, kemik kayb› ile ens›k birlikte olanlar s›ras›yla 3 cm’den fazla boy kayb›, alkol kullan›m›, uzun süreli kortizon kul-lan›m›, 12 aydan uzun amenore ve erken menopoz idi. Genel olarak de¤erlendirildi¤inde, en az bir risk faktörü tafl›yan olgular›n % 12.3’ünde kemik kayb› saptand›. Buna karfl›n, en az bir risk faktörü tafl›d›¤› halde kemik kayb› olmayan olgu oran› % 55.3 idi. ‹ki de¤erlendirme yönemi aras›ndaki uyu-mu gösteren kappa oran› oldukça düflük olarak saptand›.

Sorgulanan risk faktörleri d›fl›nda yafl ve kilonun kemik kayb› üzerinde etkisi vard›r (1). Bu çal›flma-da yafl›n kemik kayb› üzerine olumsuz, vücut a¤›r-l›¤›n›n ise olumlu etkisi oldu¤u saptand›. Ancak sorgulanan risk faktörlerine yafl ve vucüt a¤›rl›¤›n›n eklenmesi kemik kayb›n› tam olarak aç›klayacak model oluflturulmas›na yetmemifltir. Bu bulgular çerçevesinde kemik kayb› olan olgular›n

saptan-152

E

Enn aazz bbiirr rriisskk ffaakkttöörrüü Var Yok K

Keemmiikk kkaayybb›› Var 55 13 Yok 246 131 T

Taabblloo 33:: En az bir risk faktörü tafl›yanlarda kemik kayb›.

B

B AAnnllaammll››ll››kk EExxpp ((BB)) Ailede kalça k›r›¤› -0.235 0.443 1.265 Kendisinde k›r›k 0.181 0.579 0.834 Uzun süreli kortizon kullan›m› -0.170 0.411 1.185 3 cm’den fazla boy kayb› -0.759 00..000000 22..113366

Alkol -0.884 0.229 2.420

Sigara 3.239 0.597 0.039

S›k ishal 0.179 0.479 0.836

Erken menopoz -0.168 0.252 1.183 12 aydan uzun amenore -0.346 00..001188 11..441133 Sabit say› 3.319 0.590 0.036 T

Taabblloo 44:: Kemik kayb› üzerine risk faktörlerinin etkisi (regresyon modeli).

B B AAnnllaammll››ll››kk EExxpp ((BB)) Yafl -0.075 0.000 1.078 Kilo 0.061 0.000 0.941 Ailede kalça k›r›¤› -0.273 0.450 1.314 Kendisinde k›r›k 0.210 0.601 0.811 Uzun süreli kortizon kullan›m› -0.141 0.529 1.151 3 cm’den fazla boy kayb› -0.430 0.043 1.538

Alkol -0.942 0.239 2.565

Sigara 2.834 0.634 0.059

S›k ishal 0.223 0.424 0.800

Erken menopoz 0.021 0.898 0.979 12 aydan uzun amenore -0.297 0.067 1.346 Sabit say› 3.218 0.598 0.040 T

(4)

mas›nda risk faktör sorgulamas›n›n yetersiz kald›¤› görülmektedir. Bunun olas› nedenleri: Birincisi, sorgulanan baz› risk faktörlerinin osteoporoza ne-den olup-olmad›¤› tart›flmal› olmas›, ikincisi kemik kayb›na neden olabilen baz› faktörlerin gözden kaçma olas›l›¤›, üçüncüsü kantitatif ultrasonun os-teoporoz tan›s› aç›s›ndan duyarl›l›k ve özgüllü¤ü olabilir.

Osteoporoz risk faktörleri esasen osteoporoz ge-liflme riski olan kiflilerin belirlenmesi amac›yla kul-lan›lmaktad›r. Bu risk faktörlerine maruz kalan kifli-lerde belirli bir süre sonra osteoporoz geliflebilir. Ancak baz› risk faktörlerinin kemik kayb›na neden oldu¤u konusunda fikir birli¤i yoktur. Baz› araflt›r-malarda alkol ve sigara kullan›m›n›n risk faktörü ol-du¤u, di¤er çal›flmalarda osteoporoz gelifliminde önemli etkileri olmad›¤› bildirilmektedir (4-10). Si-garan›n risk faktörü olup olmamas›nda belirleyici faktörlerden biri sigara içmedi¤i halde sigara içilen ortamlarda yaflamak olabilir. Sigara içilen ortamda yaflayanlar›n osteoporoz riski alt›nda oldu¤u bildi-rilmektedir (11). Türk toplumunda kad›nlar aras›n-da sigara kullanma oran›, çal›flmam›zaras›n-da oldu¤u gi-bi, düflüktür. Ancak efllerinin sigara içme al›flkanl›-¤› nedeniyle bu kad›nlar›n ço¤u dumanalt› flartlar-da yaflamak zorunflartlar-da kalmaktad›r.

Diabet, hipogonadizm gibi endokrin, kronik karaci-¤er veya böbrek hastal›¤› gibi baz› sistemik hasta-l›klar osteoporoza neden olabilmektedir (12). Ge-nifl halk kitlelerininin tarand›¤› bu tür çal›flmalarda ayr›ntl› klinik laboratuvar incelemeler yap›lmamak-tad›r. Olgular›n da fark›nda olmayabilece¤i baz› endokrin, metabolik hastal›klar sorgulama s›ras›n-da gözden kaçm›fl olabilir.

Kantitatif ultrasonun kemik kayb› tan›s›nda duyarl›-l›¤› % 9-47, özgüllü¤ü % 88-100 olarak bildiril-mektedir (13, 14). Kantitatif ultrasonun, DXA ile tan›mlanan osteopeniyi tespit edilmesinde yetersiz kald›¤› ve kemik kayb›n›n DXA ile daha iyi saptana-bildi¤i bildirilmektedir (14). Dolay›s›yla baz› olgu-larda kemik kayb› oldu¤u halde kantitatif ultrason ile saptanamayabilir. Çal›flmam›zda en az bir risk faktörü tafl›d›¤› halde kemik kayb› olmayan olgu oran› % 55.3 idi. Bu olgular aras›nda, duyarl›l›¤› düflük olmas› nedeniyle kantitatif ultrason ile sap-tanamam›fl kemik kayb› bulunan olgular olabilir. Bu olas› durum, sorgulad›¤›m›z risk faktörleri ile kanti-tatif ultrason aras›nda uyumsuzlu¤u neden olabilir. Sonuç olarak kemik kayb› riski tafl›yan olgular›n saptanabilmesi için genifl spektrumlu risk faktör sorgulamas› yap›lamas› gerekti¤i söylenebilir. Bu

osteoporoz riski faktörlerinin önemi göstermek üzere DXA ile ölçümlerin yap›lmas› daha sa¤l›kl› sonuçlar verebilir.

K

KAAYYNNAAKKLLAARR

1. Eravuz M. Osteoporoz epidemiyolojisi. Gökçe Kutsal Y (ed) Osteoporoz 1998, ss:8-32

2. Gökçe Kutsal Y. Osteoporoz tan›s›nda görüntüleme yöntemleri ve histomorfometri. Gökçe Kutsal Y (ed) Osteoporoz 1998, ss:81-103

3. Sepici V. Osteoporoz tan› ve takibinde laboratuvar yöntemleri. Gökçe Kutsal Y (ed) Osteoporoz 1998, ss:104-118

4. Hagiwara S, Tsumura K.Smoking as a risk factor for bone mineral density in the heel of Japanese men. J Clin Densitom 1999, ;2(3):219-22

5. Silvennoinen JA, Lehtola JK, Niemela SE. Smoking is a risk factor for osteoporosis in women with inf-lammatory bowel disease. Scand J Gastroenterol 1996, 31(4):367-71

6. Spector TD, Edwards AC, Thompson PW. Use of a risk factor and dietary calcium questionnaire in pre-dicting bone density and subsequent bone loss at the menopause. Ann Rheum Dis 1992, 51(11):1252-3

7. Hogan HA, Argueta F, et al. Adult-onset alcohol con-sumption induces osteopenia in female rats. Alcohol Clin Exp Res 2001, 25(5):746-54

8. Yu Q, Lin S, et al. Clinical manifestations of low bo-ne mass in amenorrhea patients with elevated follicu-lar stimulating hormone. Chin Med J (Engl) 2002, 115(9):1376-9

9. Yahata Y, Aoyagi K, et al. Metacarpal bone mineral density, body mass index and lifestyle among post-menopausal Japanese women: relationship of body mass index, physical activity, calcium intake, alcohol and smoking to bone mineral density: the Hizen-Os-hima study. Tohoku J Exp Med 2002;196(3):123-9 10. Payne JB, Reinhardt RA, et al. The association of ci-garette smoking with alveolar bone loss in postme-nopausal females. J Clin Periodontol 2000, 27(9):658-64

11. Blum M, Harris SS, et al. Household tobacco smoke exposure is negatively associated with premenopa-usal bone mass. Osteoporos Int 2002, 13(8):663-8 12. Bibero¤lu S. Sekonder osteoporoz. Gökçe Kutsal Y

(ed) Osteoporoz 1998, ss:56-72

13. Naganathan V, March L, et al.Quantitative heel ultra-sound as a predictor for osteoporosis. Med J Aust 1999, 20;171(6):297-300

14. Cetin A, Erturk H, et al. The role of quantitative ultra-sound in predicting osteoporosis defined by dual X-ray absorptiometry. Rheumatol Int 2001, 20(2):55-9

Referanslar

Benzer Belgeler

Grubun öntest ve sontest ortalama puanı arasındaki fark incelendiğinde, süreç temelli yazma modeli olan 6+1 Analitik Yazma ve Değerlendirme Modeli’ne göre düzenlenen

Bu araştırmanın amacı, 2013-2018 yılları arasında Türkçe Öğretmenlik Alan Bilgisi sınavında çıkan Türkçe sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre

 Çocukların okula gitme oranı yüksek öğrenim çağına doğru azalmakta, okula hiç gitmeme oranı ise her öğrenim çağındaki kızlarda erkeklere göre daha

Olguda kendine zarar vermenin tipik özelliklerinden birisi olan; boyun solda ana yaraya para- lel yerleflimli soldan sa¤a seyirli, solda daha derin sa¤da yara kuyru¤u tipik

[r]

Primer malign kemik tü- mörleri aras›nda en s›k görülenler osteosarkom, Ewing sar- kom, kondrosarkom, malign fibröz histiyositom olup, tüm kanserlerin %0,2’sini bu

İleri, Selim (2003), “Ziya Osman Saba’nın Gönlümde Kalan Hikâyeleri”, Ziya Osman Saba Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi Bütün Öyküleri, İstanbul, Alkım

Yapılan tüm bu değerlendirmelerin yanı sıra RWEQ modeli yardımıyla rüzgâr erozyonu sonucu taşınan sediment miktarının gerçeğe yakın şekilde hesaplanabilmesi