Kamu yönetiminde ve belediyelerde halkla ilişkiler

Marnwret IletiEinr Dergisi, Sayr : l , Araltk 1992

KAMU

YONETfMINDE

VE

BELEDIYELERDE

HALKI,A ILI$KILER

AR$.coR.MELTEM

_oZrUnr

MARMARA UNIVERSITESI

Iletiqimi Fakijltesi

I.

GENEL

_{ANLAMDA HALKLA}

_ILI$KiLER

r.

ciRI$

_{(ULKEMiZDE HALKLA}

_ILi$KILERIN

_TARIHQESI)

Dtinyada tralkla iliqkiler uygularnalarrnrn, insa.Lk rarihi kadar eski oldu$u bilinmektedir. Ulkemizde dc halkla iliqkilcrin tarihi gegmiginin, gok eski donemlere

kadar

gittili

_{vc halkla iliqkilerin enformasyon ve tanrtrna iqlevlerinin de,}

_tarihil

_her

devrinde _{deliqik bigirnlerde uygulandr!r gciriilnekredir. Gokttirkler'in orhun Abide_}

leri' uygulamalarrn

ilk

cimekleri arasrndadu. _{Selgukiular'ur biiyiik devlet}

adamlarr-ndan, Nizelrrriillniilk'iin, "Siyasehrarne" adh eserinin bazr bciliirnlerinde, yonetirrril

halkrn durunru hakkrnda dolru ve yeterli bil-eiye sahip olmasr _{-eereklililine} iqaret edil_

mektedir. Siyasetnalne'de, yabancr ijlke tcrnsilcilerine ve _{clgilerc gostcrilecek ilginin}

rjnerni i.izerinde durultrakta, bu kiqilere yaprlacak uruamelenin tentsil cttikleri ulkeye

yaprlmrg olaca!r agrklaurnaktadrr.

Anadolu Selguklularr doueminde hiikijmdtrrlarrn, haftanrn belli gtinleriude

zatnattlanur, halkrn _Sikayet ve _{isteklerini dinlemek iEin ayrdrklan bilinmektedir.}

Os-rnanh dcinemiude bazr elEilerin set-ere davet edihneleri. Fatih donerninde taurnnul

sa-natgrlann, yabancr iilkelerden davet cdilrleleri ve dvgti gonneleri, halkrn

qikayetleri-nin dolrudan sadraziurtlar ve dilcr ileri ,gelenler taraturdan dinlenmesi, yoneteller ile

ycinetilenler arasrndaki iletiqirn kdprtiterinin atrLnasura drnek olaylru olarak

gosteril-mektedir. (l)

"Curnhuriyet Ttirkiye'sinde de enformasyon ve taurtma yolunda bizzat Atatiirk tarahndan adunlar atrlmrg, yeni kurulan Tiirkiye'nin sesini ig ve drg diinyada duyurmasr igin 1920 yrlurda Anadolu Ajansr kuruluru;, reforurlann halka tanrtrmr

dolrudan Atatihk tarahndan gergekleStirilmiEtir."(2) 1919'da Sivas kongresini

topla-yan Atati.irk, ahnan kongre kararlannr halka duyurmak igin lrade-i Milliye gazetesini

yayrnlamrEtrr. 1920 yrhnda kurulan girndiki adryla Basrn Yayur Enformasyon

Miidiirliigii de, Atatiirk'iin onderli!inde kurulmuqrur.

Ulkemizde, 1960 Devrirninden sonra kurulan "Devlet Planlama TeEkilatt Yayur ve _{Ternsil $ubesi" ile} 1964'de kurulan "Ntifus Planlamast Geuel Miidnrliigii

Tairrtrna $ubesi", ga$dag halkla iligkiler gahEmasl yapan ilk kuruluqlar olarak ortaya

grkmaktadrr. (3)

1962 yrhnda gergekleqtirilerr, devlet fonksiyonlanmn ve cirgiitlerinin yeniden

te;kilatlanura.srn, un,ugluyun "Merkezi Hiiktimet Tegkitatr AraEtumast Projesi"nde'

krsaca MEHTAP projesi olarak isirnlendirilen ve halen biiyuk iinem taqryan bu

doktrnanda, halkla iliqkiler kottusuna da yer

verildili

gdriilmektedir. Mehtap

proje-sinde, "Devlet kuruluglannur her ka<lemesindeki gahqmalarda ve

kararlartn

altn-masrrtda halkla yakrn ilgi kurmak zorunludur" (4) denihnektedir'

2.

HALKLA ILISKILERDEN

BEKLENENLER

Hangi ttir kuruluq olursa olsun, bu kuruluqlann iliqki iginde bulundulu bir halk kesirni vardu.

Halkla iliEkiler sosyal bir felsefe ile igigedir. Bu sosyal felsefenin toplurna birgeyler goti.irnreyi arnag edinmesi, g6ri.inti.iyu gtiglendirdi!i gibi, kurumun imajrnr da kuvvetlendirir. Toplunr yaranna hizmet, halkla iligkiler politikasrnrn oluqmasrnrn belirleyici fonksiyonudur.

Kurumlartn butgeleri, amaglan ve olanaklart oranrnda toplum yaranna

gahgrnalar yapmasr, sosyal sorunrluluk olarak nitelendirilebilir. Bu olgu, kurulugun

iginie bulundulu topluma, ne derece duyarh oldulunun g<istergesidir. Kurumlar sos-yal sorumluluklarrnr, halkla iliqkiler etkinlikleri ile karqrlamaktadular. Kururnlarda

halkla iligkilerin tentel amact, bagarilr olmak, bagan kazanrnak ya da kazamlan

baqan-Ian kamuoyuua duyunrraktu. Kururnlartn "Baqan Gdstergeleri", geleceklerine gilverl

ile bakabihneleriyle dolru orauttltdrr. Bu sebepledir ki kurumlar, ulaqtr[r kit]elerde kurum adrna giiven sallarnayr, destek ve sempati toplamayr hedefler. Ancak

kamuo-yunda, giiven ve deste[in oluDturulmasr igin giisterilen gabalar gok uzun yrllar

si.irebi-lir. Halkla iligkiler bu siireci krsrtlamak igin, insanlamr sosyo-psikolojik deler yarg-rla1m 61 plana grkarntada cinern kazanu. Qiirrkii, hedef kitlenin yaplslnln tespit

edil-mesi sonucunda edinilen bilgilerin rqr!rnda yaprlan planh gahqmalar, anraca ulagmak

igin tespit kolayhk sallayacak ve siireyi krsaltacaktr. "Gtiven, destek ve sempatinin

kigilerin belleklerinde yer etrnesi,

o

kurumun toplumda "sayglr ve gtivenilir"

gortintiisiiniin tablosu olacaktu."(5) Bu olumlu g<iri.inti.iniin gergekleqtirilmesi, hedef

kitlenin istek ve beklentilerinin olrenilmesi, kuruluEun felsefesi ve organizasyotl arnacr arasrnda ortak bir noktanrn bulunmasr. halkla iligkilerin kapsarmnda

gekillen-rnektedir. Kururnlar, ancak halkla iliEkiler aracrhlt ile kamuoyuna kendilerini gergek

anlamda tamtabilirler ve ancak bu gahEmalarla, kamuoyunun istek ve beklentilerini

6lrenebilirler.

Sosyologlar kitlelere birrley _{yaptrrabihnek igin. rig} yciutemden sciz ederler :

-Zor kullanrnak,

-Para ile satrn almak,

-lnandrmak.

Gortilece!i gibi belirtilen ycinterrrlerden _{tigiinctisii, halkla iliqkilerde} kullam-lan _{inandunradr. Qa!unrzda, ozellikle denrokatik yc!ntemlerde kamuoyunun}

c!nenri

aqrkt'. Artrk _{halkrn inanrnadr!r, desteklernedi!i eylernleri gergekleqiinnek kolay} delildir. En azurdan bciyle eylenrler ge;itli gi.igli.ikler dogurnlakta;ya da uzun vadede

ters sonuglara yol agnraktadu.

Halkur elilirnini dikkatle cilgmek.

i;

pro-{rau"r araltrma sonuglarura gcire

ayarlamak, yeni bir diigiince ya da eylernin yayrlrnasrnda _{halkrn desteliiri saglainak}

igin. bu yeni diiqiince ve eylerni tarutrna ve beniursetnre _{gahErnala'nida kalsayan}

"Halkla lliEkiler"in onemi agrkrr. "Halkla lliqkiler konusunun, hrzla yayrlan ve bu ipte

gahganlann, her yrl birkag kat golaldr[r bir rneslek haline

geldili

iilkelerin;

elitirn

oranr yiiksek ve drg0tlenrniq bir karnuoyunun sciz sahibi oldulu iilkeler olmasr bir

ras-lantr

delil,

bu onemin bir kanrtr olmaktadr.',(6)

tr.

KAMU

YONETTMINDE

HALKLA

ILi$KILER

I. KAMU YONETIMT VE BELEDIYELER

"Y<inetirn _{bilirnciler, yiizyrlruuzr yonetsel ga! olarak nitelemektedirler.}

Bu-nun en belirgin anlamlartndan biri de; srnrlayrcr, hiznet gottiriicii ya da satrcr olap

ka-rnu rirgiitlerinin gok btiyiik boyutlara ulaDml$ ohnasr. her zanlau ve her alanda kendi_

lerini hissettirrneleridir. "(7)

Karnu ycitretirni bir biiytik orgiit ya da rirgiitler biitiiniidiir. ldari bir rirgiit olsa

da,

farkhhlr

vardr.

Diler

cirgtt t0rlerine indirgenemez ve onlarla bir tutulamaz.

Iglev, arnag ve araElanyla,

diler

cir-eiitlere benzemeyen _{bir nitetik ve toplurnsal}

ko-nurndadr. lktisadi bir yarar

delil.

kamu yaranru hedef alrr. Karnusal kuruluglarur baqanh olabihneleri; <izel kesim kuruluqlarr gibi, halk ile kurdukrarr

iyi

iliqkilere biiyiik d19 iide ba_Ehdrr.

Her kuruluE gibi, kamu kurumlan da gegitli kesirnlerle kurdulu ili;kilerden

olurnlu sonuglar elde etmek ister. Ancak, "Halkrn yonetimi desteklenrnesi igin de,

be-lirli

<ilEtde onun kendisi igin yararh ve olunrlu gahqmalar yaptrlrna inanmasr

gere-kfu."(8) Hedef kitlelerden beklenen destek ve yardrm, ancak bundan sonra ger-gekleqecektir.

Bu noktada karrru yonetiminin cirgiitlenrrresine delinmek gerekir. Kamu

orgtitlerinde aDahtar kavrau]. ti.jzel

ki$iliktir.

Tiizel

kiqilik

deyince, s6z konusu orgiittn, kendi baqura bir varLk sayrlmasr anlaqrlu. UtteOeki tiim orgUtler iginde dev-let tektir ve rijzel kiqilige sahiptir. Kamu ydnetirrrinde karnu iqleri; iig tip kalnu tuzel

kiEililince yiiriitiili.ir ya da iig tip karnu tiizel

kiqilili

bigiminde <irgiitlennriqtir. Bu

tiizel kiqilikler; devlet, yerel yonetirnler, karnu kurumlartdu. Karnu ttizel

kiqiliklerin-den biri olan ycrcl yonetirnlcr de iig ayrr turdedir. Bunlar; "kentsel yorclere hizlnet eden belediyeler, krsal topluluklarda yerel yonetim kurulugu olan koyler, il srnr'rlan

iEindeki yerel topluluga hizrnet veren il dzel yonetirnleridir."(9)

Yerel yrinctirn kurumlan, nrerkezi yonetime gore

etkililili

ve

verimlilili

da-ha iist di.izeyde gerEekleEtirebilen kururnlar olarak delerlerdirilebilir. Toplurnda

dev-letin iireteceli trirn karlu hizrnetlerinin, merkezi yonetimce ijretilmesi, oldukga

pa-ha1 bir goziirndi.ir. Yetkilerin tek elde toplanmasr, kararlann lnerkez organlarl

tarati-ndan ahnmasr _{yi.ir0tmeyi -qeciktllnekte} ve hizmetleri aksatrnakta oldulundan, yerel

y6netirllerin nlerkezi yonetimin saktncalartnt giderer-r veya azaltan

bil

tbnksiyonu

vardr.

Kauru hizmetlerinin sunuhnasurda. herrr ekonorniuin, hem de i.iretilen

hiznre-tin yerel talepleri uyurnlulufunun saglanmasl, merkezi yonetirn ile yerel yolletinl arasutda bir iE bdliirniinrin yaprlmasrnr gerektirir. Ancak yerel ycinetirn olgusu. sadece bir teknik ig boliim0 sorunu olarak kavaranmamahdr. Bunun otesinde bir anlarn tagu.

lqte bu arrlarn, yerel yonetirl anlayrqr iginde gergeklegtirilmek istenen alnaglardart

bi-risiui; derlokrasiyi igerir. Yerel yonetimlcriu ternelinde, dernokrasi de!erleri vardrr. Bu delerler, yerel topluluklann kendilerilli en gok ve yakurdan ilgilendiren kouular-da. kendi-kendilerini <izgiirce ve dernokratik yol ve yontemlerle ycittetrlelerirti salla-rnaktadr. Belirtilen bu i;levler, hallon siyasal katrhmryla gergekleEtirilebilir. Bu

nok-tada agrkqa iiade edilebilir ki; "Ulusal diizeyde demokasinin gergeklcAtirilmesinde.

yerel yonetinl deneyleri bir siyasal elitirn aracrdr."(i0)

Yerel yonetimlcr, yasalarla belirlennrig gcirevlere ve yetkilere. cizel gelirlere.

biitgeye ve personele sahiptir ve nrerkez yonetimi ile iligkilerinde yonetsel

ozerklik-ten yararlanlrlar. Bu gergevede. ozerklik kavtatnrna da yer vennekte yarar vardr.

"Ozerklik,

ilgili

kuruluglann daha etkiti kararlar almasrnr ve iilke grkarlarrna uygurt

hizmetler yaprlmasurr saglamaya yarayan

bir

aragtr."(11) Kurumlara. yetkilerin kotiiye kullanrhnasuu onleyici <inlemler ile birlikte, ne kadar gok rahat gahgma

irn-kanr verilirse. iilke kalkrnrnasrna katlolan, modern ve uygar kentlere yakrgan hizmet

yapmalan o denli artmrg olacaktn. Ozerklik, hizmetlerde verirnlilik ve

etkinlili

ar-truraktadr. Bunun boyutlan, Anayasa ve kanunlann

gizdiii

srnrlar iginde kalrr.

AnraE hiznretlerin daha iyi ytirtiti.ihnesidir. Ozerklik; gabuk. basit. ucuz ve daha iyi

hizmet etrneyi sallamak amacryla tantnlr. Hizmette gecikmeleri cinlernek,

ku-rurnlarur zarar yerine kar etrrelerini saflamak,

gereksiz

_lxrsonel ve malzer.ne

kulla-

nrlurasura engel olmak ternel ilkedir. Gergek arnag; hizrnetlerin en iyi qekilde,

Ozerk-lik

_{dernokratik ydnetimlerde olmasr gereke' ve halka yakr'laqrrayr sallayan bir}

aragtrI.

2. BELEDIYELERDE

HALKLA

ILI$KILER

UYGULAMALARI

"Yoneten-ycinetiler _{ayrrmu'' bulundu!u her ortanida, haikla}

_ili;kiler

uygu-lamasurdan soz edilebilinir. " (12) _{Qtirftti halkla} ili;kiler, bir yandan orgfitsel grktrya

balh onun ayrrlraz izleyicisi olan ili5ki. cite yandan bu iliqkiye dtizenlilik u" g"ur"

cigelerini denetlernek igin cirgiit tarafindan _{geliqtirilmir; bilingli bir gaba olarak belirir.}

Bugiin halkla iliqkileri inceleyen bilirn dalrarurdan birisi de. Karnu

yonetimi-dir. Burada hedef kitle; halktr. Bu btrzen tiinr halk olabildigi gibi, halk iginde bir _-qrup ,

bir srnuh kitle de olabilir.

"Halkla

il{kiler

uygulamasr agrsurdan cinemli oran "hangi _{kitleye", "hangi}

bi-girnde", "ne zarnan" ula5rlacalr ve "ne iletilecefi"dir. Halkla iliqkilerde, old-ukga

srnrh ve tiirdeq (homojen) bir hedef kitlenin saptanrnasr gerekrnektedir. ,'(13) _Hedef kitle saptandrktan sorua, belediye taratrndan, halkrn isteklerinin cilrelilnresi ve

topla-nacak bilgilerin delerlendirilerek _, uy-gularnaya gegilmesi _{zorunlulu!u. halkla}

iliqki-leri ydnetsel etkinli!i artrmak arrrtrcryla da _{kullanrnayr gerektinni5tir.Burada}

yrineti-r.r'rin amacr. haikur dileklerini iifrenerek, bu dilekleri ycinetsel gereklerle baldagtrra-bilmektir.

Belediyelerde halkla iligkiler; iliqkide bulundu!u toplurn kesirniliu gtivel ve

destelini sallamak _{igin giriEtigi ,} "iki yonlii ileti5ime dayah. sonugta karnuoyunda

ku-rumun. kururnda da toplurnun istedili yonde deliqikliklerin geliqrresine " (1.1),

biiyle-ce belediye ile gevresi arasrnda olabilecek en uyguu cilgekte uyurn ve denge

sa$lan-rnasura yonelik sistemli ve si.irekli gabalardr. Bu arnagla. galrmrzur geligmig ileti;irn teknolojisinin verdi!i olanaklardan etkin bigimde yaralaurlurasr gerekrnektedir.

sisternli ve bilingli yonetilen halkia iliqkiler gahEr'alannda en bapta yaprla', yukarrda belirttigimiz gibi. belediyedcn halka. halktan da belediyeye bilgi akunrnr sa!larnaktr. Iki ycinli: iletiqirnin birinci yanurr, belediyenin halka tanrtrlrnasr. halkta

belediye igin olurnlu bir gori.intii yaratrlmasr gabalannda. raurfina ve olumlu imaj

ya-ratrra ilc ilgili en ileri ileti;im teknikleri de kullanrlsa. belediyenin eler halkran yana,

halkur yararrna bir hizrnet poltikasr yoksa. ya da boyle

bil

politikasr olsa bile, bu

giinltik yaEama gegirilmemigse. halkrn beklentileri dolrultusunda etkili ve verirnli

hizmet verilerniyorsa, halkla iliqkiler tekniklerinin en etkili ve garprcl kullanrrnlan

bi-le

baqarrh hizrnet verihnesinin

eksikligini

gideremez. Bundan dolayrdrr

ki

"Gtniimiizde. kamu ydnetirnini olugturan her orgiitte oldulu gibi, belediyeler de halkla iliqkisini geligtirrneye y6nelmektedir. Bunun sorrucu olarak da, halkla iliqkiler

yaygm bir orgiitsel faaliyet niteliEini ahnaya baqlamrqtu." (15) Bunun nedenleriniu err

bagrnda dernokrasinin yerleqebilmesi igin, belediyelerin ister istemez kabuIundan

grkarak. hizrnet gtrtiirdij!i.i halka yakrnlaEma, ycinelme zorunlululutlu duyrnaya baqlamasrdlI.Demokratik ydnetirn gerektirdi[i gibi halk, idare iizerirlde bir denetim

hakkrna sahiptir'. Halkrn bu denetirninden dolayr, yonetim de bir hesap verme ve

ken-dini aklarna gabastyla yaptrlr iE ve ltizntetleri agftlamak dururnundadu. Halhn

yakr-nrnallla ve eleqtirilerine karqr, ycinetirnin yaptlgr iq ve hizrnetleri agrklamasr saflrasr ancak gergek anlarnda halkla iliSkiler uygulamalanyla ve uygulamalarill kapsarnrnda

yer alan, iki ybnlti iletiqirnle m0rnktirl olacakbr.

Ne var ki, hatkla iligkiler konusunu, yalnrz iletiEim tekniklerini kullaurna

sureci gibi almak, eksik ve yanrltrcr bir yaklagrrn olur. Bu ozellikle y6neticiler igin

onernlidir. Qi.,inkti halkla iliqkiler. tarnamiyle bir ycinetirn konusu olmakla birlikte, ku-rumun genel politikasrna da katkrda bulunur.

Belediyeler. genel politikanrn belirlenrnesinde, mali destek, iq giicii, ve karnu

onayr igin halka dayanmak zorunlululu duymaktadrrlar. Belediyelerin, halka olatr ve

gittikge artan bu

balhhlr

, 20. yy.'rn en cinernli geliqmelerinden biri olarak ortaya

grkmrgtu. "Yonetirnde, halkla iliqkiler programlanntu uygulanrlasrnda karnuoyunun

onayrnln sa!lanmasr rinemli bir zorunluluktur."(16)

Halkla iliqkiler gabasrnur belediyelere girnresinin bir nedeni de, idari yaprmn

giderek bi.iyiirnesi ve karnraErklaqfirasrdu. Kamu ydnetimi dev orgi.itu iginde

beledi-yeler de. kurallan ve tbnnaliteleri ile halk igin karmErk, kavranthnaz ve anlagrhnaz

bir varhktrr. Bu yiizden. idarenin halk tarafindan anlaqlnazllglnr azaltarak, kendini

tarutma gabasrna gi.rrnesi zoruttlu hale ginnigtir.Bu zorunluluEun sonucunda,

beledi-yelerde beninrsenen,kendisi ile toplunr arasrnda bir iletigim gereklilili genel anlayrgr

gergevesinde; belediyeler, halka iletigimi sa!layacak, onunla iliqkilerini diizenleyici

bir gabaya girer. Bu arnagla yaprlacak her tiirlii faaliyet "Halkla lliqkiler" deyirni ile

ifade edilir.

Toplumun tiim kururnlannda oldulu gibi, belediyelerin de ihtiyag

sorlucutl-da, bir fonksiyon olarak ortaya grkan halkla iliqkilerde, uygulamada iig a;arnadan

geg-mek zorunludur: Bunlar, "dikkat gekmek", "inang veya gtiveu vermek" ile "anlayrgr

sallarnak"dr. (17) Gegilecek bu a;arnadan sonra ulaqrlacak amag, halka bir tuturn

be-nimsemeleri veya belli bir hareket tarzur izlenteleri gerektili konusuuda ikna

etmele-ridir. Bunu ba5amrak igin ise orgtit yonetiminin halkla iligkiler agrsrndan gu sorulan

cevaplamasr gerekir:

- Ycinetimin vennek istedigi rnesaj nedir?

- Nasrl verilecektir?

- Bunun amacr nedir? (18)

Bu sorularrn cevaplarr

iyi

verilebilirse, belediyenin nitelegi ve arnaglar

biitiinijyle anlaqrlabilecck, bu anlayr; bai;kalanna aktarrlabilecek ve etkilerini gcirijp.

degerlendirnre uri.inrkiin olabilecektir. Bciyle bir ortamrn yaratrhnasryla, ycinctim

so-rumlulan, uyguladrklarr sisternlerde. or-9iit yaprsrnda diigtindiikleri degiEikliklikleri kolayhkla yapabilnre, aynr zauranda bunlan yaparken kamuoyunun destelini ahna olana!rnr elde edebilecektir.

Za'ra'

igi'de belediyeler, kanruoyunun deste!ine daha fazla iinem verrnek

durumundadr. $6yle ki; iilkernizde 1950 yrhndan itibaren belediye srnularurda

siirek-li bir artrE gcirtilmiiqtiir. "Bunlardan birincisi, kentleqrnenin hzlanrtrasrdu. Ikincisi de

1949'da grkarrlan "Belediye Gelirleri Yasasr'nur kiigtik belediyelerin kurulltasrnr

cjzendirici cizellikleridir." ( 19)

KentleErne olgusu ya da kertlcrde yaqaya.larrn sayrsal artrqr, diinyanrn her

i.ilkesinde gclzlenen bir olgudur. Geliqnrekte olan tilkelerin ise daha hrzh geligtili bir

gergektir. (20) _{Kentleqrncye koqut olarak, ki.igiik ve orta boy} qehir sayrsr artarken.

ki-mi biiytik kentler ise daha da biiyiinrekre. bilinen kent boyutunu arian biiyiik pehirler

oluqmaktadr. Biiytik r;ehirlerin ntfuslan arttrkga, belediye surulan igine srlrnaurakta

ya da belediye srnularr drynda geligrrreler yaratrlrnaktadr. Bu geliErneler bir ana

bele-diye gevresinde yeni belediyelerin oluErnasura neden olmakta, rnetropoliterr (*)

alan-lar oluqmaktadr.

KentleErncnin hrzlaumasutdan dolayr, bclediyeler iizerirrdeki gorev a!rrL!r

ve baskrsr siirekli artrnakta (21). ve gok ciddi sonuglar dolurmaktadr. Bunun sonucu. belediyelerin ortalama niit'uslan biiytik boyutlara ulaqrrraktadr. Bu noktada iki

cinern-li

sorun ortaya grkrnaktadrr; bunlardan birincisi, halkn ydnetime ulagrnasr, onunla

do!rudan dialog kurabiluresi, ycinctirne katrlmasuun sa!lanrnasr igin, belediyeleriu halka daha yakrn halde tutulmasr. ikincisi ise, belediyelerin karqrlaqrlan sorunlarm Eriziimii igin, kolayhk sa$ayacak birimlerin kurulrnasrdr. Qiinkti. "Karnu hizrneti yaprlmadrlr zaman, karrirhlrndakr ihtiyag kendisini gdstermeye baqlar. Bu hizrnetin giirtilrnemesinden dolan bir takun srkrntrlar boqluklar belirir." (22)

Halkrn yrinetime ulaErnasr. onunla dolrudan dialog kurabilmesi, belediyeler

ile halk arasnda daha yakur bir iliqkinin kurulup, kurulan iliqkilerin devam ettirilrnesi

igin yaprlacak gahEuralar ve dolacak srkrntr ve bogluklarur oluqmasurr tedbirlerin

bagrnda halkla iliEkiler gahgmalarr gehnektedir. _$<tyle

ki;

belediyelerin yiiriittii!i.i

hizmetlere iliqkin olarak, halkrn beklentileri, gtiriiq. dilek ve yaktntnalarrttrn, iyi

iqle-yen halkla iliEkiler aracrhlr ile belediyelere akrnasr gerekmektedir. Belediyeye

ryirn ti.im bilgiler yonetirn stircci iginde ozirmsenip, burrlara karqr halkrn istek ve

bek-lentileri do!rultusurrda bir orgiitsel tavrr gergekleqtirihnezse, halkr duyrnaya,

dinle-meye iligkin etkin halkla ilir;kiler programlarlrun anlamr kalmayacaktr'

Bir

belediyede d0zenli ve programh bigimde yiiriittilen halkla iliqkiler

Ea1$malan. iki 6rgiitsel amacur geli!rnesine <inenli katkrlarda bulunabilnrekte ' daha

dolru bir deyir;le, bu arnaglarur vazgcAihnez ogesi ohnaktadu. "Bu <irgtitsel arnaqlar;

- Halka kurum igin olumlu destek ve gi.iven sa-{lamaya yonelik olumlu gdriintti yaratrlmast,

- BelediyeniD hizrnet politikalarrnrn, halk beklentileri dolrultusunda

gerqek-leEtirihnesi ve uygularnalarur daha verirrrli ve etkili duruma getirilmesi" (23) olarak

ozetlenebilir.

Iliqkili oldugu halk kesirni iizerinde olumlu izlenirn brakrnak, iyi bir rirgtirsel

-qodintti yaratntak, her tiir kuruluqun orgiitsel amaglartntn gergeklc;rnesi aErstndalr

onernli olqiide yarar sa!lauraktaclu. Or4e[in miilteri kitlesi iizerinde olul.nlu izleuinr yaratlnl$ olan

bir

ozel sektor kuruluqu, yarattlEl bu olumlu gorijllti.illiin yararrnl

satUuu, dolayrsr ile kanrrr artrrarak saflar.Aynr baqarryr elde eden siyasal bir

kuru-lugun bir ba5ka deyigle siyasal partirin yar:ur, daha gok oy ailnak olacaktr. Toplumda

olunrlu izlelirn yaratan belediye igin de sonug bir baklrra ayl-rrdr. Yaratlrlr bu olumlu

gciri.intiiniin yaran, toplumun gi.ivenini sevgisini ve destelini kazatrtnaktu.

Beklentilerine uygun hizrnet politikalaruu. hrzlt ucuz ve verimli hizn'ret

tjre-terek gergekleqtiren bir belediye igin toplum do$al olarak olunrlu izleuirrler edinecek,

-gtiven duyacak ve destek sallayacaktr."Belediyeleriu baSanlan, halkla ilis;kilere ge-liq ycr vemrekle dolru orantrhdr." (2.1) _Qiinkii, haikur miillterek ihtiyzrglannr

kargrla-makla ytikiirnlg olan belediyelerin; halkrn ihtiyacurr tarrrma, ihtiyacrnr krsa zatnanda

giderrne, bunu yaparken kaynaklanur iyi kullannra ve yerel kaynaklan hareketc

geEir-nre konulannda ba5arrh olmalan halkla kuracaklarr iyi iliqkilere ve halk-rn destelini sa!lamalarrna balhdrr.

Ayrrca belediyelerde halkla iliqkilerin onemi konusunda dikkate ahnrnasr ge-reken

bir diler

nokta gudur; insanlar. dcrnokratik ilkelere ve davrant;lara kargt

ahqkanhllu mahalli idarelerde kazatlrlar. "Bu yonden mahalli idarelere demokatik terbiye kuruluqlarr denmektedir." (25)

Yerel konulan, olgun insan davranrqlan gergevesinde tarhqurayl ve birbirle-rinin goriiqlerine saygrh davranmayr, tartrgmalar sonunda vanlacak kararlan saygr ile

kargrlarnayr bu sayede <ilrenirler.

Eler

belediye diizeyinde baganh olunursa.

de-mokrasi tilke diizeyinde de baqarrh olacaktr.

SONUQ

Tiirkiye geligrnektc olan iilkeler arasrnda yeralmaktadt. Ulkemizde sosyo

-ckotrcrnik gelismeler _{kaydedili*en, tiim bu sryasr ve}

sosyal olaylardan kanruoyunun,

basur. _{radyo, televizyon, sergilcr. konferanslar, agrk oturunrlui, se-inerler aracrh!r}

ile aydrnlatrlmasr _{gcrekir. Geliqmesini tanarnlamrl diger iilkelerde oldugu gibi, tiinl}

kurumlann 'Halkla

llilkiler"

konusunu, heniiz kalkxrmanur ba)urdaykeri di'kkatc al-malan gerekmektedir.

Ciiniimiizde bir ydneticiuir. bir sen<tika bagkanrnrn, bir parti rirrdcriuin ol_

duiu kadar, bir baqbakanm, bir bakanm. bir bclediye ba5kanurur da. halkta iliqkileril

ne oldu!uDu. halkla ileti!imin nasrl kurulacalrm bilmesi gereklidn.

.

celi{mis iilkelerdeki belediyelerde. halkla ili;kiler birirnlerinde gah$anlara

karsrr, Tijrkiye'dcki belcdiyelerin halkla iligkiler birimlerinde galqnnlann

_iii

dnha

zordur. Eiinkii, topluD yijietimi, kurum ve drgiitler, birey ve ailelcr.

n."E

g","9 u"

ycinternlcr geligmiq iilkelerdcki kadar gafda) bir yaprya sahip deEildir.

fXfnyi",

lfe Uu

alanda daha yo!un, sistemli ve dikkatli gabalar gristerilnre.si gerekrnektedir.

20. _{)y'da tiim kurumlar} giderek kimliklerini bulma ve galurnnlar rda rayl,ra

oturma sijrecine

gimiltir.

Segimle _{Belmil kigiler}

_olal

_{belediye ycineticilerinin,}

de-mokrasinu gerektirdili gibi toplumsal denge _{dgelerini dc gdzdntiude turrnalan zorun_}

ludur. Halkta ililkilerin. belediye ile halk arAsrndaki dengc ve uyum sallama gahgma larr bdylc bir anlayrg ve yaklalnrla anlam kazanabilecektir.

Ancak Tiirkiye'deki belediyclere bakhExnrzda, _{biiyiik goluniulunda halkla}

ililkiler

birinlerinin _{bulunrnadrgmr, olanlann ise} "Basrn yayrn ve Haikla lligkiler

MiidiirliiEti" adr alhnda _Qah$malar yaprrg ll gdiiyoruz. Halkla ilitkiler birirnleriDde galgaulann 9o!u, bu konuda egitim gdrmii! kiqiler defildir. Ayrrca . belediyelerde toplumu yakrndan ilgileldiren, herhangi _{bir faaliyct igin kantuoyu araltrmalarl gc,}

ncllikle yap mamaktadr. Halkr[ sosyo - kijltiirel yaplsm r ciddi bir biginde tcsprl

edilnemesirrin, istatistik metodlanyla vc diEet sosyal bilinler ydrlenrleriylc incelen

rnc{rnin dnemsenmedigi de bir gergekhr.

Daha agrk

bi

ifadeyle, uySulamadaki en biiytik aksaklftlardan birisi, halkla

iliqkilerin sadece basrn ile itigkiler geklinde algrlanmasrdu.

Kurulan iinitelerin yaphgl giinliik gazete, haftahk veya ayhk dergi ve ajans

takibi, kendileri ile

ilgili

haberleri kiipiirler halinde kesip dosyalama ve bunliur Be-lediye Balkamna, Cenel Sektetere, DaLe Baqkanlanna sunma, Belediye Ba$kantnm

yaptrgl bazr toplantrlar, agrh;Iar, ternel atma gibi t<lrenlen TRT ve basrna bildirme ve

gur"tt"rl

izlemeden oteye gidernerniqtir' Boylesine bir gahqnrayt ise ara;trrtcr'

telerlendirici ve yeride' dtizettici <irgi.itsel bir ulraq olan halkla iliEkiler olarak nite-lemek miimkiin defildir.

oysabelediyelerdehalklailiqkilergalrqnralarttrmamaglarrvehedeflerigok

daha genig kapsarnli olmaldu. Oncelikle halkla iliEkiler birimleri'da qalgan

perso-neln iritetit ve niceliline onerl verilmelidir. Personelin halkla iliEkiler konusunda

bi-linglendirilmesi gerekrnektedir. Yani oncelikle kurum igi halkla iligkiler gahilnalan

yairlnaldu.

Bunun igin de; herEeyden cince, hiyerarqik konunrda, halkla iligkiler

bi-,i,r.,t"ri, tist dtizey y<ineticilerine eu yakrn yerde bulunmahdr' Qiinkii' genel

politika-ya katkrsr ohnau gereken halkla iliqkiler sorumlulanmtt , belediyenin genel politi-tasrnr izleyen yoneticilerle si'irekli iletiqim halinde olmalan gerekir'

Aynca, halkla iliqkiler birirnlerinde gahqanlarrn, nitelik ve nicelilinir.r, olurn-lu bir tablo oluEtunnasr irnemli bir noktadf.Bu birirnlerde gahganlann. sempatik'

an-layrSlr, saygrlr ve kiiltiirlii olrnasr, belediyeler lrakkrrrda olurnlu irnaj yaratacak. kiEisel

uuqu*uau-uotunan vatandaqlann, saygrh bir tuturnla kargrlaqacaklarrna inarunalatrnr

sa!layacaktr.

Burada rjnernli bir etken de, gahqanlarur temiz ve bakrmh olmasrdf. B6yle

bil

goriintii ile davranrqlarur biit0nlegrnesi, yaratrlmak istenen irnajda etkili olacaktrr'

i'cak.

ga1ga'larrn giyinrleri ve sempatik gorii'uneleri. iyi bir halkla iligkiler uygu-lay,"rs, ol,rlal*r igin yeterli degildir' Ayut zamanda gahganlar; belediyenin' yaplsl ve Eu'lrq,oolun natnnAa t,itgi almak isteyeu kiqilere , tatrnin edici cevaplar verebilecek,

u".jigl

""uupta'n sebepleri'i agrklayabilecek

diizeyde olnalarr gerekir.

KiqiseliliEkilerinyatrtsra,beklernesalotrlannda,dergi.broqiir.resim,grafft-ler ve belediyenin ig btiltenlerinin bulundurulmasr da, kigilerinbilgi sahibi ohnasrnr

sa!layacaktr.

Yukanda belirtti!irniz sebepler, belediyeye, kigisel bagvuruda bulurlau

va-tandaglann, edindigi izlenimlerin olurnlu ohnasurda biiyiiLk <inern taEr.

D

IPNOTLA

(l) q.v., Salim KadrbeEegil,

t986, p.22.

R

Ifql'Ll4 hickilerde Ternel llkeler- Ttikelrnat A.$., Iznir,

(2) Zeyyat Sabuncuollu, lEletrnelerde Halkla lli$kiler. Rota Ofset, Bursa,

(3) q.v., Alaeddin Asna. Ha!!!a :i!g!!191'

l.I.T.l

Akadetnisi Nihat Sayar

Yardun Vakfi Yay. No: 297-524' lstanbul, 1979,

p'lM.

(4) q.v., Nuri Tortop, Halkla ilitkiler. Ilk-San Matbaasl Ltd. _{$ti.' Ankarq} 1986' p.21.

t94

t99?,p.9. Yaym ve

(5) Kadrbegegil, op. cit.. p.15.

(6) Alaeddin Asna, Kuranrda ve Uyeulamada Halkla lli$kiler, YayrulanmamrE

Dok-tora Tezi, I.U.S.S.E, lstanbul. 1990, p.I8.

(7) Metin Kazancr, Halkla lli$kiler, SavaE Yay., Ankara.

1982,

p.17. (8) Acar Omek, Karnu Ycinetirni. Metinler Matbaacrhk _{Ltd. $ti.,} Istanbul, 1988, p.82.

(9) Selguk Yalgurda!, "Tijrk Yerel Ytinetirnlerinde Yeniden Yaptlanrna" , AlD.

An-kara. Eyliil 1991, p.12.1.

(10) Ilhan Tekeli, "Yerel Ycinetimlerde Demokrasi ve Tiirkiye'de Belediyelerin

Ge-liqimi", Arnrne ldaresi Dereisi. Haziran, 1983, p.3.

(11) Nuri Tortop, "Ydnetirn Sisternimiz Iginde Belediyelerin Onerni, Sorunlart ve Yeni Diizenlemeler". Arnrne idaresi Delgisi. Arahk, 1985. p.12.

(12) Kazancr. op, cit.. p.23.

(13) Yitcel Ertekin, Halkla

lli[kiler.

TODAIE Yay.

No:215,

1986,p.16.

(lJ)

Selguk Yalgrnda!, "Karru Ycinetiminde Halkla lliqkiler", Halkla

llilkiler

Sem-pozvumu-87. A.U.B.Y.Y.O Yay. No:221. A.U.S.B.F vc B.Y.Y.O Basurrcvi.

Ankara, 1988, p.57.

(15) Acar Ornek. Kamu Yonetinri. i.U.Iktisat Fakultesi, lstanbul. 1981. p.16.

(16) Yavuz Odabaqr. Haluk G0rgcn, "lgletureler yonetiurinde Halkja iliqkiler

Uygula-malarr ve Halkla

lli[kiler

Uzmaulan lgin Uygularnaya Doniik Bil-qiler",

ORHIM

Organizasyon ve Halkla iliEkiler Merkezinde suttulau

yayrulau-mamrq tebli[. lstanbul. 1992.p.2.

(17) Howard Stephenson, Public Relations Practice. Mc. Graw-Hill Book Corn.. New

York, 1960, p.8.

(18) q.v.. Lral Cern Aqkun. "l;letrnelerde Halkla

iliqkiler".

ORHTM Orgauizasyotr ve

Halkla lligkiler Mcrkezinde sunulan yayurlaumatnt$ teblig, istanbul.1939, p.4.

(19; Ilber Ortayh. Ilhan Tekeli, Tiirkiye'de BelediveciliEin Evrimi. Belediyecilik Araqtrma Projesi. Ttjrk ldareciler Derneli, Bilinrsel AraSturtra Dizisi-2, Bi-rinci Kitap, Ayyrldrz Matbaasr A.$., Ankara, 1978. p.241.

(20) q.v., AIi Erkan Ekc. "Anakcnt Yonetirni ve Yonetirnler Arasr liiqkiler", Atnrrre

Idaresi Dereisi, Arahk. 1985, p.43.

(*) Eski yunancada ana. asrl anlarnurdaki "ntero" ile kent atrlamrna gelen "polis"

scizctikleriuden olu;an "utetropolis" o dtitremin Atina, Isparta gibi kent (site)

devletlerini tantmlarkeu. buguu tletropol (anakent) deyirni

biiyiik

qehirlcri belirtrnek igin kullanrlr ohnuqtur. q.v.. Ornek, (1988), op.cit., p.123.

(1 _{I r cr.v..Fehmi Yavuz. Rusen Keles. Cevre Sorunlarr, A.U.S.B.F} ve B.Y.Y.O

Basr-mevi, Ankara. 1983. p.162.

(22) Diindar Egel, Belediyecilik.

Milli

Egitim Basrmevi, lstanbul.lg6l, p.6.

(23) Yalgrnda!, op. cit., pp.55 ff.

(24) q.v., Fehmi Yavuz. "Tiirk Mahalli ldarelerinin

Yeniden

Dijzenlenmesi",

DAE

VE DPT Yayrnlarr, Ankara, Ankara. 1966. p.18.

(25) Nuri Tortop, Mahalli ldareler, TODAIE Yay., Ankara, 1984, p.35.

BiBLIYOGRAFYA

Asna, Alaeddin : Kurarnda ve Uygularnada Halkla lligkiler,

Tezi, l.U.S.B.F.

,

Istanbul. 1990.

--- : Halkla itiqkiler. I.l.T.l. Nihad Sayar - Yayrn ve

Y ayrnlannramrg Doktora Yardun Vakfi Yayrnlarr, No:?97-524. Istanbul. 1979.

Aqkun. Inal Cenr : Iqletrnelerde Halkla lli$kiler, ORHIM Organizasyon ve Halkla Iligkiler Merkczinde sunularr yayrnlanmarnrE teblig, lstanbul. 1989. Egel.

Diindar :

Belediyccilik,

Milli

Egitim Basrmevi, Istanbul .1961.

Eke, Ali Erkan : Anakent Yonetimi ve Ycinetimler Arasr lligkiler , Amme ldaresi

Der-gisi,AD

Yayrnlan. Arahk.l985.

Ertekin, Yijcel : Halkla Iligkiler,TODIE Yayurlan, 1986.

Kadrbeqegil, Salirn : Halkla lligkilerde Temel llkeler, Tiikelmat A.g. , Izmir, 1986. Kazancr, Metin : Halkla iliqkiler, Savag Yayrnlarr, Ankara,l982.

Ortayh, l. . Tekeli, I. : TUrkiye'de Belediyecililin

Evrimi,

Belediyecilik Araqtrnra hojesi. Ti.irk ldareciler Derne-Ei, Bilimsel Araqtrnna Dizisi- 2, Birinci Kitap. Ayyrldrz Matbaasr A.$., Ankara, 1978.

odabaqr. Y., GiiLrgen. H. :lqletrneler Ycinetiminde Halkla Iligkiler Uzrna'lan lgin

Uy-gulamaya Doniik Bilgiler.ORHIM Organizasyon ve

Halkla

Iliqkiler Merke_

zinde _{sunulan yayrnlanmamr$ teblig, Istanbul, 1992.}

Ornek, Acar : Karnu Yonetimi. Metinler MatbaacrLk Ltd.$ti., lstanbul, 1988. --- : Karnu Yonetimi, LU.. lktiast Fakiiltesi. lsranbul. 1981.

Stephensou, Howard : Public Relarions hactice, Mc. Graw-Hill Book Corn..

New York. 1960.

Sabuncuollu, Zeyyat'. Iqletrneierde Halkla lligkiler, Rora Ofset , Bursa, 1992. Tekeli, Ilhan : Yerel Ycinetiurlerde Demokrasi ve Tiirkiye'de Belediyelerin Geliqirni,

Arnme ldaresi Dergisi,

AID

Yayrnlan, Haziran, 1983.

Tortop, Nuri : Halkla lliEkiler. Ilk-San Marbaasr Lrd.$ti. , Ankara, 19g6.

: Mahalli ldareler. TODAIE Yayrnlan. Ankara,l984.

--- : Yonetirn Sistemimiz lginde Belediyelerin Onerni,sorunlarr ve yeni

Diizen-lerneler.Amrne ldaresi Dergisi,

AID

Yayrnlarr, Arahk, 1985.

Yalgrnda!. Selguk : Ti.irk Yerel Yonetimlerinde Yeniden Yaprlanma. Amme ldaresi

Dergisi, AID Yayrnlarr, Eyltil, 1991.

--- : Kamu Yoneriminde Halkla lliqkiler,

Halkla

lliqkiler Sempozyumu _ g7.

A.U.B.Y.Y.O. Yayurlan, N0:221, A.U.S.B.F. ve B.y.y.OBasrmevi,

Anka-ra, 1988.

Yavuz, Fehmi : Tiirk Mahalli ldarelerinin Yeniden Diizenlenmesi, TODAIE ve DpT

Yayrnlarr, Ankara,1966.

Yavuz, F.Keleq. R. _{: Qevre} Sorunlan. A.U.S.B.F. ve B.Y.y.O. Basrmevi, Ankara.