FAKLI DEVRELERDE BİÇİLEN KORUNGANIN VERİM POTANSİYELİ İLE SİNDİRİLEBİLİRLİK VE ENERJİ DÜZEYLERİNİN İN VİVO VE VİTRO YÖNTEMLERLE BELİRLENMESİ

v-r,Ril.Ofrg.(2005),21.3-4:47-55

FAKlı

DEVRELERDE BiçiLEN KORUNGANIN VER

iM

POTANSiYELi iLE

SiNDiRiLEBiLiRLiK

VE ENERJI DÜZEYLERiNiN iN

vıvo

VE V

iTRO

YÖNTEMLERLE BEliRLENMESi

Suphi Deniz 1@ HakkıAkdeniz2 Mehmet_Avcı 3 Muhammet Ali Kara4

T

h

e

I>

etermina tion of Yie

ld P

otantial , Diges

tibilit

y

a

nd

E

nergy

Co

nt

e

nt

s o

f

Sai

nfoin

H

a r vested nt Differe

nt

Mat

uritie

s Usl

n

g

I

n

V

ivo a

nd I

n

Vi

tro

Me

thods

ÖZet:Buaraştırma, beş farklıdevrede (tomurcuklanma,%25 çiçekleome,%50 çiçeklenme,%100ÇiÇeklenme vetohuma kaçma)biçilenkorunganın,en uygun biçim devresiniinvivo(klasiksindirim)ve in vilro (ikiaşamalısindirim) yOntemlerle be -lir1emek amacıyla yapılmıştır. Biçim devrelerinin ilerlemesine ba~1ı Olarak, korunganın KM, OM,NDF, ADF ve AOL

düzeyleri artmış: HP ve HK düzeyleri ise azalmıştır (P<O.05). Korunganın 1., 2.. 3., 4. ve 5.biÇim dOnemlerinde KM değ er1e ri%11.65.%17.39,%23.49,%28.96 ve %30.59;OMdeğ erleri%9 0.75,%92.19,%93.13,%94.04 ve%93.76;HP değerleri%2162,%16.06,%12.35,%12.3 1 ve%11.60;NDFdeğerleri%40.12,%4838."A:ı52.31,%52.03 ve0/055.38;ADF değ erlen %29.72,%37.92,"/...41.7 1,%40.39,ve %44.22;ADLdeğerleriise %6.69,%7.15,%8.04,%9.48 ve%9.31 olarak bulunmuştur(P<O.05).Çalışmadabiçim dönemlerine ail kuruot verimisı rasıyla333.5.629.2.815.2,1112.6ve 1020.9kg( da:in varo organik madde sindirilebilirlj?Ji(OMS)değerlefi%7 1.15,"Aı63. 94, %62.69,%56. 63 ve %58.36;sindirilebilirenerji (SE)sıras ı yla 13.13,11.80,11.57,10.45ve 10.77MJlkg KM;metabolikene~i(ME) 10.76,9.67,9.48,8.57ve 883 MJlk g KM:net enerjirasıasyon(NEl)değerleriise 6.79,6.05,5.93,5.30ve 5.48 MJlkg KM olarakbulunmuştur(P<O.05).Klasik sındirim denemesinde, korunganın 1., 2., 3.,4.ve 5. bçım dönemlerinde, KM sindirilebilirliği (KMS) %69.95, %68.39, "/..62.95.%61.60 ve%58.85;OM sindirilebilirlj?Ji %71.80,%69.88,%.64.54,%62.34 ve"A:ı59.61 ;HPsindirilebil irliğ i%78 .04. %76.63. %71.11, %65.22 ve %72.28: NDF Sindirilebilirliği %47.9 1, %41.11, %43.46, %42.38 ve %40.18; ADF s in-diri lebil irli{ıi %46.78, ",\,36.28, %37.18,"k36.92ve %33.84olarak bulunmuŞtur. Korungalann enerjiiçeri1deri ise, SE için 13.25,12.89,11.91,11.50 ve 11.00MJJ1<g KM;MEiçin 10.86,10.57,9.76,9.43 ve 9.02MJlkgKM;NEl için686,666,

6.11,5.89ve5.61MJlk g KM olarakbulunmuştur.In vilro ve in vivometotlarlaeldeedilendeğerlerin karşueşnnımasırca.2. ve 4. biçim dönemine art OM sindinlebilirükdeğef1eri dışında, diğerdönemlereanOM sindirilebilirliklerive bütün dönemlere ait enerji (SE,ME,NEl)değer1eribenzerbulunmuştur.Vojetasyonunilerlemesiyle, korunganınOM sindirilebi1irlj?Jindeaz al-maolması na rağmen,birim alandan (da) elde edilenkuruotmiktanrıdakiartışa bağlıolarak, birim alandan elde edilen s in-dırilebilir organik madde (SOO) miktarı artış göstermiş ve bu parametre açısından en verimli biçim devreleri3,4 ve 5. dönemler (%.50 çiçeklenme,%100çiÇeklenmeve tohuma kaçma)olarakbelirlenmiştır. Benzerşekilde, birim alandanelde

edilenSE,ME ve NEl verimleriiçin de,aynıdönemleren yüksek enerji verimlerinesahipoımuşlardır(P<O.05).

AnahtarKenmeler:Korunga,biçimdevresi.verim,sindirilebilirlik,enerji düzeyi

Summary:Theobjective olthis studywastodetermine the most prooerharvestıngstagelor sainloin harvested atuve di

l-lerent

matcn

u

es

(budding, 25% booming.50% booming, 100% blooming and seecıling) using in vivoand in vitro d i-gestibility. Dryrnaner(DM),orçanıcmerter (OM),necear detergant fiber (NDF),acid detergant liber(ADF)andacid

de-terganl lignin(ADl)contents of sainloin increased,bul crude protein (CP)and ashconterıtsoecreasec duatoincreased

manmty(P<O.05).DM,OM,ep,NDF,ADF and ADLconcentraıeswere 11.65%,17.39%,23.490"',28.96%and 30.59%: 90.75%, 92.19%, 93.13%, 94.04% and 93.76% ; 21.62%. 16.06%, 12.35%, 12.31% and 11.60%; 40.12%, 48.38%, 52.31%.52.03% and 55.38%;29.72%,37.92%,41.71%,40.39%and 44.22%;6.69%,7.15%,8.04%,9.48% and 9.31%

tor 1.2.3.4.and 5th _{harvesting stages,respecnveıy (P<O.Q5). DM yield,in vilroOM digestibility (IVOMD),digestible}

energy(DE),metecouaeoıeenergy(ME),net energy forıectaton(NEl)ıeveısofsamıoınwere 333.5,629.2,815.2.1112.6 and1020.9kg/da;71.15%.6394.62.69%,56.63%and58.36"04;13.13,11.80, 11.57,10.45 and 10.77MJl1o;gDM;10.76, 967.948,8.57 and 8.83MJlkg DM;6.79,6.05,5.93. 5.30ve 5.48MJlkg DMfor1.2.3.4. and5th_{harvesting stages.re} s-cecweıv (P<O.Q5). coetncıences of DM, OM, CP,NDF, ADF digestibilrties deterrruned in vivowere 69.95. 68.39%, 62.95%,61.60% and 58.85%;71.80% .69.88%,64.54%,62.34% and 59.61%;78 04%, 76.63%, 71.11%.65.220/.,and

(jelişTnnhi: 19.,o,,uOO5 @:suphideniz erh otmnil.com

I.Yuzuncu Yıl (Imvcrsues! VeterinerFakultesi ,Hap'anBeslemeve BeslenmeHastal ı klanAnahili mDal ı.YAN 2.YuzuncuYı l Umversiıesi ErçiıMeslek YüksekOkulu , YA N

J.HarranUr uversites iVeterinerFakulıcs i,HayvanBesleme veBeslenmeHastal ıklar ıAnabilimDalı,ŞA N UU RFA .ı YUtUn," Yıl ÜniversitesiSağlık Hll ımlerıEn stitüsü,YA N

llENIz. i\KIJENIZ.AVCI.KARA

72 28%;47.91%.41.11%,43.46%,42.38% and40.18%;46.78%,36.28%,37.18%,36.92%and 33,84% lor 1.2.3 4, and 511L

harvesIingsıages, respecuveıy (P<O.05).DE,MEand NEL levets determinedinvivowere13.25.12.89, 11.91, 11.50and 11,00MJlkgDM;10.86, 10.57,9.76,9.43 and 9,02MJJ1<.g DM;6.86,6.66,6.11,589 and 561MJJ1<.gDM.Drganicmatterdı­

gesııbilılies andenergy contentsof samples were similarwhenin vrtro andin ViVOlechniqueswerecompared exceot terot -ganicmarterdıgestibilities at 2 and4t1ı harvesting stages.Even though IVOMD oecreased.in vrtro digestib/e: OM yieldsırc­ reaseowithmaıurityoecauseolineteases in DM yields ofsainloinwilh maturity,Thehighestinvrtro digestible OM yieldwere coservec al 3.,4"and5lh_{harvesting staqes(50%b1oomirıg, 100%bIoomingand seedling).Similarty,thehighesıDE,ME and} NELvalues werecoservedatsame narvesnnq stages(P<O.05).

Koy Words: Samlcin,harvesting staqe,yield,digestibility,energycontent.

Gırış

Korunga (O nobrychis sativa L.), yurdumuzun

özellıkle Orta ve Do{ıu Anadolu Bölges i ile geçit bölgeler inde yetiştirilen çok yı ll ı k bir baklagilyem bit -kisidir. S~~a ve kurağa çok dayanıkl ı olan kc-runga, diğer yem bitkilerinin yetişemediği kıraç, kireçli, fosforca fakir ve sulanmayan toprak larda, yoncadandaha verimlidir(Açıkgöz,2001).

Dünyada ve ülkemizde yoncadan sonra en çok üretilen korunga, sulan abilen yörelerde, yoncadan dahafazla otvermesine karşılık,ilk biçimd en sonraki gelişmesi yavaş olması nedeni ile, yoncadan daha az sayıda biçim ve ol verir. Sık biçimle r, korungayı yoncadan daha çok etkilemek te ve müteakipyıllarda bitki gelişimi yavaşlamaktadır. Frame ve ark.(l998), bu durumu. korung ada biyolojik azot fiksasyonun yoncayagöre zayıfolması ve fotosantez ürünler inin etkin birşekilde kullanamad ığ ı nabağlamaktadırlar.

Yurdumuzda yapılan çalı şmalarda, korungan:n kıraç koşullarda, kı lçıksız brom ve mavi aynk gıbi kurağa dayanı klı buğdaygi llerle iyi karışımlar oluşturduğu ve karışıma giren buğdaygil yem bil· kilerinin verim ve prot ein oranlarını arttırd ığı düşünülürse, korunganın önemi daha iyi anlaşı labilir (AkdenizveAnorc,1998).

Korunga, aynı olgunluk devrelerind e, ham pr o-tein ve ham selüloz oran ı bakım ından yoncaya göre

düşük, toplam sindirilebilir besin maddeleri vefosfor

yönünden ise daha zengindir.Yoncanınaksine,taze

korunga, yapısında bulunan yüksek orandaki tanin

nedeniyle, hayvan larda şişkinlik yapmaz.Konsantre tarımler. bitkide protein komplek sini bağlamakla ve

tumerd e bu kornpleksin hidrolize olmasını

önlemektedirter. Taninler in rumendehidrolizi önleme

veteneqi. yem proteinle rinin abc masuma geçişini ,

ocıayrsıvta by-pass protein miktarın ı artırmaktadırlar (Borrea nive ark.. 2003).

Yem bitkilerinin kimyasal kompozisyonu

bölge ye,çeşide, toprakveiklim şartlarına, biçim dev-resi ve kurutma yöntemi ne göre büyük d~işiklikler gösterir. Diğer baklagille rde olduğu gibi, korungada da gelişme devreleri boyunca kuru madde oranı ve

48

verim artarken protein oranı ve sindirilme derecesi

giderek azalmaktadır. Biçim devresi. verim ve kente ile birlikte düşünülerek dikkatlice ayarlanmalıdır

(Aç,kgö z.2001).

Bu araştırma, Van yör esinde yaygın olarak yetiştirilen korunganın, en uygun biçim devresininin vivc (klasik sindirim) vein vitro (ikiaşamalı sindirim) yönıemlerlebelirlemek amacıylayapurruştrr.

Materyal ve Metot

Bu çalışma, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Döner Sermaye işletmesi'nin korunga (Onobryehis sativa L.) üretim alanlarında, 2004 yılı bitkisel üretim döneminde yapılmıştır. Araştırma alanı toprakları hafil alkali yapıda, organik maddesi düşük, fosfor içeriği orta, kumlu-kllli-tmh yapıdadır. Şubat ve Ha -ziran aras ı 6 aylık ortalama sıcaklık 5.3

"

C

.

nispi nem %59.9veyağışise 38.9 mm olarakölçülmüştür (Anonim, 2004). işletme, dekara 10 kg tohum k ul-lanmış olup, yaklaşık 25 cm sıra arahğ ında ekim mibzeri ile,2002 yıhnda ekim yapmıştır. Ekimle bir -likte dekara 7.5kg P205 ve 5kg ise Nkullanm ı ştır.

Müteakip yıllarda ise gübre uygulanmamı ştı r. Örneklemeler, vejetasyonun tomurcuklanma (1), %25 çiçeklenme (2) , %50 çiçek lenme (3), %100 çiçek lenme (4)ve tohuma kaçma (5)dön em lerinde yapılmıştır. Örnekleme dön emleri suastyta

18.05.2004,31.05.2004,11.06.2004,17.06.2004 ve 22.06.2004 tarihle rine tekabül etmiştir. Bu amaçla,

her dönemde 3.5 m21ik 5 adet örnek ahrvmş ve örnekler hemen tartılarak yaş ağırlıkları be -lirlenmiştir. Bu örneklerin yaklaşık 500-600 g'ı .65 "C'de sabit ağırlığa ulaşı ncaya kadar kurutulmuştur.

Elde edilen kuruağırl ık oranlarıileyaşotverimleriyle çarpı larakdekara kuru ot verimler ihesaplanmıştır.

Klasik sindirimiçingerekli otmiktarı,her dönem için (100 kg) tırpanla ayn ayrı biçilerek tarlada ku -rutulmuşvebatözfenerekçuvallanmıştır.

Ahnan örneklerin kuru madde,ham kül,organik

madde ve ham proteinanalizler iWeende analizsi s-temine göre (Akkılıç ve Sürmen, 1979), NDF, ADF ve ADL analizleri Van Soest ve Robert son'a göre (1985)yapılmıştır.

hrk lıDev relerdeBiçilenKo.-un~lIm nVer imPOIIlIL~i,.·tli..•

Korunga örneklerinin in vitrc sindirilebilirtilikleri Tilley ve Terry(1963 " nin tarif ettiQi ve MartenveBar

-nes (1980) tarafından modifiye edilmiş olan iki

aşamalı yönteme göre yapılmıştır. Bu amaçla, kuru yonca tüketen rumen fistüllü koç, rumen sıvısı elde

edilmek için kullanılmıştır. Daha

onca

sindi rilebi lirt~i

klasik sindirim denemesi ile belinenmiş olan yonca

örnekleri, kontrol olarak kullanılmı ş ve sonuçlar bu

kontrollere göredüzeltilmiştir. Birimalandaneldeed

i-len smdmlebiur KM verimi, bir dekardan elde edilen KM miktarı nı n örneklerin in vitro KM sindirilebilirlik

oeq

errert

ileçarpı lmasıylabulunmuştur.

Beş farklı dönemde biçilen korunga kuru otu, klasik sindirim denemesinde havvanlara .dörtlü

te-kerrür halinde yedirilmiştir. Denemen in her dönemi, ilk 10 günü ahştrrma ve 7 günü örnek toplama

dönem i olacakşekilde düzenlenmiştir. Hayvanlaraiki

ö{ıün halinde tartılarak verilen kaba yem miktarları hayvanların ad libitum tüketimlerini n yaklaşık %90'1

düzeyinde olacak şekilde ayarlanmıştır. örnek top-lama dönemlerinde, her gün aynı saatte gübre

tor

-balarındanhayvanlarıngübreleriboşaltılara kayn ayn tartılmış ve % 10'u daha sonra analizleri yapılmak

üzere derindondurucudasaklanmı ştır.

Her döneminsonunda,her hayvana ait örnekler

birleştirilefak, homojen bir şekilde karıştırrlm ış ve

ham protein analizi için gerekli miktar ayrıkııktan sonra, kalan gübre Bıatzler ve Swift (1959) 'ın bi l-dirdiQi metotla kurutulmuştur. Bu işlem sırasıncıa

gübrenin kuru maddesi de belirlenmiştir. Gübrede ham protein analizi yaş örneklerde; kuru madde,

ham kül ve ham yaQ analizleri ise kurutulmuş

örneklerde Weende analiz sistemine göre, NDF, ADF ve ADL analizleri Van Soest ve Bobertson'a

göre(1985)yapı lm ıştır.

Yem örneklerinin SE ve ME içeriklerinin

be-lirlenmesinde NAC (1989), NEL içeriklerinin

be-lirlenmesinde ise, lsnler ve ark. (2ooo)'nlO b

il-dirdiklerieşitliklerden yararlanılmıştır.

Çalışmada elde edilen verilerin istatistiksel deQerlendirilmesinde varyans analizi, gruplar

arası ndaki farkl ılığın belirlenmesinde ise Duncan çoklu xerşuasnrma testi kuııanılmıştır (Düzgüneş

ve

ark., 1978), Her iki metotla elde edilen deQerlerin karşılaştırılmasında Bland ve Altman (1986)'m bi l-dirdikleri ve % 95 güven aral lQı esasına dayanan

benZerlik testi (agreme nt test) kullanılmıştır.

istatistiksel analizlerin uygulanmasında SPSS

Tablo1.Far1dldönemlerdebiçilen korurganı nhambesinmaddeiÇeriklefi,%KM.

Parametreler BiçimDönemleri

1 2 3 4 5 KM 11_6Sd 17.39c 23_49b 28.96 a 30.59 a HK 9.25 a 7.81 b 6.87c 6.59cd 6.24d OM 9O.7Sc 92.19 b 93.13 ab 94.04a 93.76

e

HP 21_62a 16.06b 12.35c 12.31 c 11.60 c NOF 40.12d 48_38 c 52.31b 52.03 b 55.38a AOF 29.72 d 37.92c 41.71b 40.39b 44.22a AOL 6.69c 7.15be 8.04b 9.48a 9.31a

a.b,c....:Aynı satırda farklıhar! taşıyan değerlerfarklibulunmuşlUr(P<Ô.05). Tablo 2.Farklıdönemlerde biçilenkorurga n ıntartaverimleriileinvitro parametreler.

Parametreler 2 BiÇim Dönemleri 3 4 5 Ya ş01.kglda 2861.7b 3603_3ab 3473_3ab Kuru01.kglda 333.5d 629.2c 815.2be HP, Kglda 72_2c 101.0b ıoo.7b OMS.% 71.15 a 63.94b 62.69 b SOM,kglda 237.4c 403.3b 601_4a SE,MJlkg KM 13.13

a

11.80b 11.57 b ME.MJlkg KM 10.76a 9.67 b 9.48b NEl.MJlkg KM 6_79a 6.05b 5.93b SE.MJlda 4379 c 7440 b 9417ab ME.MJlda 3590 c 6101b 7722ab NEL,MJ/da 2266c 3818 b 4824ab

a.b.c...:Aynısatırda farkl ıbart taşıyandegerlerfarklı bulunmuştur(P<O.05).

3840_0a 1112.6 a 137.0a 56.63e 666_8a 10.45c 8.57 c S.JOc 11632 a 9538. 5905a 3330.0ab 1020.9ab 118.4 ab S8.36e 582.1 a 10.77e 883c 5.4Sc 11003a 9022. 5602.

uısctz.AKDENIZ . AVC I,KARA

Tablo 3.Klasıksindirimdenemesindekullanılankorunganınham besin madde içerikleri,%KM. Biçim Dönemleri Parametreler 2

a

4 5

H

K

928 8.23 7.61 6.89 6.84

O

M

90.72 91.75 92.39 93.11 93.16

HP

18.37 14.15 13.04 12.25 10.78

NDF

42.00 42.29 53.87 55.71 56.52

A

DF

32.8 1 31.63 39.81 42.97 42.02

AD

L

7.97 7.38 7.94 8.86 8.98

Tablo4.Fa rk lıdönemlerdebiçilenkorunganıninvivo sınd i ri l mederecelori(%)ileene~iiçerikleri (MJlkg KM). Biçim Dönemleri Parametreler 2

a

4 5

KM

6995a 68.39 a 62.95b 61.60b 56.85b

O

M

71.80a 69.88 a 64.54b 62.34be 59.61 c

HP

78.04 76.63 71.11 65.22 72.28

NDF

47.91 a 41.11ab 43.46 ab 42.38ab 40.18b

ADF

46.78 a 36.28b 37.18b 36.92b 33.84b

S

E

1325 a 12.89e 11.9U..' 11.50be 11.00c

ME

10.86a 10.57 a 9.76b 9.43be 9.02c

NE

L

6.86a 6.668 6.11b 5.89be 5.61c

e.b.c....:Aynı satırda fark lınart taş ıyand~erler farklıbulunmuştur(P-d).05).

Tablo5.Farklıdönemlerde biçilenkorunganınin vitro vein vivo sindirimyOntemiile belirlenenOMS (Ok)ileSE.ME veNEl

(MJlkg KM)içeriklerininkarşılaştı rı l mas ı.

BIÇımDönemleri invrtro invivc

1.BIÇım Min-max Ortalama Min-max Ortalama Benzerlik

O

MS

61.17-74.43 71.15 70.76-74.69 71.80 +

SE

11.28-13.96 13.13 13.05-13.78 13.25 +

ME

9.25-11.44 10.76 10.70-11.30 10.86 +

N

EL

5.n-7.25 6.79 6.75-7.15 6.86 + 2.BIÇim

O

MS

62.67-65.09 63.94 66.94-74.86 69.88

SE

1129-12.49 11.80 12.35-13.81 1289 +

ME

9.26-10.24 9.67 lC'.13-11.32 10.57 +

N

E

L

5.77-6.44 605 636-Y.17 6.66 + 3.Biçim

O

MS

6125-65.09 62.69 60.45-69 .07 64.54 +

SE

11.30-12.38 11.57 11.15-12.74 11.91 +

ME

8.57-10.15 9.48 9.14- 10.45 9.76 +

NE

L

5.31-6 38 5.93 5.69-6.58 6.11 + 4,Biçı m

O

MS

55.66·58.06 5663 5!J69 -63.86 62.34

SE

10.10-12.01 10.45 11.01'11.78 11.50 +

M

E

828-9.84 8.51 9.03-l).66 9.43 +

NEL

5.11-6.17 5.30 5.62-6.04 5.89 + 5 BIÇim

O

MS

57.QO.59.51 58.36 58.00-61.59 59.61 +

S

E

9.53-11.96 10.77 10.70-11.36 11.00 +

M

E

7.81-981 883 8.77-9.32 9.02 +

NE

L

4.49-6.15 5.48 5.44-5.81 5.61 +

50

Farkhnevreter deHiçilcnKnr ungan m verfm Polansl)'cll..•

Tablo6.Farklıdönemlerde biçilenkorunganınazot dengesi denemesonuçlar ı.

BiçimDönemleri

Parametreler 2 3 4 5

Azotıüketimi,g 25.68a 20.90b 19.36be 18.24 C 15.95d

Azot birikimi,g 11.74 a 8.98eec 9.50ab 7.17be 5.85c Azot birikimi,% 4528 42.96 49.04 39.29 36.67

Gübreazotu,g 5.11 4.88 5.60 634 4.42 ldrar azotu,g 8.43 a 7.04ab 4.27c 4.73 c 5.68be Tüketilen Azotun; Gübre,% 21.96 23.37 28.89 34.78 27.72

lo

rar

.

% 32.76ab 33.68ab 22.08c 25.94be 35.61a Sindıri l enAzotun; ldrar,% 42.26 ab 44.18a 30.98 b 39.75 ab 49.70 a Birikim,% 57.74ab 55.82b 69.02a 60.25ab 50.30b

a.b.c....:Aynı sat ırdalar1dlhar1 taşıyan d~erler farklı bulunmuştur(P<O.05).

eo

J

70 < ; '>- ' >

-~

eo

-

~

j

LO _o

o

•

40 _o o

•

30

§J

~

o "'"

zo

~ADL

~

~ OMS

i'i

_z 10

--

-

...

-

- -

.---

-

.

- - -

.

o

_,

2 3

•

e

Bıçim devrllieıi s

•

3 o

--" ,

...

----

....

---

.."

2 o

:j

'

_[TI]

_{_}

_~

_{- t<>}

:

~

25

ı

:ll"1 <,

~

_•

"

i

:1

-

'

__

-_-_-~

Şekil1.Farklıdevrelerdebiçilen korunganınkuru madde,

hamkül ve ham prote iniçeri9indekid~işim .

Şekit2,Farklıdevrelerde bçüen korunganınNDF,ADF,

AOL v:J in vrtroOM sinchrilebili rtikd~erlerindekjde9lşim.

'-

-

-e -,... _

-

-,...-

- -

..

,,

'"

ı

'<ro

~

o

t<>

j

~SCM

eec

§

eec

_.-.

_-

-_

..

-

--•

/

.

/ ~ 400

...--g

an

-

-•

o

o o o

~

o

1 2

,

•

_s

EiçmdıMeilJi o

e

o

•

o

3 Bıçim ~ ~" "o 'ME ~N"

o

2

e

2

•

14,

~

"I---

--

-

-

-

...

----

~

-

­

~

10

ı

w" z

w

•

::i

Şekil3.farklıdevrelerdebıçüen korunganın SE,ME ve

NELiçeri9indekideğişim Şekil

4.f:':rkhdevrelerde biçilenkorunganınkuruot,nam

DENi z . AKDENIZ.AVCI.KA RA

(1991)paketprogramındanyararlanılmıştır.

Bulgular

Farklı dönemlerde biçilenkorunganın ham besin

madde içerikleri Tablo 1'de. bu korungalara ait tarla

verimleri ve invttro parametreler Tablo2'de, klasik sindirim denemesinde kullanılan korungaların ham

besinmaddeiçerikleri Tablo a'te,bu korungaları nin

vivo (klasik sindirim) sindirilme dereceleri ile ener j

içerikleri ise, Tablo a'te verilmiştir. Farklı

dönemlerdebiçilenkorungan ın in vüro ve klasik

sin-dirim yöntemi ile belirlenen OM sindirilebilirli!')i ile

SE, ME ve NEL içeriklerinin karşılaştırılması Tablo s'te,bukorungalarınazot dengesideneme sonuçları

iseTablo 6'dasunulmuştur.

Tartışma veSonuç

Korunga, hayvan beslemedekaba yem kayna!')ı

olarakkullan ılandeQerli,çokyııııkbir baklagilyem bit-kisidir.Erken ya da geç dönemlerdencnmes.önemli

verim ve kalite kaybına yol açmaktadır. Van

yöresinde yaygın olarak yetiştirilen korunganın, en uygun biçimdevresininin vivo (klasik sindirim) vein

vnro (iki aşamalı sindirim) yöntemlerle belirlenmesi

amacıy1a yapılan bu çalışmada, farldı dönemlerde

biçilen korunganın ham besin maddeiçerikleriTablo

1'de sunulmuştur. Korunganın KM ve OM içerikleri,

beklenifdiği gibi. vejetasyonun Ilerlemesiyle birlikte

artış göstermiştir. HKoranları ise, biçimdevreleri

bo-yunca,KMveOM'nintersine, azalmagöstermiştir.

Bitkininbirimalandan elde edilenyaş ve kuruot

verimlerini belirlemek amacıyla alınan örneklerin HP

oranı, biçim dönemleri boyunca azalmış Vi) en

yüksek HP oranı %21.62 ile ilk biçim döneminden

elde edilmiştir. Bunu azalan sıra ile 2., 3., 4. ve

S.dönemlereaitd~erler izlemiştir (P <O.OS), (Tablo

1 ve Şekil 1). Manga (1974)'da, DoQu Anadolu

Bölgesi'ndesulanan alanlarda korungada kuru ot

ve-riminin ilk tomurcuklanmadan meyve baqlama dönemine kadar devamlı artış gösıerdiQini, ancak ham protein oranını n çiçeklenme devresi boyunca

azaldığ ınısaptam ıştır.

NDF ve ADF parametreleri 4. ve 5. biçim

dönemlerinde istatistiksel o larak aynı grubu

oluştururken, en düşük ve en yüksek deQerler 1. ve

S. biçim dönemlerinden elde edilmiştir (Tablo 1 ve

Şekil 2).

Genel bir kural olarak, bitkirerin çcQunda HP

oranı vejetasyon dönemi ilerledikçe, cttkinin yaprak

ve gövdeoranındaki değtşime bağlıotarakazalrıken:

ham selüloz ve lignin içeriQi giderek artış

göstermektedir (Albrecth ve ark., 1D87). Bu

çalışmada da benzer şekilde, biçim devreleri

bo-yunca NDF, ADF ve ADL parametrelerinde artış

gözlenmiştir(Tablo 1).

Fazla yağış almayan bölgelerde. biçilen otıarm

yerde kurutulması çok yaygın olarak uygulanan bir

sistemdir. Ancak bu sistemde önemli kayıplar ol

-maktadır. Otun kurutulması esnasında yem bit-kilerinin yaprak ve yaprakçık larının bir kı smı kay

-bolmaktadır. Yaprak kaybı, baklagil bitkilerinde

buğdaygillerden daha tazla olmaktad ır. Bu kayıplar

en fazla kuru otun HP içeriQini etkilemektedir. N

i-tekim, biçme, tarlada kurutma ve batözleme

işlemine tabi tutularak klasik sindirim denemesinde kullanılan korunganın, ham besin madde analiz

sonuçlarının verildi~i Tablo 3 incelendiğinde. bu değerlerin, aynı korungaya ait olan Tablo 1

deQerlerinden daha düşük olduğ u belirle nm işt ir.

Ham protein oeqerferi arasındaki bu fark. özellikle

bitkinin genç ve yapraklı olduğu 1. ve 2. biçim

dönemlerinde belirgin olarak gözlenmiştir. NDF.

ADF ve ADL parametrelerindekifarklıl ıklarbu açıdan

anlamlı bulunmamıştır.

Gündüzve Deniz (2000),Van Gölühavzasında

üretilen korunga kuru otunun KM, HK. OM. HP.

NDF. ADF ve ADL deQerlerini strasryta %90.88,

%7.89, %92.11, %12.12. %58.33. %47.48 ve

%9.n olarak bildirmişlerdir. Bu araştırıcıların b

il-dirdiQi oeöerıer. bu çalışmanın klasik sindirim d

e-nemesinde kullanılan korungalar esas altnd lQ ında,

HPaçısından4.biçimdeQerleri;NDF,ADFveADL

bakımından ise, S. biçim deQerleri ile benzer bu

-lunmuştur.

Kara \00 Deniz (2005) ise,Van yöresindentop

-lanan korungaörnekleri için aynı deQerleri sırasıyla

%92.22,%6.73, %85.49,%11.91,%50.67, %39.89

ve %11.44 olarakbildirmişlerdir. Buaraştırıcıların

bil-dirdi!')i deQerler. bu çalışmanın HP jçm 4. biçim

dönemine ait ceşere: NDF ve ADF için 3. biçim

dönemi değerlerine yakın bulunurken, ADL de{ıeri

ise oldukça yüksekbulunmuştur. •

Beş ayrı dönemde biçilen korunganın yaş ot,

kuru ol vehanıprotein verimleriile in vitrosindirim

değerleri Tablo 2'de verilmiştir. Bitkinin yaş ot v e-rimleri2861.7-3840.0 kg/da;kuruot verimleri 333

.5-1112.6 kg/da; HP verimleri ise, 72.2-137.0 kg/da

arasında değişmiş olup, en düşük ceöener

bek-lenildiQi gibi ilk biçim dönemi olan tomurcuklanma

döneminde yapılan biçimden elde edilmiştir. En

yüksek yaş, kuru ot ve ham protein verimleri ise 4.

biçirn devresinden elde edilmiş; 5. biçime ait

deQerler. istatistikselolarak benzer bulunmasına

karşın. 4.döneme ait oeşerıercen rakamsal olarak

Farklı Devreterde BiçilenKorunıı:anmvertm Potanslyeü..

Akdeniz ve Andiç (1998),Van kıraç şartlarında

%50-70 çiçeklenme döneminde koru nganı n ya ş ot,

kuru ot ve HP verimini iki yıllık ortalamaya göre sırasıyla 2455 kg, 631.4 kg ve 99.34 kg olarak

btl-dirmişl erdi r. Buaraştırıcı larınyaşve kuruot verimleri

için bildirdiklerideğerler. bu çalışmadan dahadüşük iken, HPiçin bildirdiklerideğerbenzerbulunmuştur.

Yılmaz ve ark.(1999). çiftçi şartlarında yapmış

oldukları bir çal ışmada. sulu ve kıraç şartlarında

yaygın olarak yetiştirilen korunganın, %50

çiçeklenme döneminde, sulu şartlarda yaş ot, kuru

ot ve ham protein oranını sırastyta 4127.2 kg/da.

972.9 kg/da ve%15.65;kıraç şartlarda ise aynı pa -rametreleri sı ras ıyla 1973.3 kg/da. 526.2 kg/da ve %12.40 olarak bulmuşlardır. Bu araştırıcıların. kıraç

şartl a rda yet iştirilen ve %50 çiçeklenme döneminde

biçilen korunga için bildirdikleri yaş ve kuru ot

ve-rimleri, bu çalışmanın aynı dönemi (3.biçim)için be-lirlenen değerlerden daha düşük bulunurken; HP değerl eri ise benzerbulunmuştur.

Korunga örneklerinin OMS, vejetasyonun il

er-lemesine bağlı olarak düşüş göstermiş ve ilk biçim devresinde %71.15 olan bu değer, 2., 3..4. ve 5.

biçim dönemlerinde sırasıyla %63.94, %62.69, %56.63 ve %58.36 olarak bulunmuştur. Bu pa

-rametreaçı sından . 2.ve3.dönemdeğerleri ile 4.ve

5. dönem değerleri kendi aralarında benzer

bu-lunurken; diğer dönemlere ait değerler arasındaki

farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur.

Karave Deniz(2005). bölgede üretilen korungakuru otları n ın in vıtro OM sindirilebilirliğini %53.77 olarak;

Denek ve Deniz (2004) ise aynı bölge korungaları için bu değeri %52.68 olarak bildirmektedirler. Bu değerler, yapılan çalışmanı n5.dönem değerlerinden

de daha düşük olarak bulunmuştur. Bu farkl ı lık,

özellikle korungan ın biçim dönemi ve biçim sonrası işlemler sırasında bitkide meydana gelen besin

maddesincezenginkısımlarınınkaybıileaçıklanabilir.

Çalışmada, korunganın OMS değerleri ile bit

-kinin hücre duvarı elemanları (NDF, ADF ve ADl)

oranı arasında ters bir ilişki gözlenmiştir(Tablo 1 ve

Şekil 2). Nitekim, kaba yemterin sindirilebilirlik

oranının selüloz, hemiselüloz ve lignin gibi hücre

duvarı elemanları tarafından olumsuz şekileb et

-. kilendiği bilinmektedir.Borreanive ark. (2003)dıko

-rungada bıtkinin NDF oranının vejetasyonun iler

-lemesiyle artış gösterdiğini ve bunun OM

sindirilebihrliğini olumsuz yönde etkilediğini

bil-oırmektednte r.

SOMmiktarı. kuru ot verimive OMSdeğerlerinin

çarpımı ndan elde edilmiştir. Buna göre en düşük

SOM miktarı 237.4 kg ile birinci biçimden elde edil-miş. bunu403.3kg ile 2.biçimtakipetmişvecon Oç

biçimdevresi en yüksek verim grubunda yeralmıştır

(Tablo 2 veŞekil 4).

Korunga örneklerinin enerji içerikleri de v

e-jetasyon devresine göre farklılık göstermiş ve en yüksek değer, 1. biçime ait örneklerden elde edil

-miş; bunu 2. ve 3. biçimler izlemiş; en düşük enerji

deQerleri ise 4. ve 5. biçime ait örneklerden elde

edilmiştir. Borreani ve ark.(2003)da, korungada

ve-jetasyonun ilerlemesiyle. enerji yoğunluğunun

azaldığını ve tomurcuklanma başlangıcında 7.0 MJI

kg KM olan NEl değerinin. tam çiçeklenme

döneminde 3.5 Mj/Kg KM'ye düştüğünü belirlemiş

ve bu düşüşün OM sindirilebilirli~ i ile paralellik

gösterdiğini vurgulamışlardır. Kara ve Deniz (2005), Van yöresinde topladıkları korunga örneklerinin in

vitrc SE, ME ve NEl değerlerini sırasıyla 10.92. 9.35 ve 4.34 Mj/Kg KM olarak buımoşlardrr. Araştmenann bildirdikleri SE ve ME değerleri, bu

çalışman:n 3. biçim değerlerine yakın bulunmuş;

NEl değeriise,bu çalışmanın değerlerinden daha

düşük bulunmuştur. Dene!<ve Deniz (2004) ise,Van yöresi korungaları için MEdeğerini 8.28 Mj/Kg KM

olarak bildirmektedirler. Bu değer, buçal ışman ın 4. biçim dönemine ait ME değerine (8.57) yakın bu

-lunmuştur.

Koruo1ga örneklerinin enerji değerlerinin birim

alandan (da) elde edilen kuru ot miktarı ile

çarpımından hesaplananSE. ME ve NEl verimleri

(Tablo 2).3.biçim devresine kadar artış göstermiş,

3. 4 ve 5. dönemlere ait değerler ise benzer bu

-lunmuştur.

Korunganın in vivo sindirilme (klasik sindirim)

dereceleriile enerji içerikleri Tablo -t'teverilmiştir. En yüksek KMSdeğeri(% 69.95).birinci biçimden elde

edilmiş; bunu % 68,39 ile ikinci biçim takip etmiş;

üçüncü,dördüncü ve beşinci biçimlere ait oeşerrer ise sırasıyla % 62,95. % 61,60 ve % 58,85 olarak

bulunmuştur. Vejetasyonun ilerlemesiyle yem

örneklerinin in vivo KMS değerleri . azalma

göstermiş, ancak 3,4 ve 5. dönemlere ait değerler

istatistiksel olarak benzer ve 1. ve 2. dönem

değerlerinden düşük bulunmuştur (P<Ü.05). OMS

değerleri de, KMS değerleri gibi, vejetasyonun

ller-ıemesmo paralelolarak azalma göstermiş ve bu

değerler 1, 2,3, 4 ve 5. dönemler için sıras ıyla.%

71,80.%.69,88, % 64.54, %62,34ve% 59.61ol a-rakbulunmuştur (P<Ü.OS).

Biçim dönemlerinin HP sindirilebilirliğ i üzerine etkisi, istatistikselolarakönemlibulunmamıştır.

NDF parametresinde. sadece 1.ve5.biçime ait

de{ıerler farklı bulunurken; ADF sindirilebilirliğinde

DI-•.'IiIZ.ı\ KVE....IZ.A V cı.KA RA

artdeQerterdenyüksekbulurvııuştur(P<O.OS).

Çanşmanın klasik sindırım deoemesirıoen elde edilen enerji (SE. ME,NEL) degeı1eri Tablo

ate

ve-rılmiştir. Bu parametreler açısından en yüksek

de{Jerler 1.

ve

2. biçim devrelerinden elde edilmiş

(P<O.05)

ve

bunu sırasıyla 3., 4.

ve

5. biçimler i

z-lemiştir. Her

uç

enerji parametresinde de 4. biçime

aıt de{ıerler, 3.ve 5.biçime aitd~er1erle benzer

bu--lunurken;

3

.

biçim deQerleri 5. biçim deQerlerinden

yüksekbulunmuştur(P<Ü.OS).

In vırc ve in vivo metotlarla elde edilen

de{ıerlerın Bland ve Altman (1986)'ın bildirdikleri ve % 95 güvenaralığı esasınadayanan benzerlik testi (agrement test ) ile karşılaştırılmas ı nda (Tablo 5), 2.

ve 4 biçim dönemine ait OMS deQerleri dışında.

digerOMS ve enerji (SE, ME,NEL) de{ıerleri benzer

bulunmuştur. Bu sonuçlar, korunganınenerji içeriğini

cemen

eoe

.

ucuz, uygulaması daha kolay ve daha kısa sürede sonuç veren in vıtro yöntemin (iki

aşamalı sind irim yöntemi). in vivo yöntem(klasik

sin--omm den em esi) yerine kuııanılabileceğine

göstermesibakım ındanönemlibulurvnuştı.ı".

Beş larklı devrede biçiten korunganınazot

den-gesıne ılışkın deneme sonuçları Tablo 6'da

ve--rurrsşur. Azot tüketimi, itk dönemde 25.68 9 olarak

gerçetdeŞirken; vejetas yon un ilerl emesi ne baOll

o

ta-rak korunganın ham protein içerinin azalması

sc-nucu,azalma göstermişve 2,3. 4 ve 5.dOnemlerde

sırasıyla 20.90

s

.

19.36,18.24 ve 15.95g olarak

he-saplanmıştır (P<Ü.05). Organizmada azot biri'<imi,

biçim dönemi sırasına göre 11.74 g,8,98 g,9.50 g,

7.17 g ve 5.859 olarak belirlenmiştir. lık biçim

dev-resmeaıt değer.2.ve3.biçimdeğerleriylebenzer;4.

ve 5. txçirne ait oeöenercen yüksek bulunmuştur

(P<Q.051.

Sonuç olarak;

1. Biçim devrelerinin ilerle mesi ne ba91ı olarak,

korunganın KM, OM. NOF, AOF ve AOL düzeyleri

artmış; HP

ve

HK düzeyleriise azaırmşt-r.

2. veeıasvoncn üerlemesiyte. korunganın OM

sındırılebıhrliOınde azalma olmasına rağmen. binm

alandan (da) elde edilen kuru ot miktarında:<i artışa

t>aQh olarak, tarım alandan ekle edilen SOM miktarı

artış göstermiş ve buparametreaçı sından en verimli

biçım deweıen 3, 4 ve 5. dOnemler (0,45()

cıçekıenrre. %100 çiçeklenme ve tohuma kaçma) olarak behr1enmışbr. Benzer şekilde. binm alandan

elde edılen SE, ME ve NEL verimleri için de, aynı

dönemler en yüksek ereqt veriml erine sahip

olmu şl a rd ır.

3. Klasik sındınm ve in vıtrc yöntemlerle be

-54

!irleneo ~erlerin karşaaşunımesıroe. 2. (%25 çtçeklemle) ve 4. (%100 çiçeklenme) biçim de v-resine ait OMS deQer1eri hariç, diğer biçim de v-retenren OMS ve bütün dönemlere ait enerji (SE, ME,NEL)deoerleri benzerbuilXlmuştur.

Buçalışmada, bOIgedeyaygın olarak yetiştırilen

korunganın, verim ve kalite kriterleri birlikl e

düşünüldüğünde.

en

uygun hasat döneminin, '"1050

çiçeklenme ile tohuma kaçma devresi arasında olduğusonucunavarılmıştır.

Kaynaklar

AçıkgOZ. E.(2001). "Yem Bitkileri", 3. Baskı. Uluda~ Oniversitesi GüçlendirmeVakfı YayınNo:182,Bursa

AkdeniZ. H. ve Andiç. C.(1998). Korunga ile Karışıma

Giren Kılçıksız brom ve Mavi ayTı~ın Değişik Ekım

ŞekillerindekiKuru

ot

ve Ham ProteinVerimleti.Ham Pr o-tein Oranları ve Karışımıarın Botanik K

om-pozisyonları.Y.Y.O. FenBii. Enst.Tarta Bitkileri (Doktora Tezi).

AkkıhçM.,SOrmen.S.(1979).",!em MaddeleriveHayvan BeslemeLaboratuvarKitabı". AV Veteriner Fak.Yayınları

No::!57....0.Basımevi,Ankara

Abacıh, K. A..,Wedin,W.F..andSuxton.D.R (1987) Cell-wan Conlıosrtion and ();gestibility 01 Analfa Stems

and

t

ea

ves.CrOP$ci.27:735-741.

Anonim, (2004). Van Meleon:Mo;l BOIge MOdU~O

..

,.-

.

Biand..J.M.•

Altman

.

D.G.(1986).StatıstıcalMettlods'tor ASSOSSing Agreemenl between t'NOMethods of Clinical Mea-suremon1.lancet:43:307·3 10

Slatzlef.JW.and Swifl,A.F.(1959).A Comparison a Nit· rogen anel EnergyDeterminatıons onFresnand

Oven-AirDried

cenre

Feces.J.DairySet 42:68&691.

Borreani, G., Peretti. P. G.• Tabacco, E.(2003). Evo-Iuationol Yieid and Oualily of Sainloin (OnobryChiS

vi-catou

SCop.)intheSpring GroWlh Cycle.Agronomıe. 23

93-201.

Denek, r~., Deru.S. (2004).RL.minant Beslemede K ul-lanılan K'mi Kaba YemIerin Sindırilebi lirlik ve Metabolık EnerjiDOzeylerinin inVrtroMetotlarta Belirlenmesi.TurkJ. Vet. Anim.SO.,28:115-122.TOBITAK.

DOzgüneş. O., Kesici. T., KallUrlCU. O ve GOrbüz. F. (1978). -.\raŞlırma ve Deneme Metoelan- (istatıstık Me-todlarl· Il).A.Ol'liv.Zir.Fak.YaY.1021.Ankara.397s Frame,J.,J.F.L Chartion,and A..S. l.aıdlaw. (19981-, Al-sıee cıover and sainlain. In J. Frame.J.F. L. Chartton. and A.S.Laidlaw(od').t erroer are Foragelegunes.CAB International. wallingford.

GundOz. A.ş...eDeniz,S.(2000). VanGötüHavzasında

OrelJlen KuruOtların BesınMadde KompozisyonunlXl

Be-Iirıenrnes!.YYÜ_Vet.Fak.Derg.11(2):7&81.

F..rkh i>c\ reterdeIJi\'lknKorunga nınveelm POflı nsi~di... mıik: UnderSlanding rumen tereton.Penn.State Uni.CO

I-lage Agricultural seeres.ExterısionCircular 422,USA. Kara,MA ve Deniz, S, (2005). Van Yöresinde Ürenlerı KuruOtlarınBesin MaddeIçeriğiileSindirilet:Nlırıikve En6l]i

içeriklerininIn Vitro ve In Sacco YöntemlerleBelirlenmesi,

YYU,_SağlıkBilimleri_{Enstıtüsü,VAN}

Manga,i.(1974). Yonca ve Korungada DeğişikOlgunluk Devrelennde Yapılan Biçimlerin

ot

Verimine, Otun

Ka-litesine ve Yedek Besin Maddelerine Etkileri Üzerine Bir Araştırma(Ooçenthk Tezi).Erzurum.

Marten. G. C. and Barnes, A F.(1980). Preccuon ol energy dıgeslibi lity ol lorages wil h in vitro rumen

ler-mentaton and funqatenzyme syetems.In "Proc.Inf. Wo

rk-srop on starca roıaetıcn ol Anaıvtıcaı MethOdOlogy lOt

Feed".Ed.W.J.Pigden,C. C.aaıcn. and M.Graham,int

Dev,Res,center.Ottawa.

55

NRC (1989). Nutrienl Requirements ol Dairy

c

arue.

6th

gevısedEd.,National Academy Press.Washington.D C.

USA

SPSS,Ine. (1991), Stansticat Package tertne Social So

-ences (SPSSIPC+).Chicago,IL.

Tilley,J.M. A. and Terry,A. A. (1963) Aıwo- stagerecn

-nıque !or the in vltro digestion of lo(age crops. J Br

Gresst. see.18:104-111.

Van SoeS1, P.J.and Potertson. J.B.(1985).AnaliySJ~ ol

Forages and FibriosFoods. A laboratuary Manualler

AnimalSerence.Comel UniversityPress

Yılmaz.

1..

Akdeniz.H., Devec. M.(1999). Van Sulu ve

Kuru Koşu llarında KOfunganm

ot

ve Tohum Verimi ÜzerindeBirAraştırma. Türkiye3.Tarla BitkileriKongresi,

cm

lll,çayır-Mera Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Bak