YAŞAYAN TARİH İSTANBUL
RUMELİHİSARI
TARİHÇESİ(BOĞAZKESEN)
Derleyen: Cemil UZUNAKSU
İl Öz. İd. Eğt. ve Sos. İşi. Md.
Hisarın İnşaası:
Boğazkesen Hisarı, Karadeniz’le Marmara'yı birleştiren Boğaz'- ın Rumeli kıyısı üz.erindedir. Karşısında vaktiyle “ Akça Hisar, Gü zelce Hisar, Yenice Kale” gibi isimler verilmiş olan, bugün Anado- luhisarı denilen kale vardır. Bu iki hisar arası Boğaz geçidinin en dar yerini oluşturur.
Boğaz’ın ayırdığı Avrupa ve Asya kıtaları üzerinde geniş toprak lara egemen olan Sultan II. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet), tasar ladığı büyük girişim için her iki kıyı arasında emniyetli bir irtibat kurmayı, geçidi kontrol altına almayı askeri bakımdan gerekli gör müştü. Hükümdarı, Rumeli kıyısının Anadolu’ya doğru uzanan bu parçası üzerinde hisar yaptırmaya götüren sebep, onun bu görüş ve kanaatidir.
21 yaşında genç padişah, 1451 yılı sonbaharının sonlarına doğru sancak beylerine fermanlar yolladı. Onlardan, 1452 yılının ilkba harında, belirttiği yerde bulundurulmak üzere mahir ustalar, işçi ırgat ve hisar inşaasına gerekli her türlü malzeme tedarik ederek gönder melerini istedi. Böylece toplanacak olan malzemenin, herhangi bir taarruzdan korunması için de Zağanos Paşa’yı memur etti.
Paşa hemen işe girişti, kısa bir zamanda, bugün Hisar’ın güney doğu köşesinde bulunan orta çaptaki çok köşeli kuleyi yaptırdı. Mu hafızlarını yerleştirdi. Kendisine verilen emri yerine getirmek için gereken tedbirleri aldı.
1452 yılı Mart'ında inşaat yerinde muazzam bir malzeme yığını toplamıştı.
İnşaat sırasında devlet idaresinde en yüksek mevki işgal edenler den, en mütevazi ırgatlara varıncaya kadar, herkes hümmalı bir fa aliyet göstermiştir. Kuvvetli bir disiplin bütün bu çalışmalara ege mendi. Başarıları görülenler mükâfatlandırılıyor; tembelliğe, ihmale meydan verilmiyordu.
Bine yakın ustalarıyle birlikte sayısı beş bini bulan işçi ve yardım cının ölçülü ve ahenkli çalışması sonunda içerisinde cami ve çeşme leriyle, Sahrıncı - sarnıcı, yiyecek ve mühimmat depolarıyla ve civarı na hâk i miiçbüyük kulesiyle Hisar, pek kısa bir zamanda yükseliverdi. Ağustos ayının sonlarına doğru Hisar ikmal edilmiş ve her türlü levazımı tamamlanmıştı. Padişah kaleye, göreceği hizmete uygun olarak (Boğazkesen) adını verdi. Dizdarlığına da Firuz Ağa’yı ta yin edip emrine 400 kadar asker bıraktı. Kale kumandanına; Bo- ğaz’dan geçen bütün gemileri durdurmasını, muayene etmesini; Bo- ğaz’ı geçmesinde bir mahzur olmayanlara müsaade edip geçiş res mini almasını, bu yaldaki emirlere riayet etmeyen gemilerin de ateş açılarak derhal batırılmasını emretti.
Hisar'ın Mimari Bünyesi:
Hisar’ın işgal ettiği saha, deniz kıyısından batıya doğru dik bir şekilde yükselir ve kayalık iki küçük tepe teşkil eder. Bu tepelerin aralarındaki mesafe 250, deniz seviyesinden itibaren yükseklikleri de 43 ve 56 metredir. Her iki tepeyi derince bir sel yatağı ayırır. Te peler üzerinde yapılmış olan ve büyüklükleri bakımından ilk önce göze çarpan iki kule ile sahile yükselen üçüncü bir büyük kule, ilk bakışta insana Hisar’ın üçgen şeklinde olduğu hissini verirse de ger çekte Hisar’ın çevresi muntazam geometrik bir şekil göstermez. Bu sonuç ise. Hisar plânının tertip ve tanziminde, tabii engebe ve as kerî gereklerin ön plâna alınmasından meydana gelmiş bulun maktadır.
Kuleler:
Hisar’da üçü büyük, biri orta, ötekileri de küçük çapta ve deği şik şekillerde 17 kule vardır. Bunlardan en önemlileri;
Kuzey batıda, silindir şeklindeki büyük kule Saruca Paşa tara fından sekiz katlı olarak yaptırılmıştır. Hapishane vazifesi gördü ğünden (Kara Kule) adı ile de ün yapmıştır.
Kuzey doğuda bulunan 12 köşeli prizma şeklindeki büyük kule, Vezir-i Azam Halil Paşa tarafından bina ettirilmiştir.
Hisar’ın güney batısında ve bir küçük tepe üzerinde bulunan si lindir şeklindeki büyük kule ise Zağanos Paşa tarafından yaptırıl mıştır.
Kapılar:
Hisar’ın çeşitli büyüklükte beş kapısı vardır. Hisarbeçe Kapısı: Bu kapı ön tahkimata aittir. Dizdar Kapısı: Hisar’ın esas kapısıdır.
Dağ Kapısı: Kuzeye açılır. Üzerinde bulunan tepe mazgalı ile sa vunma gücü arttırılmıştır.
Bunlardan başka, Zağanos Kulesi’nin yakınında, güney ve doğu yönlerinde, sonradan, sel kapısı istihkam kapısı isimleri verilen iki kapı daha vardır.
Hisar’ın Gördüğü Hizmetler:
Rumelihisarı’nın üstün bir ateş gücü vardı... Yüz kadar çeşitli çap taki top kalenin türlü yerlerine mevzilendirilmişti. Büyük çapta olan ları da Hisarbeçe’nin deniz tarafındaki duvarlarında açılan yirmi mazgala konulmuştu. Denize doğru yöneltilmiş olan bu toplar kar şı kıyıdaki Anadoluhisarı’nm toplan ile birlikte su geçidini tama- miyle denetimleri altına alabilmekte idi.
17
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
