Dino'nun elleri hakkında herşey

O,

Milliyet

- T -e

KULTUR/SANAT

Mîna Urgan, "bugüne

dek gördüğüm en

güzel erkek elleriydi"

demişti elleri için.

Abidin Dino nun elleri

ve yaşamı,

"A'dan

Z'ye Abidin Dino'da

M

i ' *.1.3* a .-.diîhi&l-TİE- . •*,

3

Ö

ların ve

büyüklerin bir bi­ leşimi. Çok saç, çok kaş, büyük bu­ run, büyük kulak, bakışı dik ve doğ­ rudan. “Çok”u en çok hak eden ise yüzünden yansı­ yan ışık. Doğuda- kilerin tıpkısı. Ve elleri; Mîna Ur­ gan “Hele elini yüzüne dayayınca, bütün güzellik kuralları darmada­ ğın olurdu. Çünkü Abidin’in elleri, benim bugüne değin gördüğüm en güzel erkek elleriydi” der.

Picasso ve Dali’yle yarışacak ka­ dar çok fotoğrafıyla karşılaştığımız ender ressamlardan biri Abidin Di- no. Yüzüyle yapıtlarım hatırlatan, izleyicisine bire bir ilişki sunabilen bir ressam. Zeynep Avcı’nın derle­ yip metinlerini yazdığı, Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan “Adan Z ’ye A- bidin Dino” kitabı, Abidin Dino ile ilgili ne varsa çevresinde gezindiri­ yor. Bu kitap Türkiye’nin en ünlü sanat adamlarından birinin en geniş çizilmiş portresini oluşturuyor. Sey­ rek ve madde madde yazılışından dolayı da sakin bir portre çalışması denilebilir bu kitaba.

Diplomasız sanatçı

“Bu Dünya” adlı maddede sa­ natçının, Galeri Nev’de açtığı “Bu Dünya” adlı küçük boyda bir dizi akrilik resmi ile ilgili bilgi aktarılı­ yor. Serginin katoloğunda yer alan

Ferit Edgü’nün metinlerinde

“...Resmin boyutları büyüdükçe kendine çekmek istediği kişilerin sayısı / kendiliğinden artar. / Res­ min boyutları küçüldüğünde / ken­

dini bir kişiyi çekmeye çalışır. / So­ nunda o kişinin resmi olur... Res­ min anı / Benim animdir. / Böylesi küçük anlardan oluşur resim, / dedi Abidin.” cümleleri yer alıyor. Ben­ ce Dino’nun sanatını en doğrudan anlatan satırlar bunlar. Her yaptı­ ğında izleriyle birebir ilişkiye gire­ bilmiş, kendini en iyi okutmuş bir sanatçı Dino.

Birinci Dünya Savaşı patlak ve­ rince Avrupa’da seyahatte bulunan

Dino ailesi Cenevre’ye yerleşiyor. Dino’nun anlatımıyla “Bizimkiler 19. yüzyılın Rus senyörleri gibiydi, aslına bakarsanız yaşama tarzları bir hayli benzerlik gösterir. Zaten Cenevre’de bizlerle birlikte, bizlere pek benzeyen bu Rus senyörleri bu­ lunuyordu. Cenevre’de yalnız bizim ailemiz yoktu Türk olarak, birçok Osmanlı paşası vardı, yanlarına bir yığın kalabalık, uşaklar, aşçılar...” Çocukluğu böyle bir atmosferde ge­

çen Dino diplomasız sanatçı olarak D Grubu’nu kuracak, Sovyetler Bir- liği’nde öncü Sovyet yönetmenleriy­ le film çekimlerine katılacak Liman G rubu’nun kuruluşuna katılacak, 1941’den sonra sürgüne gönderile­ cek, büyükbabasının adını taşıyan Adana caddesinde sürgün olarak dolaşacak, yurtdışma çıkışına izin verdiklerinde Paris’e yerleşecek, o- nu geri getirebilmek için seramikle­ rini tutuklayacak Türk polisi.

Renkli ayrıntılar

Picasso’nun atölyesinde, onun ellerini izler Dino, “Küçük sağ par­ mağının tırnağı onca uzundu ki Çinli bir ‘Mandaren’ tırnağı sanıla- bilirdi. Sorulu bir bakışıma bir gün karşılık verip, ‘pergel işini yapsın di­ ye’ sözleriyle açıklama getirmişti kı­ saca. Gerçi kimi zaman bu azgın tır­ nağa dayanıp bir kavis çizdiği olu­ yordu sahiden, ama o tırnak olmasa da pekâlâ çizebilirdi dilediğini. O halde bu zamanı geçmiş cilve neyin nesiydi... Picasso ellerine iyi bakı­ yordu besbelli. Değil mi ki çalışma araçları idi bu küt, güçlü eller” der­ ken, Ferid Edgü Dino’nun “eller”i için “Hiçbir otoportresi çizdiği bir el kadar bezemez Abidin’in yüzüne. Yalnız olağanüstü güzellikte elleri olduğu için değil, elinin parmakla­ rında, elinin ayasında kendi yüzünü daha iyi gördüğü için olsa gerek” a- çıklamasını getirir.

Eğer Abidin Dino’nun “Kısa Hayat Öykiim”ü okumadımzsa “A’dan Z ’ye Abidin Dino” size çok renkli ayrıntılarla bezeli gelecek. Sanatçının sergileri, dönemleri, fo­ toğrafları, desenleri anıları ve alın­ tılarla bu kitap Dino üzerine yapıl­ mış çalışmalar arasında ayrıcalıklı bir yer ediniyor.

Taha Toros Arşivi