Ö L Ü M Ü N Ü N lO . Y IL D Ö N Ü M Ü N D E
-rr-B e le diye -rr-B a şk a n ı O la ra k
H A Ş İ M
İ Ş C A N
Rahmjetli Haşim İşcan’m gerek Vali, gerekse Belediye Başkanı olarak çeşitli illerimizde yaptığı hizmetler ve bırak tığı eserler yıllar geçtikçe değerini daha çok gösteriyor. Özellikle en büyük kentimiz olan İstanbul’da Belediye Baş kam olarak gördüğü hizmetler hâlâ belleklerde tazeliğini sürdürüyor. Bu konuda, rahmetlinin sınıf arkadaşı Sayın M. Nuri ANIL, Haşim İşcan döneminde Belediye Başkan Ve killiği yapmış bulunan Y. Mühendis Sayın Faruz İLGAZ ile bir görüşme yapmış bulunmaktadır. Bu görüşmenin ilginç gördüğümüz bazı bölümlerini yayımlıyoruz.
\
Haşim îşçan mazbatasını aldıktan sonra Belediye Meclisinin ilk toplantı sını açarken çok endişeli ve heyecanlı idi. Zira kulak gazetesi o gün Haşim îşçanin Adalet Parti’li üyeler tarafın dan istiskal ile karşılaşacağını yaymış tı. Halbuki hiç te öyle olmadı. Mecli sin açılışında Adalet Partililer seçimi kazanmadan Belediye Başkanı olan Haşim Işçan'ın aleyhinde hiç bir gös teride bulunmadılar. Ve durumu nor mal karşılayarak Meclis çalışmalarına katıldılar.
S — 2. Sizi beraber çalışmağa sevkeden neden nedir? Bu çalışmadan iki taraf ta memnun kaldımı? Bu beraberlik iki partinin çevrelerinde tepkiye neden ol du mu?
S — 1. 1963 yılı seçimleri ne gibi bir olay so nucunda İstanbul'da C.H.P.’li bir bele diye başkanıyla çoğunlukta A.P.'li bir belediye meclisini karşı karşıya getir di? Bu tezatlı tablo İstanbul şehri için iyi mi, kötü mü oldu?
Y — 1. 1963 yılı mahalli seçimlerinde İstanbul Belediye Başkanlığını Adalet Partisi adayı Avukat Nuri Erdoğan kazanmış fakat hukuk müşaviri bulunduğu De nizcilik Banıkası’ndaki vazifesinden ka nunî müddeti içinde istifa etmemiş ol ması sebebiyle mazbatası iptâl edilmiş onun yerine C.H.P. adayı Haşim îşçan getirilmişti.
Belediye Meclisinde ekseriyetin Ada let Partisi’ne mensup üyelerden teşek kül etmesi bir tezat teşkil etti. Bu ay rılık İstanbul şehrine hizmette her hangi bir aksaklık tevlit etmemiştir.
Y — 2. Biz Meclisin ekseriyetim teşkil eden Adalet Partisi grubuna mensup üyeler le Belediye Başkanı Haşim îşcan bütün devre boyunca daha doğrusu ölümüne kadar bir alheük içinde çalıştık. Bu ça lışmadan her iki tarafında memnun kal dığı 'kanaatindeyim. Esasen zıt kutup taki zihniyeti taşıyan AP-CHP grupları na mensup üyeler arasındaki arkadaşlık ve alışkanlık dolayısiyle hiç bir zaman büyük bir çatışma vuku bulmamış, za man zaman baş gösteren fikir tartış maları hiç bir zaman ¡kırıcı hale dönüş memiştir.
S — 3. îşçan partizanlığa kaydı mı? Başkaları nın partizan davranışlarına müsamaha etti mi?
Y — 3. Haşim îşcan’ın Belediye Başkanlığı yaptığı müddet süresinde hiç ¡bir zaman
aşırı partizanlık yapmadı. Kendisi aşırı partizanlığa tevessül etmediği gibi baş
kalarının da Belediyemde partizanlık
yapmasına müsamaha etmedi.
Hatta diyebilirim ki, Haşim îşcan ken di parti grubundan çok bizden destek gördü ve kendi arkadaşlarından bizden daha fazla sıkıntı çekti.
¡Bunu bir olay ile belirtmeyi faydalı bu lurum :
Sayın îşcan’a bir haftalık bir ziyaret için Romanya Hükümeti bir davet yap mıştı. Bu davete icabet etmek isteyen îşcan, İçişleri Bakanlığından gerekli iz- aldı. Vedalaşmak için CHP grubuna bir ziyaret yapmıştı. O grup toplantı sında kendi partisinin arkadaşları kıya met ¡koparmış ve gitmesine müsaade etmemişler, gitmekte İsrar etmesi halin de kendisini Başkanlıktan düşürmekle tehdit etmişlerdi. CHP grubunun bu ko nudaki tutumunu ve Başkan’ın geziye çıkmasını önlemek sebebi ciddi değildi.
y Onların fikri'ne ¡göre Haşim îşcan'm
yurt dışında bulunduğu süre içinde ve kili sıfatiyle Belediye memurları ara
sında CHP’li tanınanları yerlerinden
edeceğim endişesi hasıl olmuştu. Hat ta bu konuda elimde 140 kişilik bir lis te olduğu GHP’lilerin ağzında dolaşı yordu. Bu şekilde kendi arkadaşları ta rafından gezinin önlenmesi Haşim îş- can’ı derin bir üzüntüye sevk etmişti. Halbuki benim Belediye memurlarını tedirgin edecek bir düşünceye sahip ol madığımı rahmetlinin vefatından sonra ki Belediye Başkan Vekilliği dönemin de tam yetkili olmama rağmen biç bir memuru yerinden almamakla göster miştim.
S — 4. îşcan’ın çalışma metodu nasıldı ?Me- murlara ve iş sahiplerine davranışı? S — 4. Haşim îşcan’ın kendine has, başka kim
sede görmediğim bir çalışma tarzı var dı. Bir kere hakikaten çalışkan bir in sandı. Kimseyi kırmak, tedirgin etmek istemezdi, herşeyi tatlılıkla halletmek isterdi. Müsamahası genişti, çok nadi ren' kızardı.
îşine gelmediği veya kendisini müşkül durumda bırakacak bir konu ile karşı laşınca işi şakaya ¡boğar ve. konuyu de ğiştirmeye çalışırdı. Meselâ işportacıla ra ne gibi tedbir alınacağı sorulduğu vakit «Bilinmişiniz bizim damat çok iyi doktordur, ama fasulye sevmez» der, işi lati'feye getirir ciddi mevzuların sıkı şıklığını önlerdi.
Herkese mavi boncuk dağıtması da ça lışma tarzının bir yönü idi. Bizleride buna alıştırmıştı. Aramızda kendisine «Hapçı Îşcan» derdik. Zira zaman za man hepimize hap vererek uyuturdu. Zaman zaman kendisine takılır Reis hadi yine bizi uyuttun, derdik.
Memurlarına ve iş sahiplerine daima güler yüzünü gösterir. İhtilâf ve müna kaşadan hoşlanmaz, her meseleyi tatlı lıkla ve sulh yolu ile halletmeye çak şırdı.
Önem verdiği işleri yakından takip
ederdi. Her akşam mesai saatinden
sonra bütün Reis Muavinlerini odasın da toplar günlük meseleleri ¡hakkında saatlerce onlarla müzakere ederdi.
Çok nüktedan idi. Konuşmalarım espri ile süslemesini bilirdi. Haşim îşcan’m çalışma tarzı tamamen kendisine has bir özellik taşırdı.
S — 5. Üstten gelen öneri ve tazyiklere karşı direnme gücüne sahip miydi?
Y — 5. Üstten gelen önerileri iyi inceler, aklı na yatmadıklarını veya Meclisten ge
çirtmeye muvaffak olamayacaklarını
kendine has usulü ile oyalar, bunları amortisör gibi yumuşatmaya bırakırdı. Esasen Haşim îşcan’ın bu tutumunu bilenler, kendisine ısrar etmenin fay da vermiyeceğini bilirlerdi.
S — 6. Vali, Komutan ve şehrin yüksek düzey deki kişilerle ilişkileri?
Y — 6. Haşim îşcan kimse ile kötü kişi olmaz
dı. Yedi düvelle barışıktı. Herkes ile
iyi geçinmeyi itiyat edinmişti. Vali Ve fa Poyraz ile iyi münasebetler kurmuş tu. Keza İstanbul'daki Komutanlar ile samimi ilişkiler ve bağlantıları vardı. Bütün askeri törenlerde bizzat bulunur, hasta dahi olsa aralarında bulunmaya gayret ederdi.
İçişleri Bakanlığının geri çevireceğini
anladığı icraatını bizleri araya koymak suretiyle yaptırmağa çalışırdı. Bu ko nuda bütün iş becerikliğini kullanırdı. S — 7. İcraatında en çok beğendiğiniz ve be
ğenmediğiniz nelerdir? Daha çok yar dımla mı, yoksa direnme ile mi karşı laştı?
Y — 7. Haşim Îşcan çok tecrübeli ve yapıcı bir insandı. Yaşının ilerlemiş bir devresin de Belediye Başkanlığı’nı deruhte etmiş olmasına rağmen enerjik idi. İstanbul’a unutulmıyacak hizmetlerde bulundu. Haşim Işcan’ın Hükümetin ve Belediye Meclisinin ekseriyetinin Adalet Partili olması dolayısıyle bizler tarafından en gellendiği yolunda bir kanaat var ise de bu doğru değildir. Tam aksine Adalet Partisinden daima destek ve yardım görmüştür. Şayet bu kanat doğru olup da Adalet Partililer kendisini engelleme zihniyetinde olsa idiler Haşim Îşcan yaptıklarının hiç birinin yapamazdı. Zi ra İstanbul'a yaptığı hizmetlerin plan ları Belediye Meclisinden geçmez, İmar ve İskan Bakanlığınca tasdik edilmez, bunların sonucundaysa Başkanın eli ko lu bağlanırdı. Bunun dışında her yıl Be lediye bütçesinde istediği kadrolar ve rilmez talep ettiği tahsisat bütçeye kon maz veya çıkarılırdı. Şehrimizi ve mem leketimizi seven ve Başkan’ı İstanbul’a
yapacağı hizmetlerde baştan sonuna ka dar destekleyen Adalet Partili Belediye Meclis üyelerinin 'bu memleketsever tu tumu, onlar için daima bir iftihar vesi lesi olmuştur.
Haşim Işcan’m İstanbul’a kazandırmış olduğu Galata Kulesi restorasyonu, Tak sim Gezisi dükkânları, Unkapanı ve Sa- raçhanebaşı geçitleri, Kadıköy ve Üskü dar meydanlarının tanzimi planlan Be lediye Meclisimizce kabul edilmek su retiyle tatbikat safhasına konmuştur. Haşim Işcan’m çalışmalarının beğen mediğim yönü idarei maslahatçı oluşu ve bazı konulara alakasız kalışıdır. Meselâ piyasa kontrolları ile hiç alâka dar olmamış, seyyar satıcılara ve işpor tacılara çok müsamahakâr oluşu sebe biyle bu esnaf zümresi bütün İstanbul'a kaplamış ve halk için sıkıntı mevzuu olmuştur.
S — 8. Hazır tasarılar üzerinde mi, yoksa ha zırlattığı tasanlar üzerinde mi çalıştı? Y — 8. Haşim Işcan’ın mesleki hayatındaki tu
tumu ile planlı bir icraat adamı olma mıştır. Bazı işleri gece düşünür, ertesi gün plan proje olmadan kimseye da nışmadan yapardı. Karaköy meydanı nın tanzimi de böyle olmuştur. Karaköy meydanı kesif olan trafik düzenleyici bir zaruret icabı yapılması gerekeceği
ne Belediye’ye gelir temin gayesi ile
yapılmıştır ki bugün dahi bu meydanın tesdikli bir planı mevcut değildir. Unkapanı ve Saraçhanebaşı geçitlerinin
planlarını rahmetli Adnan Menderes
yaptırmış, tatbikatı Haşim tşcan’a kıs met olmuştur.
S — 9. İstanbul Belediye’sine bıraktığı eserle rin bir defteri var mı? Yoksa, bunları tesbit için ne gibi önerilerde bulunur sunuz?
Y — 9. Haşim İşcan faal ve çalışkan bir Be lediye Başkam idi. 4 senelik icraatı es nasında ismini daima hatırlatacak eser ler bıraktı. Çalışmalarındaki bir gayesi de bu idi. Valilik yapmış olduğu Sam sun, Bursa, Erzurum, Antalya gibi il lerimizde daima kendisini hatırlatacak park, meydan, hastahane gibi eserler bırakmış olduğu gibi İstanbul’da da Karaköy meydanı, Üsküdar ve Kadıköy meydanlarının tanzimi, Taksim Gezisi dükkânları, Unkapanı ve Saraçhanebaşı geçitleri gibi, her zaman kendisini ha tırlatacak eserler meydana getirmiştir. Vefatını müteakip CHP’li üyelerden bi
rinin Belediye binasının önündeki geçi din (Haşim Işcan geçidi) adlandırılma sı teklifi, AP’li üyelerin itirazı ile kar şılanmıştı. Belediye Meclisinin o top lantısında ben de bu teklifi desteklemiş ve Haşim îşcan’a vefa gösterelim biz bu ismi vermezsek halk verecek deme me rağmen teklif reddedilmişti. Sonra dan bu geçide Haşim Işcan geçidi is minin konması kabul edilmiş olup ha len de bu isimle anılmaktadır.
Haşim Işcan'm İstanbul'daki icraatına ait bir defterin bulunduğunu sanmıyo rum. Yalnız Belediye Yayın Müdürlü ğünü uzun yıllar liyakatle ifa eden Ra kım Ziyaoğlu’nun «İstanbul Kadıları ve Belediye Başkanları» kitabında Haşim îşcan’ın icraatına ait detaylar mev cuttur.
Burada bir hatıramı anlatmadan geçe- miyeceğim:
Haşim Işcan’m cenaze töreninde aziz naaşı Belediye Sarayında hazırlanan bir
katafalkın üzerine konmuştu. Burada
yapılan cenaze töreninde benim de ve kili olmak dolayısıyle bir konuşma yap mam icap etmiş ve kendisi hakkında şu sözleri söylemiştim : «Rahmetli Haşim Işcan gece gündüz çalışarak İstanbul şehrinin imarı için kendini vakfetmiş ve çok sevdiği bu şehre unutulmıyacak eserler kazandırmıştır. Biraz sonra onun mübarek naaşım İstanbul’a kazandırdı ğı eserlerin altından, üstünden ve önün den geçirerek ebedi istirahatgâhına tev di edeceğiz.»
S — 10. icraatında ne gibi katkılarda bulundu nuz? Size sık sık danışır mıydı? S — 10. icraatında ne gibi katkılarda bulundu
kendi bildiğini kendi düşündüğü gibi yapardı, istişare etmek lüzumunu his setmezdi.
Yalnız isteyerek veya istemeyerek önün iki icraatında benim de katkım oldu. Bunun' biri Karaköy meydanına başla dığı zaman yapının etrafı tahta perde ile çevrildi, içeride ne yapıldığını kimse anlamamıştı. Ben ise o tarikte Kara köy meydanındaki rahmetli dostum Yüksek Mühendis Emrullah Aksu’nun Aksu iş harımı (şimdi tatlıcıların bu lunduğu han) müteahhit olarak inşa
ediyordum. Binanın üst katlarından
tahta perdenin içinde 5-10 amelenin kazma ile yani elle toprak kazdıklarım seyrediyordum. Günler geçtikçe işin yü rümediğini görüyordum. Haşim Işcan her gün inşaat mahalline geliyor, işin yavaş yürüdüğünü görerek üzülüyordu. 20 nci asırda İstanbul’un göbeğinde bu kadar büyük bir temel kazısının elle yapılması çok ilkeldi. Bu düşünce ile sahibi bulunduğum bir kazı maki'nasını inşaat mahalline gönderdim, bu hizmet için bir ücret talep etmeden makinam 3 ay müddetle orada kazı yaptı. Kara köy yeraltı geçidi inşaatında böylece ufak bir katkım bulunmuş oldu. Haşim Işcan’m yaptıklarına ikinci bir katkım da Galata Kulesinin restorasyo nu işinde oldu. Belediye Meclisinin bir toplantısında yan yana oturuyorduk, yangın rasat kulesi olarak kullanılmak ta olan Galata Kulesinin tamiri için 200.000 liralık bir tahsisat verilmesine dair olan mazbata okundu. Ben sayın Işcan’a eskiden beri aklımda olan Ga lata Kulesinde bir lokanta yapılması yolundaki düşüncemi anlattım. Bana «sen söz al, bu mazbatayı geri çevire lim, onun yerine ben, hazırlatacağım Galata Kulesi restorasyonu teklifimi getireyim, dedi. Galata Kulesinin de bir lokanta yapılması fikri bu şekilde ger çekleşmiş oldu.
S — 11. Başkanlıktan düşürmek için girişimde bulunuldu mu? Başarısızlık nedeni? Y — 11. Haşim îşcan’ı Başkanlıktan düşürmek
için bir teşebbüs oldu. Adalet Partisi nin 54 kişilik bir grup toplantısında Başkanın yıllık faaliyet raporunun gö rüşülmesinden sonraki Mecliste kırmızı oy kullanılması yani âdemi itimat oyu verilmesi kararlaştırıldı. Oylama günü, grup kararma aykırı olarak kullanılan 19 oydan biri benimdi. Haşim Işcan’m düşürülmesine vicdanımız müsaade et
medi. Durum grubumuzda tepki ile
karşılandı, ancak bizleri Haysiyet Diva nına sevk etmek girişimi başarıya ulaş madı. Bu hareketimiz üzerine bizleri bir müddet 19’Iar diye adlandırdılar.
Bu tutumumuz Haşim Işcan’a olan iti matla takdirimizin ve vefakârlığımızın bir örneği olarak gösterilebilir.
