A. (J. Veteriner Fakültesi Umumi ve Tecrüb£ Patoloii Kürsüsü Prof Dr. Satı Baran
YURDUMUZ SIGIR AORTALARI ÜZERİNDE
HtSTOLOJtK tNCELEMELER
Cem.alettin Köküuslu*
ı.
Ayhan Özkul** The histological investigations on the findingsof the bovine aortae in Turkey
Sununary: In this study, ı 70 bovine aortae in Turkey were mieroscopically examined. The findings of aortae were histochcmically seen. The biochemical analyses must be studicd for the correlation between thcse findings and arteriosclerosis.
Özet: Bu çalışmada yurdumuz mezbalıalanndan alınan 170 sığır aortası histolojik olarak incelenmiştir. Aortalarda oluşan bulgular histoşimik olarak saptanmıştır. Bu bulgu-ların arteriosklerosis ile ilişkisi yönünden biyoşimik ~'alışmaların da yapılması zorunludur.
Giriş
Sığırlarda arteriosklerosis konusunda yapılan araştırmalarda (I, 5, 6, i i), aortada meydana gelen bulgular incelenmiş ve bu bulguların insanlarda oluşan artcriosklerosis ile ilgisi üzcrindc de durulmuştur
(6, 7, 8, 10).
Bazı yazarların (8, 9, LO) sığırlarda rastlanan arteriosklerosisin insanlarda görülen arteriosklerosise benzemediğini bildirmesine rağ-men, sığırlardaki arteriosklcrosis çalışmalarının bu yönden tam bir sonuca ulaşabilmesi içi~ biyoşimik ve histoşİmik incelernelerin birliktc yapılmasının kaçınılmaz olduğu ortaya konmuştur (5, 6). Ancak Likar ve arkadaşlarının (6), histoşimik ve biyoşimik yoklamaları içerisine alan bir araştırmasında kan serumundaki lipidlerle, sığır aorta duva-rında toplanan lipidler arasında bir ilgi bulunamamıştır. çalışmamız-da arteriosklerosis probleminden önce aortada oluşan mikroskopik bulguların yanısıra özellikle sığırlarda süt verimini engellediği
bildiri-• A.Ü. Veteriner Fakültesi Umumi ve Tecrübi Patoloji Kürsüsü Doçenti, Ankara-Türkiye
Yurdumuz Sığır Aortaları Üzerinde Histolojik ... 491
len (8) damar kireçlenmeleri üzerinde durulmuş ve bunun damar ta-bakalarına yayılışı saptanmıştır. Değişik yaşlardaki sığırlara ait aür-talarda kireçlenmeye ait lezyünların hangi yaşlarda ve aürtanın hangi kısmında başladığını, memleketimiz bölgelerine göre saptamak çalış-mamızın amacı ülmuştur.
~ateryal ve ~etot
Yurdumuzun çeşitli bölgelerindeki mezbahalarda kesilen 3-10. yaşlarındaki ı 70. sığırdan alınan aorta parçaları
%
ı o. formalin solüs-yonunda tesbit edilmiş ve patoloji laboratuarında bilinen metodlarla 6-'7 mikrün kalınlığında kesilerek H. E. ile boyanmı~tır.Her aortanın torakal ve abdominal kısımlarındaki lezyonlardan elde edilen kesitlerin bir kısmı, bulguların saptanması için özel boya-larla boyanmıştır. Bulgularımız arasında, damar çeperlerindeki kireç-lenme alanları Von Kossa metodu ilc, yağlanma alanları da (Schar-lach rüt, Osmic acid, Alcian blue) boyaları ile boyanmıştır.
Bulgular
Yurdumuzun çeşitli bölgelerine göre sığır aortalarının, torakal ve abdüminal kısımlarında saptanan kireçlenme, parazite ilgili ve diğer histolqjik bulgular Cetvel i de gösterilmiştir.
Bu cetveliiı incelenmesinden anlaşıldığı gibi, histolojik yoklaması yapılan 17°. aortanın torakal kısımlarından yalnız 4, abdüminal kı-sımlarından da 8 adedinde kireçlenme gerülmemiştir. Torakal bölge-de ı26, abdüminal bölgede de ı23 ülayda intima ve media katlarına yayılan kireçlenme görülmüştür. Torakal aortada 38, abdominal aor-tada 36 olayda, yalnız media katında, yalnız intima katında ise aor-tanın her iki kısmında ancak 5 olayda kire<,Jenmelcr saptanmıştır.
Onchocerca armillata *'ya ilgili kireçlenme 4° torakal aortada ve 14 abdüminal aürtada tesbit edilmiş olup, Karadeniz Bölgesi sığır-larının aortalarında bu parazitc ve bununla ilgili kireçknmeye rast-lanmamıştır. Medi,,_ katındaki hyalin d~jenerasyonu ve yağlanma 132 torakal aortada ve 1io. abdominal aortada saptanmış, lenfasit ve histi-yüsit infiltrasyonu ise 40. torakal aorta ve 15 abdominal aortada görül-muştür. Yabancı cisim granulasyün dokusu 16 torakal aorta ve 5
ah-* Bu paraziıin tayini için, paraziıli olaıı aorta parçaları Fakültemiz Parazitoloji ve Helmintoloji Kürsüsüne gönderilmiş olup, bıı kürsünün 19.7.197:) tarih ve 83/73 sayılı raporu ik parazitin Onelıocerea armillata Railliet Henry, 1909 olduğu bildirilmiştir.
CETVEL i
Değişik Yaşlardaki Türkiye Sığırlarında Aortada Saptanan Histolojik Bulgular Histolojik Bulgular
İnceleme yapılan Türkiye Bölge- Oncho- Mediada Mediada Yabancı
leıi ve incelenen aorta sayısı :Yrediada İntima ve Kireçlen- C(Tca ar- Iıyalin de- lenfosit eısım
İntimada Kireçlen- Mediada me gi)- millataya jenerasyo- ve histi- granü-kireçlenme me Kireçlen- rülmeyen ilgili ki- nu vc yosİı 111- lasyon me re~,lenme yağlanma filtrasyonu dokusu
--- --- --- --- -- ---- --- --- -- -- --- --- .__ ._---i A. tlı. * i 16 9 2 16 25 2 6 Ege Bölgesi 28 1--- --- ---- - --- - ---_._-- .._---- _.._- - --- - --- -i A. ab** i 9 15 3 5 18 i i - --- - ----1---- .-._--- --- -- - --- _...
__
.- --i A. th. * - i 18 i i 20 2 -l\farmara Bölgesi 20 , -- ---- - --- "_.- -_._- ---- - --- ._..__
.- --- ---- -i A. ab** - 3 17 - .-- 20 -- --- --- ,1-.. -- -- -,._---- --- --- -- _..._" --- - ---- --- ---! A. th.* -- LO 42 i - 26 6 -Karadeniz Bölgesi 53 1---- --- ---._- ---- --- --- ---_._- ----i A. ab** i 13 38 i - 26 5 ----I --- --- ---- -- --- -- -- - --- - _.---- ---i A. th. * - 5 36 - 14 35 22 7 Güney Anadolu 41 i ._-- --- --- ---- - -- ---- --- - --- ---Bölgesi i A. ab** - 5 33 3 3 27 6 3 ---1---- --- --- ---_._---- -- -- ...- --- - -- ---i A. th. * i 6 21 - Cl 26 8 3 Doğu Anadolu 28 1--- ---- ---___ o --- --- --- --- ---Bölgesi i A. ab** i 6 20 i 6 19 3 i ---1- --- --- ---"--" .. ____ o --- - -----i
TOPLAM 170 i * Aorta thoracica ** Aorta AbdominalisYurdumuz Sığır Aortaları Üzerinde Histolojik ..• 493
dominal aortada tesbit edilmi~ olup, Marmara ve Karadeniz Bölgesi
sığırlarının aortalarında bulunmaml~tır (Resim I, '2, 3, 4, 5, 6, 7).
Tartışma
çalı~mamızda incelenen i7° sığır aortasından yalnız 4 torakal
ve 8 abdominal kısımda kireçlenme görülmemesi kireçlenme olayının
3 ya~ından itibaren hemen bütün sığırlarda geli~tiğini ortaya
koymak-tadır. İntima ve media katlcuına yayılan kireçlenmeye i'23 torakal
ve 1'26 abdominal bölgede rastlanılması olayın bazı yaz':lrların (4, 8)
bildirdikleri gibi öncelikle abdominal aortadan ba~lamadığını, her iki
kısımda da birlikte geli~tiğini göstermektedir. i32 torakal ve 1 io
ab-dominal aortdnın media katında görülcn hyalin dejenerasyonu ve
yağ-lanma, distrofik kireçlcnme için bir neden olmaktadır. Bu
kireçlen-me olayı literatür (7.,8, ro) bilgilerine göre Monckeberg sklerozu
(me-dial kalsinosis) olarak kabul edilmelidir. Ancak burada
arteriosklcro-sis yönünden de bir sonuca varmak için birçok ara~tırıcıların
bildir-diği gibi kandaki lipit ve kalsiyum miktarının tayininin de yapılması
gereklidir (6, ıo). Ayrıca 17° aortanın 40 torakal ve 14 abdominal
kısmında onchocerca armiHatanın bulunması da kireçlenmenin diğer
bir nedenini te~kil etmektedir (3).
Olaylarımızda incelediğimiz dejeneratif bulgularla kireçlenme ve
arteriosklerosis yönünden bir ilgi kurmak için biyo~İmik ve histo~imik
çalı~maların birlikte yapılmasının zorunlu olduğu anla~ılmaktadır.
Literatür
1- Alibaşoğlu, M.. Dunne, H. W., Guss, S. B. (196'2): Natıırally
occurring arteriosclerosıs iıı cattle infected ıı;ıth johne' s disease. Amer.
J.
Vet. Res" 23: 49-57.
2- Alibaşoğlu, M., Ertürk, E., Yücel, N. (I973): Türkiye' de ras-lanan ilk keçi paratüberküloz olrı.Yları üzerinde patolojik incelemeler. A.
Ü. Vet. Fak. Derg. XX, i. 43-63.
3- Alibaşoğlu, M., Göksu, K., Ertürk, E., Güler, S. (I 969) :. Sı-,~l1'larda gö'rülen Onchocerciasis olayları (Onchocerca armillata Railliet
ve Henry, 1909) A. Ü. Vet. Fak. Derg. XVI. I. 50-60.
4- K. V. F. Jubb and Peter C. Kennedy. (197°): Pathology of
domestic mdmals. Academic Press New York and London, p. p. 126-129.
Cemalettin Köküu,lu -
ı.
Ayhan Özkul5- Likar, I. N., Robinson, R. W. (1966): Bavine arteria! disease, I.
localization of the lipids in the ahdominal aorta in relation to bavine athe-roselerosis. Arcııs. Path. 82. 555-560.
6- Likar, I. N., Robinson,. R. W. (1966): Bovwe arterial disease,
ll. Lipid distribution and pattem in abdominal aarta with and without naturally occurring gross lesıons. Ibid. 561-565'
7- Mc. Kinney, B. (1968): Atherosclerosis in the African bujiala
(Sjıce-rus coffe) and comparative studies in man.
J.
Path. BacL 95. 301-304. 8- Pamukcu, M. (I 97 i): Veteriner patol~ji. Ankara ÜniversitesiBa-sımevi. Ankara. II. p. p. 448-472.
9- Russel, A. Runnels., William S. Monlux., Andre. W. Mon-lux. (I 967) : Principles oj veteriıımy pathology. The Iowa state uni-versity press., Ames. Iowa, U. S. A. p. p. 456-458.
10- Smith. H. A. and Jones, T. C. (1968): Veterinary pathology. Lea and Febiger, Philadclphia, p. p. 895-900.
11- Shold, B. H., Jacobson, N. L., Getty, R. (1967): Spontaneous
atherosclerosis oj bovine.
J.
Dairy sci. 50. 1712-1714.Yurdumuz Sığır Aorlal"rı Üzerinde Histolojik ...
Resiın ı. Altı yaşındaki bir sığır aortasında kireçlenme alanları. Six years old a bovine aorla. Calciried areas.
496 Cemalettin Köküus)u - 1. Ayhan Özku)
Resim 2. Torakal aortanın media katında kireçlenme alanlarının mikroskopik gorunurnu. H.E.x40 The appearance of the medial ealeinosis in the thoraeic aorta.
Yurdumuz Sığır Aortalan ~zerinıle Histolojik ... 497
Resim 3. Abdominal aortanın media katında kircçlcnmc alanı ve yağlanma. H.E.xıoo. ealcirication and fatty degcneration in the abdominal aortic media.
" 498 Cemalettin Köküuslu - 1. Ayhan Özkul r/",,:~i;~.
t~,.?1"r
~'., ..,
i '",r
i«, ii.
Resim 4. Yağlanma alanları. Osmİc asİt boyası, xıoo. Fatty dcgcncratİon. Osmİc acİd staİn.
Yıırdumuz Sığır Aortaları Üzerinde Histolojik ...
Resim 5. Torakal aorla duvarında Von Kossa boyası ile kireçlenme alanları.x40. Tlıe ıhoracic aonİc segment, ealcifİed areas, Von Kossa slain.
500 Cemalettin Köküus]u - 1.Ayhan Özkul
Resim 6. Torakal aortanın mcdia katında, Von Kossa boyası ilc kireçlenme alanları. x. 100. The medial calcinosis in the thoracic aortic segment. Von Kossa stain.
Yurdumuz Sığır Aortaları (zerinde Histolojik ...
•
501
Resim 7. Onchocerca armillata, çevresinde şckilenen yabancı cisim granulasyon dokusu. H. E.x 100. Foreign body granulaıion tissuc, Onchocerca armillata İs sccn in the middlc.
