Askeri Ceza Kanunu’nda Düzenlenen Firar Suçlarının Osmanlı’dan Günümüze Tarihsel Gelişimi

(1)

SRİ CY NUNU’ND DÜYNNN İRR SUÇRNN SN’DN GÜNÜÜY TRİS GİŞİİ

The Historical Development Of The Crimes Of Desertion In The Military Criminal Law From The Ottoman Empire To Present Day

oç.r. lxun Ğİİ r. lyın KURUMER

Öv{: Ordular insan unsuruna gereksinim qun mvynimlrqır. vrvy z|şuy inznın vği{ilmvzi zırzınq xvrvyzv qv z|ş vznzınq, zyvri pvrzonvlin iz{vnilvn vrqv |v mnq rulunmzı xvrvyliqir. unqn qolı askeri personelin izinsiz olary xörv| vrini {vry v{mvzi uvlnqırılmış{ır. zmnlı İmpr{orluğunqn i{irrvn xünümüv yqr wirr zuçunun zyvri uv ynunlrınq uvlnqırılqığı xörülmvy{vqir. ö yonuzu qüvnlvmvlvr qiğvr mv|u{{ şnn qvğişimlvr, orqunun qiziplininin zğlnmzınqyi xvrvyliliylvr |v uxulmq çıyn zorunlr qiyy{v lınry pılmış{ır. vğişiyliylvri qoğurn ih{iuın or{ yonmzı, xvlvuvy{v pıluy ynunlş{ırmlr ryımınqn q önvm r v{mvy{vqir. Çlışmq zmnlı İmpr{orluğunqn xünümüv yqr, zyvri uv ynunlrınq vr ln wirr zuçlrı inuvlvnmiş{ir. ö yonuzu zuçlr inuvlvniryvn zyvri uv ynunlrınq qüvnlvnmv nvqvnlvrinin nı zır {rihzvl xvlişimi qv or{ yonm çlışılmış{ır. vğişiylvrin xvrvyçvlvri ynun {zrılrının xvrvyçvlvri |v ynunlş{ırm zırzınqyi hırlıy çlışmlrı inuvlvnmvy zurv{ilv çlışm nzı{ılmış{ır. Övlliylv xvrvyçvlvrin v{vrzi ylqığı qurumlrq, qvğişiyliği qoğurn nvqvnlvr zozl, zizl |v zyvri xvlişmvlvr qv qiyy{v lınry {vzpi{ vqilmvv çlışılmış{ır.

Anahtar Kelimeler: zyvri v nunlrı, zyvri uç, iziplin, üry ilhlı u||v{lvri, irr uçu, rihzvl vlişim.

Abstract: Armies are mechanisms that need the human element. Military personnel must be present at the desired time and place, both during the training of the person to fight and during the war. For this reason, military personnel were punished to leave their positions without permission. It is seen that the escape crime from the Ottoman Empire until today has been punished in military penal laws. These regulations were made by taking into account the changes in other legislation, the requirements for ensuring the discipline of the army and the problems in practice. The revealing of the need that creates the changes is also important in terms of future legislations. In the study, the crimes of desertion in the military criminal laws from the Ottoman Empire to the present day were examined. While examining the crimes in question, besides the reasons for being regulated in military penal laws, historical development was tried to be revealed. The rationale of the amendments was reflected in the study by examining the rationale of the draft laws and the preparatory work during the enactment. Especially in cases where the reasons are insufficient, the reasons causing the change are tried to be determined by taking into account the social, political and military developments. Keywords: Military Criminal Codes, Military Crime, Discipline, Turkish Military Forces, The Crime of Desertion, The Historical Development.

 yonomi |v vynoloti Üni|vrzi{vzi, uyuy yül{vzi,

odegirmenci@etu.edu.tr, ORCID ID: 0000-0002-0700-2549.

 illi |unm Üni|vrzi{vzi, r rp yulu,

akarakurumer@kho.edu.tr, ORCID ID: 0000-0002-4415-0719 ylv vliş rihi: 27/05/2020, Makale Kabul Tarihi : 29/06/2020

(2)

Giriş

v|lv{lvr, mv|uuqiv{ini yorumy |v iqmv v{{irvrilmvy için z|unm olxuzun ih{iç qurlr. rqulr q ru z|unm olxuzunun {vşyil{lı qış xörünüş riçimini oluş{urur. rqu işlvişinin hvqvwlvnvn şvyilqv ilvrlvmvzi nuy qiziplinlv mümyünqür. iziplinin zğlnmzınq {lim |v {vrriv yqr huyuyi p{ırımlr q önvmli rir vr {u{r. rquqn rı qüşünülvmvvuvy qiziplin y|rmının |v qiziplinin zğlnmzı için uxulnn {vqrirlvrin {rihzvl ilvri, yqim devirlere kadar gitmektedir.1

Ordusu olan her qv|lv{in zi|il huyuy{n rı, övl ni{vliği oln rir zyvri uv huyuyun zhip olquğu zölvnvrilir.2_{Askeri Ceza Hukuku,} ru övl ni{vliği i{irrilv ypzm olry zyvri zuçlrı |v ru zuçlr uxulnuy p{ırımlrı qüvnlvr.3_{rqu mvnzuplrın önvliy rı rir} uv |v qiziplin mv|u{ının qüvnlvnmvzinin yqim rir xvçmişi |rqır.4_{xulmqn qoğn ih{iu rinvn qüvnlvnvn ru mv|u{,} orqu mvnzuplrının v{iş{irilmvzinqv |v hrrv hırlnmzınq qiziplin önünqvn zğlm rir l{ pı oluş{urmy için vlv lınmış{ır.5

qvuv zyvr yişilvr {rwınqn işlvnvrilvn wirr zuçu, yvlimv nlmı i{irrilv; “çm”, “zyvr yişilvrin xörv| vrlvrinqvn iinzi olry uylşmzı |v mvrv{zi olry iin zürvzini yz{vn xvçirmvzi” olry {nımlnmy{qır.6

Bir orqunun qiziplin |rlığı, hvr şvqvn önuv mvnzuplrının hvr qim xörv| vrinqv hır olmlrın |v mirlvri {rwınqn |vrilvn himv{v mü{vlliy vmirlvri mu{ly i{{ ilv vrinv xv{irmvlvrinv rğlıqır. u nı mnq zyvr yişilvr için rir üyümlülüy{ür. öz konusu üyümlülüylvr vrinv xv{irilmvqiği {yqirqv hiçrir orqunun yvnqizinqvn rvylvnvn xörv|i pmuğı, ihll vqilvn yurllrın orqunun qiziplinini rouğı |v uvi zorumluluy xvrvy{irvuvği çıy{ır. Bu nedenle devletlerin, ordunun disiplinini korumay muıl zyvr yişilvr {rwınqn işlvnvn qiziplini rouuu ni{vliy{vyi wiillvri zuç olry qüvnlvqiği xörülmvy{vqir. u qoğrul{uq, orqunun qiziplinini uiqqi şvyilqv ron “wirr” wiili qv {rihzvl zürvç{vyi rü{ün orqulrq zuç olry qüvnlvnmiş |v ğır uvi p{ırımlr rğlnmış{ır.

1 _{ryurumvr, lyın, zmnlı İmpr{orluğunq zyvri v |v iziplin uyuyu,}

ımlnmmış oy{or vi, Çnyırı r{vyin Üni|vrzi{vzi, ozl ilimlvr nz{i{üzü, rih n ilim lı, Çnyırı, 2019, z. 13-14.

2 _{şıy, İhzn, “rşılş{ırmlı zyvri rxı iz{vmlvri”, zyvri qlv{ vrxizi, . 117,}

2004, s. 97; Erman, Sahir, qiheri Yargıjan’ıp d[’ipci {uruluş Yılı Sempoonumu, vnvlyurm zımv|i, nyr, 1774, z. 45; ryurumvr, z. 14.

3 _{vmirğ, hrv{{in, Türh seoa {apupupup wepel xühümleri yşığıpqa qiheri seoa}

Kanunu, Seçyin ınuılıy, nyr, 2016, s. 52; Karakurumer, s. 14.

4 _{Erman, Sahir, qiheri seoa xuhuhu Umumi {ıiım ke Uiulf vniqvn Üçql vşri{,}

İz{nrul, 1793, 8. rzyı, z. 2; ryurumvr, z. 14.

5 _{şyın, iw{, qiheri seoa {apupu Şerhif rp yulu zımv|i, nyr, 1743, z. 4-5;}

Karakurumer, s. 14.

(3)

. SN SRİ CY NUNRND İRR SUÇU A- 1837 (1253) Tarihli Kanunname-i Ceza-i Askeriyye

(Kanunname-i Ceza)

ul{n . hmu{ qv|rinqv vniçvri uğı’nın ylqırılmzı ilv rirliy{v ızlh{ hrvyv{lvri ypzmınq; ily yv qoğruqn zyvri zuçlrı vzz ln |v “v |v uhyvmv zulü nunu” olry ımlnn, 1938 ‖1253‗ {rihli “nunnmv-i Ceza-i zyvriv” ürürlüğv xirmiş{ir. u ynun ilv zuçlrın şvr’i q zyvri |zwın xörv muhyvmv v{mv, znıylrın mhyvmv önünv çıyrılmzı şr{ıl quruşmlrın lvniliği prvnziri, znığ q|zınq müqwi ilv {vmzil vqilmv v{yizinin {nınmzı, q|zını nylv{{irmv hyyının |vrilmvzi, yrr yrşı i{ir ollrının oluş{urulmzı xiri hylr qüvnlvnmiş{ir. rıu ru ynunname ile “zuçlrın ynuniliği” |v “rxılmlrın quruşmlı olry pılmzı” ilyvlvri qoğrul{uzunq zizv{vn y{l |v müzqvrv zon vrmiş, ru xvlişmvlvr zonuuunq q yul ziz{vmi {rihv yrışmış{ır.7

Kanunname-i Ceza-i zyvriv’qv ily yv xvnvl rxı - askvri rxı rımın xiqilqiği xörülmvy{vqir. ir nunun 1’inui rvnqinin 5’inui mqqvzinqv zyvrlvrin, zyvri qiziplin |v zyvri himv{ ypzmın xirmvvn wiillvrinqvn qolı şvr’iv mhyvmvlvrinv {ri olquylrı hüymv rğlnmış{ır. inv 2’nui mqqvqv, zyvri zuçlrın ru ynunq ılı zuçlrqn oluş{uğu qüvnlvnmiş{ir.8_{ö yonuzu qüvnlvmvlvrin,} rulunuln çğ xörv üz{ün övlliylvr {şıqığı |v huyuyi çıqn xvlişmiş rir ni{vliğv zhip olquğu nlşılmy{qır.9

7 _{luynlıxil, v{in, nim{’{n ünümüv zyvri rxı |v zyvri vmi}

hyvmvzinin vlişimi, ımlnmmış üyzvy iznz vi, üünuüıl Üni|vrzi{vzi, ozl ilimlvr nz{i{üzü, rih n ilim lı, Van, 2003, s. 14; Ertosun, rhn, “zyvri rxı{’ın rihçvzi, örv| |v v{yilvri ilv orunlrı”, nış{ Dergisi, S. 11, 1975, s. 56; Orgun, İhiapf qiheri Temnio }ahhemeii Tarihçeiif K.K.K. ınlrı, nyr, 1756, z. 8; vğirmvnui, lxun, Askeri Ceza ve Disiplin Hukuku, vçyin ınuılıy, nyr, 2015, 3. rzyı, z. 34; olpn, qoğn, “zmnlı v|lv{inqv zyvri rxının vlişimi”, oyu lül Üni|vrzi{vzi {{üry İlyvlvri |v İnyılp rihi Dergisi, 1999, s. 159.

(http://www.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/dergi9/c3_s9_aydogan_yolyapan.pdf), Çv|rimiçi, rişim rihi: 10 izn 2017; ülhnv {{-ı umunu (1859), Islahat vrmnı ‖1906‗, rquli {rwınqn uülüzünü mü{vyip zqrv{v xönqvrilvn h{ (1861) ve Ferman-ı qlv{ ‖1985‗’in xünümü üryçvzi mv{inlvri için ry.: öürüüy, Şvrvw / ili, un, Türh qpanaia }ejipleri (\d^c-1980), Ü ınlrı, nyr, 1792, z. 3-22; öprü, rhn, “üryiv’qv zyvri rxının oğuşu |v vlişimi”, zyvri qlv{ Dergisi, S. 89, 1994, s. 2; Karakurumer, s. 86.

8 _{öprü, z. 4; r{ozun, z. 56; öprü, rhn, üryiv’qv zyvri rxı, ımlnmmış}

üyzvy iznz vi, i Üni|vrzi{vzi, ozl ilimlvr nz{i{üzü, mu uyuyu n Bilim lı, nyr, 1799, z. 10; ryurumvr, z. 98.

(4)

1- Kanunname-i Ceza-i zyvriv’qv Düvnlvnvn irar Suçu Kanunname-i Ceza-i zyvriv’qv wirr zuçu |v wirr zuçun p{ırım olry uxulnuy uvlr ypzmlı olry vlv lınmış{ır. u rğlmq; “reqel Verilep qiherip virarlarıpqa lap xühüm” rşlıylı rvş mqqvnin vr lqığı 40’ınuı, “qlan umipleri xahlarıpqa sârî lap xühm-i {apupup” rşlıylı rir mqqvqvn irrv{ 41’inui, “}üjeallih lquğu Sapcağı qljıpqa İhep Töhmeji Zuhur uqeplerip takaları” rşlıylı vqi mqqvqvn oluşn 42’nui, zvyi wzıl |v ru wzıllrq {oplm yıry iyi mqqvnin vr lqığı “tef'-i firar maqqeiipqe icrâiı laoım gelep ahhâma qâir ja'limâj” rşlıylı 43’ünuü rvnqlvrinqv wirr zuçlrı |v runlr uxulnuy uvlr hüyüm l{ın lınmış{ır.10

u ynunq wirr zuçlrının p{ırımı olry; hpiz, prnx rğlnm, iqm xiri uvlr qüvnlvnmiş{ir. vı ğırlş{ırıuı zvrvplvr olry q; wirr zuçunun himv{ vznzınq işlvnmvzi, wirr zuçunu işlvryvn zyvri vşnın xö{ürülmvzi, {vyrr wirr vqilmvzi, orquxâh |v huqu{{yi rir ylvqvn wirr vqilmvzi xiri hüyümlvr vr lmış{ır. rıu firr zuçunun willvrinin rxılnmzı için övl qi|nı hrplvr oluş{urulmuş{ur.11

nunun wirr zuçunun qüvnlvvn, 43’ünuü rvnqinin 1’inui wzlının 1’inui mqqvzinqv zyvr yişilvrin; nim |v ynun yırı olry, zur |v vrlvrin iinzi olry llrını {erk etmeleri veya izinli olarak xiqip ru zürv zonun yqr lın y{ılmmlrı, uvmilvrin izn ilv i{hm olunquy{n zonr 24 z{v yqr rulunquğu vmnv{xhı |v rğlı rulunquğu yı{ı {vry v{mvlvri, rvqvl uvmilvrin {in olquylrı l y{ılmmlrı, zhil yorumzı xörv|i rulunn {opçu vrlvrin üz{ü oln zurqn iin lmyzıın rulunquğu vri qvğiş{irmvlvri, yryol himv{inqv üurv{lv çlışn zi|il hly{n yimzvlvrin, iinzi olry rğlı olquylrı lı {vry v{mvlvri |v yvnqilvrinv |vrilvn iin müqqv{ini xvçirmvlvri, mv|uu{ olry q|lrı zoruş{urulup yo|uş{urulry hüymolunn uvlrı w ilv ylqırılqıy{n q uvlrını çvy{iy{vn zonr {in olquylrı l y{ılmmlrı, ih{irlrın iinzi |v üz{ü oln zur {rwınqn iz{iwzı |vrilmvyziin rğlı olquğu lı {vry v{mvlvrinin wirr zuçun |üuu{ |vrvuvği |v ru ynun xvrvğinuv uvlnqırıluylrı hüymv rğlnmış{ır.12

nunun 43’ünuü rvnqinin 1’inui wzlının 2’nui mqqvzinqv; zyvri şhızlrın z|ş vznzınq orquqn |v huqu{{yi rir yleden 24 saat ve

10_{yqvni, zin, zyvri v uyuyunq irr uçlrı, ımlnmmış üyzvy}

iznz vi, nyr Üni|vrzi{vzi, ozl ilimlvr nz{i{üzü, Kamu Hukuku Ana Bilim lı, nyr, 2008, z. 4; opl, vnxi, irr uçlrı, ımlnmmış üyzvy iznz vi, Çny Üni|vrzi{vzi, ozl ilimlvr nz{i{üzü, mu uyuyu n ilim lı, nyr, 2013, z. 5; zmnlıu’qn xünümü üryçvzinv çv|rilmiş mv{in için ry.: v|iğ, zwi şiq, qiheri qqalejf riripci {ıiımf üvl n{lr {rzı, nyr, 1755, z. 169-177; Karakurumer, s. 188-197.

11 _{Topal, s. 5; Akdeniz, s. 4-6; v|iğ, z. 56.}

12 _{Akdeniz, s. 4-5; Topal; s. 5-6; zmnlıu’qn xünümü üryçvzinv çv|rilmiş mv{in}

(5)

qiğvr vrlvrqvn 49 z{ iinzi rılmlrı, 4’ünuü mqqvzinqv; 6 qn qh wl zyvrliy himv{i rulunn z{zur |v vrlvrin rrış mnınq orquxâh{n |v huqu{{yi rir ylvqvn 3 xün, qiğvr vrlvrqvn 9 xün rılmlrı |v iin rvlxvlvrinqv yı{lı |v ılı oln zürvi 15 xün xvçirmvlvri, 5’inui mqqvzinqv; 6 qn zyvrliy himv{i rulunn zyvr yişilvrin rrış mnınq orquxâh{ |v huqu{{yi rir ylvqvn 15 xün, qiğvr vrlvrqvn 30 xün rılmlrının wirr ypzmınq zıluğı, 6’nuı mqqvzinqv izv; zvwvrrvrliy vznzınq wirr vqvnlvrin, rrış mnınq himv{{v iyvn |v wirr vznzınq zyvri vş |v yıwv{ini rvrrvrinqv xö{ürvnlvrin, 6 qn wl zyvrliy himv{i rulunnlr {nınn iin xünlvrinqvn iz{iwqv vqvmvvuvylvri qüvnlvnmiş{ir.13

nunq wirr zuçunun uvzını ğırlş{ırn hllvr qv qüvnlvnmiş{ir. nunun 42’nui rvnqinin 2’nui mqqvzinqv; zyvr yişilvrin i{{ziliy |v wirr zuçu nvqvnilv prnx rğlnm uvzının inwı zırzınq wirr v{mvlvri hlinqv yç{ıylrı xünqvn rşlry wirr zürvzinin iyi y{ı hpiz uvzı ilv uvlnqırıluylrı, 3’ünuü mqqvzinqv; hpiz uvzını inw vqvrvy uvlrını {mmlnlrın vniqvn wirr v{mvlvri hlinqv 10 ıl prnx rğlnm uvzı ilv uvlnqırıluylrı, wirr zuçunqn |vrilvn uvlrı tamamlayan veya bu cezadan muaf tutulan astsubay ve erlerin tayin olquylrı l xi{mvmvlvri |v xi{{iy{vn zonr vniqvn wirr v{mvlvri hlinqv iqm uvzı ilv uvlnqırıluylrı, 5’inui mqqvzinqv; wirr |v izn zuçlrınqn şüphvli rulunnlr için {hziz olunn vmnv{xhlr xönqvrilvn z{zur |v vrlvrin ru zuçlrın uvzınqn wwvqilmvlvri |v yur{ulquy{n zonr {in vqilqiylvri l y{ılmmlrı |v y{ılqıy{n zonr 6 içinqv vniqvn wirr v{mvlvri hlinqv iqm uvzı ilv uvlnqırıluylrı, 43’ünuü rvnqin 9’inui wzlının 5’inui mqqvzinqv; wirr |v izn zuçlrı zvrvrilv rir l |v vmnv{xh {nnlrın vniqvn {in olquylrı vrv y{ılmmlrı |vhu{ y{ılmlrını mü{vyip 6 içvrizinqv vniqvn wirr v{mvlvri qurumunq iqm uvzı ilv uvlnqırıluylrı hüymv rğlnmış{ır.14

B- 1869 (1286) Tarihli Askeri Ceza Kanunname-i ümaunu ylşıy rım üıl ürürlüy{v yln nunnmv-i Ceza-i zyvriv’nin, nim{’{n zonr zmnlı orquzunq h{ xvçirilen ızlh{ hrvyv{lvri noy{zınq ih{içlr uv|p |vrmvy{v v{vrzi ylqığı qvğvrlvnqirilmiş{ir. u qoğrul{uq, zmnlı orquzunun ni{vliylvrinv uxun vni rir zyvri uv ynunu rışlrı rş xöz{vrmiş{ir. ö yonuzu rışlr zonuuunq rnzı zyvri v nunu’nqn vzinlvnvrvy, 1967 ‖1296‗ {rihinqv iyi n rölüm ‖râr‗ |v 206 mqqvqvn

13 _{Akdeniz, s. 5; Topal, s. 5-6; zmnlıu’qn xünümü üryçvzinv çv|rilmiş mv{in}

için ry.: v|iğ, z. 181-172; Karakurumer, s. 191.

14 _{Akdeniz, s. 5-6; zmnlıu’qn xünümü üryçvzinv çv|rilmiş mv{in için ry.:}

(6)

oluşn “zyvri v nunnmv-i ümunu” yrul vqilmiş |v 1730 ılın yqr q ürürlüy{v ylmış{ır.15

Askeri Ceza Kanunname-i ümunu ürürlüğv xirvryvn, kanunda düvnlvnvn zuçlrın zi|il yişilvri qv ypzmzı zvrvrilv ynun mqqvlvrinin zi|il uv ynunlrı ilv uumlu |v övnli olmzın qiyy{ vqilmiş{ir. rıu, ni{vliği |v zürvzi ryımınqn ğır uvlrın rir yişi yerine divan-ı hrplvr {rwınqn |vrilmvzinv |v ru uvlrın inw vqilvrilmvzinin âr-ı Şûrâ-ı zyvri’nin onın rğlnmzın yrr |vrilmiş{ir. zyvri v nunnmv-i ümunun qnılry {{riy vqilvn uvlr, qönvmin rvzmi xv{vzi oln y|im-i vyi ilv on rvş xünqv rir rzıln |v çoğunluğu zyvri ollrqn oluşn vriqv-i zyvriv’qv iln vqilvrvy quurulmuş{ur.16

Askeri Ceza Kanunname-i ümunu’nq, nunnmv-i Ceza-i zyvriv ilv xv{irilvn |v xünümü zyvri v uyuyu ziz{vmi ilv uum xöz{vrvn rirçoy mqqv ylqırılmış, övlliylv qv z|unm hyyın zınırlmlr xv{irilmiş{ir. u qoğrul{uq, nunnmv-i Ceza-i zyvriv’qv yrul vqilvn; quruşmlrın lvni olmzı, znığ müqwi rulunqurm hyyının {nınmzı, hâyimin rvqqi müvzzvzvzinv xiqilmvzi, q|lrı nylv{mv hyyının vr lmzı |v rxı yrrlrın yrşı i{ir ypzmınq ynun ollrın müru{ hyyının ‖{vmi‗ yullnılmzı xiri hylr ürürlüy{vn ylqırılmış{ır.17

Askeri Ceza Kanunname-i ümunu, hrp hlinqv rulunn üry orquzunun ih{içlrın |v rvylvn{ilvrinv yrşılıy |vrvmvmvzi üvrinv önuv qvğişim xvçirmiş |v rqınqn q 1730 ılınq ürürlüy{vn ylqırılmış{ır.18

1- Askeri Ceza Kanunname-i Hümaunu’nqa Düvnlvnvn irar Suçu

1869 tarihli Askeri Ceza Kanunname-i ümunu’nun19_“hyâmı viv” rşlıylı iyinui rrının “ürm-i Firar” rşlıylı l{ınuı wzlının

15 _{öprü, z. 12; şyın, z. 7; olpn, z. 157; luynlıxil, z. 23; İpvyzümvroğlu, ii,}

“zyvri iz{vminv ir yış”, nyr Üni|vrzi{vzi uyuy yül{vzi vrxizi, . 9, S. 1-2, 1951, s. 469; Aksu, Cevat, Dar-ı Şur-ı zyvri ‖uruluşunqn 1986 ılın qr‗, ımlnmmış üyzvy iznz vi, nyr Üni|vrzi{vzi, ozl ilimlvr nz{i{üzü, rih n ilim lı, nyr, 2004, z. 108; nunun {m mv{ni için ry.: v|ix, z. 198-234; Karakurumer, s. 235-279.

16 _{Aksu, s. 108; Karakurumer, s. 94.}

17 _{rxun, z. 7; öprü, z. 12; luynlıxil, z. 24; ryurumvr, z. 75.}

18 _{Topal, s. 9; Akdeniz, s. 9; Karakurumer, s. 95-96.}

19 _{Topal, s. 7; Bu kanun 22.05.1930 tarihinde kabul edilip 15.06.1930 tarihli Resmi}

v{vqv ımlnqıy{n qör{ zonr ürürlüğv xirvn 1632 zılı zyvri v nunu’nun 173’ünuü mqqvzi ilv ürürlüy{vn ylqırılmış{ır. ‖y.: ..: 15.06.1730, . 1520).

(7)

124’ünuü ilv 151’inui mqqvlvri rzınq wirr zuçlrı hüyüm l{ın lınmış{ır.20

u ynunun 124’ünuü mqqvzinqv, iinzi z|uş{uylrının {vzpi{ vqilqiği xünqvn zonryi xünqvn i{irrvn 6 xünün zon vrmvzinqvn önuv xvlmvvn |v zö yonuzu zürv qolquy{n zonr ylnn z{zurlr, onrşılr, vrlvr ilv zyvrliy himv{inqv hvnü 6 ı qolqurmn uvmi vrlvrqvn, iinzi z|uş{uylrının {vzpi{ vqilqiği xünqvn zonryi xünqvn i{irrvn 1 ın ri{mvzinqvn önuv qönmvvrvy nı riçimqv ylanan vrlvr hyyınq rrış mnınq 3 prnx |urulm uvzının inw vqilvuvği; 6 xün |v 1 olry qüvnlvnvn mv|uu{ zürvlvrin zvwvrrvrliy{v rı qüşürülvrvy 5 prnx |urulm uvzının inw vqilvuvği |v hvr iyi qurumq q zö yonuzu yişilvrin vniqvn vr olry yı{ oluylrı, 126’nuı mqqvzinqv, himv{ zırzınq wirr vqvnlvr hyyınq rrış mnınq 4 , zvwvrrvrliy hlinqv izv 6 prnx |urulm uvzının inw vqilvuvği |v hvr iyi qurumq q vniqvn vr olry yı{ oluylrı; 128’nui mqqvzinqv, rğlı olquğu rirliy |v xörv| mhllinqvn iin lmry 6 xünqvn wl zürv ilv rıln |v iin zürvlvrini 15 xün şn üz{ rü{rvli zurlr ilv qiğvr zurlrın rrış{ 1 qn 6 yqr hpiz, 6 |v 15 xün olry qüvnlvnvn mv|uu{ zürvlvrin zvwvrrvrliy{v rı qüşürülvrvy 6 qn 1 zvnvv yqr hpiz uvzı ilv tard21_{wvr’i uvzının inw vqilvuvği, 129’inui mqqvzinqv, rrış{ rğlı} olquğu rirliy |v xörv| vrinqvn iin lmry 3 qn wl zürv ilv rıln üz{ rü{rvli zurlr ilv qiğvr zurlrın zmnlı orquzunqn {rq vqilvuvylvri; 127’unuu mqqvzinqv, iin lmry zmnlı {oprylrı huququnu {vu|ü vqip |vhu{ rirliği zmnlı {oprylrı qışınq iyvn iin lmry rirliğinqvn uylş{ığı xünün vr{vzi xününqvn i{irrvn 3 xün içinqv rirliğinv qönmvvn z{zur, onrşı |v vrlvr hyyınq; rrış{ 60 qvğnvy |v 3 prnx rğlnm, zvwvrrvrliy{v 90 qvğnvy |v 4 prnx rğlnm uvzının inw vqilvuvği |v hvr iyi qurumq q vni rş{n zyvrliy wvr’i uvzı22_ile

20 _{yqvni, z. 6; opl, z. 8; zmnlıu’qn xünümü üryçvzinv çv|rilmiş mv{in için}

ry.: v|iğ, z. 217 |q; ryurumvr, z. 263-267.

21 _{yqvni, z. 8; opl, z. 8. ‖rq; örv|qvn uylş{ırm, yo|m, yo|ulm,}

püzyür{mv nlmınq yullnılmy{qır. 15.06.1730 {rihli vzmi v{v’qv ımlnry ürürlüğv xirvn 1632 zılı zyvri v nunu’nq q vrini yorun {rq wvr’i uvzı, rıu rir yrr xvrvymvyziin zyvri rü{rv, un|n, mvmuriv{ |v himv{ zırzınq hy vqilvn qiğvr ynımlrın or{qn ylqırılmzın nvqvn olur. rıu ru uvı ln zö yonuzu yişilvr, orduya subay, astsubay ve askeri memur olry qönvmvlvr.‗ ‖ry.: Öun, üzvin, qpiihlopeqih xuhuh Söolüğü, vçyin i{rv|i, nyr, 1795, 6. rzyı, z. 853; ılm, tqvr, xuhuh Söolüğü, yqvmi {rzı, nyr, 1795, 3. rzyı, z. 675.‗ 15.06.1730 {rihinqv vzmi v{v’qv yrul vqilvn 1632 zılı zyvri v nunu’nq q qüvnlvnvn {rq wvr’i uvzı, 22.3.2000 {rih |v 4551 zılı nun ilv pıln qvğişiyliy ilv ürürlüy{vn ylqırılmış{ır.

22 _{vni rş{n zyvrliy wvr’i uvzı 1632 zılı zyvri v nunu’nq q yrul}

vqilmiş{ir. un xörv wirr zuçlrınq wil hyyınq, zyvr yişi zıw{ını ynqığı {rih{vn wirrın rşlnxıç {rihinv yqr xvçvn zürvqv vni rş{n zyvrliy pm orunluluğu uxulnır. ‖ry.: yqvni, z. 8‗; 14.6.1797 {rih |v 3584 ılı nun’un 4’ünuü mqqvzi ilv vni rş{n zyvrliy uvzı ilv ilxili zyvri v nunu’nun 27/

(8)

uvlnqırıluylrı; 130’unuu mqqvzinqv, uyrıqyi mqqvqv ılı willvrin himv{ zırzınq yçmlrı hlinqv hylrınq; rrış{ 60 qvğnvy |v 4 prnx rğlnm, zvwvrrvrliy hlinqv izv 90 qvğnvy |v 5 prnx rğlnm uvzının inw vqilvuvği |v hvr iyi durumda da vni rş{n zyvrliy wvr’i uvzı ilv uvlnqırıluylrı, 132’nui mqqvzinqv, 127’unuu mqqvqv vr ln rnuı mvmlvyv{v wirr zuçunu işlvvn üz{ rü{rvli zurlr ilv qiğvr zurlr hyyınq, rrış{ tard ve 3 aydan 6 aya kadar hapis, seferberlik halinde tard ve 1 sene kale içinqv şm mhyum v{mv uvzının inw vqilvuvği, nunun 133 |v 135’inui mqqvlvrinqv, rvlirli zürvlvr içvrizinqv yvnqiliğinqvn qönvnlvr için uvlrın inqirilvuvği; 134’ünuü mqqvzinqv, 124 |v 126’nuı mqqvlvrqv qüvnlvnvn wirrilvr hyyınq zö yonuzu mqqvlvrqv vr ln zürvlvr içinqv ylnnlrın uvlrının rı ornınq qüşürülvuvği; 136’nuı mqqvzinqv, 124 |v 126’nuı mqqvlvrqv qüvnlvnvn wirrilvr hyyınq vniqvn wirr zuçunu işlvmvlvri hlinqv 1 ay daha fazl prnx rğlnm uvzının inw vqilvuvği, 138’nui mqqvzinqv, qüşmn {rwın wirr vqvnlvr hyyınq iqm uvzının inw vqilvuvği, 139’inui mqqvzinqv, qüşmn yrşızınq qüşmn {rwınqn rşy vrv wirr vqvn üz{ rü{rvli zurlr ilv qiğvr zurlr hyyınq {rq |v xvçiui zürvli olry ylv içinqv şm mhyum v{mv uvzının inw vqilvuvği, z{zur, onrşı |v vrlvr hyyınq izv 90 qvğnvy |v 6 qn 1 zvnvv yqr prnx rğlnm |v vni rş{n zyvrliy wvr’i uvzının inw vqilvuvği; 140, 141, 143 |v 144’ünuü mqqvlvrinqv iyiqvn wl yişinin wirr v{mvlvri hlinqv ru qurumun zölvşvrvy wirr yrul vqilvuvği, zölvşvrvy wirr zuçunun qüşmn yrşızınq işlvnmvzi hlinqv hvr rir wil hyyınq iqm uvzının inw vqilvuvği, zölvşvrvy wirr öny oln üz{ rü{rvli zurlr ilv qiğvr zurlr hyyınq ömür rou ylv içinqv şm mhyum v{mv uvzının inw vqilvuvği, qiğvr zyvr yişilvrin öny olmzı hlinqv izv hylrınq 90 qvğnvy ilv 7 qn 1 zvnvv yqr prnx rğlnm |v vni rş{n zyvrliy wvr’i uvzının inw vqilvuvği hüyüm l{ın lınmış{ır.23

ö yonuzu qüvnlvmvlvrqvn nlşıluğı üvrv, zyvri v Kanunname-i ümunu’nq wirr zuçu |v wirr zuçun p{ırım olry uxulnuy uvlr qv{lı rir şvyilqv qüvnlvnmiş{ir. nunname-i Ceza-i zyvriv’qv wirr zuçlrı için qüvnlvnvn; hpiz, prnx rğlnm, ylv içinqv şm mhyum vqilmv, qvğnvy, qrp |v iqm xiri ğır zli uvlr ru ynunq q nvn vr lmış{ır. ununl rirliy{v Kanunname-i Ceza-i zyvriv’qvn wrylı olry zli uvlrın nınq wvr’i uvlr q qüvnlvnmiş |v ru ypzmq {rq |v vni rş{n zyvrliy wvr’i uvlrı uxulm yriliv{i ynmış{ır. rıu; wirr zuçunun

rvnqinin 2 numrlı l{ rvnqi, 39’inui mqqvzi |v 80’inui mqqvzinin l{ınuı wıyrzınq vr ln qüvnlvmvlvrin mv|uuqiv{inv zon |vrilmiş{ir.

23 _{Topal, s. 7-8; Akdeniz, s. 7-7; zmnlıu’qn xünümü üryçvzinv çv|rilmiş mv{in}

(9)

zvwvrrvrliy{v, himv{ zırzınq, vniqvn işlvnmvzi hlinqv, zölvşvrvy wirrın qüşmn yrşızınq işlvnmvzi |v zölvşvrvy wirr öny olunmzı ilv wilin üz{ rü{rvli zur q qiğvr zurqn olmzı hllvri uvı ğırlş{ırıuı nvqvnlvr olry qüvnlvnmiş{ir.24

. CUURİXT DÖNİ SRİ CY V DİSİPİN NUNRND İRR SUÇR

A- 1632 SX SRİ CY NUNUND İRR SUÇR 1- Genel Olarak

1632 zılı zyvri v nunu’nq25_{xörv| xvrvği rulunquğu} vrqvn rılm |v xörv|i xvrvği rulunmzı xvrvyvn vrqv rulunmm hrvyv{lvrini içvrvn wirr zuçlrı rirqvn wl mqqvqv qüvnlvnmiş{ir. unqn qolı “wirr zuçlrı” şvylinqv çoğun iwqv yullnmy qoğru rir zvçim oluy{ır. z’nın, “Vaoife ke memurineje gijmeneplerip ceoaları” rşlıylı 65’nui mqqvzi, “virar ke ceoaiı” rşlıylı 66’nuı mqqvzi, “Yarapcı memleheje firar eqeplerip ceoaları” rşlıylı 68’nui maddesi, “tüşmap jarafıpaf qüşmap harşıiıpqaf mahiur mekhiqep haçaplarıp ceoaiı” rşlıylı 67’nuu mqqvzi, “Söoleşereh firar ke ceoaiı” rşlıylı 80’nui maddesi, “Tujuheki kena ceoaekipqep haçmah kena haçmana aracı olmah” rşlıylı 86’nuı mqqvzi |v “wöo kena oqa hapii ceoa neripqep haçmahf ipfao şarjlarıpa unmamahf haçmana aracı olmah” rşlıylı 88’nui mqqvzi, z’q qüvnlvnvn |v xörv| vrinqvn rılmı |v xörv|i xvrvği rulunmzı xvrvyvn vrqv rulunmmı p{ırım l{ın ln qüenlemelerdir. Bu qüvnlvmvlvrqvn 66’nuı mqqvqv vr ln qüvnlvmvi “wepel virar Suçu” rşlığı l{ınq, qiğvr qüvnlvmvlvri izv “Öoel virar Suçları” rşlığı l{ınq inuvlvvuvy |v 1730 ılınqn i{irrvn pıln qvğişiyliylvri, qvğişiyliy ilv mçlnn huzuzlrı q or{ yory ih v{mvv çlışuğı.

2- Gvnvl irar Suçu

vnvl wirr zuçunu qüvnlvvn z’nın 66’nuı mqqvzi, 1632 zılı z’nın yrul vqilqiği {rih oln 22 ız 1730 {rihinqvn i{irrvn iyi yv qvğişiyliğv uğrmış{ır.26_{İly qvğişiyliy 22 rlıy 1734 {rih}

24 _{Topal, s. 9; Akdeniz, s. 9.}

25 _{22.05.1730 {rihinqv yrul vqilmiş olup 15.06.1730 {rih |v 1520 zılı vzmi}

v{v’qv ımlnmış{ır.

26 _{qqvnin ily mv{ni şu şvyilqvqir;}

irr |v uvzı

Madde 66 – 1‗ şğıq ılı zyvrî şhızlr l{ı qn üç zvnvv yqr hpzolunur |v yeniden asker edilir.

‗ ı{' zınqn |v |iwvnin izr{ı |üuu{ v{mvğv mvurur v{{iği mhlqvn iinzi l{ı xünqvn wl uylşnlr;

(10)

|v 2632 zılı nun’un27_{1’inui mqqvzi ilv pılmış{ır |v mqqvnin} 2’nui wıyrzının ‖‗ rvnqi “Suçluf iilâhf mühimmaj ke ruplarıp jeçhioaj kena pahil kaiıjalarıpqap ke hankaplarqap riripi kena orqu hiomejleripe jahiii edilen herhangi bir şeni rerareripqe göjürmüş iie” şvylinqv qvğiş{irilmiş{ir. pıln qvğişiyliy zqvuv {vrimzvl rir qvğişiyliy olry ylmmış, ni{vliyli hâlin ypzmı xvnişlv{ilmiş{ir. i{vyim ru ypzmq; “arara”, “pahil kaiıjaiıpa”; “lekaoımqap” rir şv izv “orqu hiomejipe jahiii eqilmiş herhapgi rir şeni” iwqvzinv qönüş{ürülmüş{ür.28

qqvv zon şvyli izv 14 irn 1797 {rih |v 3584 zılı nun’un 2’nui mqqvzi ilv |vrilmiş{ir. ö yonuzu qvğişiyliylv mqqvnin 1’inui wıyrzınq vr ln “ke nepiqep aiher eqilire” ifadesi madde mv{ninqvn çıyrılmış{ır. vğişiyliğv xvrvyçv olry, vniqvn zyvr v{mv uxulmzı ilv rvrrvr yı{’lrın qiziplin yrul v{mv yişilvrlv uğrşmzı zonuuu zyvrî qiziplinin roulquğu xöz{vrilmiş{ir.29 _Kanunun xvrvyçvzinqvn nlşılqığı yqrıl ynun metninin uygulamada ortaya çıyrqığı zorunlr vzz lınry, rouln qiziplinin {vzizi muıl ynun qvğişiyliğinv xiqilmiş{ir. zyvri v nunu’nun uxulmzınq wvr’i ceza olarak kabul edilen “nepiqep aiher ejme” uxulmzının, nun’un xvrvyçvzinqv qv iwqv vqilqiği üvrv şvrvwli rir |{n xörv|i olry yrul vqilvn zyvrliğin |v vxmrvr ouğı olry yrul vqilvn yı{’lrqyi xörv|lvrin rir uv olry uxulnmzı mu yırı oluy{ır. i{vyim Milli Savunma Komisyonu da, 01 Mart 1989 tarih ve 17 numrlı rrınq; “rio Türhler içip hujial rir kajap göreki olarah harul ejjiğimio aiherliğip rir ceoa olarah ungulapamanacağı görüşüpe hajılap {omiinopumuo napjığı müoahereler iopucu jehlifip jümüpü prepiip olarah harul eqereh

r‗ İin müqqv{ini mvrv{zi l{ı xün xvçirvnlvr;

2‗ şğıq ılı hâllvrqv hpiz uvzı rir zvnvqvn şğı olm;

‗ uçlu, zilh, mühimm{ |v runlrın {vçhi{ınqn, rr |v h|nlrl lv|ımqn rir şvi qv rvrrvrinqv xö{ürmüş izv;

r‗ uçlu himv{ pryvn yçmış izv; u‗ uçlu müyvrrir izv;

3‗ vwvrrvrliy{v ru mqqvqv ılı mvhillvr rı inqirilir.

27 _{28 rlıy 1734 {rih |v 2971 zılı vzmi v{v’qv ımlnmış{ır.}

28 _{y.: vğirmvnui, z. 281; vmirğ, Türh seoa {apupupup wepel xühümleri yşığıpqa}

Askeri Ceza Kanunu, z. 209; vmirğ, hrv{{in, Askeri Ceza Kanunu, Genelkurmay

zımv|i, nyr, 2000, z. 66, 68.

29 _{“1. 1632 ılı zyvrî v nunu, yı{zınqn wirr vqvnlvr |v mvrv{zi olry}

iin müqqv{ini 6 xünqvn wl xvçirvnlvrv yqvmvli olry hpiz uvzı {vr{ip v{mvy{vqir. irr |v iin {vu|üü zuçlrınq rıu wirr |v iin {vu|üünqv rulunquğu {rihv yqr yi pmış olquğu zyvrliğin zılmry, ‘vni rş{n zyvrliy’ wvri uvzı uxulnmy{qır.

2. Bu k{ı |v çğqş olmn uv ziz{vmi, yvnqiliğinqvn ‘yroniy wirrilvr’ qoğurmuş; ru ziz{vmlv yı{lr, iwlh olm rir şvyilqv, mri, şlı, çoy qvw qiğvr zuçlrl ir{ir{lı, qiziplin yrul v{mv ‘hz{’ {iplvrlv uğrşır olmuş{ur. ‘zıl olz ru zyvrliy bi{mv’ nlışı ilv müyvrrvr wirrlrl zyvrî mymlr ıllrqır mvşxul olxvlmişlvrqir. u {iplvr xv{ qoğl olry zyvrî qiziplini qv romy{qır.” ‖14 irn 1797 {rih |v 3584 zılı nun vrvyçvzi, ry.: vmirğ, qiherî seoa {apupu, s. 328).

(11)

maqqelerip görüşmeiipe geçmişjire”30_{demek suretiyle, bu hususa vurgu} pmış{ır. zyvrliy mvzlvğinin yu{zllığın |urxu pn rir rzonllvş{irmvi, vlçiy, İ{l |v İzpn’nın, qiziplin p{ırımı olry pr uvzı uxulmmzınq q xörmvy{vi. i{vyim ru ülyvlvrqv, zyvrliy mvzlvğinin zli mo{i|zonunun pr ynm olmqığınqn hrvyv{lv, pr uvzı uxulmzının qiziplin p{ırımı olry nlmzılığı |urxulnmy{qır.31

3584 zılı nun ilv zuçun rzi{ şvyli için uv l{ zınırı l{ı qn rir zvnvv çıyrılmış{ır. nun xvrvyçvzinqvn nlşılqığı i{irri ilv qvğişiyliğin nvqvni, ‘nepi raşjap aiherlih’ wvri uvzının ylqırılmzıqır. rıu qlv{ omizonu {rwınqn, nun vyliwi ilv ynunlş{ırılmy istenen “aljı güp kena qaha faola” ibaresi, “aljı güpqep” şvylinqv dvğiş{irilmiş{ir. qlv{ omizonu {rwınqn pıln ru qvğişiyliylv nlşıln, nun ouuunun wirr zuçunun oluşumu ryımınqn “l{ı xün” uylşmı yrul v{mvqiği, uylşmnın “aljı güpqep faola” olmzı xvrvy{iğiqir. qlv{ omizonunq pıln ru qvğişiyliy, wirr zuçu ryımınqn zyvri mhyvmvlvr uxulmzını q v{yilvmiş |v xörv| vrinqvn uylşmq, zuçun oluşrilmvzi için 6 xün + 24 z{in xvçmvzi rnmış{ır.

vnvl wirr zuçun ilişyin uxulm ryılqığınq, övlliylv zyvri mahkemeler ve kapatıln zyvri rxı{’ın uxulmlrı ilv wirr zuçunun şvyillvnqiği xörülmvy{vqir. irr zuçunu qüvnlvvn 66’nuı mqqvv xörv wirr iyi şvyilqv oluşur; yişinin yı{’zınqn |v xörv|i xvrvği rulunmy orunq olquğu vrqvn uylşmzı zurv{ilv |v uzulünv uxun olry rılmış olquğu iin, iz{irh{ |v q| qvğişiminqvn qönmvmvy zurv{ilv. zyvri rxı{ uxulmlrın ryılqığınq, zyvr yişinin yı{’zınqn |v xörv|i xvrvği rulunmy orunq olquğu vrqvn uylşmzının wirr; uzulünv uxun olry ayrılmış olquğu iin, iz{irh{ |v h| qvğişiminqvn qönmvmvzinin izv iin {vu|üü olry izimlvnqirilqiği xörülmvy{vqir.32_{nunq rölv}

30 _{Dvmirğ, Askeri Ceza Kanunu, s. 329.}

31 _{Nolte, Georg / Krieger, Heike, Comparison of European Military Law Systems, in:}

European Military Law Systems, Edited by Georg Nolte, De Gruyter Recht, Berlin, 2003,

s. 138.

32 _{“…xünlüy çrşı iinlvri zonunq rirliğinv y{ılmzı xvrvyvn nuy y{ılmn zyvr}

yişilvrin vlvmlvrinin “irr” zuçunu oluş{urquğu, zyvrî rxı{’ın vrlvşmiş yrrlrı ilv yrul vqilqiğinqvn ‖z. rx. rl. rl. 22.2.1770 xün |v . 33, . 31, z. rx. İç{. rl. rl.nun 16.12.1747 xün . 1112, . 2331‗, rıu; wirr zuçu mvrv{ yrul v{mvvn zuçlrqn olquğunqn, nığın züru{ vrvn vlvmini wirr zuçu olry ni{vlvvn |v unzurlrı i{irrı ilv oluş{uğunu yrul vqvn vrvl mhyvmv hüymünqv izrv{ xörülmüş{ür.” ‖z. rx. rl. rl., 13.4.2000, 96/81).

“|ui ini; zq önxörülvn nlmq rir iin olmıp, ilxililvrin nı xrnionq rulunn yınlrının nın {ı çıymlrını {vminv m{uw rir nv|'i müzqv olup, öluüy ilv İz{nrul'un nı xrnion içinqv mü{l vqilqiği, şimqiv yqr yi uygulmnın q ru mvryvqv olquğu xvrçvği yrşızınq, v|ui iin rvlxvzi ilv öluüy’{vyi xörv|li rulunquğu xvmiqvn İz{nrul’ v|ui ininv xönqvrilvn znığın ru iinqvn mnınq xvmizinv qönmvmvzi iin {vu|üü olmıp, wirrqır”. ‖z. rx. Drl. Krl., 01.12.1988, 201/157)

(12)

rir rım olmmzın rğmvn zyvri rxı{ {rwınqn uxulm yollığı olquğunqn qolı rölv rir {zniw pılqığı qüşünülmvy{vqir.

irr zuçunun oluşmzı için z m. 66/1- ryımınqn 8 {m xün, z m. 66/2- ryımınqn izv 6 {m xünün xvçmvzi xvrvyliqir. Öğrv{iqv mvhil zürvzi olry q izimlvnqirilvn33_{ru zürvnin} {mmlnmmzı qurumunq, z m. 69 uxulm lnı rulmy{qır. Önuvliylv rvlir{vlim yi, zyvri rxı{’ın 03.03.1781 {rih |v 1781/1-2 zılı İç{ihqı irlvş{irmv rrın xörv xün unzuru, yı{zınqn rılm nınqn |v qönmvzi xvrvyvn mnqn i{irrvn 24 z{ zonunq oluşuy{ır. olızıl 24 z{v yqr yı{zınqn rılm |v xörv| vrinv qönülmvmvzi qurumunq {ipiy vlvm oluşmuy{ır. 24 z{in xvçmvzinqvn |v rşy rir nl{ıml xün unzurunun oluşmzınqn i{irrvn mvhil zürvzi içvrizinqv ylnm qurumunq z m. 69, yvnqiliğinqvn xvlmv qurumunq izv qiziplin hüyümlvri uxulnuy{ır.

irr zuçu, zyvri rxı{ uxulmlrınq hylı olry mü{vmqi zuç olry qvğvrlvnqirilmiş{ir. i{vyim mvhil zürvzinin qolmzı üvrinv ‖6 |v 8 {m xün‗ zuç oluşmy{, nuy yişi ylnn |v yvnqiliğinqvn xvlvnv yqr zuçu oluş{urn hrvyv{ qv|m v{mvy{vqir. ü{vmqi zuç{, hyzılıy rvlli |v myul rir mn rlığınqn, wilin irqvzilv qv|m v{mvy{vqir.34_{vr zuç{ rir nv{iuvnin} rulunquğu yrulünqvn hrvyv{ vqvn rlr, mü{vmqi zuç{ nv{iuvnin veya hrvyv{ ilv rirliy{v nv{iuvnin qv|m v{{iği xörüşünqvqirlvr.35 Övlliylv winl hrvyv{ {vorizini rvnimzvvn |v hvr zuç{ orunlu rir nv{iuvnin olquğunu yrul v{mvvn rlr izv mü{vmqi zuç{ qv|m vqvnin nv{iuv qvğil, zuçun ynuni {nımınq xöz{vrilvn hreket olquğunu z|unmy{qırlr.36_{21 uy 2018 {rih |v 6881 zılı nun ilv} nznın 145’nui mqqvzinin ilx vqilmiş olmzı yrşızınq xörv|inv zon |vrilvn zyvri rxının xörv| lnın xirvn zuçlr qli rxının rymzınqn zonr, wirr zuçunun mü{vmqi qvğil ni rir zuç olquğun ilişyin xörüş ğırlıy ynmış{ır.37

33 _{urn, öyhn şr, “zyvrî v nununq irr |v İin vu|üü uçlrı}

‖z m. 66‗”, Ü, . 14, 2017, z. 527 |q.

34 _{vrqvlvn, rql, “ü{vmqi uç”, , . 19, 2014, z. 118.}

35 _{önmvvr, ulhi / rmn, hir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, . 1, vr ınuılıy,}

İz{nrul, 1778, 14. rzyı, z. 517; ozln, oğn, seoa xuhuhu wepel xühümlerf Yetkin ınlrı, nyr, 2005, 3. rzyı, z. 255.

36 _{ou, hmu{ / Üülmv, İlhn, Türh seoa xuhuhu wepel xühümlerf vçyin}

ınuılıy, nyr, 2017, 12. rzyı, z. 123.

37 _{“zyvri v nununun 66. mqqvzinqv qüvnlvnvn wirr zuçunun {vmqi vqvn}

zuçlrqn olmıp, ni zuç olquğun |v rirliğv qönülmvzi xvrvyvn {rih{vn i{irrvn 6 xün zonr ru zuçun oluş{uğun ilişyin rxı{’ın vrlvşiy xörüşü qoğrul{uzunq…” 8, 20.02.2008, 2006/6138, 2008/718; rvnvr şvyilqv 17, 29.01.2016, 113/924. ölxv qliv hyvmvlvri qv nı qoğrul{uq yrrlr |vrmiş{ir. “rxı{’ın vrlvşiy iç{ih{lrınq wirr zuçunun, mü{vmqi rir zuç olmıp, ni rir zuç olry kabul vqilqiği…” rurum 5, 10.08.2019, 3079/1268. ununl rirliy{v ölxv qliv hyvmvlvrinqvn wrylı yrrlr q çıymy{qır; “… iin {vu|üü zuçunun mü{vmqi rir zuç olmzın rğmvn…” İmir 11, 10.05.2019, 2490/1329.

(13)

vhil içinqv ylnm qurumunun qüvnlvnqiği z m. 69, ily ryış{ rğımzı rir zuç xiri xörünmvzv qv, unzurlrı inuvlvnqiğinqv, z m. 68 |v 69’qvn wrylı |v rğımzı rir zuç olquğu nlşılmy{qır.38 vhil içinqv ylnm zuçu olry izimlvnqirqiğimiqvn qolı z m. 69’in {rihzvl xvlişimi qv inuvlvnmvliqir.

z m. 69’in, 1632 zılı nunun ily mv{ninqv {vy wıyr hlinqv qüvnlvnqiği xörülmvy{vqir. “}ehil içipqe nahalapaplarıp kena hepqiliğipqep geleplerip ceoaları” rşlıylı mqqvnin mv{ni şu şvyilqvqir; “aaf ab maqqelerqe naoılı olap mehiller içipqe nahalapap aiherî şahıilar üç ana haqar hapii ke hepqiliğipqep gelepler hıia hapii ceoaiı ile ceoalapqırılırlar”. qqvqv önuvliylv ımni rir ilx pılmış{ır. i{vyim 488 zılı iziplin hyvmvlvrinin uruluşu, rxılm zullvri, iziplin uç |v vlrı yyınq nun’un39_{64’ünuü mqqvzi urınu; “qiheri seoa {apupupup} ru hapupup ceoalapqırqığı iuçlara aij hühümleri ke qiğer hapuplarıp ru hapupa anhırı hühümleri qiiiplip mahhemeleripip hurulup fiilep göreke raşlaqıhları jarihje nürürlühjep halha(cahjır)”. u ypzmq, 488 zılı nun’un 50’nui mqqvzi ilv yı{zınqn |v xörv| vrinqvn yçnlrqn l{ı xün içinqv yvnqiliğinqvn xvlvnlvr |v iin zürvzini öürzü olry l{ı xünv yqr xvçirvnlvrin vlvmi qiziplin zuçu hlinv xv{irilqiğinqvn qolı, z m. 69’qv vr ln “ke hepqiliğipqep gelepler” irrvzi, 488 zılı nun’un 64’ünuü mqqvzi urınu ımnvn ilx olmuş{ur.

qqvqv pıln iyinui qvğişiyliy 22 r{ 2000 {rih |v 4551 zılı Kanun40_{ilv olmuş{ur. nun’un 13’nuü mqqvzi ilv z m. 69’qv vr} ln uv r{ırılmış, mqqv mv{ninv vylvnvn wıyrq vr ln ni{vliyli hllvrqvn ririnin |rlığı hlinqv xün unzurunun rnmuğı ifade vqilmiş{ir. vğişiyliğin nvqvninv ry{ığımıq, nun’un xvrvyçvzinqv zqvuv uv miy{rının r{ırılmzının xvrvyçvzinin |vrilqiğini xörmvy{vi. un xörv üç yqr hpiz uvzı, l{ zınırı rvlir{ilmiş |v üz{ zınırı l{ı çıyrılry, vlvmin yrşılığınq iyi qn l{ı yqr hpiz uvzı rvlirlvnmiş{ir. vnın r{ırılmzının nvqvni olry, z m. 66 |v 68’qv vr ln zuçlrın uvlrınq pıln r{ış xöz{vrilmiş{ir. z’nın 69’nui mqqvzinv, 4551 zılı nunl vylvnvn l{ zınırın nedeni izv vnvl vrvyçvqv xöz{vrilmiş{ir. un xörv; “\c^[’lu nıllarıp gelepeği gereğif ceoalarıp iaqece üij iıpırı janip eqilmiş ke alj iıpırı göijerilmemişjire }ahhemelerip jemel ceoanı janipqe jahqir hahları rulupmahla rerarerf ru jahqir qiherî Yargıjan qepetimine tabi kalmakta ve asgari hadden

38 _{Duran, s. 534; Dvğirmvnui, z. 292 |q.; vmirğ, Türh seoa {apupupup wepel}

xühümleri yşığıpqa qiheri seoa {apupuf s. 225.

39 _{16 irn 1764 {rihinqv yrul vqilmiş olup, 26.6.1764 {rih |v 11839 zılı vzmi}

v{v’qv ımlnmış{ır.

40 _{4551 zılı nun 21.09.1772 {rihinqv şryn ülvmn vmirvl, 31.05.1776}

{rihinqv şryn vzu{ ılm {rwınqn {zrı olry ’nv zv|y vqilmiş nuy hvr iyi {zrı q vuliz xünqvminv lınmqığınqn qolı yqüy olmuş{ur. unun üvrinv nı {zrı 22.06.1777 {rihinqv şryn ülvn{ uv|i{ {rwınqn vnilvnmiş |v ynunlşmış{ır.

(14)

uoahlaşma hali çoğu heo rooma iereri olmahjaqıre tolanıiınla hühüm mahhemeleri üç kena reş nıla haqar hapii ceoaiıpı gerehjirep rir iuçjap öjürü neqi güp hapii ceoaiı janip ejmeh giri rir qurumla harşı harşına halmahja ve ungulama ru nolqa gerçehleşmehjeqire”41

“wüp upiuru arapmao” irrvzinin vylvnmvzinin xvrvyçvzi zrıq vr lmmy{qır. ununl rirliy{v zyvri rxı{’ın 03.03.1781 {rih |v 1971/1-2 zılı İç{ihqı irlvş{irmv rrı ilv z m. 69’qv vr ln mehil içinqv ylnm zuçunun oluşrilmvzi için uylşm nınqn i{irrvn vn 24 z{in xvçmvzi xvrvy{iğinin rnmzı, rirliğinqvn yç{ıy{n zonr 24 z{ içinqv ylnn |v zyvri qiziplini uiqqi şvyilqv ron yişilvrin vlvminin qiziplin huyuyunun zınırlrı içinqv ylmzın nvqvn olmy{qı. unqn qolı mqqvv “güp upiuru arapmao” hüymü vylvnmvy zurv{ilv, nun’un 2’nui wıyrzınq vr ln zvçimliy olry qüvnlvnvn iyi ni{vliyli hlqvn ririnin |rlığı qurumunq, yçm nınqn i{irrvn 24 z{ içinqv ylnmış olz rilv vlvm zyvri zuç {vşyil vqvuvy{ir. nun’un 2’nui wıyrzınq vr ln iyi ni{vliyli hlin madde metnine eklenmesinin nedeni olarak, her iki halin askeri himv{in qv|mı ryımınqn qh rüüy {vhliyv r{mzı ih{imli olquğunu qüşünmekteyiz.

3- Övl irar Suçları

a- Xur{qışına irar (zC m. 68)

zyvri v nunu’nun 68’nui mqqvzinqv “Yarapcı memleheje firar eqeplerip ceoaları” rşlığı l{ınq övl rir wirr zuçu qüvnlvnmiş{ir.42

41 _{https://www2.tbmm.gov.tr/d21/1/1-0378.pdf, Çv|rimiçi, rişim rihi: 01 Mart}

2020.

42 _{rnuı mvmlvyv{v wirr vqvnlvrin uvlrı:}

Madde 67 – 1- şğıq ılı zyvrî şhızlr, rnuı mvmlvyv{v yçmış zılry iyi zvnvqvn rvş zvnvv yqr hpzolunurlr |v vniqvn zyvr vqilirlvr;

‗ İinzi |{n huqu{lrınqn qışrı çıyn zyvrî şhızlr xrurv{lvri xününqvn üç xün zonr,

B) Esaret hali bittiy{vn zonr yz{vn |v ihml ilv rir yı{’ |v rir zyvrî mym hvmvn müru{ v{mvvnlvr,

‗ {n huqu{lrı qışrızınq rir xvmiqvn, rir {rvqvn rı qüşüp {v rir {üry hrp xvmizinv |v vn yın üryiv onzolozluğun |v mü{{vwiy rir hüyûmv{ mymlrın yz{vn |v ihml ilv müru{ v{mvvnlvr,

2 – vwvrrvrliy{v ‖‗ wıyrzınqyi mvhil rir xünv invr.

3 – şğıq ılı hllvrqv rnuı mvmlvyv{v wirr uvzı rvş zvnvqvn olmmy üvrv on zvnvv yqr r{ırılır.

‗ uçlu; zilâh, mühimm{, {vçhi{, rr |v h|nlrı ilv runlrın lv|ımınqn rir şvi rvrrvrinqv xö{ürmüş izv,

‗ uçlu himv{ pryvn yçmış izv; ‗ üyvrrir izv;

(15)

z m. 68’qv qüvnlvnvn zuç ily yv 22 rlıy 1734 {rih |v 2632 zılı nun ilv qvğişiyliğv uğrmış{ır. qqvnin, ni{vliyli hâlini qüvnlvvn 3’ünuü wıyrzınq qvğişiyliğv xiqilmiş{ir. 3’ünuü wıyrnın ‖‗ rvnqinqv vr ln, “Suçluh iilâhf mühimmajf jeçhioajf arara ke hankapları ile ruplarıp lekaoımıpqap rir şeni rerareripqe göjürmüş iie” qüvnlvmvzi, “Suçluh iilahf mühimmaj ke ruplarıp jeçhioaj kena pahil kaiıjalarıpqap ke hankaplarqap riripi kena orqu hiomejleripe jahiii eqilep herhapgi rir şeni rerareripqe göjürmüş iie” şvylinv çv|rilmiş{ir. 2632 zılı nun, nı mnq z m. 66’q q qvğişiyliy p{ığınqn qolı rir üz{ rşlıy l{ınq p{ığımı çıylmlrı {vyrr v{mvylv v{invuvği.

qqvqv iyinui qvğişiyliy 14 irn 1797 {rih |v 3584 zılı nun ilv pılmış{ır.43_{vğişiyliy ilv zuçun rzi{ şvyli için önxörülvn iyi} zvnvqvn rvş zvnvv yqr hpiz uvzının l{ zınırı üç zvnvv çıyrılmış{ır. rıu “nepiqep aiher eqilme” hususu madde metninden çıyrılmış{ır. 3584 zılı nun ilv mqqvnin ririnui wıyrzının ily uümlvzi şu şvyilqv olmuş{ur; “qşağıqa naoılı aiheri şahıilarf narapcı memleheje haçmış ianılarah üç nılqap reş nıla haqar hapiolupurlare”.

22 r{ 2000 {rih |v 4551 zılı nun ilv mqqv mv{ni üç wıyr hlinqv vniqvn qüvnlvnmiş{ir.44_{4551 zılı nun’un 13’ünuü mqqvzi} ile AsCK m. 68 qvğiş{irilmiş{ir. ö yonuzu mqqvnin xvrvyçvlvrinv uyrıq vr |vrqiğimiqvn {vyrr v{mvvuvği. ununl rirliy{v xvrvyçvqv vr lmn |v qvğinilmvzi ihml vqilvn qvğişiyliylvrin qv pılqığı xörülmvy{vqir.

4 – Üçünuü wıyrq ılı zuçlu zur |v zyvrî mvmur izv uvnın mî hqqi |vrilir. ‖qqv mv{ninqv vr ln iml h{lrı |v ım nlışlrı vzmi v{v’qv ımlnn hli muhw vqilmvy iz{vnqiğinqvn qüvl{ilmvmiş{ir.‗

43 _{14 irn 1797 {rihinqv yrul vqilmiş, 18 irn 1797 {rih |v 20179 zılı}

vzmi v{v’qv ımlnmış{ır.

44 _{Madde 67. - şğıq ılı wiillvri işlvvn zyvr yişilvr, rnuı ülyvv yçmış}

zılry üç zvnvqvn rvş zvnvv yqr hpiz uvzı ilv uvlnqırılırlr.

‗ vrhnxi rir nvqvnlv iinli olz qhi, rnuı ülyvv xi{mv müzqvzi rulunmyzıın ülyv zınırlrı qışınq üç xünü xvçirvnlvr,

‗ Ülyv zınırlrı qışınqyi rir zyvrî rirliy |v xörv| vrinqvn, qvni |v h| ruınqn yçıp q ru qurumq üç xünü xvçirvnlvr,

‗ Ülyv zınırlrı qışınqyi rir zyvrî rirliy{vn, qvni |v h| ruınqn hvrhnxi bir nvqvnlv rı qüşüp qv zyvrî |v zi|il rir üry rvzmî mymın |v mü{{vwiy qv|lv{ mymlrın öürzü olry müru{ v{mvyziin üç xünü xvçirvnlvr,

‗ rp vziri iyvn zvrrvz{ rıryılıp q zyvrî |v zi|il rir üry rvzmî mymın |v mü{{vwiy qv|lv{ mymlrın {vzlim olmy üvrv hrvyv{v xvçmv imyânı qoğquğu hlqv, öürzü olry hrvyv{zi yln |v ru qurumq üç xünü xvçirvnlvr.

şğıq ılı hllvrqv rvş zvnvqvn on zvnvv yqr hpiz uvzı |vrilir. ‗ il rvrrvrinqv zilh, mühimm{, z|ş rç |v xvrvuini xö{ürmüş izv, ‗ il himv{ pryvn yçmış izv,

‗ il müyvrrir izv.

vwvrrvrliy |v z|ş hlinqv, ru mqqvqv ılı mvhil rir xünv invr. u mqqvqvyi zuçu zvwvrrvrliy{v işlvvnlvrv vqi zvnvqvn, z|ş hlinqv işlvvnlvrv izv on zvnvqvn şğı olmmy üvrv ğır hpiz uvzı |vrilir.

(16)

Önuvliylv 1’inui wıyrq vr ln zvçimliy hareketlerden birinde qvğişiyliy pılmış{ır. irinui wıyrq vr ln ily zvçimliy hrvyv{, ülyv zınırlrı qışın iinzi çıyılmzı |v 3’ünuü xünün qolmzınqn i{irrvn zuçu oluş{urmy{qı. nuy 4551 zılı nun ilv “narapcı ülhene gijme müiaaqe relgeii rulupmaiı” {ipiy hrvyv{ olmy{n çıyrılmış{ır. qqv ily oyunquğunq, iinli olz qhi irrvzinin ryzınqn rnuı ülyvv xi{mv müzqv rvlxvzinin rulunmmzının xv{irilmvzinin nlmzı olquğu qüşünülvrilir. ununl rirliy{v rurqyi qüvnlvmv ’nın iin ziz{vmi ilv uumlu rir iwqvqir. i{vyim iin rvlxvzi yişinin ülyv zınırlrı içinqv inini xvçirmvzi için qüvnlvnmvzi xvrvyli rir rvlxv iyvn ülyv zınırlrı qışın çıymy iz{vvnlvr ryımınqn “narapcı ülhene gijme müiaaqe relgeii” rulunmzı xvrvyliqir. olızıl, nz hyvmvzi {rwınqn qh zonr ip{l vqilvuvy qüvnlvmvv xörv, ülyv zınırlrı içvrizinqv yişi iinli olz qhi, ülyv qışın çıymzı için rı rir müzqv rvlxvzi oyz qiğvr şr{lrın q |rlığı hâlinqv z m.68’qv vr ln zuç oluşrilvuvy{ir.

z m. 68, ülyv içinqv rulunn rir yişinin müzqv rvlxvzi olmyzıın ülyv zınırlrı qışın çıyry üç xünü xvçirmvzini zuç olry qüvnlvmiş{ir. nuy ülyv zınırlrı qışınq rir xörv| vrinqv oln yişinin xörv| vri zınırlrı qışın çıymzı hâli, z m. 68’qv qüvnlvnmvqiğinqvn qolı, z m. 66’qyi qüvnlvmvv {ri olmy{qı. u roşluğun qolqurulmzı için ülyv zınırlrı qışınqyi rir zyvri rirliy{vn, qvni |v h| ruınqn |v xörv| vrinqvn yçry üç xünü xvçirmv hrvyv{i qv, z m. 68’v zvçimliy rir hrvyv{ olry vylvnmiş{ir. vlir{ilvn hrvyv{i xvrçvylvş{irvn zyvr yişinin, rirliğinqvn, qvni |v h| ruınqn rılqıy{n zonr üry zınırlrınqn üryiv’v xiriş pmzı zuçun nv|ini qvğiş{irmvvuvği45_{gibi, yurt} qışınq rirliğinin rulunquğu vrqv üç xünlüy zürvi xvçirmvzi qurumunq q zuç oluşuy{ır.46

45 _{“ur{qışınq rulunn zyvrî rirliy{vn, qvni |v h| ulşım ruınqn wirr}

vqilmvzinin rirliğin qnışm, muhrvrv, morl |v mo{i|zon xüuünü olumzu rir riçimqv v{yilvvrilvuvğini önxörvn nun ouuu, ru önqv or{ çıyrilvuvy vğilimlvri |v zl roşluylrı qiyy{v lry, ülyv zınırlrı qışınqyi zyvrî rirliy q xörv| vrinqvn, qvni |v h| ruınqn wirr vqilmvzini, ur{ qışın wirr zuçunun övl rir işlvniş riçimi olry qüvnlvmiş{ir.

Az’nın 68/1- mqqvzi, ülyv zınırlrı qışınqyi zyvrî rirliy{vn q xörv| vrinqvn wirr vqilvrvy, ru qurumq üç xünün xvçirilmvzini rnuı ülyvv wirr zuçunun oluşumu için v{vrli xörqüğünqvn, wirr vqvn zyvr yişinin |{nın q rir rşy ülyvv xi{mvy muıl hrvyv{ vqip, v{mvqiği huzuzunun zuçun {vşvyyülünv hvrhnxi rir {vziri rulunmmy{qır…

İnuvlvnvn qoz xörv, üry ilhlı u||v{lvrinv mvnzup rir zyvr olmzı zvrvrilv uv ırrız üry umhuriv{inqv yonuşlnqırıln rir zyvrî rirliy{v xörv| pn znıy .r ..’nın 30.05.2008 {rihinqv rirliğini iinzi {vry vqip, üçünuü xünün ri{iminqv yı{zın xvri qönmvvrvy z’nın 68/1- mqqvzinin rvlirlvqiği nlmq ur{ qışın wirr zuçunu işlvqiğinin yrulü xvrvymvy{vqir.” ‖z.rx.rl.rl., 14.05.2007, 87/69; ımlnmmış{ır‗.

46 _{“rnuı mvmlvyv{v wirr zuçunun övl rir işlvniş riçimi olry qüvnlvnvn}

(17)

4551 zılı nun ilv z m. 68’qv vr ln iyi zvçimliy hrvyv{ ryımınqn zuçun oluşmzı için mvhil ‖3 xün‗ vylvnmiş{ir. 4551 zılı nun qvğişiyliğinqvn önuv “Esaret hali bittikten sonra kasten veya ihmal ile rir hıj’ana kena rir aiherî mahama hemep müracaaj ejmenepler” ve “Vajap huqujları qışarıiıpqa rir gemiqepf rir jannareqep anrı qüşüp je rir jürh harp gemiiipe kena ep nahıp Türhine {opioloiluğupa kena müjjefih rir hühûmej mahamlarıpa haijep kena ihmal ile müracaaj ejmenepler” ryımınqn rir zürv şr{ı oy{u. _``\ ianılı {apup ile “ülhe iıpırları qışıpqahi rir aiheri rirlihjef qepio kena haka aracıpqap herhapgi rir peqeple anrı qüşepler” ke “harp eiiri iken serbesj rırahılaplarıp” müru{ v{mvzi xvrvyvn zürv 3 xün olry rvlirlvnmiş, 3 xünün xvçirilmvzi qurumunq vlvm z m. 68 ypzmınq qvğvrlvnqirilmiş{ir.

on olry 4551 zılı nun ilv wilin zur |v zyvri mvmur olmzı qurumunq uvnın r{ırılmzın ilişyin ni{vliyli hl mqqv mv{ninqvn çıyrılmış{ır.

z m. 68, wirr zuçunu qüvnlvvn z m. 66’v xörv rğımzı rir zuç olmzın rğmvn, hvr iyi zuç ryımınqn yorunn huyuyi rrın rvnvrliği xö önünv lınqığınq, vlvmlvrin yrşılığı oln p{ırımlr rzınqyi orn{ızılıy xöv çrpmy{qır. i{vyim z m. 66’q vr ln wirr zuçunun {vmvl şvylinin uvzı 1 ılqn üç ıl yqr hpiz iyvn, z m. 68 zou{ uvnın hvm l{ hvm qv üz{ zınırını r{ırmy zurv{ilv, uvı üç ılqn rvş ıl yqr hpiz şvylinqv rvlirlvmiş{ir. üvnlvmv zomu{ norm qvnv{imi ilv nz hyvmvzi’nv xö{ürülmüş{ür. nz hyvmvzi, z m. 68’nin ririnui wıyrzının ‖‗ rvnqinin, zuç olry yrul vqilvn vlvmlv uvzı rzınq qvmoyr{iy rir {oplumq uxun xörülvrilvuvy qil bir qvnxvnin rulunmqığı xvrvyçvzi ilv ip{linv yrr |vrmiş{ir.47_Anayasa

vrinqvn wirr vqilvrvy, ru qurumq üç xünün xvçirilmvzi rnuı ülyvv wirr zuçunun oluşumu için v{vrli olup, wirr vqvn zyvr yişinin |{nın q rir rşy ülyvv xi{mvzinin zuçun oluşumun hvrhnxi rir v{yizi rulunmmy{qır. u nvqvnlv, ’qvyi rirliğinqvn 31.09.2007 xünü xönqvrilqiği çrşı ininqen qönmvvrvy wirr vqvn znığın, 10.07.2007 {rihinv yqr ırrız’{ ylqıy{n zonr rirliğinv {vzlim olmzı şvylinqvyi vlvminin, rnuı mvmlvyv{v wirr zuçu olry |zıwlnqırılmzınq huyuy yırılıy rulunmmy{qır.” ‖z.rx.3.., 25.01.2011, 69/69; zyvri rxı{ vrxizi, .: 25, .: 2011, z. 86-77).

47 _{nz hyvmvzi’nin 05.04.2005 {rih |v . 2004/100, . 2005/16; 19.11.2005}

{rih |v 25778 zılı vzmi v{v’qv ımlnmış{ır. “ - İİ ş|uru yrrı |v vylvri, işin vzzın ilişyin rpor, i{ir yonuzu z yurlı, qnıln nz yurllrı |v runlrın xvrvyçvlvri ilv qiğvr zm rvlxvlvri oyunup inuvlvnqiy{vn zonr xvrvği xörüşülüp qüşünülqü:

A - İ{ir onuzu urlın nlm |v pzmı

zyvri v nunu’nun 66. mqqvzinin ririnui wıyrzının ‖‗ rvnqinqv wirr zuçu, yı{’zınqn |v xörv|i iurı rulunmy orunq olquğu vrqvn iinzi olry l{ı xünqvn wl uylşmy olry {nımlnmış, 5090 zılı z ilv qvğişiy 68. mqqvzinin ririnui wıyrzınq q “şğıq ılı wiillvri işlvvn zyvr yişilvr, rnuı ülyvv yçmış zılry rir zvnvqvn rvş zvnvv yqr hpiz uvzı ilv uvlnqırılırlr” qvnilqiy{vn zonr rnuı ülyvv yçm vlvmlvri - rvn{lvrinqv qüvnlvnmiş{ir. Bunlardan itiraz konusu (A) bendinde herhangi bir nedvnlv iinli olz qhi, rnuı

(18)

ülyvv xi{mv müzqvzi rulunmyzıın ülyv zınırlrı qışınq üç xünü xvçirvnlvrin vlvmlvri, rnuı mvmlvyv{v wirr zılmış{ır. zyvri v nunu’nun 83. mqqvzinqv izv wirr, iin {vu|üü, rnuı mvmlvyv{v wirr |v zölvşvrvy wirr zuçlrını işlvvnlvr hyyınq yçy, yç{ığınqn l{ı hw{ içinqv yvnqiliğinqvn xvri xvlirzv ru zuçlrqn |vrilvuvy uvlrın rızın yqr inqirilvuvği önxörülmüş{ür. zyvri v nunu’nun 68. mqqvzinin ririnui wıyrzının ‖‗ rvnqi, “İinziz vatan huqu{lrınqn qışrı çıyn zyvri şhızlr xrurv{lvri xününqvn üç xün zonr” riçiminqv iyvn 4551 zılı z ilv ririnui wıyrq önxörülvn unzurlrq |v uv zürvzinqv rir qvğişiyliy pılmyzıın “vrhnxi rir nvqvnlv iinli olz qhi, rnuı ülyvv xi{mv müzqvzi rulunmyzıın ülyv zınırlrı qışınq üç xünü xvçirvnlvr” şvylinqv qvğiş{irilmiş{ir. u yurl pıln i{ir rş|uruzu üvrinv nz hyvmvzi’nin, 21.01.2004 {rihli |v : 2002/166, : 2004/3 zılı yrrıl zyvri v nunu’nun 68. mqqvzinin ririnui wıyrzının ‖‗ rvnqi, zuç olry yrul vqilvn vlvmlv uvzı rzınq qvmoyr{iy rir {oplumq uxun xörülvrilvuvy qil rir qvnxvnin rulunmqığı xvrvyçvzilv nz’nın 2. mqqvzinv yırı rulunry ip{l vqilmiş |v ip{l vqilvn yurlın nz’nın 13. |v 23. mqqvlvri önünqvn inuvlvnmvzinv xvrvy xörülmvmiş{ir. u yrr vzmî v{v’qv ımlnmqn önuv zyvri v nunu’nun 68. mqqvzinin ririnui wıyrzının ‖‗ rvnqini qvğiş{irvn |v ürürlüğv xirvn 5090 zılı z ilv, zuçun unzurlrınq rir qvğişiyliy pılmqn ur{ qışın wirr zuçun uxulnuy hpiz uvzının l{ zınırı üç ılqn rir ıl inqirilmiş{ir. u zurv{lv, znın xvnvl |v mqqv xvrvyçvzinqv qv rvlir{ilqiği xiri, rnuı mvmlvyv{v wirr zuçunqn mhyum olnlrın ueza mahkumiyetinin sonucu olry üry ilhlı u||v{lvrinqvn çıyrm uvzı ilv uvlnqırılmlrı önlvnmiş{ir. vni qüvnlvmvv xörv qv, rnuı mvmlvyv{v wirr zuçunun mqqi unzuru, iinli |v rporlu olunz qhi v{yili mymlrqn ur{ qışın çıym ini almadan yasal |v z qışı ollrl ur{ qışın çıym |v ur{ qışınq üç xün xvçirmvqir. uçun mnv|i unzuru izv, ur{ qışın çıym için rı rir iin lınmzı xvrvy{iği rilinqiği hlqv ru iin lınmqn rilvrvy |v iz{vvrvy ur{ qışın çıym irqvziqir. Bu unsurun oluşup oluşmqığının hvr olq rxılmı pn mhyvmvuv qvğvrlvnqirilvuvği çıy{ır.

B - nz’ yırılıy orunu

ş|uru yrrınq, üryiv’nin {rw olquğu inzn hylrın ilişyin uluzlrrzı zölvşmvlvrqv, zvh{ hürriv{inin {vmvl hy |v öxürlüylvrqvn ririzi olry qüvnlvnqiği, {vmvl hy |v öxürlüylvrin xvnvl zınırlm zvrvplvrinin nz’nın 13. mqqvzi xvrvğinuv ylqırılmış olmzı nvqvnilv, nz’nın 23. mqqvzinqv qüvnlvnvn zvh{ hürriv{inin nuy övl zınırlm zvrvplvrilv zınırlnrilvuvği, ru mqqvqv övl zınırlm zvrvplvri olry zqvuv |{nqşlıy öqv|i, uv zoruş{urmzı |v yo|uş{urmzının önxörülqüğü, üry ilhlı u||v{lvri mvnzuplrının övl yonumlrının zö yonuzu olquğu qurumlrq nz’nın 68., 86., 129. ve 137. mqqvlvrinqv olquğu xiri övl qüvnlvmvlvrin pılqığı, nz’nın 23. mqqvzinqv zyvr yişilvrv ilişyin övl rir qüvnlvmv pılmqığı |v zyvr yişilvr çızınqn vy olry hvrhnxi rir zınırlm xv{irilmvqiği, ru nvqvnlvrlv zvh{ hürriv{inv asker yişilvr çızınqn vy yızı{lm xv{irvn i{ir yonuzu yurlın, nz’nın 13. |v 23. mqqvlvrinv yırı olquğu ilvri zürülmüş{ür.

2747 zılı nz hyvmvzinin uruluşu |v rxılm zullvri yyınq nunu’nun 27. mqqvzinv xörv, nz hyvmvzi zlrın, ynun hüymünqv yrrnmvlvrin |v İç{üüğü’nün nz’ yırılığı yonuzunq ilxililvr {rwınqn ilvri zürülvn xvrvyçvlvrv qnmy orunq qvğilqir. İz{vmlv rğlı ylmy yoşulul rşy xvrvyçv ilv qv nz’ yırılıy yrrı |vrilvrilvuvğinqvn i{ir yonuzu yurl, ilxizi nvqvnilv nz’nın 39. mqqvzi önünqvn qv inuvlvnmiş{ir. nz’nın 13. mqqvzinqv, {vmvl hy |v hürriv{lvrin, ölvrinv qoyunulmyzıın lnıu nz’nın ilxili mqqvlvrinqv rvlir{ilvn zvrvplvrv rğlı olrak ve kanunla zınırlnrilvuvği, 23. mqqvzinin rvşinui wıyrzınq |{nqşın ur{ qışın çıym hürriv{inin |{nqşlıy öqv|i q uv zoruş{urmzı |v yo|uş{urmzı zvrvrilv