T
5"E/
< ? 3 l¿ Ç ^ » 1 ) 6 1
CUMHÜBTFEl
»ıı=nmmnmmımtm ım ıwwınwwmHmwwwnw nHmtı»HwwtwtımniHwww«w»HH»wwn»3nı
I
G Ü N Ü N K O N U L A R I
|
III|=İIIIIIIIIIflltlllHl((l!«!llimillllll(IIiniHIIIIIIIffHIIVimftllIIIIIII«llllllIIIIIIIIIIII||f|lt|fll«||IIIIIIl=llll
İstanbul Belediye Başkanları
r
îs ta n b u lu n fe th in d e n so n ra B eled iy e h iz m e tle r i k a d ıla r ta r a f ın d a n g ö rü lm e y e b a şla m ıştı. Bu ilk d e v ird e İs ta n b u l şe h ri B eled iy e u m u ru n u gör m ek h u su s u n d a (D e rs â a d e t ve b ilâ d-ı salise n a m iy le ) d ö rt k a za y a ay rılm ış tı. B u d ö rt k aza da k ırk şu b ey e b ö lü n m ü ş b u lu n u y o rd u . Bu te ş k ilâ tın D aşında İs ta n b u l E fen d i si ve K adısı b u lu n u r ve d o ğ ru d an d o ğ ru y a S a d a re t m ak a m ın d a n e m ir a lırd ı. Ş e h rin bazı h u s u s la r d a v a lisi, h â k im i ve b e le d iy e re i si İs ta n b u l K ad ısı idi. B ılâd-ı selâ- se d e n ile n Ü s k ü d a r, G a la ta ve E- y ü p k a d ıla rı da b u lu n d u k la r ı m a h a lle rin m u ta s a r r ıf la r ı v ey a d aire m ü d ü r le r i h ü k m ü n d e id ile r (1) .19. a sra k a d ar, d ev am e d en b u u s u ld e n so n ra II. M a h m u t y en içe r ile r i k a ld ırın c a b ir v a zifesi de be le d iy e iş le rin e b a k m a k o lan îh ti- sap N e z a re tin i k u rm u ş tu
19. a s ır A v ru p a ile tem a sım ızın a r ttır ıld ığ ı v e İçtim aî h a y a tım ız d a B a tı u s u lle rin in gen iş ö lçü d e k a b u l ve ta tb ik ed ild iğ i b ir d e v ird ir. B ilh a ss a T a n z im a t F e rm a n ın ın ilâ n ın d a n so n ra id a re sistem im izd e de esaslı d e ğ iş ik lik le r y a p ılm ış tı. B u s ıra d a v e 1854 y ılın d a İ s ta n b u l’da I h tis a p N e za re ti y e rin e Ş e h re m a n e ti k u r u lm u ş tu . Ş e h re m in in in y a n ı n a iki m u av in v e rilm iş ve İs ta n b u l a h a lisi ile esn a fın ın ile r i g e le n le rin d e n m ü re k k e p ( Ş e h ir M eclisi ) ism iy le de b ir m ec lis k u ru lm u ş tu .
îs ta n b u ld a bu yeni B e le d iy e teş k ilâ tı h a k k ın d a k a le m e a lın m ış bu lu n a n M eclis-i Âli-i T a n z im a t m az b a ta s ın d a B eled iy e te ş k ilâ tın ın ba şı b u lu n a n Ş e h re m in i de şö y le ta rif, e d iliy o rd u : ( D ira y e t ve m alû- m at-ı m a tlû b e ve sıfat-ı m em d u h a v e m u te d ile a s h a b ın d a n ...)
B u n d an so n ra b u v a s ıfla ra m alik o ld u ğ u k a n a a ti ile İs ta n b u l Ş ehre- m a n e tin e tâ y in le r y a p ılm a y a baş la n m ış v e ta b iî h e r d e fasın d a (sıfa tı m e m d u h a v e m u te d ile ) a sh a b ın d an , d ira y e t v e . m a lû m a t sa h ib i b ir z a t b u lu n m a k m ü m k ü n o lam a m ış tır.
Ya za n:
î
|
Halûk Y. Şehsuvaroğlu
j
R a h m e tli O sm an N u ri E rg in (İs-ta n b u l Ş e h re m in le ri) a d lı e se rin d e T a n z im a tla b a ş la y a n İs ta n b u l Be le d iy e te ş k ilâ tın ı g ü n ü m ü ze k a d a r y ed i d e v ir için d e m ü ta lâ a e tm e k te d ir. M ü e llifin ü ç ü n cü d e v ir o la ra k g ö ste rd iğ i B irin c i M e ş r u t i y e t d e v rin d e ilk d e fa M e clisten b ir Be le d iy e K a n u n u ç ık m ış ve îs ta n b u l- d a G arp b e le d iy e le ri ta r z ın d a b ir te ş k ilâ t k u r u lm u ş tu r .D ö rd ü n c ü d e v ir o la n 1879 - 1904 a ra s ı is tib d a t v e m u tla k iy e t dev r i n i n . en şid d e tli z am an ın a r a s tla m a k ta d ır. Ve 28 sene s ü re n b u d e v ir de an cak 3 Ş e h re m in i g elm iş, b u n l a r da şe h ird e b e lli b a ş lı b ir hiz m e t y a p a m a m ış la rd ır. A y n ı e se rd e b eşin ci d e v ir o la ra k 1904 - 1913 y ıl la r ı a ra sı g ö s te rilm e k te v e b u de v ird e beş yıl k a d a r Ş e h re m in liğ in - d e b u lu n a n T ev fik B ey in e slâ fın a n a z a ra n bazı ic r a a tta b u lu n d u ğ u k a y d o lu n m a k ta d ır.
A ltın c ı d e v ir 1913 - 1922 y ılla r ı a- ra sm a r a s tla m a k ta d ır . B eled iy e K a n u n u n u n d e ğ iş tirilm e s i y irm i d ai re ad ed in in d o k u za in d irilm e s i, m er k e z iy e t u su lü n ü n ta tb ik i, R ü su m u B e le d iy e K a n u n u n u n n e ş ri b u d e v re te s a d ü f e tm e k te d ir. B u d e v ird e C em il P a ş a n ın açtığ ı ü m ra n y o lu n u U m u m î H a rb in z u h u ru k a p a tm ış v e h a r b d ev am e ttiğ i m ü d d e tç e P a ş a y ı b u y o ld a ta k ip e d en o lm am ış tır . Bu d e v re için d e C em il P a ş a b ir d e fa d a h a Ş e h re m in liğ in e g e tiril m iş, fa k a t b u ik in c i v a zifed e , teş v ik ve y a rd ım g ö rm ed iğ i için bi rin c i m u v a ffa k iy e ti g ö ste rem em işti. Y ed in ci d e v ir 1922 den b a ş la m a k ta d ır . B u d e v re için d e İ s ta n b u l dev le t m erk e zi o lm a k ta n çık m ış, C u m h u r iy e t ilâ n o lu n m u ş v e H a y d a r B ey in Ş e h re m in liğ i b ü y ü k b ir fa a liy e t v e m u v a ffa k iy e t için d e geç m iş tir.
îs ta n b u ld a B e le d iy e te ş k ilâ tın ın k u ru lu ş u n d a n C u m h u riy e te k a d a r e lli iki Ş e h re m in i işb a şın a gelm iş tir. İ s ta n b u l’u n d e v l e t m e rk e z i o lm a k ta n ç ık ışı v e C um h u r iy e tin ilâ n ın d a n g ü n ü m ü z e ka- d â r ise s ıra s iy le şu z e v a t Ş e h re m in i ve B e le d iy e R eisi s ıfa tiy le h izm e t g ö rm ü ş le r d ir : A li H a y d a r Bey 11.44923 - 8.6.1924. ¡F ahrettin B ey ( V e k il) 9.6.1924 - 14.6.1924. R aşit Bey 15.6.1924 - 24.9.1924. H üsey in H ü s n ü B ey (V e k ili. 25.9.1924 - 16.11.1924 S ü İe y m an S am i Bey 17.11.1924 - 23 12.1927. M ith a t B ey 24.12.1927 . 11.7.1928 M u h ittin Ü s tü n d a ğ 14.7 1928 - 4.12.1938 D o k to r L û tfi K ır d a r 6.121938 -24.6.1949 O rd in a ry ü s P ro fe s ö r D o k to r F ah r e ttin K erim G ökay 2410.1949 -25 11.1957 K em al H a d im li (V e k il) 12.71957 5.10.1S57 M üm taz T a rh a n 2.1.1957 - 15.2.1958 E th em Y e tk in e r 7.5.1958 . 11.71958 K em al A v g ü n 11.7.1958 - 27.5.1960 K u rm a y A lb a y Ş efik E re n s u 27 5.1960 - 24.91960 K u rm a y . A lb a y V a h it G ü ık a n 24 9.1960 - 6.2.1961 T ü m g e n e ra l R efik T u lg a 6.2.1961 - 26.21962 K u rm a y Y a rb a y T u rh a n E rtu ğ 26.2.1962 . 5 3.1962 V a h N iyazi A kı (V e k il) 5 3.1962 -16.3.1962 P ro fe s ö r K â m ra n G ö rg ü n 16.31962 - 30.1.1963
V ali N iy azi A kı (ik in c i v e k â le t) 311.1963 - 28.2.1963 e k a d a r 28.2.1963 te n b u g ü n e k a d a ı N ec d e t U ğ u r (2) B ü tü n b u d e v ir le r için d e ih tisa p ağası y e Ş e h re m in i o la r a k H üsey in Bey, Ş e h re m in i C em il P a şa , Ş e h re , m in i H a y d a r Bey, İ s ta n b u llu la r ın u n u ta m ıy a c a ğ ı çok fa a l v e d e ğ erli B e le d iy e -B a ş k a n la rıd ır. H â tıra la r ı h a lk ın g ö n lü n d e h â lâ y a ş a m a k tad
ır-1 — Osman Nuri Ergin. İstanbul Şehreminleri.
2 — Bu son malûmatı Belediye Müfettişi Erdoğan Tiizün lütfetti Teşekkür ederim.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi