^âfSm^UcmiDiGnetı
KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINLARI : 1047
IBRAHIM NECMI
DİLMEN
Doç. Dr. Kâzım YETİŞ
Kapak Düzeni: Saım Onan
ISBN 975-17-0372-7
® Kul1ür Bakanlığı. 1989_____________ Onay 16 1.1989 tarih ve 928.1-196 sayı Birinci baskı
Baskı sayısı: 15.000 Ofset Repromat ANKARA
ONSOZ
İbrahim Necmi Dilmen, Cumhuriyet devrindeki dil çalışmala rında büyük hizmetler yapmış bir şahsiyettir. H arf İnkılâbı nın yapılması, yeni harflerin öğrenilmesi ve Türkçe’nin sadeleşme sinde b ir hizmet eri çalışkanlığı ve sadakatiyle gayret göstermiş, senelerce Türk D il Kurumu'nun genel sekreterliği görevini yü k lenmiştir. Fakat bugüne kadar hakkında hemen hiçbir çalışma yapılmamış ve âdeta unutulup gitmiştir.
Bilindiği gibi, Türk dili üzerinde düşünme, dilin sadeleştirilmesi, zenginleştirilmesi, gramer ve sözlüğünün yapılması yolundaki ça tışmalar Tanzimat'tan sonra, geçmişteki ihm ali unutturacak bir hız kazanır. Fakat Türkçe’nin asıl devletin meselesi olması hadi sesi Cumhuriyet devrinde ve Atatürk'ledir. Bu konuda A tatürk- ün dâima yanında bulunmuş olan İbrahim Necmi D ilm eni bu unu tulmuştuk köşesinden çıkarıp Türk okuyucusuna tanıtmak istedik. 13 sene Türk D il Kurum u’nun genel sekreterliğini yapan yaza rımız, Kurum’un 1932-1945yılları arasında takdir de tenkit de edi lebilecek olan bütün faaliyetlerinde söz sahibidir. Onun dil ko nusundaki aktivitesi; çeşitli liselerdeki edebiyat ve edebiyat tari hi öğretmenliğini, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ndeki “ Ural-Altay D illeri Mukayeseli Grameri" ve “Nazariyât-ı Edebivye” derslerinde yaptığı müderris muavinliğini, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ndeki Türk D ili ve Edebiyatı hocalı ğını, 10 sene devam eden m illetvekilliğini, çeşitli gazetelerdeki
yazarlık ve yazı işleri müdürlüğünü gölgelemiştir. Çünkü o, Harf İnkılâbı 'ndan itibaren kendini bütünüyle dil meseleleri içinde bul muş ve hayatını buna adamıştır.
Biz de, onun daha çok bu cephesi üzerinde durduk. Çok fazla bilgi bulamadığımız hayatını. Cumhuriyet Türkiyesindeki dil ça lışmaları içerisinde değerlendirdik.
Eserlerinden parçalar seçerken onu bugünün okuyucusuna ta nıtabilecek olan parçaları seçmeyi uygun bulduk, en azından buna dikkat etmeye çalıştık. Bununla beraber, yaptığımız bu seçme lerde, geçmişin münakaşalarını bugüne taşıyacak parçaları alma mayı daha faydalı bulduk. Fakat okuyuculara b ir fik ir vermesi bakımından, b ir zamanlar Türk k ü ltü r hayatını ve bu meyanda yazarımızın çalışmalarını işgal eden Güneş-Dil Teorisi ile ilg ili ya zılarından bu teoriyi anlatabilecek birkaç örnek almayı lüzumlu gördük. Seçtiğimiz her metnin sonuna, şayet o metinde bugün için kullanılm aktan düşmüş kelim eler varsa, onların mânâlarını koyduk. İbrahim Necmi şâir değil. Fakat elimize geçen tek şiirini de almamazlık edemedik.
Ö n s ö z ...V
!. İbrahim Necmi Dilmen’in Hayatı ve Eserleri... 1
Eserleri... 10
Tarih-i Edebiyat Dersleri...10
Türkiye’de Tütün Meselesi...11
Türkçe Okuma Yazma Dersleri vb... 12
Yeni Türkçe Gramer Hakkında Bir Kalem Tecrübesi... 13
Küçük Türkçe Gramer ... 13
Türkçe Gramer... 14
Abdülhak Hâmid ve Eserleri... 15
Türk Dil Bilgisi Dersleri... 16
Tanzimat Edebiyatı Tarihi Notları... 17
İbrahim Necmi Dilmen’in Gramerciliği... 19
İbrahim Necmi Dilmen’in Edebiyat Tarihçiliği... 21
İbrahim Necmi Dilmen’in Kitap ve Makaleleri... 23
İbrahim Necmi Dilmen’den Bahseden Ansiklopedi, Kitap ve Yazılar... 27
II. Eserlerinden Örnekler... 29
Edebiyat Tarihinin Mahiyeti... 29
Eski Edebiyatta Edebî Mektepler... 34
Millî Edebiyat Cereyanları... 35
Kelimede Vurgu... 37
Sözde Doğruluk ve Güzellik...44
Gazi... 49
Sâmih Rifat... 50
Gılgamış Hikâyesi ve Gösterdiği Edebî Varlık...57
T.D.T.C. Bir Yıl İçinde Neler Yaptı?...63
Dil Nedir?...71
Ses Nedir?...78
Güneş-Dil Teorisinin Ana Kanunları ve Analiz Yolları....82
Güneş-Dil Teorisi Üzerine Birkaç Sual ve Cevapları... 95
Gülmek... 104
Cezmi'de Şahıslar ve V akalar...106
Namık Kemal’in Romancılığı... 108
Alfabemizde Eksik Harf Var mı?... 110
