ilk türk filmleri gösterileri
T U R K
-r-r-s¡MJ9<«
SİNEMASININ
• • • •6 4.VIIDONUMU
KUTLANDI
ürk Sineması’nın 64.T
kuruluş yıldönümü, A- tatürk Kültür Merkezi Sanat ve Çocuk Sine ması salonunda ilk Türk film lerinden üç tanesinin gösteri siyle kutlandı. Kültür Bakanlı- ğı’na bağlı olarak yeni kuru lan İstanbul Film Yapım Gös terim Merkezi’nin katkısıyla düzenlenen yıldönümü töre-ı nlnde ilk Türk konulu film örneklerinden «Binnaz», «Mü- rebbiye», «Bican Efendi Vekil harç» gösterildi. 64 yıl öncesi nin bu ilkel sinema örneklerini bugünün çağdaş tekniğiyle kı yaslayan izleyiciler arasında şaşkınlık uyandırdı.
Türk Sineması’nın başlangıcı, sinema tarihçilerince Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı 1914 yılı olarak belirlenmiştir.
Birinci Dünya Savaşına katıl dığımız 11 kasım 1914 tarihin den üç gün sonra 14 kasım 1914’te Rusların' Yeşilköy’e diktikleri Ayastefanos anıtının yıkılışına iiişkin «Ayastefanos Abidesinin Yıkılışı» adlı Fuat Uzkınay’ın kamerasıyla çeki len film, Türk Sinema Tarihi'- nin de başlangıcı olmaktadır. Türk sinemasının ilk konulu filmleri ise «Leblebici Horhor»
(1916), «Himmet Ağanın İzdi vacı» (1917), «Mürebbiye» (1919) ve «Binnaz» (1919) dır. Savaş yıllarının zor koşulları içinde ise film çekmeyi kimse düşünmemiştir. Savaş sonrası çekilen «Bican Efendi Vekil harç» güldürüsü ise 1921 tari hini taşımaktadır.
Türk sinemasının 64. yıldönü mü gösteri dizisine alınan
«Malul Gaziler Cem iyetinin iki yapımından «Binnaz», Yu suf Ziya Ortaç’ın ayni adlı ya pıtından Ahmet Fehim - Fazlı Necip yönetiminde sinemaya uygulanmış, görüntü yönet menliğini Fuat Uzkınay yap mıştır. Oyuncuları Matmazel Blanche, Hüseyin Kemal Gür- men, Rana Dilberyan, Hakkı Necip, İsmail Zahit, Eliza Bi- nemeciyen, Ekrem Oran’dır. İkinci film «Mürebbiye» ise Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ay ni adlı yapıtından Ahmet Fe him yönetiminde sinemaya uy gulanmıştır. Görüntü yönetme ni Fuat Uzkınay’dır. Oyuncu lar Raşit Rıza, Behzat Butak, Şahap rtıza, İsmail Zahit, Ma dam Kalietâ, Bayzar Fasulyeci- yan'dır. Bir Fransız mürebbi- yesinin ahlâk dışı öyküsü için de «işgal devletleri»nin eleş tirisini yapan «Mürebbiye»nin oynatılması sırasında İstan bul’da olaylar çıkmış, film sansürü ilk kez bu filmde uy gulanmış, filmin Anadolu'da oynaması da yasaklanmıştır. «Bican Efendi Vekilharç» (Şarlo) filmlerinden esinleni lerek ilk yerli komik tipi yara tılan film olarak sinema tari hinde yerini almıştır. Yönet menliğini Şadi Fikret Karagöz- oğlu’nun yaptığı filmin başlıca rollerinde Şadi Fikret Kara- gözoğlu, Şehper Karagözoğlu, İ. Galip Arcan, Behzat Butak, Nurettin Şefkati oynamışlar dır.
Atatürk Kültür Merkezinde bu yıl ilk kez Kültür Bakanlı- ğ ı’nın girişimiyle yerli ve ya bancı film gösterilerine de yer verilmektedir. Kültür Bakanlı ğı Sinema Dairesi İstanbul Film Yayım ve Gösterim Mer- kezi'nin hazırladığı bir prog ram uyarınca düzenlenen gös teriler arasında bu yıl 15. An talya Sanat Şenliği Altın Por takal Film Yarışmasında ilk üç dereceyi paylaşan «Ma den», «Selvi Boylum Al Yaz malım», «Fırat’ın Cinleri» filmleri yer almıştır. Yönet men, yapımcı, senaryocu ve oyuncuların da katıldığı gös teriler ilgi uyandırmış ve si nemaseverler tarafından ilgiy le izlenmiştir. Atatürk Kültür Merkezi film gösterileri ara sında yabancı ünlü sinema ya pıtlarına da rastlanmaktadır. «Saçlarda Yıldız Gözlerde Yaş» adlı Bulgar filmi, «Yük seliş» adlı Sovyetler Birliği yapıtı bunlar arasında bulun maktadır.
Ülkemizde gösterilme olanağı
bulunmayan Bolşoy Balesi’ne ilişkin Sovyet filmlerine de yi ne Atatürk Kültür Merkezi gösteri programında yer veril miştir. Bu Bale filmleri arasın da «Spartaküs», «Korkunç İ- van», «Anna Karenina», «Ku ğu Gölü» adlı klâsikler bulun maktadır. Gösteri programı Alman ve Amerikan sineması nın örnekleriyle sürdürülmek tedir. 1979 yılı içinde de ülke mizde tanınmamış ülkelerin filmlerinin gösterilmesine o- lanak tanınacaktır.
Atatürk Kültür Merkezi’nde kültürel ve belgesel film ça lışmalarının tanıtılmasına da olanak sağlanmaktadır. Üni versite Film Merkezi’nin ya pıtları bir dizi programda si nemaseverlerin ilgisine sunul muştur. İstanbul Üniversitesi Film Merkezi yöneticisi Aziz Albek'in yapıtları, gösterilen filmler arasındadır. Bu film ler den başlıcaları şunlardır: «Yufka Ekmeği», «Beyaz Pey nirin Yapımı», «Modern Tür kiye’de Çakmak Taşı İşçiliği», «Karagöz’ün Dünyası», «Çini Yapımı», «Çini’nin Türkiye’de ki ve dünyadaki yerinin anla tıldığı bu belgeselde geçmiş yüzyıllardan kalma çinilerimi zin tanıtılması da yapıta ayrı bir değer kazadırmaktadır. Sa bahattin Eyüboğlu’nun anısına Kütahya Çini Atelyesi ve Kon ya Karatay Çini Müzesinde çevrilen bu film, yabancı ülke televizyonlarına da gönderile cektir.
Kendi kaderine terkedilmiş o- larak bir kenara bırakılmış Türk Sineması’na ilk kez 1978 yılında resmi bir kuruluş, Kül tür Bakanlığı sahip çıkmış ve Atatürk Kültür Merkezi’ni eski Türk yapıtlarına açarak gecik miş bir işlevi yerine getirmiş tir. Ancak ilgililer bunun ye terli olmadığını, devletin sine maya gerekli ilgisini göster menin zamanının çoktan gelip geçtiğini söylemektedirler. Yerli sinema çevreleri, 64 yıl dan bu yana ihmal edilmiş Türk sinema sanatı ve endüs trisinin devletçe kalkındırıl ması gerektiğini, kaliteli film yapan filmcilere kredi sağlan masını, dış ülkelere satılan filmler için prim esasının ge tirilmesini, negatif film ithali için kolaylık sağlanmasını ve hâlâ başıboş durumda bulunan Türk sinemasının devlet tara-' fından korunmasını istemekte dirler.
31
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a To ros Arşivi
