KÜLTÜR BÖLGELERİ ve TÜRK KÜLTÜRÜ
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde dünyadaki büyük kültür bölgelerinin özelliklerini ve Türk Kültürü’nün genel özelliklerini öğreneceksiniz.
Kazanım: 11.3.2. Farklı kültürel bölgelerin yeryüzünde yayılışına etki eden faktörleri açıklar.
Kazanım: 11.3.3. Türk kültürünün yayılış alanlarını
bölgesel özellikler açısından analiz eder.
KÜLTÜR BÖLGERİNİN
OLUŞUMU ve DAĞILIŞI
KÜLTÜR
Toplumsal gelişme süreci içerisinde oluşan,
bir topluma veya halk topluluğuna özgü
sanat eserleri, inanç, dil, din, düşünce,
tutum, davranış, örf, âdetler gibi maddi ve
manevi değerlere kültür denir.
KÜLTÜR OCAĞI
Bir kültürün doğduğu, ortaya
çıktığı ve dünyaya yayıldığı yere
kültür ocağı denir.
KÜLTÜREL MİRAS
Geçmişten günümüze kalan anıt, mabet,
heykel, kale, saray, şehir gibi somut tarihi
ve sanatsal değerler ile dil, din, ahlak
kuralları, geleneksel müzik, geleneksel
dans, örf ve adetler gibi soyut değerlere
kültürel miras denir.
Dünyadaki Büyük Kültür Bölgeleri
(Tümertekin, E., 2016)
Batı (Avrupa) Kültür Bölgesi
Kapladığı alan bakımından dünyanın en büyük kültür bölgesini oluşturmaktadır. Coğrafi keşiflere kadar sadece Avrupa’yı kapsayan bu kültür; daha sonra Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda’yı içine alarak dünyanın diğer kültür bölgelerini etkilemiştir. En yaygın din ise Hristiyanlıktır.
Batı kültürünün en iyi temsilcisi Kanada ve ABD’yi içine alan Anglo-Amerika'dır.
İslam Kültür Bölgesi
Orta Doğu’da şekillenerek batıda Kuzey Afrika’ya, kuzeydoğuda ise Orta Asya’ya kadar geniş bir alana yayılmıştır. İslam kültürünün bu şekilde yayılmasında merkeze aldığı insanın bütün ihtiyaçlarına cevap verebilmesi; bilim, adalet, yardımlaşma vb. özellikleri ön planda tutması etkili olmuştur.
Latin Amerika Kültür Bölgesi
Latin Amerika Kültür Bölgesi, Orta ve Güney Amerika ile Karayip Adaları'nın tamamını içine almaktadır. Bu kültür bölgesinin oluşmasında İspanya ve Portekiz'in büyük katkısı vardır.
Slav-Rus Kültür Bölgesi
Slav-Rus Kültür Bölgesi, Doğu Avrupa’dan Kuzey Asya'ya kadar çok geniş bir alanı içine almaktadır. Bu kültür, İskandinav ve Bizans kültürlerinden etkilenmiştir.
Afrika Kültür Bölgesi
Etnik, dil ve din özellikleri bakımından çok çeşitli toplumların bulunduğu bir kültür bölgesidir. Bu kültür bölgesindeki alt kültürlerden bazıları; 19. yüzyıla kadar çöller, yağmur ormanları vb. koşullar nedeniyle izole olmuşsa da sonradan diğer kültürlerden büyük oranda etkilenmiştir.
Doğu Kültür Bölgesi
Dünya nüfusunun yaklaşık yarısının yaşadığı Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya'da yayılış göstermektedir.
Bölge; uzun bir medeniyet tarihine, yoğun ve hızla artan bir nüfusa, geleneksel ve kırsal ağırlıklı bir toplum yapısına sahiptir. Bu bölgede Çin, Hint, Pasifik Kültür Bölgesi gibi alt kültürler bulunmaktadır.
Çin Kültür Bölgesi
Eski medeniyetleri barındırması nedeniyle
zengin bir kültürel birikime sahiptir. Beşerî
ilişkilerin oldukça önemli olduğu bu
kültürde insanlar, Konfüçyüs’e ait öğreti
ve geleneklere sıkı sıkıya bağlıdır. Etnik
bakımdan çok farklı toplumları içinde
barındıran bu kültür bölgesinde en yaygın
inanış biçimleri Konfüçyanizm ve
Budizm'dir.
Diğer kültür bölgeleri kadar geniş bir alana yayılmamasına rağmen nüfus miktarı bakımından dünyanın en önemli kültür bölgelerinden birini oluşturmaktadır. Hint kültürü, dünyanın en eski medeniyetlerinden olan Hint medeniyetinin devamı şeklinde olup Hinduizm etrafında şekillenmiştir.
Hint Kültür Bölgesi
Pasifik Kültür Bölgesi
Pasifik Okyanusu'ndaki Melanezya, Mikronezya, Polinezya gibi binlerce adadan oluşmaktadır. Dünyanın en az nüfuslu ve diğer kültürlerden daha az etkilenen bu kültür bölgesi, Avrupalıların bu adaları keşfine kadar başka kültürlerden izole kalmıştır.
Dünyanın farklı bölgelerinde çeşitli kültürler oluşmuştur. Aşağıdaki haritadan ve görsellerden yararlanarak numaralarla belirtilen noktalı yerlere gelebilecek kültürlerin isimlerini yazınız.
Slav-Rus Hint İslam
Afrika Slav-Rus Türk
Latin Amerika Japon Batı(Avrupa)
TÜRK KÜLTÜRÜ
TÜRK KÜLTÜRÜ
Türk kültürü Orta Asya’da ortaya çıkmış ve bu bölgenin doğal şartlarına bağlı olarak şekillenmiştir.
Bu nedenle Türk kültürünün kültür
ocağı Orta Asya’dır.
Türk Kültürünün Genel Özellikleri
Çok köklü ve eski olması Çok köklü ve eski olması
Hem göçebe hem yerleşik özellikler taşıması Hem göçebe hem yerleşik özellikler taşıması Tarım ve hayvancılığın çok önemli olması
Tarım ve hayvancılığın çok önemli olması
Karasal iklime ait maddi ve manevi ögeler taşıması Karasal iklime ait maddi ve manevi ögeler taşıması
İnsan sevgisini ve dünya barışını temel alması İnsan sevgisini ve dünya barışını temel alması
Birçok farklı kültürden etkilenmesi ve onları etkilemiş olması
Birçok farklı kültürden etkilenmesi ve onları etkilemiş olması
Orta Asya Türk kültüründe konargöçer yaşam tarzı ile hayvancılık faaliyetleri, bölgedeki iklim
ve bitki örtüsünün bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. “Bozkır kültürü” olarak da adlandırılan
Türk kültüründe çadır, at ve demirin önemi büyüktür.
Türkler, halı ve kilim dokumada ilerlemiş ve bu sanatın günümüze kadar ulaşmasını sağlamıştır.
Göktürk alfabesiyle yazılan Orhun Kitabeleri,
Türkçenin ilk yazılı örnekleri olması açısından Türk
kültüründe ayrı bir öneme sahiptir.
Selçuklu kümbeti (Bitlis) Osmanlı çeşmesi (İstanbul)
Türk kültüründe göçebe yaşam tarzı ile ortaya çıkan çadır yapma sanatı, daha sonra
mimaride kubbe ve yuvarlak kümbet anlayışının ortaya çıkmasını ve gelişmesini
sağlamıştır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte İslam mimarisi önemli bir
aşama kaydetmiştir.
TÜRK DÜNYASI
Türk kültürünün en önemli unsurunu oluşturan Türk dili, bugün dünyanın birçok ülkesinde konuşulmaktadır.
Türk milletinin barışçıl ve birleştirici bir medeniyete sahip olması, kültürünün geniş bir coğrafyaya yayıl- masını sağlamıştır.
Aşağıdaki görsellerde yer alan Türk kültürüne ait unsurların neler olduğunu noktalı yerlere yazarak soruları cevaplayınız.
Kilim Kervansaray Güreş
Medrese Türk Kahvesi Lale
Osmanlı Evleri Köprü Ebru Sanatı
Cirit Demircilik Çadır (Otağ)
• Bu kültürel değerlerden hangileri Türk kültürünün ocağı olan Orta Asya Türk kültüründen miras kalmıştır?
• Türklerin yerleşik hayata geçmesi ve İslamiyet’i kabulüyle birlikte hangi kültürel değerler ortaya çıkmıştır?
• Hangi kültürel unsurlar Türk kültüründe ticari faaliyetlerin yapıldığını göstermektedir?
• Orta Asya ve Anadolu dışında Türk kültürüne ait eserlerin görülebileceği ülkelere üç örnek veriniz.
• Türk kültürünü yansıtan maddi ve manevi değerlere yaşadığınız çevreden örnekler veriniz.
Cevap: Kilim, Güreş, Cirit, Demirclik, Çadır, Cevap: Cami, Ev, Medrese, Kümbet, Hamam
Cevap: Kervansaray
Cevap: Azerbaycan, Kırgızistan Türkmenistan
Cevap: Cami, Türk Kahvesi, Güreş, Ebru Sanatı, Atçılık, Lale
