±'%,%.%+3%,á4e2+á%6Û.$%á9!,).,)+²á3!&2!."/,5á+!9-!+!-,!2á%6Ûád2.%ÙÛ.$%á
Ûaá-%+!.á$/.!4),!2)
±3)-0,)#)49á).á42!$)4)/.!,á452+)3(á(/53%²á!á#!3%á345$9á/.á).4%2)/2á&52.)3().'á/&á4(%á(/53%á/&á
+!9-!+!-,!2á).á3!&2!."/,5
4ONGUlá4OKOLá $/)á3ANAT dZ/RTAá !SYA´DAá GylEBEá BIRá TOPLUMá OLARAKá YAÝAYANá 4~RKLER á YAÝAMá VEá BA-RÏNMAá ALANLARÏá OLANá lADÏRLARDAKIá MEKhNSALá D~ZENI á YERLEÝIKá HAYATá TARZÏNÏá BENIMSEDIKLERIá!NADOLUáTOPRAKLARÏNDAáINÝAáETMIÝáOLDUKLARÏáKONUTLARDAáDAá S~RD~RM~ÝLERDIRá'ylEBEáK~LT~R~N~NáBUáBAÛLAMDAKIáGEREÛIáOLANáIÝLEVSELLIKá VEáYALÏNLÏKáyZELLIKLERIáISEáGELENEKSELá4~RKáEVLERININáIláMEKhNáOLUÝUMUNDAá yNEMLIáBIRáROLáOYNAMÏÝTÏRá'ELIÝIMáS~RECIáIlERISINDEá4~RKáEVIáPLANáTIPLERI á AYNÏáKAVRAMLARDANálÏKÏÝLÏáOLARAKáDEÛIÝIMEáUÛRAMÏÝ áGELENEKSELáYAÝAMáK~L-T~R~áVEáMAHREMIYETáESASLÏáMEKhNSALáyZELLIKLERINIáKORUMUÝTURá!NADOLU´NUNá lEÝITLIáByLGELERINDEáYAPÏMáYyNTEMLERIáVEáMALZEMELERIáFARKLÏLÏKLARáGySTER-MEKLEáBIRLIKTE áIláMEKhNáKURGUSUNDA áSOFAáVEáODALARDANáOLUÝANáHACIMLERá yNá PLANAá lÏKMAKTADÏRá /DALARá ARASÏNDAKIá BAÛLANTÏYÏá SAÛLAYANá BIRá MERKEZá OLANáSOFA áBULUNDUÛUáKONUMAáGyREáGELENEKSELá4~RKáEVLERININáSÏNÏFLANDÏRÏL-MASÏNDAáDAáROLáALMAKTADÏRá/TURMA áYEMEKáHAZÏRLAMA áYEME-IlME áUYUMA á YÏKANMAáGIBIáIÝLEVLERIáB~NYESINDEáBULUNDURANáODALARáISEáGELENEKSELáYA-ÝAMáÝEKLININáIZLERINIáTAÝÏMAKTADÏRá'ELENEKSELá4~RKáEVINDEáYAÝAMáTARZÏNÏNá GETIRISIáOLANáYALÏNLÏKáyZELLIÛININáYANSÏMASÏ áGEREKáIláMEKhNáOLUÝUMUNDA á GEREKSEáDONATÏLARÏNDAáGyZLENMEKTEDIR
Anahtar kelimeler: 'elenekSel 4~rk eVi il mekhn OlUÝUmU DOnatÏlar iÝ-leVSellik YalÏnlÏk
!BSTRACT
4UrkS WhO USeD tO liVe aS a nOmaDiC COmmUnitY in #entral ASia COntinUeD the SPatial OrDer theY aDOPteD in tentS -their liVinG anD Shelter SPaCeS- alSO aFter aDOPtinG a SettleD liFeStYle With the hOUSeS theY COnStrUCteD in AnatOlia 4he CharaCteriStiCS OF FUnCtiOnalitY anD SimPliCitY aS an eSSential neCeSSitY in the nOmaDiC CUltUre PlaYeD a maJOr rOle FOr inDOOr FOrmatiOn OF traDitiOnal 4UrkiSh hOUSeS $UrinG the DeVelOPment PrOCeSS DeSiGn tYPeS OF 4UrkiSh hOUSeS tranSFOrmeD On the BaSiS OF the Same COnCePtS anD the SPatial FeatUreS BaSeD On the CUltUre OF traDitiOnal liFe anD PriVaCY Were PreSerVeD #OnStrUCtiOn methODS anD materialS in VariOUS reGiOnS OF AnatOlia DiFFer hOWeVer the SeCtiOnS that COnSiSt OF SOFaS anD rOOmS are PrimarilY nOteD in interiOr DeSiGn 3OFa aS a hUB WhiCh COnneCtS the rOOmS tO eaCh Other alSO PlaYS rOle in the ClaSSiFiCatiOn OF traDitiOnal 4UrkiSh hOUSeS aCCOrDinG tO itS lOCatiOn 4he rOOmS FOr SittinG PreParinG FOOD DininG SleePinG anD BathinG eXPOSe traCeS OF the traDitiOnal liFe StYle A reFleCtiOn OF SimPliCitY aS a PrODUCt OF the liFeStYle in a traDitiOnal 4UrkiSh hOUSe iS nOteD On BOth inDOOr FOrmatiOn anD On FittinGS
+eY WOrDS: 4raDitiOnal 4UrkiSh hOUSe inDOOr FOrmatiOn FittinGS FUnCtiO-nalitY SimPliCitY
'IRIÝ
4~rk eVi 4~rklerin AnaDOlU´Da YerleÝik D~Zene GelmeleriYle Birlikte BU tOPraklarDa OlUÝmaYa BaÝlaYan AnaDOlU DÏÝÏnDa 4~rk etkiSinDeki BylGe-lerDe De Gyr~len 4~rklerin YaÝaDÏklarÏ kOnUtlarDÏr 4~rk eVinin OlUÝUmU AnaDOlU´Da BaÝlamÏÝ OlSa Da /SmanlÏ $eVleti DyneminDe AnaDOlU DÏÝÏnDa Da inÝa eDilmiÝ aYnÏ yZellikleri taÝÏYan kOnUtlar BUlUnmaktaDÏr 4~rk eVi kaVramÏnÏn VarOlUÝUnDa GyleBelikten YerleÝik D~Zene GeliÝin iZlerinin BU-lUnDUÛU D~Ý~nCeSi ynCelikle kaBUllenilmeSi Gereken GerleklerDen BiriDir "U BaÛlamDa 4~rklerin AnaDOlU´Dan ynCe YaÝamÏÝ OlDUklarÏ ASYa BylGe-Sinin COÛraFi YaPÏSÏ inCelenDiÛinDe YerleÝik Bir YaÝam Ýeklinin m~mk~n OlmaDÏÛÏ Gyr~leCektir "U neDenle 4~rkler AnaDOlU ynCeSinDe YaÝaDÏklarÏ BU BylGeDe GyleBe YaÝam Ýeklini BenimSemiÝlerDir $OÛal Olarak YaÝam alanlarÏ Olan laDÏrlarDaki D~ZenDen Ve her t~rl~ iÝleV Ve YaÝam Ýeklin-Den YerleÝik D~Zene GelilDikten SOnraki YaÝam alanlarÏ Olan kOnUtlar Da etkilenmiÝtir "UnUnla BeraBer AnaDOlU´Ya GeliÝ ynCeSinDe ÞSlam´Ïn kaBUl eDilmeSi De YaÝam Ýekli Ve DOlaYÏSÏYla YaÝam alanlarÏnÏn D~Zenini etkilemiÝtir AYrÏCa AnaDOlU´nUn FarklÏ BylGelerinDe BUlUnan FarklÏ iklimSel yZellikler 4~rk eVinin YaPÏm Ýekli Ve kUllanÏlan malZemeler alÏSÏnDan kenDi aralarÏnDa FarklÏlÏklar GyStermeSine neDen OlSa Da temel yZellikler DeÛiÝ-memiÝtir "Una Gyre 4~rk eVinin OlUÝUmUnDa 4~rklerin ASYa´Daki GyleBe YaÝam Ýekilleri ÞSlam Dininin YaÝam tarZÏna etkiSi Ve BylGenin COÛraFi kO-ÝUllarÏ ile iklimSel yZellikleri etkili OlmUÝtUr DenileBilmekteDir
4~RKá%VININá/LUÝUMáÛLKELERI
±4~rk eVinin en ynemli yZelliklerinDen Biri taSarlanmalarÏnÏn ilten BaÝla-maSÏ ilten DÏÝa DOÛrU GeliÝmeSiDir² "Una Gyre 4~rk eVinDe ynCe Ya-Ýam FOnkSiYOnlarÏ lyZ~mlenmekte YaYa-ÝamSal GerekSinimler karÝÏlanmakta Ve BU OlUÝUm DÏÝ kaBUÛa YanSÏmaktaDÏr %Stetik Bir kaYGÏ Yerine Gerlekli Bir YaklaÝÏmla Pratik Ve FOnkSiYOnel lyZ~mler ~retilmiÝtir "U Da 4~rk eVin-De YalÏnlÏk yZelliÛinin en BelirGin kaYnaÛÏ Olarak Gyr~leBilir
"ektaÝ 4~rk eVinin OlUÝUm ilkelerini ÝyYle SÏralamaktaDÏr 9aÝama DOÛaYa leVre kOÝUllarÏna UYGUnlUk
'erleklilik akÏlCÏlÏk Þlten DÏÝa lyZ~m Þl-DÏÝ UYUÝUmU 4UtUmSallÏk
4~RKá%VINDEá0LANLAMAáVEáÛlá-EKhNá/LUÝUMU
'elenekSel 4~rk eVleri BUlUnDUklarÏ BylGelere Gyre YaPÏm malZemeSi Ve UYGUlama Yyntemi Olarak FarklÏlÏklar GySterSe De Planlama Olarak
Genel-likle Ortak yZelGenel-likler taÝÏmaktaDÏr "U Byl~mDe GelenekSel 4~rk eVi Plan tiPlerinin inCelenmeSinDen ynCe BaZÏ tanÏmlamalarÏn YaPÏlmaSÏ YerinDe OlaCaktÏr 4~rk eVini OlUÝtUran Ve en temel mekhnSal yGeler Olarak kaBUl eDilen ±ODa² Ve ±SOFa²nÏn tanÏmlarÏ ÝU ÝekilDe YaPÏlaBilir:
4~RKá%VINDEá/DA
4~rk eVinDe BaÛÏmSÏZ Bir YaÝam alanÏ Olan ODa ile GyleBe laDÏrÏnÏn mekhn OrGaniZaSYOnU araSÏnDaki BenZerliklerinDen yt~r~ 4~rk eVinin kykeninin GyleBelik Dynemine DaYanDÏÛÏ Gyr~Ý~ ileri S~r~lmekteDir "U neDenle ODa 4~rk eVinin OlUÝUmUnDaki Ve BilimlenmeSinDeki en temel mekhnSal yGe Olarak nitelenDirileBilmekteDir
'yleBelik ÝartlarÏ laDÏrlarÏ YaÝama Birimleri Olarak BilimlenDirmiÝtir +~-l~kerman eV iV UY OYak kerek~ GerGe lerGe laDÏr letir GiBi iSimler Verilen BU YaÝam alanlarÏnÏ ÝyYle tanÏmlamaktaDÏr ±/rtaDa ateÝ Yeri Ya Da kOrlUk Denilen ateÝ YakaCak Yer BUlUnmaktaDÏr 'iriÝin tam karÝÏSÏnDa BUlUnan tyr Denilen Byl~m Genel Olarak Y~k Denilen SanDÏklarÏ hUrllar BOhlalar Ve heYBelerin DiZilDiÛi Bir alanDÏr 'iriÝin SaÛ taraFÏnDa SaBa De-nilen B~Y~k Bir kÏmÏZ tUlUmU BUlUnmaktaDÏr Ve BU alan liÛ DeDe-nilen Bir ParaVan ile aYrÏlmÏÝtÏr "UnUn YanÏnDa laDÏr SahiBinin kereVetli YataÛÏ BUlUnmaktaDÏr 4ek laDÏrlÏ ailelerDe OÛUl Ve Gelinin YataÛÏ SOl taraFtaDÏr 3aÛ taraFta YataÛÏn YanÏnDa DeÛerli eÝYalarÏn aSÏlDÏÛÏ Demir kaZÏk BUlUn-maktaDÏr 'iriÝin SOl YanÏnDaki kanatlar ~Zerine iSe eÛerler Ve kOÝUmlar aSÏlmaktaDÏr²
"UraDan GyleBelik DyneminDeki laDÏrlarÏn YaÝamSal FOnkSiYOnlarÏ tek Bir haCim ileriSinDe Yerine Getirmekte OlDUÛU Gyr~lmekteDir AYnÏ ZamanDa GyleBe tOPlUmUn YaÝam tarZÏ Ve Belirli DynemlerDe YaÝam alanÏ Olan la-DÏrlarÏn Yer DeÛiÝtirme ihtiYaCÏ neDeniYle kUrUlU BU D~Zenin OlaBilDiÛin-Ce iÝleVSel OlmaSÏ GerekmekteDir "U Da hem mekhnDa hem De mekhn ilinDeki kUllanÏm elemanlarÏnDa SaDelik Ve YalÏnlÏk anlamÏna GelmekteDir a~nk~ YaÝam alanÏ Syk~leCek Ve BaÝka Bir Yere taÝÏnarak YeniDen kUrU-laCaktÏr +~l~kerman´a Gyre 4~rk eVinDe ODalarÏn en ynemli yZellikleri ±kenDi BaÝlarÏna YaPÏ ilinDe Belirli eYlemleri karÝÏlaYan Birimler² Olmala-rÏDÏr ±'yleBelik DyneminDeki laDÏrlar GiBi her ODa OtUrma Yemek Yeme lalÏÝma Yatma GiBi eYlemlerin GerlekleÝtiÛi Bir OrtamDÏr Ve 4~rk eVinDeki ODa OrGaniZaSYOnU ile laDÏr araSÏnDaki BenZerlikler ÝU ÝekilDe SÏralanaBil-mekteDir²
2eSim 4~rk eVinDeki ODa OrGaniZaSYOnU ile laDÏr araSÏnDaki BenZerlikler "ektaÝ
aOk amallÏ Orta alan
/tUrma ilin Bilimlenen leVreSel alan
+aPalÏ kUllanma alanlarÏ Sekiler SanDÏklar Y~kler
)SÏtma laDÏrDa OrtaDa Olan OCak YaPÏDa Yana kaYmÏÝtÏr 2eSim
±/DalarÏn kUrUlUÝlarÏ Ve YaPÏ ilinDeki GyreVleri ÝyYle yZetlenmekteDir² +enDi BaÝlarÏna Belirli eYlemleri karÝÏlaYan B~t~nlerDir
Þl D~Zeni Belirli ilkelerle SÏnÏrlanDÏrÏlmÏÝtÏr
"U ilkeler tOPlUmSal yZelliklere BaÛlÏ Olarak OlUÝmUÝtUr "ir Ortak kUllanma alanÏ leVreSinDe D~Zenlenirler
"U Ortak alanÏn YaPÏ ilinDeki Yeri Ve DUrUmU iSe leÝitli etkilerle DeÛi-Ýimler GyStermiÝtir
±4~rk eVinDe ODa YaÝamla ilGili OtUrma Dinlenme Yemek haZÏrlama PiÝirme Yemek Yeme ÏSÏnma Yatma lalÏÝma GiBi t~m eYlemleri karÝÏ-laYaBileCek DOnatÏYa SahiPtir² +OnUtta BirDen FaZla ODa OlSa Da her Bir ODa BirBirinDen BaÛÏmSÏZ Olarak t~m BU YaÝamSal iÝleVleri Yerine Ge-tireBilmekteDir 4~rk eVinDeki YaÝam tarZÏnDan kaYnaklanan BU yZellik iSe mekhnDa BUlUnan BaZÏ DOnatÏlarÏn BirDen FaZla iÝleVe SahiP Olarak kUllanÏ-laCak ÝekilDe taSarlanmaSÏna neDen OlmaktaDÏr 'enellikle ODalar araSÏnDa FarklÏ FOnkSiYOnlar BUlUnmamakla BeraBer SOFanÏn kOnUmUna Gyre kyÝeYe Gelen ODaYa kyÝe ODa alan Olarak DiÛerlerine Gyre Daha B~Y~k Olan ODaYa Da BaÝODa DenilmekteDir +yÝe ODalar iki DÏÝ CePheYe SahiP OlUP Daha aYDÏnlÏk Ve manZaralÏDÏr
4~rk eVinDe ODalar kare Ya Da kareYe YakÏn DikDyrtGen ÝeklinDeDir AnCak YaPÏnÏn SOkaÛa Gyre Olan POZiSYOnU BU alÏDan SOrUn YaratSa Bile ~St kat-larDa lÏkmalar YaPÏlarak Yine DyrtGen Bilim elDe eDileBilmekteDir ±'elenekSel 4~rk eVinDe ODa Seki altÏ Denilen Bir GiriÝ Ve SerViS mekhnÏ Seki ~St~ Denilen eSaS OtUrma alanÏ ile ZeminDe Bir kOt FarkÏ YaratÏlarak kUllanÏm alanlarÏna aYrÏlmÏÝtÏr /DaYa Bir kyÝeSinDen Seki altÏna alÏlan Bir kaPÏDan Ve lOÛUnlUkla iline D~ZenlenmiÝ Bir GirintiDen GirilmekteDir 3eki altÏnDan Y~kSek Olan Ve ODanÏn B~Y~k Byl~m~n~ kaPlaYan OtUrma alanÏ Yani Seki ~St~ 4~rklerin Y~kSeltilmiÝ PlatFOrmlarDa OtUrma merakÏnÏ GyS-terir 3eki altÏna PaBUllUk Da DenilmekteDir %SaSÏnDa Seki YaÝama alanÏna UlaÝÏrken Zemin SeViYeSinin Y~kSeltilmeSiYle tOZ tOPraÛÏn taÝÏnmaSÏnÏ Da enGellemekteDir² 3eki altÏ FOnkSiYOnel Olarak ZeminDeki kOt FarkÏ ile aSÏl mekhnDan aYrÏlmakla Birlikte BaZÏ yrneklerDe aYnÏ hatta taVan Da D~-Ý~r~lerek GyrSel Olarak mekhnDan aYrÏlmaktaDÏr
4~rk eVinDe ODalarÏn Ve mekhnlarDa BUlUnan elemanlarÏn BOYUtlarÏ inSan yll~leri GyZ yn~nDe BUlUnDUrUlarak ÝekillenmekteDir /Da GeniÝlikleri kar-ÝÏlÏklÏ OtUran kiÝilerin hareketlerinin Ve SeSlerinin rahat alGÏlanaBileCeÛi ila metre araSÏnDaDÏr ±-ekhn D~ZeninDe kUllanÏlan SaBit S~rekli SeDirler Ve hareketli minDerler kiÝiler araSÏ UZaklÏklarÏn aYarlanmaSÏna Olanak tanÏ-maktaDÏr²
"UnUnla BeraBer mekhnDaki DOnatÏlarÏn kUllanÏm Y~kSekliÛi rahat UZana-Bilme meSaFeSinDeDir "OZDaYÏ´nÏn aktarÏmÏYla 4UrGUt´a Gyre ±+UllanÏm alanÏnÏn inSan BOYUtlarÏnÏ GelmemeSi ilkeSine Gyre ODaYÏ YataY Olarak ikiYe Bylen hat kaPÏ PenCere Ve DOlaPlarÏn ~St SÏnÏrÏnÏ OlUÝtUrmaktaDÏr Ve BU SÏnÏr inSanÏn UlaÝaBileCeÛi ~St SÏnÏr Olarak YaklaÝÏk metre Olarak BelirlenmekteDir²
"yYleCe ±4~rk eVinDe Ve ODaSÏnDa Gyr~len kUllanma alanlarÏnÏn inSan BOYUtlarÏnÏn DÏÝÏna lÏkmamaSÏ temel ilkeSi GyZle Gyr~leBilen Bir ~St SÏnÏr OrtaYa lÏkarmÏÝtÏr² "U DUrUm iSe 4~rk eVinDe iÝleVSelliÛin ne DereCe yn PlanDa tUtUlmUÝ OlDUÛUnUn GySterGelerinDen BiriDir
4~RKá%VINDEá3OFA
±"U Byl~m eVlerin BilimlenDirilmeSinDe lOk etkili OlmUÝtUr 3OFa ODalar araSÏ iliÝkilerin SaÛlanDÏÛÏ Bir Ortak alanDÏr "U alan eV ilinDeki DOlaÝÏmÏ SaÛlamakla Birlikte Bir ±tOPlanma± alanÏDÏr $OlaÝÏm DÏÝÏnDa kalan ke-Simleri OtUrmaYa aYrÏlmÏÝtÏr :amanla BU keSimler Daha Da yZelleÝmiÝ Ve eYVan Sekilik taht kyÝk GiBi kaVramlar OrtaYa lÏkmÏÝtÏr²
3OFANÎNá+ONUMUNAá'yREá0LANá4IPLERI
4~rk eVlerinin Plan tiPlerine Gyre SÏnÏFlanDÏrÏlmaSÏ ilk Olarak 3eDat (akkÏ %lDem taraFÏnDan YaPÏlmÏÝtÏr "U SÏnÏFlanDÏrma BUG~n De GelerliÛini kOrU-maktaDÏr Þl mekhn haCimleri Olan ±SOFa² Ve ±ODa²larÏn BirBirleriYle Olan iliÝkilerine DaYanÏlarak YaPÏlan BU SÏnÏFlanDÏrmaYa Gyre ±4~rk eVi Plan tiP-leri SOFaSÏZ Plan tiPi DÏÝ SOFalÏ Plan tiPi il SOFalÏ Plan tiPi Orta SOFalÏ Plan tiPi´Dir² "U Plan tiPlerinin yZellikleri iSe ÝyYleDir:
3OFaSÏZ 0lan 4iPi: AnaDOlU´nUn Daha lOk SÏCak iklime SahiP Olan Orta G~neY Ve DOÛU BylGelerinDe Gyr~lmekte Olan SOFaSÏZ Plan tiPinDe ODalar Yan Yana DiZilmiÝtir "ahleli Ve il aVlUlU Olan BU t~r eVlerDe ODalara DÏ-ÝarÏDan GirilmekteDir 3OFaSÏZ 4~rk eVleri en YalÏn Plana SahiP OlanlarÏDÏr ±3OFanÏn Ya Da haYatÏn Yerini Bahle Ya Da taÝlÏk almÏÝtÏr %V iki katlÏYSa ~St kattaki ODalarÏ ynlerinDeki Bir BalkOn GeZemek BaÛlar /Da SaYÏSÏ FaZla OlDUÛUnDa aralarÏnDa Bir De eYVan Yer alaBilir² 2eSim
2eSim 3OFaSÏZ Plan tiPi "ektaÝ
$ÏÝ 3OFalÏ 0lan 4iPi: 4~rk eVinin en YalÏn halinin ilk aÝamaSÏ Olan DÏÝ SOFalÏ Plan tiPi ilin ODalar Ve ODalar araSÏ iliÝkiYi SaÛlaYan SOFanÏn Bir latÏ altÏnDa tOPlanmÏÝ hali De DenileBilir "U Plan tiPi ODalarÏn SOFaYa Gyre DiZiliÝine Gyre De kenDi ilinDe FarklÏlÏklar GyStermekteDir "ektaÝ´a Gyre DÏÝ SOFalÏ lyZ~m SOFanÏn DUrUmUna Gyre alt Byl~mlere aYrÏlÏr ±/Dalar SOFanÏn YanÏna DiZilmiÝ iSeler BUna Yan SOFalÏ Plan tiPi DenilmekteDir 3OFa kyÝeDe Ya Da BaÝka Bir DeYiÝle ODalar , BiliminDe DiZilmiÝ iSe BUna DÏÝ SOFalÏ , Plan tiPi DenilmekteDir /Dalar SOFanÏn ~l kenarÏnDa BUlUnmakta iSe DÏÝ SOFalÏ 5 Plan tiPi DenilmekteDir² 2eSim
Þl 3OFalÏ 0lan 4iPi: ±3OFa karÝÏlÏklÏ iki YanÏna ODalar DiZilerek OrtaDa kalmÏÝSa BU Da il SOFalÏ lyZ~mD~r ÞStanBUl "OÛaZkyY eVlerinin lOÛUnlUÛU BU t~rDenDir "yYleCe SOFa Bir UCUYla DeniZe alÏlÏrken yteki UCUYla YeÝile BahleYe alÏlÏr² 2eSim
/rta 3OFalÏ 0lan 4iPi: ±3OFanÏn t~m leVreSinDe ODalar SÏralanmÏÝ SOFa Orta YerDe kalmÏÝSa BU Da Orta SOFalÏ PlanDÏr "U DUrUmDa Da SOFa ODalar araSÏnDan lÏkmalar YaParak DÏÝarÏYa alÏk Byl~mler kaZanÏr "U lÏkmalar iki Yana OlDUÛU GiBi Dyrt Yana Da OlaBilir "arOk BilemDe BU Orta SOFa OVal BilimDe YaPÏlmÏÝtÏr 4~rk eVinin BU ana kUrGUSU kalaBalÏk ailelerDe ODa SaYÏSÏ YetiÝmeZSe aYnÏ Plan tiPleri Yan Yana Getirilerek eV B~Y~t~leBilir aOÛU Sahil SaraYÏnÏn yrneÛin $OlmaBahle 3araYÏ´nÏn PlanÏ ByYleDir² 2eSim
2eSim $ÏÝ SOFalÏ Plan tiPi "ektaÝ
2eSim Þl SOFalÏ Plan tiPi "ektaÝ
3AFRANBOLUá%VLERI
'yleBe YaÝam ÝeklinDen YerleÝik D~Zene GeliÝin Ve ÞSlamiYet´in kaBUl eDilmeSinin 4~rk k~lt~r~ Ve 4~rk SiVil mimariSinin GeliÝiminDe ynemli Bir Dyn~m nOktaSÏ OlDUÛU kaBUl eDilmekteDir 9ÏlDÏrÏm Ve (iDaYetOÛlU´na Gyre ±'elenekSel 4~rk eVlerinin Plan yZellikleri eVlerDeki kat kUllanÏmÏ SOFalar haremlik SelamlÏk ODalarÏ kim GelDi PenCereleri Dyner DOlaPlar Gymme DOlaPlar kaPÏlar kaPÏ tOkmaklarÏ VB DOnatÏ Ve akSeSUarlar BU Dy-n~m nOktalarÏnÏn GelenekSel 4~rk eVlerinDeki ynemli YanSÏmalarÏDÏr² 3aFranBOlU eVleri GelenekSel 4~rk eVlerinin BU karakteriStik yZelliklerini G~n~m~Ze kaDar kOrUmUÝtUr "U neDenle GelenekSel 4~rk eVinin kOnU eDilDiÛi BirlOk akaDemik lalÏÝmaDa 3aFranBOlU eVlerine Yer VerilmekteDir ±3aFranBOlU eVlerinin YaPÏSÏnÏ etkileYen UnSUrlar iklim k~lt~r aile YaPÏSÏ Ve SOSYO-ekOnOmik YaPÏDÏr %Vlerin tiPOlOJiSini BelirleYen en ynemli UnSUr iSe kalaBalÏk aile YaPÏSÏDÏr "ir eVDe amCa hala YenGe Gelin eVlat tOrUn heP Bir araDa YaÝamaktaDÏr $OÛal Olarak eVlerDe ODa SaYÏSÏ artmÏÝ Ve Plan tiPleri BUna Gyre ÝekillenmiÝtir "yYleCe Bir SOFa etraFÏnDa DiZilmiÝ Olan ODalar Yerine karÝÏlÏklÏ ODalarÏn Yer alDÏÛÏ Ve ODalar araSÏ Simetrinin Gyr~lD~Û~ Plan tiPleri GeliÝmiÝtir²
3AFRANBOLUá+AYMAKAMLARá%VI
±3aFranBOlU aarÝÏSÏ ilinDe (ÏDÏrlÏk 9OkUÝU SOkaÛÏ ~ZerinDe BUlUnan YaPÏ kitle Plan Ve CePhe Olarak yZG~n Bir 4~rk eVi niteliÛine SahiPtir +aYma-kamlar %Vi Ve Y~ZYÏl 4~rk tOPlUmUnUn GelmiÝini k~lt~r~n~ Ve YaÝa-ma Bilimi ile teknOlOJiSini YanSÏtan 3aFranBOlU eVleri araSÏnDa ynemli Bir yrnektir Y~ZYÏl BaÝlarÏnDa YaPÏlDÏÛÏ SanÏlmaktaDÏr 3ahiBi 3aFranBOlU +ÏÝlaSÏ kUmanDanÏ (aCÏ -ehmet %FenDi´Dir (aCÏ -ehmet %FenDi´Ye Yar-BaY karÝÏlÏÛÏ Olan ±+aim¯-akam² DenilmeSi neDeniYle aileSi DOlaYÏSÏYla eVleri halk araSÏnDa BU iSimle SyYleneGelir OlmUÝtUr YÏlÏnDa kamU-laÝtÏrÏlÏP reStOraSYOnU tamamlanan +aYmakamlar %Vi tarihin-De %Ûitim -erkeZi Olarak hiZmete alÏlmÏÝtÏr 3On YÏllarDa illetarihin-De -~Ze %V Olarak kUllanÏlmaktaDÏr² 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B 3aFranBOlU +aYmakamlar %Vi DÏÝ CePhe Gyr~n~Ýleri &OtOÛraF: 4OnGUl 4OkOl
3aFranBOlU eVlerinin karakteriStik yZelliklerini taÝÏYan +aYmakamlar %Vi ± ODa Ve larDaktan OlUÝmaktaDÏr Orta kat il SOFalÏ ~St kat Orta SOFalÏ Plan tiPine SahiPtir² :emin ile Birlikte ~l katlÏ Olan eVin haremlik Ve SelamlÏk Byl~mleri aYrÏ katlarDaDÏr :emin kat taÝ kaPlÏDÏr Ve haYat De-POlama Ve ahÏr Byl~mlerinDen OlUÝmaktaDÏr eSt kata haYat Byl~m~nDen SOnraki merDiVen alanÏnDan lÏkÏlmaktaDÏr ±3Okaktan liFt kanatlÏ GeniÝ Bir kaPÏ ile Girilen kat haYat katÏDÏr 'iriÝ katÏ ~l Byl~me aYrÏlmÏÝtÏr Þlk Girilen haYat Byl~m~nDen DePOlama Ve ahÏr Byl~m~ne GelilmekteDir $ePOlama Byl~m~n~n BahleYe Bakan CePheSinDe DUVar YOktUr Ve GiliStelerle ahÝaP
Dikmeler taVana kaDar yrt~lm~Ýt~r "U lyZ~mle DePOlama Byl~m~nDeki Bahna Denilen Set DUVarlarÏn ~Zerine YÏÛÏlan ODUnlarÏn haValanDÏrÏlmaSÏ SaÛlanmÏÝtÏr AhÏr Byl~m~ haYVanlarÏn aZ OlmaSÏ neDeni ile eVin altÏnDa D~Ý~n~lm~Ýt~r (aYat Byl~m~nDen ~St kata lÏkÏÝ merDiVeninin BUlUnDU-ÛU alana GelilmekteDir²
ÞkinCi kat SelamlÏk katÏDÏr Ve il SOFalÏDÏr 3elamlÏk katÏnDan DOÛrUDan ha-remlik katÏna lÏkÏlamamaktaDÏr AYnÏ katta BUlUnan Ve Yemek SerViSinin YaPÏlDÏÛÏ ODaDaki merDiVen araCÏlÏÛÏ ile Bir ~St kata haremlik katÏna lÏkÏ-laBilmekte DiÛer Bir merDiVenle iSe BahleYe inileBilmekteDir ±%Ve Gelen miSaFir VeYa eVin kaDÏnlarÏ Gerekli DUrUmlarDa haremlik katÏna Gelmek ilin BahleYi DOlaÝmakta arka taraFtaki UFak Bir kaPÏDan aÝ eVine OraDan Da harem katÏna lÏkmaktaDÏr² %Ve erkek kOnUklarÏn GelmeSi Ve kaDÏnÏn Gyr~nmemeSi Gereken DUrUmlarDa aÝeVinDe haZÏrlanan Yemekler larDak Byl~m~ DUVarÏnDa BUlUnan Dynme DOlaP araCÏlÏÛÏYla SerViS eDilmekteDir "U katta ±/Dalar kyÝelere lekilmiÝtir Ve GelenekSel eVlerimiZin t~m~nDe OlDUÛU GiBi Bir eV Birimi yZelliÛinDe taSarlanmÏÝlarDÏr²
(arem katÏ Olan ~l~nC~ kat iSe Orta SOFalÏDÏr Ve ODa GiriÝleri PahlÏ kyÝe-lerDen OlUÝmaktaDÏr 3OFaDa BUlUnan eYVan Byl~m~ YaZlÏk OtUrma Byl~m~ Olarak taSarlanmÏÝtÏr AÝeVi Ve kiler Byl~mleri BU kattaDÏr AYnÏ ZamanDa Gelin ODaSÏ Da BU kattaDÏr +atlarDa SOFalarÏn Bir taraFlarÏnDa aBDeStlikler BUlUnmaktaDÏr 2eSima B C
3aFranBOlU´Da ±'elenek Gyrenek Ve Din aZla Yetinen Bir YaÝama FelSeFeSi GetirmiÝtir (alk tUtUmlUDUr ,~kSe D~Ýk~nl~k Gyr~lmeZ (er YerDe YalÏnlÏk VarDÏr 9ere OtUrUlUr YerDe lalÏÝÏlÏr Yer YataÛÏnDa YatÏlÏr YerDe Yemek Ye-nir %VDe FaZla eÝYa YOktUr 3~Sleme Bile malZemenin kenDi YaPÏSÏ ilinDe kalÏr -alZemenin DOÛal Gyr~n~Ý~ BOZUlmaZ²
Sofa: 'enel anlamDa GelenekSel 4~rk eVinin en ynemli kÏSmÏ olan Sofa SafranBolU eVinin De taSarÏmÏnÏ etkileYen Ve oDalarÏ BirleÝtiren en ynemli kÏSÏmDÏr ±SafranBolU eVinDe oDalar SofaYa alÏlÏr AYrÏCa SofanÏn Bir UCUn-Da merDiVen aBDeStlik-hela Ve kiler Yer alÏr %Vlerin orta kat Ve ~St kat SofalarÏ BirBirlerinDen farklÏ olaBilir eSt kat SofaSÏ orta SofalÏYken orta kat SofaSÏ kyÝe SofalÏ VeYa il SofalÏ olaBilir² AYrÏCa SofanÏn +aYma-kamlar %Vi kat PlanlarÏnDa Gyr~lD~Û~ GiBi iki oDa araSÏnDa kalan Ve eYVan Denilen Byl~mleri ortak kUllanÏm alanÏ aYrÏlmÏÝtÏr ±Sofa otUrma Yemek Yeme lalÏÝma UYUma eYlemlerini De karÝÏlar SafranBolU´Da SofaYa larDak Denir² 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi´nDe Sofa Ve eYVan iliÝkiSi &otoÛraf: 4onGUl 4okol
Seki: ±'el Dynem eVlerinDe Seki altÏ Ve Seki ~St~ kot farklÏlÏÛÏ ortaDan kalkmakta oDalara GiriÝler Daha lok PahlÏ kyÝelerDen VeYa SofanÏn UZantÏSÏ olan eYVanlarDan YaPÏlmaktaDÏr /Dalara PahlÏ kyÝelerDen VeYa eYVanlar-Dan GirilmeSi oDa ili mahremiYetinin SaÛlanmaSÏ ilinDir² +aYma-kamlar %Vi yrneÛinDe oDa ileriSinDe Zemin Seki altÏ Ve Seki ~St~ olarak aYrÏlmamakla BeraBer Sofa ile oDalar araSÏnDa aYnÏ iÝleVi Gyren Bir kot farkÏ BUlUnmaktaDÏr 2eSim
2eSim +aYmakamlar %Vi´nDe Sofa Ve oDa araSÏnDaki kot farkÏ &otoÛraf: 4onGUl 4okol
/Da: 'elenekSel 4~rk eVlerinin il mekhn taSarÏmÏ Ve DonatÏlarÏ inCelenDi-ÛinDe t~m taSarÏm Ve DetaY lyZ~mlerinin amaCa Yynelik Ve faYDaCÏ olDUÛU Gyr~lmekteDir /Dalar Daha ynCe De alÏklanDÏÛÏ ~Zere Birlok fonkSiYonU ileren Ve kenDi kenDine Yeten haCimler ÝeklinDe taSarlanmÏÝtÏr 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi´nDe BaÝoDa &otoÛraf: 4onGUl 4okol
±"yYle Bir orGaniZaSYon eÝYalarÏn SaDeliÛini Portatif olmaSÏnÏ aYnÏ Za-manDa lok Yynl~ kUllanÏlaBilirliÛini GerektirmekteDir 4aÝÏnaBilen Yer SofraSÏ Ve minDerler BU ilkenin SonUCUnDa olUÝmUÝtUr :emine lok YakÏn olan Sofra D~Zeni Ve Yer minDerleri o G~n~n lalÏÝma Bilimine YakÏn Bir otUrma Ýeklini GetirDiÛi ilin kUllanÏÝlÏDÏr '~n~n~n SonUnDa eVe GelDiÛin-De YorGUnDUr AnCak BU kiÝilerin lalÏÝma Bilimine YakÏn kotta UZanarak otUrmalarÏ onlarÏ DinlenDirir Ve rahatlatÏr 9emek Yerken De minDerleri alÏr Ve allak kottaki SofranÏn leVreSine otUrUr²
%Vin en ynemli yÛeSi olan oDalar kUllanÏm amallarÏ farklÏ olSa Bile aYnÏ YerleÝim D~Zeni Ve iÝleVlere SahiPtir %rkeÛin konUklarÏ kaBUl ettiÛi oDa miSafir oDaSÏ Gelin oDaSÏ GiBi amallarla kUllanÏlan oDalarDa mekhn taSa-rÏmÏ aYnÏDÏr 2eSim
2eSim +aYmakamlar %Vi´nDe Gelin oDaSÏ &otoÛraf: 4onGUl 4okol
SafranBolU eVinDe ±/Da PlanÏ kare Ya Da kareYe YakÏnDÏr /Da Y~kSeklikleri iSe ~St katta m´Den faZla orta katta - m araSÏnDaDÏr²
Sedir: 'elenekSel 4~rk eVi odaSÏnda otUrma eYlemine Yynelik olan donatÏ-lar Sedirlerdir 4~rk eVinde moBilYa YoktUr SaBit elmandonatÏ-lar BUlUnmaktadÏr Sedir de YaPÏ ile Birlikte taSarlanan BU SaBit elemanlardandÏr /danÏn dÏÝ dUVarlarÏna BitiÝik konUmda olan Sedirler BaÛdaÝ kUrUlarak otUrmaYa UY-GUndUr $ÏÝ leVrenin Gyr~leBilmeSi ilin PenCere Y~kSekliÛi Sedir Y~kSek-liÛine Gyre aYarlanmaktadÏr 2eSim
2eSim +aYmakamlar %Vi´nde Sedir PenCere iliÝkiSi &otoÛraf: 4onGUl 4okol
±Sedir odanÏn YanlarÏna lekilerek orta alan amaCa UYGUn olarak BoÝ BÏ-rakÏlmÏÝtÏr "U anlaYÏÝ YaPÏ t~rleri Ve oda BoYUtlarÏ deÛiÝSe Bile Sedirin konUmUnU deÛiÝtirmemiÝtir 9aPÏ ahÝaP taÝ kerPil VeYa taÝ karÏÝÏmÏ ola-Bilir ama odanÏn kUrUlUÝUnda Sedirin Yeri aSla deÛiÝmeZ SadeCe kyY Ve kent eVlerinde Sedir olUÝUmUnda Bir yZen farklÏlÏÛÏ VardÏr Sedir odanÏn B~Y~kl~Û~ne Gyre iki tarafÏnda olaBileCeÛi GiBi ~l tarafÏnda da olaBilir² Sedir otUrma eYleminin YanÏ SÏra Yatmak ilin de kUllanÏlmaktadÏr Ve mekhn ileriSindeki Salt amaCa Yynelik olarak d~Ý~n~lm~Ý donatÏdÏr deni-leBilir a~nk~ ~Zerinde BUlUnan dokUma GyZ ardÏ edilirSe erGonomik Bir Y~kSekliÛi Ve derinliÛi olan en YalÏn il mekhn elemanÏdÏr
$olaP: $olaPlar mekhnÏn en ynemli yÛeSidir "irden faZla iÝleVe SahiP olan dolaPlarÏn Y~ZeY taSarÏmlarÏ loÛUnlUkla Birimden lÏkÏÝlÏ Ve denGelidir ±$olaP kaPaklarÏ da kaPÏ kanatlarÏ GiBi aYnalÏ SiStemde kare Ve dikdyrtGen Ýekillerle S~Slenmektedir 4emBel delikleri iSe oYma Ve aJUr ahÝaP iÝlili-ÛiYle BitkiSel motifler kUllanÏlarak S~Slenmektedir 9~kl~k dolaBÏnÏn orta-SÏnda Ya da Yan tarafÏnda lileklik denilen kÏSÏmlar VardÏr ailekliklerin Yan taraflarÏnda ~lerli GrUPlar halinde ±takleGyZler² Yer alÏr "Uralara kadÏnlar eliÝlerini koYar² 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi´nde dolaP Ve dolaP SerGen iliÝkiSinde oYma iÝliliÛi &otoÛraf: 4onGUl 4okol
±$olaPlarÏn ana GyreVleri odada BUlUnan eÝYalarÏn dePolanmaSÏ Ve ko-rUnmaSÏdÏr 9~kl~k kaVUklUk temBel deliÛi lUBUklUk PeÝkirlik lamBalÏk CeZVelik finCanlÏk lileklik feSlik deÛneklik teStilik GiBi iSimler alan BU elemanlarÏn B~t~n BoYUtlarÏ en UYGUn kUllanmaYÏ SaÛlaYaCak yll~lerde-dir +UrUlUÝUnda fonkSiYonelliÛi daha ynemli oldUÛU ilin GerekSiZ S~Sle-meden kalÏnÏlmÏÝ olan dolaPlarÏn daha Yeni yrneklerinde alÏk alanlar de-Ûerli eÝYalarÏ SerGileme amaCÏYla BoÝlUklar Ýeklinde d~ZenlenmiÝtir² 4~rk eVinde odalar otUrma odaSÏ Yatak odaSÏ Yemek odaSÏ GiBi iÝleV-Sel Bir SÏnÏflandÏrma YaPÏlmadan t~m eYlemler ilin kUllanÏlmaktadÏr "U eYlemler ilin GerekSinim dUYUlan eÝYalar dolaPlarda dePolanmaktadÏr $olaPlar aYnÏ Zamanda Birden faZla iÝleVe SahiP olaBilmektedir drneÛin Y~kl~Û~n alt kÏSmÏnda BUlUnan Ve GUS~lhane adÏ Verilen Byl~m odada YaÝaYanlar tarafÏndan BanYo olarak kUllanÏlmaktadÏr $iÛer donatÏlarda ol-dUÛU GiBi dolaP detaYlarÏnda da iÝleVSellik Ve Pratik kUllanÏm dolaYÏSÏYla YalÏnlÏk yn PlandadÏr 2eSim a B Ve C
±$olaPlar Yatak YorGan hariCi eÝYalarÏn konUldUÛU Yerlerdir derinlikleri Y~kl~klere Gyre daha aZdÏr aoÛUnlUkla oda GiriÝlerine Ve oCak YanlarÏna YaPÏlÏr Ve BU dolaPlara ±BUharϲ denir 9~kl~kler iSe odada UYUmak ilin Gerekli olan Yatak Ve YorGanÏn SaklandÏÛÏ GeniÝ dolaPlardÏr 9~kl~klerin ilinde GUS~lhane denilen Bir Byl~m BUlUnUr $olaP Ve Y~kl~klere BaÛlÏ yZelleÝmiÝ BaZÏ Bylmeler VardÏr "Unlar mUSandÏra oYmalar lileklik Ve SerGendir² 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi´nde diÛer iÝleVi GUS~lhane olan Y~kl~k &otoÛraf: 4onGUl 4okol
Þl mekhnda dolaP taSarÏmÏYla iliÝkili olan SerGen ±0enCere Ve kaPÏ Y~k-SekliÛinde odaYÏ lePleVre dolanan GeniÝliÛi - Cm olan ahÝaP Bir raftÏr SerGen Bir S~S niteliÛi taÝÏmaSÏnÏn YanÏ SÏra oda ilinde kUllanÏlaBilir alanÏn ~St SÏnÏrÏnÏ da olUÝtUrmaktadÏr SerGen mUtfakta daha GeniÝ olaBilir²
±%rken dynemde YaPÏlan dolaPlarda iÝleVSellik yn Planda olUP BaSit Bir iÝlilik UYGUlanmÏÝtÏr YY "arok akÏmÏnÏn etkiSiYle iÝleVSel olmaSÏnÏn YanÏ SÏra S~SlenmiÝ iÝlemeli Ve oYmalÏ dolaPlar YaPÏlmaYa BaÝlanmÏÝtÏr YY´da dolaPlarda Bir SadeleÝme Gyr~lmekle BeraBer S~Sleme ynemini YitirmiÝtir AnCak iÝleVSellik Yine yn PlandadÏr²
/Cak: ±/CaklarÏn dolaP Ve Sedir SiStemi ile YakÏn iliÝkiSi VardÏr AÝ odala-rÏnda Genellikle dUVar Y~ZeYinde YalÏn Bilimde Yer alan oCaklar odalarda Ve BaÝodada yZenli Bilimleri ile dUVar Y~ZeYinde Ya da dolaP SiStemi ilin-de taSarlanmÏÝtÏr² ±4~rk eVlerinilin-de oCak oda d~Zenine Ve iÝleVine Gyre ÝekillenmiÝtir /danÏn ÏSÏtÏlmaSÏ Ve GerektiÛinde YemeÛin PiÝirilmeSi amaCÏYla dUVar iline tUÛladan YaPÏlmÏÝ YarÏm daire Ýeklinde Bir YaPÏdÏr eZerinde dUmanÏ lekmek ilin Bir k~lahÏ VardÏr² 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi´nde oCak Ve dolaP iliÝkiSi &otoÛraf: 4onGUl 4okol
$yNMEáDOLAPá
'elenekSel 4~rk eVinde dynme dolaPlar din Gelenekler Ve YaÝam Bi-limini il mekhna YanSÏtan en ynemli donatÏlardan Biri olmakla BeraBer mahremiYet olGUSUnUn en yn Plana lÏktÏÛÏ taSarÏmdÏr ±"aZÏ eVlerin Plan-larÏnda aYnÏ katta Yer alan haremlik-SelamlÏk Byl~mlerinde dynme dolaP daireler araSÏnda UYGUlanan hiZmet aktarma araCÏdÏr² "U taSarÏm aYrÏ Bir SelamlÏk Byl~m~ Ve hiZmetlileri olmaYan eVlerin Geleneklere UYUmUnU YanSÏtmaktadÏr²
2eSim a B Ve C +aYmakamlar %Vi´nde dynme dolaBÏn iÝleYiÝ Ýekli &otoÛraf: 4onGUl 4okol
$iÛer il mekhn fonkSiYonlarÏnda oldUÛU GiBi GyrSelliÛinden lok iÝleVSel-liÛi ile dikkat lekmektedir $ynme dolaBÏn il Byl~m~nde daire formUnda raflarÏ BUlUnan taBan Ve taVan merkeZindeki BaÛlantÏlar SaYeSinde dikeY Bir akSta kendi leVreSinde dyneBilen Bir Silindir BUlUnmaktadÏr 2eSim a B Ve C $ynme dolaBa adÏnÏ Veren BU Silindirin leVreSinde iline YerleÝtirileCek olan kaP-kaCaÛÏn SÏÛaBileCeÛi BoYUtlarda alÏklÏklar BUlUn-maktadÏr "yYleCe taSarÏm amaCÏna UYGUn olarak dynme dolaBÏn aÝ eVi Ve SelamlÏk Byl~m~nde BUlUnanlar dÏÝ kaPaklar alÏk olSa dahi BirBirlerini Gy-remeZler AÝ eVinde haZÏrlanan Yemekler kaPalÏ Sahanlarda dynme dolaBÏn raflarÏna YerleÝtiriP k~l~k Bir el hareketi ile diÛer tarafa aktarÏlaBilmektedir ±"U SaYede eVin hanÏmÏ haZÏrladÏÛÏ ikramÏ Bir taraftan rafa koYar Ve leVirir $iÛer odadaki eV SahiBi iSe BU ikramÏ alÏr Ve miSafirlere SerViS eder²
'US~LHANE
9Ïkanma iÝleVi odalardaki dolaPlarÏn ilinde BUlUnan GUS~lhanede Gerlek-leÝmektedir 'US~lhanenin Yeri ilinin SÏCak tUtUlmaSÏ ilin oCaÛÏn YakÏnÏn-daki dolaPtadÏr Ya da Yan odanÏn oCaÛÏnÏn BUlUndUÛU dUVara YakÏndÏr Þl haCmi otUrUlaCak Ve YÏkanmada kUllanÏlan malZemelerin koYUlaCaÛÏ yll~-lerdedir 2eSim a Ve B
±9~kl~klerin alt Byl~m~ GUS~lhane haline GetirilmiÝtir 9~kl~Û~n kaPaklarÏ alÏldÏktan Yataklar Yere indirildikten Sonra Y~kl~k taBanÏ olan kaPak kaldÏ-rÏlÏnCa GUS~lhane ortaYa lÏkar /daYa Bakan Byl~me atlanarak ileri Girilir 9Ïkanmak ilin Gerekli SU oCakta VeYa SoBa ~Zerindeki BakÏr SUlUkta ÏSÏtÏlÏr Ve GUS~lhanede kaPaÛÏn YanÏndaki rafa konUlan Bakral ilinde G~Û~mde Getirilen SoÛUk SU ile ÏlÏÝtÏrÏlÏr Ve maÝraPa ile dyk~l~r +~rS~ denilen ar-kalÏkSÏZ allak Bir iSkemleYe otUrUlarak YÏkanÏlÏr "UraSÏ k~l~k Bir haCim oldUÛU ilin YÏkanma SUYUnUn BUharÏ ile ÏSÏnÏr $UÝ alma niteliÛinde kÏSa S~reli YÏkanmadÏr +ÏÝÏn oCak VeYa SoBa YandÏÛÏndan YÏkandÏktan Sonra SÏ-Cak odaYa GelilmiÝ olUr 'US~lhane dyÝemeSi eÛimli tahtadÏr aYakaltÏnda
tahta ÏZGara VardÏr PiS SUlar tahta olUklarla BahleYe akar² 'US~lhane 4~rk eVinde amaCa Yynelik Pratik aYnÏ Zamanda Y~kl~k GiBi ikinCi iÝleVi de olan Bir il mekhn donatÏSÏdÏr
4AVAN
4~rk eVinde taVan dÏÝ kaBUk Ve il mekhn donatÏlarÏnÏn YalÏnlÏÛÏ ile karÝÏlaÝ-tÏrÏldÏÛÏnda en lok yZenilen Ve S~Slenen Byl~m olarak yn Plana lÏkmakta-dÏr "UnUn nedeni YaPÏnÏn dÏÝ Gyr~n~m~ Ve donatÏlarÏndaki Sadelik karÝÏ-SÏnda il mekhnlarda eStetik Y~ZeYler Gyrme GerekSinimidir 4~rk eVinde Ve odaSÏnÏn kUrUlUÝUnda taVanlar ~Zerine GySterilen aÝÏrÏ ilGiYi +~l~kerman ±4~rklerin eV ilini SeVdiklerine YaPÏlarÏn dÏÝÏndaki YalÏnlÏÛa karÝÏlÏk ileride yZen Gyrmek iSteklerine² BaÛlamaktadÏr 4aVan S~Slemeleri odalara Gyre deÛiÝmektedir yrneÛin BaÝoda taVanÏ YaPÏnÏn en yZenli taVan S~S-lemelerine SahiPtir AYrÏCa taVanlar Seki altÏ Ve Seki ~St~ kot farkÏna Gyre Ýekillenmekte BU da dyÝeme Ve taVan araSÏnda GyrSel Bir iliÝki SaÛlamak-tadÏr ±SafranBolU eVinde taVanlar ahÝaPtÏr Ve aÛÏr S~Slemelidir 'enellikle d~Z ahÝaP SatÏhlarÏn ~Zeri inCe lÏtalarla Geometrik d~Zende Ýekillendiril-miÝtir %Vlerin Bir Byl~m~nde +aYmakamlar %Vi´nde oldUÛU GiBi terS tekne taVan UYGUlanmÏÝtÏr² 2eSim a Ve B
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi odaSÏnda GUS~lhane &otoÛraf: 4onGUl 4okol
2eSim a Ve B +aYmakamlar %Vi´nde taVan S~Slemeleri &otoÛraf: 4onGUl 4okol
3ONUl
4~rk eVinin olUÝUm S~reCinde BUlUnUlan CoÛrafi konUmUn Ve iklim Ýart-larÏnÏn YanÏ SÏra YaÝam Ýekli Ve k~lt~r~ ile iliÝkili iki ynemli UnSUr etkili olmUÝtUr "Unlardan Biri 4~rklerin AnadolU´dan ynCe YaÝadÏklarÏ /rta AS-Ya´daki GyleBe YaÝam Ýeklinin Gereklerinin etkiSidir $iÛeri iSe 4~rklerin ÞSlam´Ï kaBUl~ Ve BUnUn YaÝam Ýekline YanSÏmaSÏ olan mahremiYet eSaSlÏ
YaÝam Bilimine GeliÝtir 'yleBe toPlUmdan YerleÝik haYata GeliÝ S~re-Cinde 4~rklerin YaÝadÏklarÏ konUtlardaki odanÏn mekhnSal d~Zeni GyleBe toPlUmUndaki ladÏrÏn d~Zeni ile BenZerlikler GyStermektedir (er ikiSinde de Genel anlamda amaCa Yynelik faYdaCÏlÏk ilkeli Ve Pratik kUllanÏmÏ olan UnSUrlar BUlUnmaktadÏr ±4~rk eVinde kendi BaÝÏna Belirli eYlemleri kar-ÝÏlaYan il d~Zeni toPlUmSal yZelliklere Gyre olUÝmUÝ Ve Belirli ilkelerle SÏnÏrlandÏrÏlmÏÝ olan oda konUtUn en temel mekhnSal yGeSidir² Ýeklindeki YorUm odanÏn kUrUlUÝUnU tanÏmlamaktadÏr 'enellikle konUmlarÏ Belli olan il mekhn donatÏlarÏndan Sedirler dolaPlar Ve Y~kl~kler YaPÏYa BaÛlÏ olarak GeliÝim GyStermiÝlerdir Ve YaPÏ ile Birlikte inÝa edilmiÝlerdir "U lalÏÝmada GelenekSel 4~rk eVine yrnek olarak Verilen SafranBolU´da Ýehir eVi olarak nitelendirilen Ve Belli Bir SÏnÏfÏn ~Zerindeki ailenin YaÝadÏÛÏ +aYmakamlar %Vi 4~rk eVlerinde GyZlemlenen YalÏnlÏk yZelliÛini GySte-riÝten UZak tarZÏYla BelGeleYen yrneklerden Biridir Þl mekhnda Birimlerin kendi illerindeki Ve BirBirleriYle olan orGaniZaSYonU dynemin YaÝam Ýart-larÏ Ve k~lt~r~ne Gyre en iYi Ýekilde lyZ~mlenmiÝtir Þl mekhn donatÏÝart-larÏ Ve detaYlarÏ irdelendiÛinde iSe ÝU SonUllara VarÏlmaktadÏr ynCelikle dolaP Y~ZeYlerinde tiPik YalÏn Bilimler Ve BaSit Bir ahÝaP iÝliliÛi GyZlenmektedir menteÝe Ve kaPak mandallarÏ tamamen iÝleVSeldir 'elenekSel formlardan lÏkÏÝlÏ temBel delikleri de iÝlilik alÏSÏndan aYnÏ yZelliklere SahiPtir Seki ~Zerindeki oYmalarda iSe eStetik Bir araYÏÝ hiSSedilmektedir Þl mekhn d~-Zeninde Ve donatÏlardaki BU Sadelik dÏÝ kaBUÛa da YanSÏmaktadÏr 'yrSel olarak dÏÝ CePhe yZellikleri il mekhn hakkÏnda meSaJ VereBileCek nite-liktedir.
4~rk eVinde en lok yZenilen Ve S~Slenen Byl~m olan taVanlardaki UYGU-lamalarÏn dÏÝ kaBUk Ve il mekhndaki YalÏnlÏk karÝÏSÏndaki eStetik Bir ara-YÏÝtan kaYnaklandÏÛÏ Gyr~Ý~ BUlUnmaktadÏr. "Uradaki teSPitle iÝleVSelliÛin yne lÏktÏÛÏ donatÏlarÏn taSarÏmÏnda eStetik deÛerlerin ikinCi Planda oldUÛU Gyr~lmektedir. AYnÏ Ýekilde il mekhnda Sedir ~Zerindeki dokUmalar ile Zeminde kUllanÏlan halÏ Ve kilimlerle mekhn GyrSel olarak ZenGinleÝti-rilmeYe lalÏÝÏlmaktadÏr. "U da GyleBe YaÝam tarZÏnÏn Bir GetiriSi olarak nitelendirileBilmektedir. SoSYal k~lt~rel Ve leVreSel etkilerle olUÝUmUnU S~rd~rm~Ý olan 4~rk eVindeki YalÏnlÏk Ve Sadelik yZellikleri Verilen yrnekte de irdelendiÛi ~Zere il mekhnlara Ve donatÏlara YanSÏmaktadÏr.
dÚRá'yRá4ONGUlá4OKOL
-armara eniVerSiteSi '~Zel Sanatlar &ak~lteSi Þl -imarlÏk "yl~m~ ÞStanBUl.
%-PoSta: tonGUC.tokol marmara.edU.tr
$IPNOTLAR
. "ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞStanBUl "ileÝim 9aYÏneVi S.. . "ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞStanBUl "ileÝim 9aYÏneVi S.---. . +~l~kerman dnder +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞStanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU S..
. +~l~kerman dnder +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞStanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU S..
. +~l~kerman dnder +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞStanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU S..
. (aCÏBaloÛlU -Uammer 'elenekSel 4~rk %Vi Ve aaÛÏmÏZa 5laÝmaSÏnÏn .edenleri Ankara 'aZi eniVerSiteSi 4eknik %Ûitim &ak~lteSi -atBaaSÏ S..
. AltÏner A. 4Urhan Ve "Udak #~neYt +onak +itaBÏ Ankara 4ePe 9aYÏnlarÏ S.. . +ÏZÏl &ehmi 4oPlUmSal 'eleneklerin +onUt Þli -ekan 4aSarÏmlamaSÏna %tkiSi Ve
4oPlUmSal 'eleneklerimiZi $aha ÞYi +arÝÏlaYaCak +onUt Þli &iZikSel +oÝUllarÏn "elirlenmeSi ÞStanBUl ÞStanBUl '~Zel Sanatlar AkademiSi 9aYÏnÏ .o. S..
. "oZdaYÏ A. -~Ge 'elenekSel AnadolU +onUtUndaki /da +aVramÏnÏn aaÛdaÝ +onUt 4aSarÏmÏnda -od~l +aVramÏ /larak $eÛerlendirilmeSi Sanatta 9eterlik 4eZi (aCettePe eniVerSiteSi SoSYal "ilimler %nStit~S~ Ankara S..
. +~l~kerman dnder +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞStanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU S..
. +~l~kerman dnder +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞStanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU S..
. %ldem S. (akkÏ 4~rk %Vi 0lan 4iPleri ÞStanBUl Þ4e -imarlÏk &ak~lteSi "aSkÏ AtylYeSi s.13.
13. "ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞstanBUl "ileÝim 9aYÏneVi s.1. 1. "ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞstanBUl "ileÝim 9aYÏneVi s.1-1-1. 1. "ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞstanBUl "ileÝim 9aYÏneVi s.1. 1. "ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞstanBUl "ileÝim 9aYÏneVi s.1.
1. 9ÏldÏrÏm +emal Ve (idaYetoÛlU -. ,~tfi 4~rk 9aÝam +~lt~r~n~n 'eleneksel 4~rk %Vlerindeki 9ansÏmalarÏ . 5lUslararasÏ 4~rk +~lt~r~ Ve SanatÏ +onGresi -ÏsÏr s.. 1. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ s..
1. WWW.safranBolUtUriZm.GoV.tr 1..1
. "oZkUrt AZeZli '~llin 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi 9~ksek ,isans 4eZi ÞstanBUl +~lt~r eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl s.1.
1. 9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~ s.3. . 9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~ s.3. 3. 9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~ s.3. . '~naY 2eha 3 SafranBolU %Vleri ÞstanBUl 9aPÏ 9aYÏn s.1.
. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ s.1-.
. '~naY 2eha 3 SafranBolU %Vleri ÞstanBUl 9aPÏ 9aYÏn s..
. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ s..
. 'yker -~Ge 4~rklerde /tUrma %lemanlarÏnÏn 4arihsel 'eliÝim S~reCi :eitsChrift f~r die 7elt der 4~rken *oUrnal of 7orld of 4Urks 6ol. 1 .o. 1 s.1. . '~naY 2eha 3 SafranBolU %Vleri ÞstanBUl 9aPÏ 9aYÏn s..
3. "oZkUrt AZeZli '~llin 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi 9~ksek ,isans 4eZi ÞstanBUl +~lt~r eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl s..
31. "oZkUrt AZeZli '~llin 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi 9~ksek ,isans 4eZi ÞstanBUl +~lt~r eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl s.3.
3. +ahraman "anU 1 'eleneksel 4~rk %Vi /dasÏnda AhÝaP Þl -imari %lemanlar 9~ksek ,isans 4eZi -imar Sinan '~Zel Sanatlar eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl s.-.
33. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ s..
3. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ s..
3. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ s..
3. 9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~ s.3. 3. "oZkUrt AZeZli '~llin 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi 9~ksek ,isans 4eZi ÞstanBUl +~lt~r eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl s.3.
3. 9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~ s.. 3. '~naY 2eha 3 SafranBolU %Vleri ÞstanBUl 9aPÏ 9aYÏn s..
. 9ÏldÏrÏm +emal Ve (idaYetoÛlU -. ,~tfi 4~rk 9aÝam +~lt~r~n~n 'eleneksel 4~rk %Vlerindeki 9ansÏmalarÏ . 5lUslararasÏ 4~rk +~lt~r~ Ve SanatÏ +onGresi -ÏsÏr s.. 1. 9~ksel ÞlknUr %ski 4~rk %Vi´nin "Utik /tele $yn~Ý~m~nde +arÝÏlaÝÏlan 0roBlemler Sanatta 9eterlik 4eZi -imar Sinan '~Zel Sanatlar eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl s..
. +~l~kerman dnder 11 +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞstanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU s.1.
3. 9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~ s.. +AYNAKLAR
"ektaÝ #enGiZ 4~rk %Vi ÞstanBUl "ileÝim 9aYÏneVi.
+~l~kerman dnder 11 +endi -ekanÏnÏn AraYÏÝÏ Þlinde 4~rk %Vi ÞstanBUl 4~rkiYe 4UrinG Ve /tomoBil +UrUmU.
(aCÏBaloÛlU -Uammer 1 'eleneksel 4~rk %Vi Ve aaÛÏmÏZa 5laÝmasÏnÏn .edenleri Ankara 'aZi eniVersitesi 4eknik %Ûitim &ak~ltesi -atBaasÏ.
AltÏner A. 4Urhan Ve "Udak #~neYt 1 +onak +itaBÏ Ankara 4ePe 9aYÏnlarÏ. +ÏZÏl &ehmi 11 4oPlUmsal 'eleneklerin +onUt Þli -ekan 4asarÏmlamasÏna %tkisi Ve 4oPlUmsal 'eleneklerimiZi $aha ÞYi +arÝÏlaYaCak +onUt Þli &iZiksel +oÝUllarÏn "elirlenmesi ÞstanBUl ÞstanBUl '~Zel sanatlar Akademisi 9aYÏnÏ .o.1.
"oZdaYÏ A. -~Ge 1 'eleneksel AnadolU +onUtUndaki /da +aVramÏnÏn aaÛdaÝ +onUt 4asarÏmÏnda -od~l +aVramÏ /larak $eÛerlendirilmesi Sanatta 9eterlik 4eZi (aCettePe eniVersitesi SosYal "ilimler %nstit~s~ Ankara.
%ldem S. (akkÏ 1 4~rk %Vi 0lan 4iPleri ÞstanBUl Þ4e -imarlÏk &ak~ltesi "askÏ AtylYesi. 9ÏldÏrÏm +emal Ve (idaYetoÛlU -. ,~tfi 4~rk 9aÝam +~lt~r~n~n 'eleneksel 4~rk %Vlerindeki 9ansÏmalarÏ . 5lUslararasÏ 4~rk +~lt~r~ Ve SanatÏ +onGresi -ÏsÏr. "oZkUrt '~llin 1 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi ÞstanBUl eniVersitesi /rman &ak~ltesi $erGisi #ilt SaYÏ .
WWW.safranBolUtUriZm.GoV.tr 1..1
"oZkUrt AZeZli '~llin 1. YY da /smanlÏ +onUt -imarisinde Þl -ekan +UrGUsUnUn SafranBolU %Vleri drneÛinde Þrdelenmesi 9~ksek ,isans 4eZi ÞstanBUl +~lt~r eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl.
'~naY 2eha 3 SafranBolU %Vleri ÞstanBUl 9aPÏ 9aYÏn.
'yker -~Ge 4~rklerde /tUrma %lemanlarÏnÏn 4arihsel 'eliÝim S~reCi :eitsChrift f~r die 7elt der 4~rken *oUrnal of 7orld of 4Urks 6ol. 1 .o. 1. +ahraman "anU 1 'eleneksel 4~rk %Vi /dasÏnda AhÝaP Þl -imari %lemanlar 9~ksek ,isans 4eZi -imar Sinan '~Zel Sanatlar eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl.
9ÏldÏZ -Ualla 1 4~rk %Vinde Sistemin "ylGelere 'yre 4anÏmÏ 0rofesyrl~k -~raCaat "aÝ 9aPÏtÏ -armara eniVersitesi '~Zel Sanatlar &ak~ltesi Þl -imarlÏk "yl~m~. 9~ksel ÞlknUr %ski 4~rk %Vi´nin "Utik /tele $yn~Ý~m~nde +arÝÏlaÝÏlan 0roBlemler Sanatta 9eterlik 4eZi -imar Sinan '~Zel Sanatlar eniVersitesi &en "ilimleri %nstit~s~ ÞstanBUl.
