Okul Öncesi Çocukların Beslenme ve Büyüme-Gelişme Durumları

(1)

Beslenm e ve D iyet D ergisi / J . N u tr. and D ie t ., 17 : 17 - 3 5 , 1988

OKUL Ö N C ESİ ÇOCUKLARIN B E SL E N M E V E BÜYÜM E-GELİŞM E DURUMLARI

Dr. N llgün KARAAĞAOĞLU* / Doç. Dr. P e r ih a n ARSLAN** j

Y rd. Doç. D r. E rg u n KARAAĞAOĞLU***

B u a r a ş tır m a , A n k a ra ’d a fa r k lı so sy o -ek o n o m lk d u ru m d a k i a ile le rin 2 - 6 y a ş g ru b u ç o c u k la rı ü z e rin d e y a p ılm ıştır. A ra ş tırm a ö m e k le m in i o lu ş tu ra n

240 ço cu ğ u n g en e l beslenm e, b ü y ü m e v e g elişm e

d u ru m la rı in c e le n m iş tir. Ç o c u k la rın % 12.1’in in

boy u zu n lu ğ u , % 15’in in ise a ğ ırlığ ı s t a n d a r t d e ğ e r le rin a l t m d a olup, bu o r a n 5 y a ş ın (61 a y v e çok) ü z e rin d e k i ç o c u k la rd a e n y ü k se k tir. E n e r ji tü k e tim i y e te rsiz o la n ç o c u k la rın ç o ğ u n lu ğ u 3 y a ş ın d a n (37 a y ve ü zeri) b ü y ü k g r u p ta d ır (p < 0.01). Üç y a ş ın d a n k ü ç ü k (36 a y ve az) ç o c u k la rın e n e r ji t ü k e t i

m i, g e re k s in im le rin i k a rş ıla y a c a k d ü ze y d ed ir. D i

y e tle a lın a n to p la m p ro te in i y e te rsiz ve s ın ır d a t ü k e te n le rin o ra n ı d ü ş ü k o ld u ğ u h a ld e (% 3), h a y v a n s a l p ro te in i y e te rsiz v e s ın ırd a tü k e te n ço c u k l a r ın o ra n ı y ü k s e k tir (% 36.2). B u ç o c u k la rın o r t a

la m a çin k o tü k e tim i (5.6 ± 0.11 m g /g iin ) , g e re k

s in m e le rin in y a k la ş ık y a n s ı k a d a r d ır v e y e te rsiz

tü k e te n le r in o r a n ı % 81.3 o la ra k b u lu n m u ş tu r . D i ğ er b e s in ö ğ e le rin d e n ; k alsiy u m , rib o fla v in , n ia s in v e d e m iri y e te rsiz tü k e te n ç o c u k la rın o r a m d a y ü k sek b u lu n m u ş tu r.

GİRİŞ

B u gün T ü rk iy e ’de 2 - 6 yaş g ru b u n d a 6.240.906 çocuk b u lu n m a k ta ve b u sayı, genel n ü fu su n % 13.95 ini o lu ş tu rm a k ta d ır (1). B ilindiği gibi, o k u l öncesi ç o cu k lu k dö n em i in san y a şa m ın ın hızlı b ü y ü m e sü re ç le rin d e n b irid ir. B u yaş g ru b u ço cu k la rın fiziksel ve m e n ta l g elişim lerin in sağ lan m ası, sağlığının k o ru n m a sı ve yaşam a

(*) H. Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Elemanı. (**) H. Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi. (***) h. Ü. Biyoistatistiüc Bilim Dalı Öğretim Üyesi.

(2)

18 Karaağa-Jğlu, N., Arslan, P., Karaağaojjlu, £.

ş a n s la rın ın a rtırılm a s ı; to p lu m u n ek o n o m ik yönden gelişm esinde b ü y ü k ö n em ta şım a k ta d ır. B u dönem de ço cu k ların genel sağlık d u ru m la rın ı etk iley en e tm en lerin b a şın d a ise b eslen m e y er a lm a k ta d ır (2 -4 ).

Bu a ra ştırm a , okul öncesi 2 - 6 yaş g ru b u ç o cu k la rın genel b es lenm e d u ru m la rın ın b elirlen m esi ve büyüm e-gelişm e d u ru m la rın ın sa p ta n m a sı am acıyla p la n la n m ıştır.

ARAŞTIRMA YÖNTEM İ VE ARAÇLARI

A raştırm a, 1984-1986 y ılla rın d a A n k a ra ’da çeşitli sem tlerd e o tu ra n ailelerin 2 - 6 yaş g ru b u ço cu k ları ü zerin d e y ap ılm ıştır.

Ö rneklem seçim inde; T arım O rm an ve Köy İşle ri B akanlığı, B eslenm e ve D iyetetik B ölüm ü ve U N IC E F’in «1984 G ıda ve B es lenm e Planlam ası ve P o litik ası P rojesi» için y a p tık la rı a ra ştırm a d a Devlet İs ta tis tik E n s titü s ü ’n ü n A nkara İl m erk ezin d e seçtiği 600 aileye ilişkin bilg iler k u lla n ılm ıştır. Bu p ro je y e k a tıla n ailelerin Ev H alkı T esbit F o rm la rı incelenm iş, b u n la rın içinde 2 - 6 yaş g ru b u çocuğu olan aileler sap ta n m ış ve b ir a d res listesi ç ık arılm ıştır. Bu şekilde elde edilen to p lam çocuk sayısı 280 iken, göç eden ve okula b a şla y a n lar ç ık arıld ığ ın d a a ra ştırm a , 240 çocuk ü zerin d e ta m a m lan ab ilm iştir.

A raştırm a k ap sam ın a a lın an ço cu k ların boy uzunluğu, ağırlık ve ü s t o rta kol çevreleri ölçülm üş, genel sağlık ve ailelere ilişkin bilg iler a n k et fo rm u ile; b e sin tü k e tim le ri ise a rk a a rk a y a gelen 3 gün b o y unca bireysel besin tü k e tim i yö n tem iy le so ru ştu ru la ra k s a p ta n m ış tır. H esap lam ay la b u lu n a n (5 -1 2 ) o rta la m a e n e rji ve d iğ er b e sin öğeleri tü k e tim m ik ta rla rı, b u yaş g ru b u n d a k i çocuklar için ö n erilen m ik ta rla rla k a rş ıla ş tırıla ra k yetersiz, sın ırd a, norm al ve n o rm a l'ü s tü o lm ak ü zere 4 g ru p ta in c elen m iştir (2, 13).

Ç o cu k ların boy, ağ ırlık ve ü s t o rta kol çevresi ö lçü m leri ku ra lla ra uygun o la ra k a lın m ış tır (14, 15). Y aşa göre boy uzu n lu ğ u ve a ğ ırlık d u ru m u K ö k sal'ın (16) T ü rk çocukları için geliştird iğ i s ta n d a rtla rla k a rş ıla ş tırıla ra k g ru p la n d ırılm ıştır.

B esin tü k e tim d u ru m u ve ç o cu k ların yaşa gö re a n tro p o m e trik ö lç ü m le ri ista tistik se l o la ra k khi-k are ve t te stleri ile incelenm iş tir (17, 18).

(3)

BULGULAR V E TARTIŞMA

A ra ştırm a k a p sa m ın a a lm a n ç o c u k la rın 114’ü (% 47.5) kız, 126 sı (% 52.5) e rk e k tir. Ç o cu k ların aileleri 3-5 k işilik (% 67.8) b ire y le r den o lu şm u ştu r. A ilelerin % 52.5 in d ek i ço cu k sayısı 1-2 a ra s ın d a  d ır. Ç o cu k ların a n n ele rin in ve b a b a la rın ın ço ğ u n lu ğ u (% 51.7 ve

% 49.6) ilk o k ul m ezunu o lup a n n e le rin % 88.8 i ev k ad ın ı, b a b a la rın

ise % 62.9 u işçi ve m e m u rd u rla r.

Ç o cu k ların cinsiyete göre boy u zunluğu, a ğ ırlık ve ü s t o rta kol çevresi o rta la m a la rı k a rşıla ştırıld ığ ın d a e rk e k le rin boy u z u n lu ğ u n u n ve ağ ırlığ ın ın (99.09 ± 0.84 cm ve 15.77 ± 0.28 kg) k ızla r a g öre (96.42 ± 0.92 cm ve 14.95 ± 0.28 kg) d a h a fazla o ld u ğ u g ö rü lm ü ş tü r (p < 0.05). Ü st o rta kol çevresi o rta la m a la rı a ra sın d a cin siy ete göre (k ızlar 15.93 ± 0.12, e rk e k le r 16.14 ± 0.10 cm ) b ir fa rk lılık b u lu n m a m ış tır (p > 0.05).

Yaş esas a lın a ra k ço cu k la rın boy u zu n lu ğ u ve a ğ ırlık d u ru m ları s ta n d a r tla rla (16) k a rşıla ştırılm ış ve elde ed ilen d e ğ erler T a b lo 1 ve 2 de g ö ste rilm iştir.

T a b lo 1 : Ç o c u k la rın Y aş ve S ta n d a r t la r a G ö re Boy U z u n lu ğ u D u ru m la rı

S ta n d a r d a G öre Boy U zu n lu ğ u

U zun N orm al K ısa

% 110 % 1 1 0 -9 0 % 90 -- 80

I T o p lam

Y aş (ay) S ayı % S ayı % S ay ı % S ayı %

36 ve az 15 19.7 56 73.7 5 6.6 76 100.3 37 - 48 7 13.7 37 72.6 7 13.7 51 100.0 49 - 60 18 26.5 42 61.7 8 11.8 68 100.0 61 ve çok 2 3.6 34 61.8 9 16.4 45 100.0 T o p la m 42 17.5 169 70.4 29 12.1 240 100.9 X- = 13.54 p < 0.05

T a b lo 2 : Ç o c u k la rın Y aş ve S ta n d a r tla r a G öre A ğırlık D u ru m la rı

S ta n d a r d a G ö re A ğırlık

Ş işm a n N o rm al Z ay ıf

% 120 % 120 - 80 % 8 0 - 6 0 T o p la m

Y aş (ay) S ay ı % S ay ı % S ayı % S ay ı %

36 ve az 15 19.7 55 72.4 6 7.9 76 100.0 37 - 48 10 19.6 37 72.6 4 7.8 51 100.0 49 - 60 21 30.9 40 58.8 7 10.3 68 100.0 61 ve çok 3 6.7 23 51.1 19 42.2 45 100.0 T o p la m 49 20.4 155 64.6 36 15.0 240 100.0 X-’ = 38.21 p < 0.01

(4)

2 0 Karaağaoğlu, N., Arslan, P., Karaağaoğlu, E.

N o rm a lin a ltın d a (s ta n d a rd ın % 90 - 80 i k ad ar) boy uzunluğu n a sa h ip ço cu k la rın o ra m to p la m 12.1 dir. Yaş g ru p la rın a g ö re in celendiğinde; uzun boylu ço cu k la rın o ra n ı 5 yaşın ü stü n d e k i g ru p ta d a h a az (% 3.6), k ısa b o y lu la rın o ra n ı ise d ah a fa z lad ır (% 16.4) (T ablo 1, p < 0.05). K ısa b o y lu lu k o ra n ın d a k i b u a rtış 3. y a şın (36. aym ) so n u n d an itib a re n b a şla m a k ta d ır. D iğer ta ra fta n n o rm alin a ltın d a (sta n d a rd ın % 80 - 60 ı k ad ar) ağ ırlığ a sah ip ç o cu k la rın o ra m to p la m % 15 dir. Ç ocukların a ğ ırlık la rın d a k i azlık, d iğ er yaş g ru p la rın a göre yine 5 y aşın ü zerin d ek i ç o cu k la rd a en yü k sek (% 42.2) düzeydedir (p < 0.01). A ğırlıktaki b u azalm a, Tablo 2 den de g ö rü ld ü ğ ü gibi d ö rd ü n c ü yaşm so n u n d an (49 aydan) itib a re n b a ş la m a k ta d ır. Y aşa göre s ta n d a rt boy u zu n lu ğ u n d ak i b u k ısalık du ru m u , ağ ırlık ta n fa rk lı o la ra k b ira z d a h a erk en y a şla rd a b a şla m ış tır. Y aşa göre ağ ırlık d u ru m u d eğerlen d irild iğ in d e b u ço cu k la r h a fif ve o rta derecede m a ln ü trisy o n lu d u rla r. Boy u zu n lu ğ u n d ak i k ı salık d u ru m u ve b u n u n d a h a erk en y a şla rd a b aşlam ası, az d a olsa b u b eslen m e yetersizliğinin k ro n ik leşm iş o ld u ğ u n u g ö sterm ek ted ir. Z ira boy, değişikliklerden v ü cu t ağırlığı k a d a r hızlı etk ilen m ez (3).

T ürkiye 1974 A ra ş tırm a s ın d a (16), 0 - 6 yaş g ru b u çocu k ların

% 20 sinin, A nkara-E tim esgut bölgesinde Uzel ve a rk a d a şla rın ın (4)

yaptığı a ra ştırm a d a , 3 - 6 yaş g ru b u ç o cu k la rın % 25 in in y aşa göre sta n d a rd ın a ltın d a ağ ırlık la rd a o ld u k la rı b u lu n m u ştu r. T ü rk iye ge nelinde 1984 G ıda T ü k etim i ve B eslenm e A raştırm ası (19) so n u çla rin a göre ise ağırlığı s ta n d a rd ın % 80 - 60 ı k a d a r o la n ço cu k ların o ra m % 12.3 d ü r ve bu a ra ş tırm a d a b u lu n an değere b en zerlik gös te rm e k te d ir.

Üç g ü n lü k b esin tü k e tim i so n u cu n d a h esap lan an o rta la m a g ü n lü k e n e rji ve b esin öğ elerin in y a şla ra göre tü k e tim m ik ta rla rı T ab lo 3 de v e rilm iştir. E rk ek ço cu k ların e n erji, k a rb o n h id ra t, k al siyum (p < 0.001), fo sfo r ve rib o flav in tü k e tim le rin in (p < 0.05) kızlard an d a h a fazla o ld u ğ u g ö rü lm ek te d ir. Ancak to p la m p ro tein , hayvansal p ro te in , yağ, çinko, dem ir, v ita m in A, tiam in , n iasin va vitam in C y ö n ü n d en kız ve erk ek ço cu k la rın tü k e tim le ri a ra sın d a b ir fa rk b u lu n a m a m ıştır (p > 0.05). Bu yaş g ru b u için önerilen m ik ta rla ra g öre ço cu k la rın e n e rji ve besin öğelerini tü k e tim d u ru m u ise T ablo 4 de g ö rü lm ek te d ir. B ü tü n y a şla r için e n e rji tü k e ti m i n o rm a l düzeyde o lan ç o cu k la rın o ra n ı % 35.4, y etersiz ve sın ır da tü k e te n ç o cu k la rın o ra n ı ise % 55.9 d u r. S ın ırd a ve yetersiz e n e rji tü k e te n le r 3 y aşın (37 aym ) ü z erin d ek i ç o cu k lard a d a h a faz

(5)

ÇOCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME 21

la d ır. B u b u lg u ço cu k la rın a ğ ırlık la rın d a k i azalm a yaşı ile b e n z e r lik g ö s te rm e k te d ir (T ablo 2).

G ü n e y lin in (13); T ü rk iy e için ö n erilen g ü n lü k e n e rji ve besin öğeleri m ik ta rla rın a bağlı o la ra k g eliştird iğ i tü k e tim d e ğ erlen d ir m eleri incelendiğinde y eterlilik , s ta n d a rd ın ± % 10 u ile b e lirle n  m iştir. B u na gö re 4 - 6 yaş g ru b u ç o cu k la r için ö n e rile n o rta la m a e n e rji m ik ta rı 1700 k a lo rid ir. B u a ra ş tırm a d a , 3 y a şın (37 ayın) ü ze rin d e k i ço cu k la rın aldığı e n e rji ise o rta la m a 1510 k a lo ri o la ra k b u lu n m u ş tu r (T ablo 3). B u şek ild e incelen d iğ in d e; ü ç y aşın ü zerin d e ki ço cu k la rın e n e rji tü k e tim le rin d e % 11.2 o ra n ın d a b ir azlık g ö rü l m e k te d ir. Böylece b u ç o c u k la r — % 10 ile y etersizliğ in a lt s ın ırı na, — % 1.2 değeri ile de s ın ırd a e n e rji tü k e tim sın ıfla m a sın a g ir m e k te d irle r.

Y aşı 1 - 3 a ra sın d a o lan ç o c u k la r için ö n e rile n e n e rji m ik ta rı 1300 k a lo rid ir (13). B u ç alışm a d a 3 y a şın d a n (36 aydan) k ü ç ü k ço c u k la rın tü k e ttiğ i o rta la m a e n e rji ise 1268 k a lo rid ir. B u h e sa p la m ay a göre ço cu k la r — % 2.5 e n e rji azlığı ile y e terli e n e rji tü k e t m e k te d irle r. Üç y aşın ü zerin d ek i ç o c u k la rd a y e tersiz e n e rji tü k e ti m in in nedeni; b u y a şla rd a , diğ er k o n u la rd a o ld u ğ u gibi b eslen m e de de y a şa özgü bağım sız d a v ra n ışla rın d a n veya a ilelerin çocuğa b ü y ü m ü ş gözü ile b a k ıp , b eslen m e k o n u su n d a k i ilg ilerin in azal m a sın d a n o lab ilir. Arlı (20), A n k a ra ’da 3 - 6 yaş g ru b u ç o cu k lar ü z erin d e y ap tığ ı b ir a ra ş tır m a d a o rta la m a e n e rji tü k e tim in i 1319 dt 24.3 k a lo ri o la ra k b u lm u ş tu r. B u a ra ş tırm a d a elde ed ilen o rta la m a 1388 ± 4.9 k a lo rilik e n e rji tü k e tim i ise b u o rta la m a d a n b ira z d ah a y ü k sek tir.

(6)

Ta blo 3 : Y a şl a ra G ö re E rk ek to K ız Ço cuk lar ın O rt a la m a E n e rj i ve B es in Ö ğ e le ri T ü k et im D ü z e y le ri

2 2 Karaûğaoğlu, N.f Arslan, P., Karaağaoğlu, E.

C rt û o H I* tn 1 + ı * 1 w IX ta M M İM 03 ! + IX E * * e4 t ■ bC =o e V3 â S ö <» se O o V e s c o 0 3 0 3 c o r H 0 3 0 3 3 OO 0 3 t — r H 1 + : + ! + 1 + 0 0 0 3 O 0 0 c o CO C Û 0 0 C S m c o H c o C O CO o c — m r H C S r H CO r H 0 3 O CSJ CO c s j C S d d c o CSJ o C S CSJ 1 + 1 + 1 + 1 + c o CS] m C S 0 3 0 0 m e o C S c o *-H «-H ı H 0 0 c o 1 /3 c o c o 0 0 C S r H o ' V O r H CO O c o o d d e o c o C S C S 1 + 1 + 1 + 1 + c o C S '*< o r r 0 3 o C S c o C S c o r H r H r H 0 0 I A c o c -M r < N C N o r t d t - o - M 0 ) CD > > D , C O c - C O o c o c o c - H - £ 'E 5 _{0) d} C M H w 1 .7 5 > 0 . 0 5 m e s c o CSJ D - r H C O r H d d ! + ! + 1 + 1 + c o 0 3 I O c o r H i r i C S T j i U O ' T c o 0 0 C O o c - m ■<r r H C S r H r t< C O 0 3 C O C S t ' r H d c - “ d 1 +1 + I + I + m t r ş 1 /3 f -e s i c o * c o * i r i ■*r r f * L O 0 0 C O i n c o c o c o C S r H c - c — O 0 3 0 3 C S P o r H r H d » - i 1 + İ + 1 + 1 + r H C S 0 0 Tt< d i r i e s c o * c o - r 0 0 m ~ H w f4 c o c -M s ı c j e s c » °o aB 0 ) | OJ * > > 0 . c o r™ M * c o C O _{t -} _H 6 G 0 $ S a 4 -3_ö p ^ h P U C S b D m o ö A ^ es n m t-- r f CO o ı r j o I + İ + İ + 1 + CO c- w oö esi 00 «-H « - 4 C S «-H c o c o o o t- m »t* N O) Oi l/J t o 0 5 ^ o o H o o I + I + I + I + C-^ c> os Ö t> CO CO M H CSJ r-( 00 CO LO CD w C O e s o m o C û N o 0 3 ö d CS t» o Ifl t * C- CSİ d 00 ı/5 ı—ı C O t -O V* 13 « I <1> ^ > > O-IO > „ p n n P fn c$ VI c fl_{flj .3} > d) 2? o ! * £ bfl 1 /5 O A csj ««*< es co M 0 3 m ı > ı-î d d ! + ! + : + ] + in co m co 0 3 CSJ »—H f-H CO Irt C O 0 0 C O o c- ıft _C'O-r 0 3 TJH CSJ t o 0 0 CS3 C 0 o ı H r H t £ 5 ı H 0 3 CSJ d eo o C'O rf ın ^ o d V CO (O C O CO eo cs C O 0 3 C O D - T J İ CSJ cs 1+İ+ CO ^ C " * 0 3 CO »-H « - i C S C O 0 0 t - m lT l T oo m ( M o CSJ CSJ C O o *f« esi oo to t> m co to 0 3 C O CS] + 1 + 1 + 1 + 1 + İ + 1 + İ + o o c o ı o c o c o o o c s o o 1 . + I + 1 + 1 + h ( O H co «-h co* d co Tf csj -r C O m r-H C 0 t > r H csj rt c— * , O t— c o c o o £ o g > O* CO P c* r O U5 d c o co’ o a e sj c o h c s j c g w oo co io co C O C O C S t * m o e s c — d- o c o ı n T f ’ o c o I + 1 + İ + 1 + U O C O C O 0 3 ** d *—< *-h 0 0 *-h »—< o 1-1 CSJ CS CS 60 +

(7)

T abl o 3 : (D e v a m ı)

ÇOCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME

2 3 E (4 ft O H I X cn : + IX 0> .M_u u ıx «j 1 + ı* N £ IX C0 1 + ıfr 'T' (3 >» î« S $ =© « (_Mm C« S i n o A oo CO O CO CM_O h d o ö o ;+ .+ :+ :+ M t- N «5 iri ın’ t* io co oo co o c- m tj<_CM M Ift lO M CM »”H »-H t-H d d d

ı+:+:+ı+

CO C> O CO ıO lO 00 LO 00 CO lA CO co 00 cm !+ :+ :+ ;+ H {fl 03 ^ v d t d e s i t d oo m tj* W t-ncm cj t u • co C— co co o M ' £> ° S 01 5 <D J5 > o. co P H V M Ü3 t- O Ş O O N CO f* OO 03 cm 00 ^H i + ’+ '+ ; + co co co r» ’T H t- N •* ? Tt* t j* co co o o t* trt _*-H _CM*v H CO <û Cû cm m co co »-h cm* d d ^ CM CO H !+ !+ ;+ !+ o m cm cm co co ^ rp m co co ırt co co 00 CM O OO O CO CO 03 o 05 co m d d CO CM rH i+ :+ :+ :+ o H CM_{t* O ^ 00} C3 C0 H CO oo irt h M D- r-H M CM oj o £ ' co o 00 co o g t* s C) iS > a

« s

t* H

s

£ — M M 6 HH " iO o d V CM CM OO 03 CO t O CM O 03 : + : + ’+ '+ CM ifl fH CM co co co CO co D* CO co CO co o t- m tji r-H CM co oo CMCOCO 00rH _CMCMm Lf3CO CO T}H co drHrH03 t"-t-H d d d d ! + : + ! + ! + 1 +I + İ + İ + 6 75 ₆44 ₈₄₇ ₆62 ₆.2 ₇.1 ₈.4 _6.8 co eo ia co co 00 CM CM C O o r-H 03 CO O CM rH CO O d CO CM — • İ + I+İ+I + 03 ifl o Tf CO CM co o m co oo co oo m ^ CO c-N CM d o £ ' co C-co C-co 0 g 0 1 * > ft S H fct£) fi o d A ın d H ıfl IO N CM 03 ıH d d d d İ + İ + I + I + CM o co 00 cû r- c-* cû co t - o o r— lT3 CM oo co eo co CO 00 CM CO *H o co CO CM O H d d d d ! + : + : + : + CM O CO t-co t> cö cd co m — • -* CO e— rH »H N CM O Ö 03 c - o, R g> , <U ^ > > a. Cû C- M .o CO co f"1 s s d) d Q £ 03 C- 03 CO od d m cm CM CM ; + ’+ ** 03 C- Lfi 03 to CM CO o d A m co m m co oo 03 rH 03 c-r-H ’+ ’ + » • t * 00 co *î< ın t— co CM CO CO CO co o t— IT3 »t* »-h CM t* m oa e— 03 CM CM CM d t» d d rH i-ı t- eo CO CO CM CM 1 + İ + I + 1 + CM CO CO rH 03 Oî h O m rH co co eo co co co ıra to CO 00 CM C- Ifl O 03 lo co o m n* d d d h N Lf3 ^ CO CM

ı+’+:+ı+

C ' O Tfi o O CM CM 03 03 U) lA CM cm co eo N CM Cİ C- £ . o t- CO < p $ s > s o g s r S > p._o Eh

(8)

T ab lo 3 : (D e v a m ı)

24 Karaaga^ğlu, N.( Arslan, P.( Karaagaoğlu, E.

4> İî *5] C/53 •M 1* O o C4_■5 >hf 05 CO 3 d 'O cs a £ IX Cfi 1 + I * IX t/l 1 + I * N M IX !il 1 + İM £ £ tu 3 ı A O ö A cq .-h co *-ı o o o o ö ö ö ö I + I + I + I + m 0 3 c s j o tJ» 0 5 CO m C O c o C O c o ı — ö O d o o O d d c o 0 0 c o o C O C O c o o c - ı / 5 - r IT5 CSJ 0 3 C O o 0 3 O m o e q o C O o T * o d d d d 1 d d I + I + 1 + I + t - c o 0 5 c s ı c s j C*3 i a c o c o 0 0 £ > d d d d d d 0 0 c o m c o C O c o c o 0 0 0 3 c o c o c o 0 3 o fH l A r j l p O o o O o d d d d d d 1 + 1 + 1 + 1 + 1 + : + CSJ C O 0 0 c o t -l A C O c o m c o c o d d d d d d 0 0 m c o m c o t * c o t -B £4 N 0 3 o s> I a> ~ > > a » t* w .o_{CO M S h} O Ö V l+l+l

+1

+ I + I + I + 1 + 0 5 C— © o o o o o _a > s % no» y <ı> -h > £ co P e- r-< s f q» £ m o o A m t-( A C O 0 3 f H 0 0 r H d d d 1+1+1+!+ 0 5 0 3 0 0 ı A I A 0 0 I A C O O O C O O t * " l A T * 0 3 C O 0 3 t * 0 3 r H ı H d d d 1+1+ 1+1 + 0 5 c o 0 5 ( A l A 05* I A 0 0 C O I A C O C O 0 0 c j c o c o O C O 0 3 p d d d 1 + i + 1 + 0 5 I A ı A e s i 0 0 t A H c o M M 0 3 o C J t - t * ( D 1 d ) > > C O e - _{c o} c o C O t

-lf

C O I A O d A t A O d 3.6 9 3. 7 0 1 4 .1 0 2 .7 4 1 + I + 1 + 1 + 0 5 O c o o c o ■er ı A 66 ₁₅8 C O O 0 3 5 .1 4 3 .9 8 1 5 .6 9 3 .1 1 I + I + I + I + 1-H 0 5 I A I A l A C O r j « ı A 0 0 C 0 C O 0 0 I A C O CSJ 5 .3 6 6 .4 6 0 . 0 0 4. 6 5 1 + I + İ + 1 + 0 0 • - * T t * C O o c o *-H t A 0 0 l A C O t -36 ve a z 37 - 7 2 73 ve ç o k T o p la m O V it a m l ( m g ) m

(9)

T ab lo 4 : Ç o cu k la rm E n e rj i ve B es in Ö ğ es i D ü z e y le ri n in Ö nerilen T ük et im S ta n d a rd ın a G ör e D u ru m u

ÇOCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME

25 s E d d Q o M ■■a •■s VI :Ö O Z ej ■O İH

a

M İS CJ <1 M £ rj <« a cfl R aî W {/> 'T İJ O m ^ «3 <• o o V t ' c o 1—I TF C- D» 1-î n co cd C S f-H C O r H r H r H C S CO c o 0 5 d ıra TT CS c o 3 7 4 7 tH 8 5 c o 0 5 rH rH I CS rH CS 1 <M 0 5 ₁ _{0 0} 1 lO **! 05 CO c o oo 0 5 d c c rH M c o c o TjH 6 3 - * c o co oo <o o C - lO r f »-H C S c3 c s D™ <D > ' M . s s o cd ço £: co M m O) a w i n n o o d d A A c o O O O d C-* c o m c o ıra c s c o lT5 d d c o d d d CS 0 5 Oj CO Oj c o t* c o ıra 0 5 c o m c - 0 5 c o c o CO H c s CS rH c o 05 _I t - ; csj o CO d d 1 _d _{0 5} _{c sj} _d rH rH rH ıra I c o t - 0 5 C— 1 rH esj c o CO l > c o c q 0 0 rH rH d rH esi C-- | d rH 1 rH C S M c s c s 1 ! c o c o CO c s [ > 1 rH c o d d 1 c s c o rH c o rH CS ı C S c o rH c o 1 rH ıra CO co CO o t- m ^ «“ • M s aJ c s c-<D > ' c o C— c o c o M

§■ s

<j) c3 > D, c o c o c o O O ı f l * * r H CNJ SJ a c s 4> t> 1 c o t * C O C O 3 d_{«. g} > a CO P f- M aî w « £ w I o d A O t-d CO C— 0 0 d co* d co co l> l> cs* co d co N CO H 0 5 t n co Tji ^ rH c o i-H CS CSJ 0 5 O c o c o esi «-i d ı-î CO 00 c o c o co co ^ m co cs 05 c o oo «O o c— m Tt« r-H CSJ N Cfl CS] t-<D > ' co t* CO CO ^4 S's O GJ > 1 S H

3

O o d A c o ıH d co co co co d d cö co co cs co « CO W N t * cg co m I f î c o t * c o Tp cs d co c o c s c o H CO ] I f j I H w | ^ 05 O) o H co oo d t-* ıra m m m 1-H C O C O 0 5 CO 00 CO O c- m _rH -^1_cs N c3 0) > « CO o co co 6 >» 03 W & a <u ctf > D , M O c- Eh H o H m T—t CS co

(10)

2 6 Koraağaoğlu, N., Arşları, P., Karaağaoğlu, Ç. M i- >h d JS fa a •a

Sİ

£ fi i

2

^ >H î; C/İ :£3 rt E O z s E s s* d Q o M a Eh cî 1 ö 2 T 3 u. S w N « >> rt Cfl >> pS M s el c n & cn £ £ s •i* O e

I

m IT 5 O O V 05 m m o A M M 12 O 01 £ o e s>

5

> a C t- M O o> >

a

_eo Q uo o CO r-; co co co o c-* cd CO* 00* cd co T^' f-H rH _{*r uo co uo} CO rH_rH o t- o m rH CM co 00 CO t-h m 05 o CO CO o t* O O o 00* cd 1 cd CMuo »H 1 ooCO co m ^H | co CO -T p < 1 »H cd ıf5 00 co CO CO o rH I t* CMco 1 co rH CM 1 »H 1 00 I CM CM CO 1 00 CO 1 1 *r co eo 05 rH 05 £>• cd o co* mi CM* CM c d m co uo com co rH co Ol o CM CM CM rHm m 00 co CO m co »H co co C_c- O o co co co o uo n* tr»uo '*p rH CM C<J o> > CO t» co eo

s s

i) 1 > O. O E-< a > o o ö V CO t> CÛ eo in cd t|< •**« »-H ı-H cm co m co e<ı dm o o co ^ ^ o C Û cm co m cm eo 05 co oo »-h co e - * c o 05 I ^ ^ | 255 I

00

lO co co co co to co co *—i f-H eo co co i m h i n m h (d r» co co co o C- lO rfi 1-H CM N c3 CM c o c— eo co M o

s

a

I

c

3

s o o o V C O M H o co cd cm* co t r t rH CO co « iri I -^1 o m | m H N I M CO CO tr** CO cd cd cd cd m o h co i f l « Û « 5 f -oâ -^ cd co co co co m o N ^ CO CO o co CO 00 CO o t - m rjH ^ CM N CT3 CM c ~ . >

1

t- £r (V3 CO M—4 o J 3 • H CÜ S ö 4 > c tf > O- ^ o £ H er? o o ö V CO CM C'i o I i—< CM CN CO CO C i CO CO UO ıfl M c m O rH I t i *-* I CO 05 co co O CMr-H ır t" TT cd co id O O c c- 05 o co CMCMm c 05 O co 03 CMco m uo r-H rH CO ır —■ CM co co co o c- m _*-_h _CM*r V i A l O o CMco co r-05* co co T m co c* i d _C_Mt co t a —• T *J M H t«. c •H CM* cd *■ 0 CO (û c l A t r-< e*

3

4

> > CD t- co co n S o G rt > t i 4> i f c t t

(11)

Ç ocukların, gün lü k to p lam p ro te in tü k e tim d u ru m la rı h e r yaş için önerilen d eğerlerle k a rş ıla ş tırıla ra k incelendiğinde, to p lam p ro te in i n o rm alin ü zerin d e tü k e te n lerin o ra n ın ın % 90.4 old u ğ u gö rü lm e k te d ir. P ro tein tü k e tim in in sın ırd a ve y etersizlik d u ru m u b ü tü n yaş g ru p la rı için % 3 dür. Bu d u ru m d a, genel a n lam d a b ir p ro te in yetersizliği olgusu g ö rü lm em ek ted ir. Ancak bu yaş gru b u ç o cu k ların sü rek li b ir bü y ü m e ve gelişm e sü reci içinde o ld u k ları d ü şü n ü ld ü ğ ü n d e hayvansal kaynaklı p ro te in m ik ta rı d a göz ö n ü n de b u lu n d u ru lm a lıd ır. H ayvansal p ro tein i yetersiz tü k eten lerin o ra n ı (% 30.4), to p lam p ro te in i yetersiz tü k e te n lere göre d ah a y ü k  sek tir. Uzel ve a rk a d a şla rı da (4), A nkara E tim esg u t bölgesinde y a p tık la rı a ra ştırm a d a , to p lam p ro tein tü k etim i yetersiz olan aile lerin o ra n ın ı % 10, hayvansal p ro te in tü k etim in in ise genelde y e ter siz o ld u ğ u n u b u lm u şla rd ır. Bu yaş gru b u ço cu k lar için tüketilm esi ö n erilen en erji, p ro te in ve diğer besin öğelerini karşılayabilm ek için düzenlenen ö rn ek m en ü lerd e hayvansal kaynaklı p ro te in m ik t a n h esap lan d ığ ın d a, toplam günlük p ro tein m ik tarın ın yaklaşık y arısı k a d a r olduğu g ö rü lm ek te d ir (2). Ç ocukların günlük hayvan sal p ro te in tü k etim i, b u d u ru m göz önünde b u lu n d u ru la ra k h esap landığında, yetersiz ve s ın ırd a hayvansal p ro tein tü k etim in in % 36.2 old u ğ u b u lu n m u ştu r. Bu o ran 3 y aşın d an (36 aydan) k ü çük ço c u k la rd a % 26.3 olup 3 y aşın ü zerin d ek i ço cu k lard a (37 ay ve daha büyük) b iraz d ah a a rtış g ö ste rm e k te d ir (% 33.2). O rtalam a olarak gün lü k tü k etilen hayvansal p ro te in m ik ta rı (18.16 ± 0.65 g), toplam p ro te in o rta la m a sın ın (44.6 ± 0.66 g) % 41 ini o lu ştu rm a k ta d ır. B u o ran ın gereksinm eye yak ın olm asın ın nedeni, hayvansal kay n a k lı p ro te in in , 36 aydan kü çü k ç o cu k lar ta ra fın d a n n o rm al ve n o rm alin ü stü n d e d eğ erlerd e {% 73.7) tü k etilm esid ir.

B üyüyen ve gelişen o rg an izm an ın h e r tü rlü besin öğesine ge re k sin m esi v a rd ır. O rganizm ada b irço k görevi olan vitam in ve m i n e ra lle r de b u n la r a ra sın d a d ır.

D iyetteki to p lam p ro te in ve hayvansal kaynaklı p ro te in m ik ta rı ç in k o n u n alın ım ı ve em ilim i ü zerin d e e tk ilid ir (6, 21, 22). H ay vansal k ay n ak lı p ro te in , çin k o n u n em ilim ini ve alkalen fosfatazı u y a ra ra k çin k o m etallo en zim lerin in ak tiv ite le rin i a rtırıp çin k o n u n o rg a n iz m ad a d a h a k u lla n ıla b ilir hale gelm esini s a ğ la m a k ta d ır (23. 24). G ünlük diyetle alın an ç in k o n u n b ü tü n yaş g ru p la n için o rta la m ası (5.6 ± 0.11 mg) incelendiğinde, b u yaş g ru b u için ön erilen in (10 mg) y ak laşık y arısı kadav olduğu g ö rü lm e k te d ir (Tablo 3).

(12)

2 8 Karaağaoğlu, N., Arsıan, P.( Karaafiaofllu, E

c u k la n n günlük çin k o tü k e tim d u ru m la rı % 81.3 o ra n ı ile yetersiz, % 14.2 o ra n ı ile s ın ırd a d ır (T ablo 4). Y aşı 36 ay d an k ü ç ü k ço cu k la rın çinko tü k e tim i y etersizliğ in in (% 82.9) d iğ e r g ru b a gö re daha fazla olm ası, b u ço cu k ların ; T ablo 5 den de an laşılacağ ı gibi h ay vansal kaynaklı p ro te in le rin in ç o ğ u n lu ğ u n u s ü t ve y o ğ u rtta n k a r şıla m ala rın d a n , et tü k e tim le rin in d a h a az o lm a s ın d a n k a y n a k la n a b ilir. Zira, çinko b ü tü n b e sin lerd e b u lu n m a k la b irlik te hayvansal kaynaklı b e sin lerd e d a h a çok b u lu n u r ve çin k o n u n en zengin kay n ak ları; et (2.0 m g/100 g), k a ra c iğ e r (4.0 m g /1 0 0 g), b alık (0.5 m g / 100 g), tav u k e ti (2.0 m g/1 0 0 g), k u ru y e m işle r (2.2 m g /1 0 0 g) ve k u ru b a k la g ille rd ir (1.02 m g/1 0 0 g) S ü tü n çin k o içeriği (0.3 m g/100 g) d iğ erlerin e göre b iraz d a h a a z d ır (9, 11). Yaş g ru p la rı a ra sın d a

ki çinko tü k e tim yetersizliğine ilişkin k ü çü k fa rk lılık b u d u ru m d an k ay n ak lan m ış o lab ilir.

B u yaş g ru b u için tü k e tilm e si ö n e rile n sü t-y o ğ u rt m ik ta rı g ü n lü k 400 - 500 g d ır (2). A ncak T ablo 5 de d e g ö rü ld ü ğ ü gibi genelde b u ç o cu k ların tü k e ttiğ i m ik ta r ö n erile n in y a rıs ın d a n d a h a azdır. Bu d u ru m , y etersiz ve s ın ırd a k alsiy u m ve rib o flav in tü k e tim in in yüksekliği ile de d este k le n m e k ted ir. B ilindiği gibi b u b e sin ler, k a l siyum ve rib o flav in y ö n ü n d en zengin b e sin le rd ir. Arlı (20), 3 - 6 yaş gru b u ç o cu k la rın to p la m p ro te in tü k e tim le rin in y e terli o ld u ğ u h al de, hayvansal kay n ak lı p ro te in , k alsiyum ve rib o flav in tü k e tim le ri n in y etersiz o ld u ğ u n u b u lm u ştu r.

Ç ocukların d iyetle tü k e ttik le ri d e m ir m ik ta n o rta la m a 6.78 ± 0.12 m g o la ra k b u lu n m u ş tu r (T ablo 3). B u n a gö re b u yaş g ru b u için gü n lü k tü k etilm esi ö n erilen (10 mg) m ik ta rd a n az tü k e ttik le ri gö rü lm ek te d ir. G enelde y etersiz tü k e te n le rin o ra n ı % 55.9 d u r ve bu o ra n ın 36 ay d an k ü çü k ç o c u k la rd a d a h a y ü k sek o lm ası, e t ve tü rev lerin in , tü k e tile n hayvansal k ay n ak lı p ro te in e o lan k a tk ısın ın d a h a az o ld u ğ u n u n b ir g ö ste rg e sid ir (T ablo 5). N iasini, önerilen m ik ta ra göre yetersiz tü k e te n ç o c u k la rın o ra n ın ın (% 88.8) y ü k sek liği de b u n u d e ste k le m e k ted ir (T ablo 4). T iam in i, 36 ay d an küçük ç o cu k la rd a n o rm a lin ü zerin d e tü k e te n le rin o ra n ı (% 43.4) y üksek, 3 y aşın ü zerin d ek ilerd e ise y e tersiz ve s ın ırd a tü k e te n le rin o ra n ı y ü k sek tir.

A v itam in i; p ro te in , k a rb o n h id ra t ve yağ m etab o lizm ası, v ü cu du ve o rg a n la rı s a ra n ep itel d o k u ve gözün sağlığı, e n d o k rin bezle rin çalışm ası için elzem , ü rem ed e, b ü y ü m e ve gelişm e ile

(13)

enfeksi-ÇOCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME 0

ş

bu 3 o M w_* â H t/} 4> SÛ £ :0 O n a C £3 A E o </> d s o O m* js £ I X _ 03 O g +1 ° ! X *£ I X o W * +1 4) IX i2 o 5 o sr !* Si E ■ +ı r» M | X a S o O i O i n c C H M C 3 C - M r t N p M o c s ıa j ı n m ı n r - iL - «- h N h ' o ı - i O o ^ H H O H rH +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 H O Û i f lO J O ^ N ıf l c O C Û O o t o c a c o m i A t A C '- f - t ın o M t* »jî d ci ci N tri oî N COCvJ C ' 2t*Ht-HCOD"»C*3h C'3CO

rH CM «-H » ? O t > t ” C ! r - ( Ü ^ ' Ç Û C Û L n H O T l < ^ C O « f C H ^ H ^ m t ^ O ı —ıcdeoeorH cicoco CM CO »—• 03 M W +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 t ' r t t c o o o c o c c o t -CD «5 H CO eo o in 03 h M co CO H 03 Cİ H O C* 0* T|î N H «ÛNÛ0NçqO3O3'tNM M_■-H _{CSJ rH} t - *H O CS CO o ı f î ı f l O ^ h ^ CM H H »—I H CO o oo ^ *y csj 03 t - M 03 H rH O +1 +1 +1 +1 +1 II +1 +1 +1 +1 +1 T ^ C 0 0 3 l f l0 3 0 H ^ ı f t M 0 3 H N rH Tf co [> flj H Ol N ^t*»coo5c'jtf>cdc,-oâ*-îûû C O N O H H h C O f O H M N rH N fH N c3 IX m o «Tm 039 4m otTİ 03 coCMCMrH O)₀₃ 00rH 00csj C/î co esi rH M csj rH cdH 00 CM rH csj rH 4) > +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 + | +1 +1 CO co I X rH O oT}<03C0 <M\n 00M 00co COCSJ 00 0303 col> lT3 00 CSJ03CMCsİlT3 dcsı r-HrH c ico rH esiCO cdrH coco •*rcsı c0) 1 0> > 0) Z2 o

Il

«1

CS] rH

(14)

3 0 Karaağaoğlu, M., Arslan, P., Karaağaoğlu, 2

y o n la ra d iren cin sağ la n m a sın d a etk in liğ i olan b ir v ita m in d ir (2). A ra ştırm a k ap sam ın a a lm an ço cu k la rd a , ö n erilen tü k e tim m ik ta r la rın a göre, yaş g ru p la rı a ra sı b ir fa rk lılık o lm ad ığ ı g ö rü lm ü ştü r (p > 0.05, Tablo 4). G enelde g ü n lü k tü k e tim o rta la m a sı 3353 ± 171.35 IU olup (Tablo 3), bu m ik ta r salık verilen m ik ta rla rın üze rin d e d ir. A v itam in in in ya y etersiz (% 34.5) veya n o rm a lin ü zerin d e (% 54.6) tük etild iğ i g ö rü lm ek te d ir. B u d a a ra ş tırm a n ın yapıldığı dönem in s o n b a h a r ve kış a y ların a ra s tla m a s ı ned en iy le A v itam i n in d en zengin sebzelerin tü k e tilm e sin e bağlı o la ra k k o lay lık la deği şebilm esinden k a y n ak la n m a k ta d ır.

Bu yaş g ru b u için tü k etilm esi ö n erilen to p lam sebze ve meyve m ik ta rı 2 5 0 -3 0 0 gm d ır (2). Yaş g ru p la rın a gö re tü k e tile n o rta la m a sebze ve m eyva m ik ta rın a b a k ıld ığ ın d a (T ablo 5) ö n erilen m ik ta rla ra çok yak ın olduğu g ö rü lm ek te d ir. C v ita m in in i ise genelde, n o rm alin üzerinde tü k e te n le rin o ra n ı (% 68.3) y ü k sek g ö rü n m ek le b irlik te (Tablo 4) b esin b ileşim i cetv ellerin d e, çiğ o la ra k verilm iş değerlerden h esap lam a y ap ıld ığ ın d an , h a zırlam a s ıra sın d a oluşan k ay ıp lar d ü şü n ü ld ü ğ ü n d e, bu d u ru m a ş ın tü k e tim o la ra k değerlen- dirilm eyebilir.

Ç ocukların genelde e n erji ve diğ er b esin ö ğ elerin in tü k e tim d u ru m ların ın , boy uzunluğu ve ağ ırlık d u ru m la rı ü z erin e e tk ile ri ince le n m iştir (Tablo 6,7). T oplam p ro te in ve h ay v an sal p ro te in in d ışın da, diğer besin öğeleri ve e n erji tü k e tim d u ru m la rın ın bo y u z u n luğu ve ağ ırlık üzerine e tk ile ri is ta tistik i d e ğ erlen d irm ed e önem siz b u lu n m u şsa da, h e r iki tab lo incelendiğinde b ü y ü m e geriliği g ö ste ren ço cu k lard a, y etersiz tü k e tim o ra n la rın ın d a h a fazla o ld u ğ u gö rü lm ek te d ir. U zunlam asına y ap ılacak b ir ç a lışm a d a p o z itif ilişk i leri b u lm ak m ü m k ü n olabilir.

SONUÇ V E Ö N E R İL E R

Bu a ra ş tır m a so n u çla rın a göre ç o cu k la rm boy uzu n lu ğ u ve ağ ırlık la rın d a k i gerilem elerin 5 yaşın ü z erin d ek i ç o c u k la rd a d ah a fazla olm ası, b elirli b ir y aştan so n ra ç o c u k la ra olan ilginin azal dığını g ö sterm ek ted ir. B u d u ru m , 3 y a şın d a n b ü y ü k ç o cu k la rd a sın ırd a ve y etersiz e n erji tü k e te n le rin o ra n ın ın , k ü çü k yaş g ru b u n a gö re d a h a fazla olm ası so n u cu n u da d e ste k le m e k ted ir.

Ö zellikle ço cu k la rd a , b ü y ü m e ve gelişm eleri için e n e rji g erek sin im le rin in k a rşıla n m a sı çok ö n em lid ir. Z ira d iy e tle rin d e k i

(15)

pro-OCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME ₃₁

T ab lo 6 : Ç o c u k la rın Boy U z u n lu ğ u D u ru m u ile Ö n e rile n E n e rji ve

B esin Ö ğ eleri T ü k e tim D u ru m u

T ü k e tim D u ru m u

Y etersiz - N orm al

-iç sin Boy U zunluğu S ın ırd a N orm al U stü K h i

>ğesi D u ru m u n Sayı % Sayı % k a re p

Bnerji N o rm a l - U zun 211 115 54.5 96 45.5 K ısa 29 19 65.5 10 34.5 0.85 _> 0.05 T o p la m 240 134 55.8 106 44.2 T o p lam N o rm a l - U zun 211 3 1.4 208 98.6 P ro te in K ısa 29 4 13.8 25 86.2 9.76 _< 0.01 T o p la m 240 7 2.9 233 97.1 H a y v a n sa l N orm al - U zun 211 71 33.6 140 66.4 P ro te in K ısa 29 16 55.2 13 44.8 4.22 _< 0.05 T o p lam 240 87 36.3 153 63.7 Ç inko N o rm al - U zun 211 202 95.7 9 4.3 K ısa 29 27 93.1 2 6.9 0.02 _> 0.05 T o p la m 240 229 95.4 11 4.6 K a lsiy u m N o rm al - U zun 211 130 61.6 81 38.4 K ısa 29 21 72.4 8 27.6 0.85 _> 0.05 T o p la m 240 151 62.9 89 37.1 D em ir N o rm a l - U zun 211 155 73.5 56 26.5 K ısa 29 21 72.4 8 27.6 0.01 _> 0.05 T o p la m 240 176 73.3 64 26.7 Vit. A N o rm a l - U zun 211 80 37.9 131 62.1 K ısa 29 13 44.8 16 55.2 0.26 _> 0.05 T o p la m 240 93 38.8 147 61.2 T 'a m in N o rm a l - U zun 211 97 46.0 114 54.0 K ısa 29 16 55.2 13 44.8 0.54 _> 0.05 T o p la m 240 113 47.1 127 52.9 R ib o fla v in N o rm a l - U zun 211 131 62.1 80 37.9 K ısa 29 21 72.4 8 27.6 0.77 _> 0.05 T o p la m 240 152 63.3 88 36.7 N iasin N o rm a l - U zun 211 197 93.4 14 6.6 K ısa 29 26 89.7 3 10.3 0.12 _> 0.05 T o p la m 240 223 92.9 17 7.1 Vit. C N o rm a l - U zun 211 52 24.6 159 75.4 K ısa 29 7 241 22 75.9 0.03 > 0.05 T o p la m 240 59 24.6 181 75.4

(16)

3 2 Karaağaofllu, N., Arslan, P., Karaağaoğlu, b’

T ab lo 7 : Ç o cu k ların A ğırlık D u ru m u İle Ö n e rile n E n e r ji ve

B esin Ö ğeleri T ü k e tim D u ru m u

B esin Öğesi A ğırlık D u ru m u n T ü k e tim D u ru m u Y etersiz - N o rm al - S ın ırd a N orm al Ü stü Sayı % S ayı % K h i k a r e P

E n e rji Nor. - Ş işm a n 204 112 54.9 92 45.1

Z ayıf 36 22 61.1 14 38.9 0.26 _> 0.05

T o p lam 240 134 55.8 106 44.2

T o p lam Nor. - Ş işm an 204 3 1.5 201 98.5

P ro te in Z ayıf 36 4 11.1 32 88.9 6.93 _< 0.01

T o p lam 240 7 2.9 233 97.7

H a y v an sal Nor. - Ş işm an 204 69 33.8 135 66.2

P ro tein Z ayıf 36 18 50.0 18 50.0 2.80 _> 0.05

T op lam 240 87 36.3 153 63.7

Çinko Nor. - Ş işm a n 204 195 95.6 9 4.4

Z ayıf 36 34 94.4 2 5.6 0.02 _> 0.05

T o p lam 240 229 95.4 11 4.6

K alsiyum Nor. - Ş işm a n 204 127 62.3 77 37.7

Z ayıf 36 24 66.7 12 33.3 0.10 > 0.05

T o p lam 240 151 62.9 89 37.1

D em ir Nor. - Ş işm a n 204 153 75.0 51 25.0

Z ayıf 36 23 63.9 13 36.1 1.41 -> 0.05

T o p lam 240 176 73.3 64 26.6

Vit. A Nor. - Ş işm an 204 81 39.7 123 60.3

Z ayıf 36 12 33.3 24 66.7 0.29 0.05

T op lam 240 93 38.7 147 61.3

T ia m in Nor. - Ş işm a n 204 96 47.1 108 52.9

Z ayıf 36 17 47.2 19 52.8 0.03 0.05

T o p lam 240 113 47.1 127 52.9

R ib o flav in Nor. - Ş işm an 204 130 63.7 74 36.3

Z ayıf 36 22 61.1 14 38.9 0.01 > 0.05

T o p lam 240 152 63.3 88 36.7

N iasin _{Nor. - Ş işm a n} ₂₀₄ ₁₉₁ _93.6 ₁₃ _6.4

Z ayıf ₃₆ ₃₂ _88.9 ₄ _11.1 _0.45 _0.05

T o p lam 240 223 92.9 17 7.1

Vit. C Nor. - Ş işm a n 204 52 25.5 152 74.5

Z ayıf ₃₆ ₇ _19.4 ₂₉ _80.6 _0.32 _> _0.05

(17)

ÇOCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME _{3 3}

te in m ik ta rı y e terli bile olsa, e n e rji y etersizliği d u ru m la rın d a , p ro te in le r yeni d o k u y ap ım ı için değil e n e rji o lu şu m u için k u lla n ıla c a k tır.

V ü cu t ağırlığı, tü k e tile n ve h a rc a n a n e n e rji m ik ta rla rın ın d en gesi ile k o ru n m a k ta d ır. B u n u n için ç o cu k la rın fiziksel a k tiv ite le ri ile g ü n lü k h a rc a d ık la rı e n e rji m ik ta rı d a h e sa p la n m alıd ır.

Ç o cu k lara iyi b eslen m e a lışk a n lık la rı k ü çü k y a şla rd a k azan d ırılm a y a çalışılm alı ve b u n u n için de a ileler eğ itilm elid ir.

H angi y a şta o lu rs a olsun, ç o cu k la rın b e sin g e re k sin im leri iyi b ilin m eli ve b u k o n u d a kendi b a şla rın a b ıra k ılm a m a lıd ırla r.

SUMMARY

T H E NUTRITIONAL STATUS AND GROW TH OF T H E PRE-SCHOOL CH İLD R EN

K araağ ao ğ lu , N., A rsian, P., K araağ ao ğ lu , E.

In th is stu d y , the n u tritio n a l s ta tu s a n d g ro w th o f p resch o o l c h ild re n h a d been in v estig ated . F o r th is p u rp o se , 240 c h ild re n bet- w een th e ages o f 2 - 6 y ears fro m d iffe re n t socioeconom ic levels in A n k ara w e re in clu d ed in th is stu d y . Food co n su m p tio n s o f th e se 240 c h ild re n fo r th re e days w ere e x am in ed a n d a n th ro p o m e tric m e a su re m e n ts w e re reco rd ed . H eig h ts o f 12.1 % a n d w eig h ts of 15 % o f th e ch ild re n w e re belo\v th e s ta n d a rd s . I t \vas also fo u n d th a t th is ra te w as h ig h e r in c h ild re n öv er 5 y ears (61 m o n th s and över) o f age. E n erg y c o n su m p tio n \vas lo w er in «o ld er th a n 37 m o n th s» age g ro u p , a n d th is \vas fo u n d statistic a lly sig n ifican t (P < 0.001). The average energy co n su m p tio n o f c h ild re n y o u n g er th a n 3 y ears o f age w as su fficien t fo r th e ir re q u ire m e n ts. A lthough th e p e rc en ta g e o f c h ild re n w h o se d ie ta ry p ro te in c o n su m p tio n s vve re e ith e r in su ffic ie n t o r ju s t eno u g h fo r th e ir re q u ire m e n ts \vas very low (3 %), it can b e o b serv ed th a t th is p e rc en ta g e ıvas high fo r an im al p ro te in (36.2 %). T he average daily zinc co n su m p tio n , of ch ild re n w as 5.6 ± 0.1 m g a n d p e rcen tag e a p p ro x im a te ly eq u al to th e h a lf o f th e ir re q u ire m e n ts an d p e rc an ta g e o f zinc d eficicn t c h ild re n \vas 81.3 %. Also th e p e rc en ta g e o f c h ild re n \v h o h a d con- su m ed in su ffic ie n t calcium , niacin, rib o flav in a n d iro n w as high.

(18)

3 4 Karaağaoğlu, N., Arslan, P., Karaağaoğlu, E.

K A Y N A K L A R

1 — G e n el N üfus S ayım ı, N ü fu su n S osyal ve E k o n o m ik N ite lik le ri, 12.10.

1980, B a şb a k a n lık D evlet İ s ta tis tik E n s titü s ü Y a y ın la rı, No : 1072,

A n k ara, 1984. _

2 — B aysal, A. : B eslen m e, H a c e tte p e Ü n iv e rsite si Y a y ın la rı A-13, Çağ M atb aa sı, A n k a ra, 1983.

3 — S h a k ir, A, D e m a rch i, M., M illi, N. : P a t t e r n of P r o te in - C alo rie M al-n u tr a tio al-n ial-n Y oual-ng C h ild re al-n A tte al-n d ial-n g a al-n O u t P a t i e al-n t C lial-nic Jal-n B ag h d ad , L an c et, 14 : 7769, 1972.

4 — Uzel, A., B ay k an , S., G ün ey li. U„ B iliker, T. : A n k a ra - E tim e s g u t K öysel B ölgede B eslenm e A ra ş tırm a sı, B eslen m e v e D iy et D ergisi.

2 : 97. 1973.

5 — K u tlu ay . T. : Y em ek T a rife le ri, C ih a n M a tb a a sı. A n k a ra . 1977. 6 — G o o d h ard , R. S., S hils, M. E. : M o d ern N u tritio n i n H e a lth a n d D

i-sease, S ix th E ditio n , L ea a n d F eb ig er, P h ila d e lp h ia , 1980.

7 — M urphy, E. W., W a tt, B. K. : P ro v is io n a l T a b le s o n t h e Z inc C o n te ııt of Foods, J. Am. D iet. Assoc., 6 6 :3 4 5 , 1975.

8 — B aysal, A. ve ark . : B e s in le rin B ileşim i, T ü rk iy e D iy e tis y e n le r D e r n eğ i Y ayını 1, Çağ M atb aa sı, A n k a ra , 1985.

9 — P o sati, L. P. : C om p o sitio n of F oods (P o u ltry P ro d u c ts ). A g ric u ltu re H andbook, No. 8 - 5 , S cien ce a n d E d u c a tio n A d m in is tra tio n , U n ite d S ta te s D e p a rtm e n t of A g ric u ltu re . W a s h in g to n D .C. 20402, 1979. 10 — R ich ard so n . M.. P o sati, L. P., A n derso n , B. A. : C o m p o sitio n of Foods

S ausag es a n d L u n c h e n M ea ts) A g ric u ltu re H a n d b o o k No : 8 - 7 , S c i ence a n d E d u c a tio n A d m in is tra tio n , U n ite d S ta te s D e p a r tm e n t of A g ricu lture, W a s h in g to n D. C. 20402, 1980.

11 P o sati, L. P„ O rr, M. L. : C o m p osition of F o od s D a iry a n d Egg P ro

d u cts R aw P ro cessed P re p a re d A g ric u ltu re H a n d b o o k . No. 8 - 1 , Ag- ric u ltu ra l R e se a rc h S ervice, U n ite d S ta te s D e p a r tm e n t o f A g ric u l tu re . W a sh in g to n D. C„ 1976.

12 R ao, M. N„ P olacchi, W. : F ood C o m p o sitio n T a b le fo r Use in E a st

Asia, U .S .. D e p a rtm e n t of H e a lth , E d u c a tio n a n d W e lfare, 1972.

13 G ün ey li, U. : B esin T ü k e tim D u ru m u n u n S a p ta n m a s ı, B eslen m e ve

D iyet D ergisi, 11 : 69, 1982.

14 — W ijn. J. F. : F ield G uid e fo r th e A sse ssm sn t o f N u tritio n a l H e a lth , I n te r n a tio n a l C ourse İn F ood S cien ce a n d N u tritio n , W a g e n in g e n , IC F SN N u tritio n P ap ers, N um ber 2, 1977.

15 — Je lliffe , D. B. : T h e A ssessm en t of th e N u tritio n a l S ta tu s of th e C o m m u n ity , W orld H e a lth O rg a n iz a tio n , G e n ev a, 1966.

(19)

ÇOCUKLARDA BESLENME VE BÜYÜME - GELİŞME _{3 5}

16 — K o k sal, O. : T ü rk iy e 1974 B eslen m e - S ağ lık ve G ıd a T ü k e tim A ra ş tırm a s ı, H a c e tte p e Ü n iv ersitesi, A n k a ra , 1977.

17 — S a ra ç b a ş ı, O., K a ra a ğ a o ğ lu , E., S ak a, O. : B asic P ro g ra m la m a ve İs-ta tik s e l Y ö n te m le r, Ü n a la n O fset, A n k a ra , 1986.

18 — K u tsa l. A, M uluk, F. Z. : U y g u lam alı T em e l İ s ta tis tik , H a c e tte p e

Ü n iv e rsite si Y a y ın la rı. A-2, H. Ü. F e n F a k ü lte s i B asım evi, A n k a ra , 1975.

19 — U n ice f / T a r ım O rm a n ve K ö y işleri B a k a n lığ ı K o ru m a v e K o n tro l G e n e l M ü d ü rlü ğ ü , G ıd a ve B eslen m e P la n la m a s ı ve P o litik a s ı P r o jesi, 1984 G ıd a T ü k e tim i ve B eslen m e A ra ştırm a sı, A n k a ra , 1987. 20 — Arlı, M. : O k u l Ö ncesi Ç o c u k la rd a B eslen m e D u ru m u y la H id ro k

si-p ro lin İn d e k s in in D e ğ e rle n d irilm e si Ü zerin e B ir A ra ş tırm a , A n k a ra Ü n iv e rsite si Z ir a a t F a k ü lte s i Ev E konom isi K ü rsü sü , A n k a ra , 1977. 21 — U n d e rw a a d , E. J. : T ra c e E le m e n ts in H u m a n a n d A n im al N u tritio n ,

A cad em ic P ress, New Y ork a n d L ondon, 1971.

22 — S a n d s tro m , B., A rvidson, B„ C eb erb la n d , A., R 'jo rn -R a s m u s s o n , E. :

Z in c A b so rp tio n fro m C om posite M eals, I. T h e S ig n ific a n c e of

W h e a t E x tra c tio n R a te , Zinc, C alciu m a n d P ro te in C o n te n t in M eals B ased o n B rea d , Am. J. C lin. N utr., 33 : 739, 1980.

23 — P ra s a d , A S . : D iscovery a n d Im p o rta n c e of Z inc in H u m a n N u t ritio n , F ed. P roc., 43 : 2829, 1984.

24 — I n g le tt, E. G. : N u tritio n a l B ioavaihilabilty of Zinc. ACS S y m posiu m S eries 210, W a sh in g to n , 1983.