1
T. C.
flRAT ÜNiVERSiTESi
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TÜRK DİLİ VE EDEBİY ATI Aı\f ABİLİM DAL!
S.tlLAH
BİHSEL~iNHArA.TI,
ŞilllI'B
DEL\fEIIELERİ iT~fjTiT .. lJE
BIR iiJJCELEJIE
YÜKSEK
LiSANS
TEZİ
HAZIRLAYAN
Ma!ımut BAHAR
Fırat Üniversitesi Merkez Kütüphanesi
lllilli 1111111111 Illillllll llllllilli lllfiili *0068580* 255.07.02.03.00.00/08/0068580
TD Yl/35
DANIŞMAN
Yrd. Doç. Dr. Ramazan KORKMAZ
içiNDEKilER ... :... I ÖNSÖZ ... I\1 K IS/it Tt-1AlAR ... .,l Bt Ri NCi BÖlÜti 1 _ i _ li AVA T i ... . - -i .Z.EDEB~ ÇEVR~5-i ... _ ... . 1. 3 .. EOEBI ŞAHSIVETI ... . L 3. 1. S
ii
Rlt:Rini
N DÖNEMi 1.3.1.f. ~lk Oön~m ŞHrieri ... . '-. --· 91.3.1.2. l~inci Dönem ŞHr1er1... ... 14
1.3.1.3. Üçüncü Dönem Şiir1crı.'. i .3.2. POETiKASi ... ; ... 22
1.3.3.DENEt-1ECili~i ... . i .. 3 .. 4~ GÜNlÜKlERi ... .... 2:~3 1.3.5. SALAH BEY TARiHi. ... :.u i .3.6. ROMANCi li
bi ...
3 ~1.3.7 .t-1EKTUPlARi ... . 1 .3.3.i NCEltf1E :ARAŞTIRMA-ÇEViRi lERi ... 33
1 _ 3 . 9 _VA •t 1 NC lt i G 1 . . . 3 5 i .4.E5fRLERi ... · ... » . . . :ı t 1.4. 1.
Si
i
RlERi ... : ... 371 .4.ZJNCELEf1E VE ARAŞT! RMAlARI ... 37
i .4.3. ROMAN ... 37
1 4.4. GÜ~LÜi:i.ER ... 38
1.4.5. 1 001 GECE DENEHElERi ... 3i3
1.4.6.Tıi\Riii-5P.LAU BEY ... 3ô 1.4.7.ÇEYiRi ... 39
1.4.8. MEKTUP ... 39
1_5_ESERlERiN TANITiMI ... · ... 3~~
i _5_] J~~NDi iii.~ KONüŞMAlAR... 40
1.5.2.ŞIIR VE CiNA'iET ... ~·-··· 40
1.5.3. KURUTUlMUŞ fElSEfE BAHÇESI .. :... 40
1 .5.4. PAf YE PUf ... 41
1 .5.5.1fAlLEY Ki
ri i
KURTARI R ... 411.5.6. AMERiKAli TOlSTOY ... 41
1 .5.7 _ BiR ZAVAlli SARi AT ... 42
:
~;~~~;r-:~g~~ti~:~r~.~---·_·_·_·_·_-.·_·_·_·_·_·_·
__ ·_·_·_-_-_-_·_·_-_·_·_·_·_·_·_·_·_·_-_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_-_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·_·.·_·_·_·_·_·_·_·_·_·.·_·_·_·_·_·_·_-_-_·_·_·_·_·_·_·_-_·_·_·
:~·-,,';'
1.5. 1 O.ASANSÖR... 43i .5.11.KEDilER... ... 43
1.5.12.HAfiVElfR ÖNDE GiDER... 43
i .5.13.GAüüHi HB~T
Ki
RAZi Hi H GÖlGESi HDt... ... 43·.\\Il
i KI NCI BOLU M
~ ~ ~ ..
Z.1.HA"'fAT TELAKKiSI "!E YAŞAMA 5E"tiiiCI... 47
2.2.ÖLÜM ... : ... :... 63 Z.3.5İ"'ftı5i BOYUT ... 72 2.4. ~ŞK VE KfiDl N... 1 O 1 2.S.CiHSEL BOYUT... 120 2.6.DOG1ıı ... .-... · 125 2.7 .VfiRLI K YE EVREM ... ~---··· 132 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3.1 .EDEBiYAT... 139 3.1 .l.DEHEME... 139 3.1 .2.ŞI_i R .. :.:···-· 140 3.1.3.GUNLUKLER... 144 3. t .4.ıı\Ni ... i 46 3.1 .S.ELEŞTi Ri ·;E E LEŞTi RMEH... 147
3. i .6.ESERLERE i;l) KüYHtıı... 14:3 3.1. 7 .ÖNSÖZLER... 150 3 . l . 8 . ET K
i
lE N M El ER... . . . .. . . 1 51 3. i. 9.YAZAR VE YAZARLI 1< ... :... 152 3.\.lO.TÜRi< EDEBiYATI ... 155 - . 3.1.11.DUNYA EDEBiYATI ... 161 3.2.SANıı\T ... . 3.2.1.5ANAT ·;E SANATÇI ... . 3 .2..L.lıÖ~SLL SANATlAR ... . 3.3.Tf:tRiH ... . :, . 3 _ 1 .OS Ha\ N ll LAR V E AB DÜl H/1 M iT ... . 3.3.2. TÜRKLER "?E TÜRKiYE ... . 3.3.3. DiKThTÖRLER ... . 3.3.4. Hi1FİYELi 1< ... . 3.3 .5. ŞiŞEDEKi ZENCi ... . 3.4. DOGA ... . 3.4.1.RENKlER 'f"E ÇiÇEKlER ... . 3.4.2.AGfliÇLI1R ... . 3. 4 _ 3 _ Hfi VVfi N LAı R ... . 3.5. DENEMELERDE iSTA~BUL ... , 3.6. DiGER KONUlıı\R ... . 3.6.1.0KUMAK VE KiTAP ... . 3 _ 6 _ 2 _i i4Sfi N ... . 3.6.DD5TLUK ... . 3.6.4 DÜŞÜNCE ... . .DÖRDÜNCÜ BÖLÜM t .Şii
Rl~RDE ... . 4_ 1 _ŞEKil ... ~ .... ~ ... ~ ... ~ ... .. 165 165 168 173 174 177 181 133 1:34 139 1:39 19 i 192 194 19:3 198 202 204 205 208 208 4.1 i .KiııfiVE... 20:3 4.1 .1.Z.RITM... 214 4.1 .1 .3 HF.ZI MBi
Ri M lERi... 215 4. 1.Z.Ü5LUP ... 215 4.1 .2.1 Fi i l ÜSLUBü... 215~-s~r~1t-~R .. ---·--·--····--· ::.,... ·-· ·-· ... ··· ~ -~tr'i~Sl .... -···:···--il5ı_UP -··· ... _4LE~l .. -···· ~===--- -~~~~t-1\ ... -··· .. -·· Fe
~~~~~~~-i~· i_\}~~~~\~;,:_
:::::::: ... ···•·· ..•
\f--LE~Ü--··· -~r:_ ?L~~L---···-- .... ··· '*;C. C: ,;.... ... _..·III
4_ ~ .2.·2J ~=i LEMELER ... .
4_1_Z_3_"ifiii5~ LAMR t~t .fi~LEM ... . 4_ ~ _2_4_ Bit~[Pi1ŞT~ RM#aL#;~: ~=t: Si ff!TLi!~: ... : ... .
4.2_ 1 ... 5 SAY~SAL ifADELER~---···~·-···
4_ i _2 ... 6 Si M ET Ri ... ~ ... .
4_2_ 7 .Si MG ELER "T"E iMAJ DÜNYı;5~ ... .
. 4.2_ DE~EMELERDE DiL VE ÜSLüP ... ~ ... . 4 ... 2 ... 1 .. DiL ... : ... .
4_2_1 _ ~ _ CÜMLE ÇEŞjTLER~ ... .
4_2_ 1 _z_
fi
i Li..ERi ~ ÇEKi MLER i ... .4 ... 2 ... 1 ... 5.E~)ATLARi ~ KiJLL~~~ Mi·-···~---···-···
4 .. Z_ 1_5_ ~=~~LEM VE TA~S~ LAMRLAR~ ~ ~:ULLR~~ M~ ... .
4_2_2~ A~LAT~ M ÖZELL!~:LERi ... .
4 ... Z.Z_1 Hi ~:AYE ETME -=tE PLA~---···-~···-···-···
_~_i Rü~~ ~E VE~G~ ... . 4 .. 3 .. ~ .. Ş~~ RLERDE ... .
4 .. 3 _ 1 .. ~ -~ RO~i ... .
4 .. 3 .. 1 _z_T-ERGi : ... . 4.3_2_ i)E~EMELERVE i~[~~i YE~:Gi ... ~ ... .
-;·~~R~:LF:sRi ... . SU~UÇ ... ~ ... . S~L~H BiRSEL K~V~A~~Ç~S~ ... . GE~EL Kfi'T~AKÇıR ... . 230 234 247 249 ... : .:,_._:.: ,. .·..;. .:.:.. :' ._: 7:-:7 ....;w_:
Yen.i bir scına.t cınloıjlşı ve arcıyışıyla. ortcıya. çıkcırı 1940 Kuşağı şair ve
Y';:ıztır ları J edebiyö.tırrıızın en ç:ok konuşu.lön ve ttırtı:şıla.n konuları arasındadır.
Dönernin hffja.tta olon yö. d::ı. olrfl;:ıy::ır.ı. sanatçılal~ırıın çok bü)7lltlu olarak
tek tek incelenrüesi, ed.ebiyatı:ı.rıızdaki yerini:n. tespiti bakırnındarı son derece
ı:ıne:c.nlidir.
Bu.rıu.n iç:i:n , şiir ı denerne ve
gün.lü.kleri 1:_ı;:ışta. oh:T:ı.;:Jk ü.zere .. rorn;:ın; i:cıcelerne} ;:ırö.ştır:ı.T.ı.a gibi tü.rlerde verdiği
eserler le ya.zı hay:::ı.tı:ı.rııza. yarırn. Jl'Ü.Z'Jıldır katkıda bulunrnayo. devarü eden Sala.h
Birsel 'e aıt şiir ve de:ne:n.-ıelerirı üıcelenerek sana.ti;ırıı:n edebiyatınıızdaki
1 7 - ı· -ı··- "---. ... -ı.r' Y 7 - r' -ırı'·r, ,:::..-1i1·,--,-..:-oı'r.ı'r. ,,--:;,;->..:::."'11 rl:=.-.-::..:fı·,-ı -ıl·;..,LJU'"dliJ.Ik
/ ı::::r ... :ı. ı 11 ı_ ı:::;:;, 1J ._ 'rı::: .. ı:ı.._ J. .... _.ı_l.J.J..ı.l ... e..., 1 1 f ,_ . .,. -::<.l ı.... •J ,_.;_ .. _,t. J.l ı_ -··9' .. ı.l.•. :.. ,
T P1·=ı·=':::.1-·' i --1 i Çi ı·-·-ıi z
"'4.J '-"~·-ı,_;J.J.ı_ı ... o .. ı ... k--;::,1-i -::.;.•ıı ri
:j-.. :j-..:j-.. ~_.l_.L,_ı.J. J ... kendisi hakkında yapilan tek
si ~ il:' lerin vünında, düzı,~'ö.Zıleı.rırıdeın ~ • J tek
ı-:-:·,.-:
=--•.l..i.. tür üzeri:cıde ı;~;:ılışrrıak istedik, Y:sl:üızcs. şiiri ü.zerirıde duru.l:ırıası} üslubunun
'/e ssT.ı.ô.t ;:ı_;_-.:.l.3)1.Şl:Cilfl eksik bırakılrr.ı.:s.sı a:c.ı.l::ı:cüı::.-.i.::ı. geleceğinde:n~ denernelerinin
Bu.
tö.r .. her.cı rnu..tı teva herf.i. de dil ve .. ıU.SlUp
edebi eser ler ın
e
yer ikinci ü.ç:üncüı:u:üü.ıTılerde şiir ve derıerüeleri:eıi J.Tıuh teT..,\:ı. yö:nünden ineeledik. Dil ve üslu.bun
i:cıcele:cırrıesi dôrdü.ncd.J. bôlü:ı.TıÜ. oluşturdu. Bu bôlü.:ı.TıÜn sonuna. koyduğurüuz
'sözlü.klle de ba.ğırüsız bir dil çalışrn::: . .sır.i.ln ka.pısır.ı.ı al';slöinak istedik.
r--·J' 1 ·:"'!,-· .-jl.j-1'11·-1-'lZ -::-rı'll';:::.l·'kc·,-1 ·, T·=t·:.r-ı Tı \ ·::;·,-, :::ı·,-1 p·='P.I"' l p·r• ni d-llJ.·~·UT• ,-~ı:=ı·,-1 h,.L· 7'. ::ı ı rı -ı::---1 • 1:"'..,
'":7-CJ. J..':j.&.J...Lı u.. ı .ı. W'-.. ·-' .... ._... .,) ~'J J.••.a.•...r ... J..·_....L ._.w....,.. ı ".JJ. _ . . . 5 4J.'- ,_...,. ._. _ ._, .ni .o.ı.ı.r:r..
l ~;'}~~i 4 bsTihine k ::ıd ar kileri esas al:r.na}: zoru.n.cl:s. kaldık.
B'' .---=-1·.-;;o·.--:=.,1'- ,.,-1-i-.- ·ı·k •.J. ':i'-'..ı.J.':j'J.llı..·;.~ ö. ... t:::lH.JCl 1 :. "'"" ! ·=t:-::-"':' ~ j •_.-_-1' :_:::_:_; L_._-· •. wı.:_ . ...:...J..o -hoc-eırfı ı t ı ~ret. Dcıı;:. Dr. Rarn.a.zan
K 1 SAl TMALAR f5fR KI SAL THALARI ABVB AG. ASN. lııT. BS. BŞ. BZSA. DKÜ. GHKG. GM. GYH. iUL HkJC HÖG. KD. KfB. (K. NK. PvP. SBS. ssı;. şe_ şi. şz_
vo_
VB. YFK. YG. 'il. : Ah Beyoğlu Va h Beyoğlu : A~an~ör : Arneri t~tı11 To:~tOiJ : Bay Sess1z11 k : Bütilrı Ş\ 1 ri eri: Bir Zava111 San At
: Gandtıi ya da Hi nt Ki razı m n Gi:i1ges1 nde
: Gece t~ıavi :si
: GeceıJerası tv1ektupları : Ha yıJa r Ha ıJda r
: Ha11ey Kirni Kurtanr
Hafi yel er Önde Gider Kediler
: Kurutul rnı..::;; fe.hefe Bahçesi : Kendi ml e konuşmalar
: Nez1eh i(ıjrqa : Paf ve Puf :Serı Beni Se'l
: Seyi(ti Sahneye Çıkıyor : Şiir ve Ci rıaiJet :Şii ri n
ll
keleri : Şişedeki Zenci : 'ıiardum.an : Y ıj p1 :1h r ma BııJi k : Ya l m z 11 ~ı n f 1 rı n 1 an mı ş Ko k us u : Yaş 1111 k G U n 1 Uj~ U : Ya1e1liDiGERlERi a.g.e &.(jJJ a.g.s böl (bl} çev. uer. gaz. hüZ.
s_
s. Bi:iiiJmBiRiNCİ
BöLüM
HAYATI - EDEBi ŞAHSiYETİ - ESERLERİ
1.1. HAYATI
Asıl adı Alırnet Selahaddinıdir. 14 Kasını ı~~ 1~0 tarihınde Barıdırmalda düny·aya gelen Salah Birsel 1 .. ailenin en küçük ı;ocuğ:udur. Btıbası ü.ztirn. tü.ccarı
Hafiz Talat Bev ı,:ecii çJÖbek İzn-ıirli1
ı'SSÇ.z.85'ı . annesi :se .Bandır:rnalııdır.
"' ı) o ı 1 .
Aile .. Birsel'in doğu.ınundan altı ey sonra. ;:ısıl :ı.T1ernleketleri olan izınir'e gelir ~re Kar:şıyakaya. y·erleşir. Yazar.. dört yaşına geldiğinde de bu kez
I{arşıyaka'dan Ea~.rr8klı 'ya oradan da tekr8r Karşı:...-öka'nın Sogukkuyu Caddesi'
ne taşınır lar: ll ı ı 8 nurrı aralı e-;.re gelip y-er leşrnerniz ::_ 9 2 5 yılına raslar. Ben altı
ye.şımda iken babanı. onu bir taşocakçısından elrnıştı. 'ı Çocukluk yıllarını bu evde geçiren BirseL 'Eskiden İzmir'de adı altında 7:oplanan yo.zılarında bu yıllar la ilgili olar8k şunları anlatn1aktadır: "Bizır.o. I\·1ahalle (Soğu.JrJ~.ıyu Iı...ılahallesi) iki katlı ~rler :ı.nahallesiyı:ii. Yalnız karşı sırada r•._.ıiah.ınut Cel8.lettin
Beyin ı1ç katlı bir ~li yılkselird.i. Kiracılaı'ı da ı;okluk ôğretn1enlerdLıı (KD. s. ıso:ı ııçoculduğıımun e"'T 0'1,mları ar13sında peçiç ile dam.ô. başı çeker, .. Sokaktaki oyunlarım.ız ise saklambaçtan başka bir şey olrüay8n seve idi. Daha
bü: ... üdüğümde futbola el attıJ.L Ben çoJrJuk hakerrı :Jlurdum.. I{oşm.ak. topu
şandeliemek yra da onunla şut ı;ekmek beni pek açmazdı." ı:AG.ss.l84-l85)
Birsel'in ilgisini çeken oyunlardan birisi de Karagôzıdü.r. liKimi zaman da mahalledeki ı;ocukları
eve
toplayıp onlara kara~ôz cıynatırclım. Bu zamanla 'lerini hvatro ovunlarına bıraktı.ıı ı'.AG.z.l85'ı Birsel'in okun:ıa bıtku....-=u da bu,;. l) ıJ 1 '
yıllarda ba.şlaı~: "Uzun kış g;=.celerinde babam bize ranıanlar okurdu. Bunleı·n1 ı. r.ın· ~· de ı.• ı.ı...ı..ı ı.ı ..ı..ı..ı..ı..ı ..ı..ı..ı L..ı.J l'r r l r'·.:a .. ,., r ,., -/,., i-r· 4-;..:ı ... ı.u..ı...ı..ı ,.,., r 1' ..ı ..ı ı.ıı..·..ı .ı,.,o~ 1\.•ı.u..ı..ı..ı..ı ..ı :l'.Ji.ı't:.-ı...ı ı.:ı:.ıı.u l~~.:a.-r ;:ı. .• *'., . .:a ,., r ,., ~ J'..:a -..:::ı,...., l-.:a , ... ,.,..., 'lı k-~ tapl' ô',..l ""'lllm'="I' m:rı, yon
.J •:JJ..A. ı .. ~ _,_... ..L ı::ı w J - -U..U..•
O zarrıanlar biz }l/s.;~w:ı gazetesi ;;:ılırd.ık. Orda Ab.l.bi.!J'l.it adında bir tefi·ika· -;,rard.ı.
Benim ilk okuduğum roman da o oldu di;rebilirim.'iı:ssç.z.l89)
ôğrenir.ü.i Ssint -Policarpe Fransız İlkokulunda başlar. liF
re
re 'ler yönetirclj, ôğretmenlerin topu. da müzikçi gibi pa.pazdı. Adını İzmirli~,1etoropolit Saint Polyı:3rpe'tan ::öliimi..i.:i.S. I68'B. ıioğı:ıı.:ı 8lmıştı. Oku.lumu.z altı sınıftı. Ama
tümü üç
odaya tıY..ıştırıl.mıştı.(GHKG.z.78) OkuL daha sonralarıBuca'daki Amerika Kolej i (nden iki Tı1r k ge ncinin Hristiy"8.Uleştırılmak (P:otestanla~rılmak) istenmesiyle çıkan ola;r"iar sonucunda kapanır.
Yazar burayı bitirince ortaokul ô~rerıimjni Alsancak'taki Fransız Saint
Joseplı Kolejinde sürdücir. 11
Sain.t Joseplııte öğretim işi iki üç frere ılıerine yıkılrnıştı. Yanılnı.ryorsam edebiy-ata Frere .Jean getirdi. Fizik-Kimyeyı da
Frere
Basile çelerdi. Okulun saymanlığı da onun ü.stündeydi.ii(GHKG.s.74).
1. <Jaiah Bi r3el.. bir ::Jra( 1 968'de) TUr k Dili dergisi nde Aı.Sül ük~hır
kullanm1ştı r. Bu adla yazdl$ denemeler ,,..e eser tamtım lan ~öz konusu dergi ni n
3560} 3561_. 3562_, 3563 .. 3564_. 3668 .. 3669 numaralannda katJlthdır.
3
okulun de-.;raıTıı olaı1 I{adıköv·-Bah81·ive'deki ı..' ı,l Saint .Jose'~'r:ıh1c.L lise bôlü:r:nüne
girn1esine :n.1Ü.seade etn1ediği iqin .ı 1 ~~1 :3 4 •te De>:tlet Bei{ole1ye. sıne~rı:nı kezaneTek
rzmir Lisesine girer ı Bu. yıllarda. okul direktör(i.nün isteği üzerine kôleme
aldı~ı Htı.li t Ziy·a U şaklıgil·i t:ıı-11 tan bir y·a.zısı Fraı-ısız dergilerinden birisinde
ı._ . v.. ... ·-::n.,rı·ı-ıl-::.•-ııı·. o,.,y, II'Qu ·' ' - ' ~.~-... • .::.ı·-ıı'ı·-r:ı 'ı.,, .. ab·-ı·-:.·.-ı·-·ı hı' ı• ıı" ... ... ::.... lk ... ı::. cı.",::. "'ı, ... ı .. ı:;; """: Tu" • .ı. ""kı' ı ... ,,. ... -ı:= ! - ] --u. ı.::: :::..ı..~;.' wı ...,, ... - r'
~ ~ ~ - - _t:ıuntol81'
e1·esında. gôrünen ilk ~l8.Zll11chr ı Soyadları ı;:ıkn1e.dığı iqin Ge
babamın ô.dı (Tôla.t) yer ;:ılmı;ştı. ıı (GHKG.s.75)
sove.dı ı.' verine ı.:
BirseL bu. o.kuld;:ıı-1 rf!ezun olduktan sonra hukuk ı::igreni:ı.Tıi iı;:irı 1~3:37
vılında İsta.nbul'a ı:rider. ıı 1939 , .... ılında Hukuk ·Fak:ü.ltestnin iki:n.cı sırııfıncü:t. Ceza
~ o ~ .
r.,. ' ' l " l" · · t' P t·. " " " " l" ...,.... ' · ... ' ı·
.,..,
.tiu .. ku .. K:unc en soz u sınava gırrn.ı;ş _n11. ro esorurnuz o un u. ıeııır ı;;:;ner·c ı. bana·1 .
ır.:ı soııJ. sordu. İkisini d _ oyuııJ.cu ~-ır h . ~ oıçım._-~.e . . ri
ha.zırlaı-ııyordu.rfl ki prcıfesı::ı:rü.ıTıüz: "Peki sana bir de dü.şü.nce scr·usu sc:reynTı."
dedi "i_re anlat:ı.TJ.aıl·a b:=ı~ladı. Gelin ·~örün ki ben aı"tık sı:na"il odasında de~ildiıT.ı..
:.1 - - - : , o _1
Bir dizenin el'ı:hndan o rdan u.zakle..şrnıştın1. ~~2 ı::,ğre:nirrıir.ı.i sü.rdü:rıJ.r ke:n bir
taraftan da. Sümerbank'ta. memurluk ı..iô.Pmakta.dır. ;!~]idip ınllık ,
...
iznimi istedi. Ben de istifa etti:ı.T.ı.3." İz:ı.-rıirıe dönen Birsel. . 1938-1~~:3~~ ders vılında ~Alsanca.k Ge.zi Orteüku.lu.nde. ta1·ih 'te yazı ıJğretıTıenliği y·e.pel', ıı ı:::ığretrı-ıen atamalarını bizim lisenin müdürü Hilmi Bey· y·apıycırdu. Bir gü.n Kôrfez
"ilapu.ru.nda tarih ı:ı~retn1eniırüz aı;:tıırı.
Ortacıkulda ders aln1an1a 81'8.Cl ol:ı.Tıasını rica ettin1. İki gü:ü sonra .Alsa.ncak:
·-~ t ' j " ·-· t · ' · ıı ·• ııı r • · ,] • .•. • , ~ . . ; '
c_.ı:e .i?.iD.K:u.ı.u ogre .ı-ı-ıenıyctnTı.. "'t re.zı ctersırıeı.e ıan t:ıoyuna. eı:tet:ııya.ta Kayctırır
ı:ı:2rencilerime ._1 ;:;._ .. iirler oku.rdum. Diveced'im.. ._, Cı öğrenciler ~Jana. ·-' tarih
f:ıgretrneninden ı_ -·ı k "ri" •lrr--.:. !! g:·. ,.,-. ·- - ·- . ,;!!, .. , ... ı.::.
.• J~.. ı u.r J :..ı_ •• _. u .ı. enneııı .,.. ı_,zu ~· .ı.•-·
~.' ... -· o .ı.•
ı~.-.1 ~J·:ıi:..81 ... •1·-.... :ıl Ü.ı. ı •-'ı "{r-•1,.'1' ..- ,-,;-.•
\ ._r.ı.ı.ı. • .:. • .::.-:ı ,ı
vılının ilk altı aı .. 11 ..Ank81·a ıdadır. " 19 3 9 1
Ufı so rı ;:rlları da ordav·dnTı. Yaı1i is .. ke:nce
ı.• ,.: . .... ı..1 -:1
dôkü.cü. 're k8l1 ı:U:d~ü.cü
II.
Dürıye. Sa~raşı l Eylül l!;}:3!~1'da. fi:ıre su.ra.tı:ı:ııgosterınce ben de Ank&a1
ycı. firlamıştım. İstônbuJ Hukuku'nun ikinci
sınıfi:ndaı1 AnkaTa Hu.k:t1lr~J. 'nun ikinci sınıfına transfer oh11e:vı dü.sünü.vorduırı. ll
"' --;_1 J)
(GI·,·I.z.5) İstaı-ıbul Hukuk Fakültesi:nin birinci sınıfinda okutuhT.L~{811 üç dersten
-~ı·ı-ıı=ı-ı;r::::. ı:;Jı·ı·...-l"'ıt=!-1:"1. ı· ... tF.r:ıı·ı· ·=ı:ı·-ı,-·-::. 1r .... ırıı=ı>:;r .::n :n d F!,-.~-~"'ıı· ... nlı-l1, d',,....,ıı..-1 ı=ı•-ı tR i ... ı·ı=ır İ ·::::h=ınbu l' ı=ı ı...: --~~-" o ..ı..ı~ -w .;;:;, .. _ ı_ -··..~r~ ;:, -·· '"""~? t:·-·=J'·.L.ı.. 9 - -'~t:-.. J..i :ı._:.ı .. _r.&. - ı.:-- - .. -·
d " - oner ı u,.-~Jrtau.a. . ..:ı k l ..a ınca. Iş . ,..., .Dan .. k ası·na sarıl_ ım. ' . d ı ı-411 · ·1 ' B ' , ·-_d ' _, orta.ıarınd.a ap.çe.r:;:a.pı
şubesine ::ı.tlednrı. Artık İstanbul' daki edebiy·at ı;eo:ı;orelerinin iç: ine atıllTıaktan
başka bir dileğ)n'l yoktu. !1 (G:M .z .5) ııGöre"'~.:i.lTıi Ankaraıdaı1 İsta.nbul'a nakledince
\<eniden ,.,.·{ı. ksek ô.::frenin1 ve.'tJıTıak istedilTı. Artık hukuka de-:raı111 bir yana
"' .... ı::. ı.' '.[ ..
bıraktım ~re felsefe öğrenimine yöneldim. İstanbul'da. bu
2 • F - • 1 • rı\ı'fı! ...-r· ' -F r··-.1=:1 ... A...i rı ·' . uç--:,]~ ._Iy U h Bı' r·-ı:·el ı •.J l....· o ._ı ı::u-r ul-:. r· \..1 :ı _ı .,..l .... i """" c; - C"dı::: bı" ıı--·t i.. ... :4ıJ d'.::: V r-. o...J • ı:: '1 l .ı l'-1,::.ııı-=· 1 '..ıl ':f V 1 1 ...- ... '~ Cı4· ) ·=-..J • 4•
3. 24-25 Temmuz 1994 Tari h li Gi)rUşrneler
bitirdirn. " ( 1 !~ 4:3 )5 Birsel felsefe ı]ğrenimini yapar k en u.zınanlık dalı olarak
A"'l.:rupa resim sana.tını seçer. Bu anı.d.a Burhan Arpa.d. "';re İhsan Deı.i'Tim 'le ABC
,la'{ınevini ku.rar ftıkat Tarı olav'l8n sırasında ,~11nevi tahriı:ı edilir. 1
19
5
4.. :.' J ---,
yılının ilkbaharında' Çalışrna Bakarılığının iş 1nüfettişi olarak göre';rlendirn1esi
üzerine 15 ffl süreyle Gaziantep!e giden BirseL Iviaraş ve Urfa. Bölge
I•y•Iüdürlüğü de yapar. "Beni şiirlerinden tanıyan (iiresunlu. bir zatın yc~rdımıyla. tekrtıl"' İstanbul 'a dcırıdü.rn. "6 19 56 ,Jnlında İstarıbul ÜniYersi tes i Edebiv·a.t ..
Fakültesi Kitaplık l'·ı1üdürlüğü'ne atanır. Birsel~ 1960 yılında Ankara
üniversitesi Rektörlüğünde Fransızca. mütercimidir. Buradeyke:n Tür k Dil
Kurı1mu ,{önetim KurıJlu ü~~-eliğine geçer .~re 1960 Eylülünden itibaren 1:3 yıl
.. l ı... , r 17 1 B k 1 . . .. .. .. B .. 1 , ' - ...
sure:{ e .r:..l..1rurtıun r a~11rı ~o
u.
aş :.arı ıgırıı : ...uru
tur. u g ore""~t esna.sınc;.a .1. !:.ı tı ı'kışında devlet burzuyla gittiği Paris'te üç ay kalır. 1968 yılı:rıda. Eğitin1
Fakü.ltesinde öğretim üyesi oln1ak ister. "Solcu :ı.nolcu demişler olrnadı. Güzel
sanatlar .Akademisinde Uygarlık Tarihi öğretmeni .. olacaktım. O .da. olmad.ı .
. Profesörler Kurulu taınam dedi .. .Ankara,.eılrna.z, demiş} kon1ü.nisttir o." ı:ssç. s .
. 99) Birsel~ Yayın Kolu Başkanlığını 13 . yıl sürdürdükten sonra Ankara
üni ..
v""ersitesi Basım~li Müdürü. olur ve· 1972 yılında bu gôre""li yürü.tü.rken}kendi ifad.esivle, ':31] ~ ,.,..,ı ~ :3 çr.r ~ deırlet memu.rluetu.ndan sonra.' emekli olur, ~~
44 ya~ırıda .. eski bir tiyatro oyuncusu olan .Jale Hanım.la evlenen Sal8.h
BirseL halen İstanbul'da hayatını sürdürmektedir.
5. Muzaffer U•Jguner; a.g.e s. 23
5
1.2. EDEBi
ÇEVRESİSana.tı;ı toplu.ırıun bir Jerdidir >;re bir ortarrıda :;ra~ar. Y a.şe.dıgı ortarn üretilen esere . herhangi bir şekilde y·ansır. Sanatçının duygu ve
dü.şü.ncelerinin ı::ılu.şıJ.r.L1unda} gözlenıleri:n.de hiı;: şüphesiz ı;evrenin derin izleri
"lördır. O .. bir anlamda. bu. çeıtrenin yönsı tıcısı konumundadır. İçinde bulunulan
rr.tekan} toplu.ır.t -:r;.re bireylerin dcr;.rranışı , ekcıncrrıisi} so~r"81 ve kül tü.rel yapısı
bazen üstü kapalı bazen de açık -ı:.re net bir biçi:ı.Tıde sanat eserinde kendisini gôsterir. ı:) zellikle sane.tçıyı qe-.:.rreleyen y·ekın ...,le uzak ar kadaşlıkların .1 eserin
1 d . .,. d d d ı ı ı ı- 1 ; b 'j,. d tk' . 1-." l l k l l
o u.şumu.na _ og:ru. an ya. _ a. _ o ff.! ı o ara... ı~a.tınmı _ a .... ımın _ en e . 4ısı ~Jo.yu tu.r. üstelik sanatı;ı} zarr.ı.ah zernan sanattaı-ı bihsber cılrnadıgına inandıgı kişilerir.t
gôrüşle<rinden yarsrlann1.a.k ~ eleştirilerini ;:ıl:ı.rıak, beğenilerinden yarsrlar.ımak ihtiyacını hisseder ki bu da tabiatıyle. eseri doğıııdan etkile}:wecektir.
Bu
d .. .. d h k tl ... ,., , B. 1'· d b. . . +- .ti · · _ u.şunce _ en are e . e .-:J3J.8..n . ırse ın e_ e _ı çevresının .. espı ne "i,i"f3 tayinine ı;:alıştık . .&nıu.n· iı;in ilk ı:ınce y·özdıklaı'ından yola ı;ıkrnak geregi:ni duyduk. Şair .. Ah· Beyoğlu 'iı/'al-.ı. Beyoğlu adlı eseri için şöyle denıektedir: .. AhBeyotlu Vah Beyotlu~ benin1. tanıdığı:ı.1.1 .. · dostluk· ettiğir11 şairleri} ôykü.cüleri
dile ~etirir. _, Ah Belog ,; .... lu 'i/ ah Berod' ... ıS lu 'nda sonradan Genç Nesil ad.ını alacak olaıı 1940 Kuşaıtının nasıl do~du.gu. da ayTıntılı bir biçünde anlatılır 1 ıı7 Salalı
Birsel .. söz konusu kitabın 'Başlarken' bölü:ı.rıünde de şu cüınlelere yer
verir: liYe ri ı1st köşe olan ozanlar.. ressanılar .. gazeteciler.. tiyatrocular .. de nı ek
isteriz ki gıJ.zel yazanlar .. güzel konuianlar çok varır çok gelir(Be:,roğlu.
kahvelerine) 1 ıı (AB\ı"B s 1 1) Denilebilir ki bu ka.h..,.reler eserin yaratıldı~ı degilse bile ycmldığıınekanlardır. Hatta s~3lah Birsel .. tek ronıanı olan DöRT KôŞELİ
ÜÇGErJ'in büyilk bir bôlümünü. bu.ı'aiarda _y"Bznııştır. KahYelerde toplananlaı· ')i13nilikçiler' olarak edebiyat tarihimize geçecek isimlerden oluşur. Kah-v""eler
bu. yönüyle edebi istişarelerin yapıldığ) yer ler olup edebiyatnnız ;:u; ısından son · derec.e büyük bir ônenıe sahiptir. "Benin1. sözünü ettiğim kah'ireler) prafa oynanan} altı kol iskarnbil ı;:e-.:1rilen yerler değildi 1 Benin1. anla.ttığnn edebiyatçı kahvelerin adı ya. pastane y-e. da. kıra.e.thaneyrli 1 ıı diyen Sal
ah
Birsel.. kah'i,l'f3lerin bir insanın heyatındaki öner.o.ini şu. cürnlelerle ":lJJ.rgular: ll Bazıları kahvelerik:ü.çüınser .. insan orada üni1"versite eğitimi görmez ama bir kültür edinebilir. ıı Sal ah Birsel ~ 1 !;) 40-5 4 yılları arasında İstanbul'dadır ~te ônce Şişli' de bir
eılin alt katında.. sonra da ııHaci'YB.t•ın En" ~ii:rine ilham k8fi1~{ olan. r~Jişantaşı'nd.aki Teneke Mahallesi 'nde oturur. Sözü edilen kitabih "Leban· ..
bölü.nıünde sanatçının :;evresinde yer alan. edebiyatçılara "~te ressamiara
l .
rastlıyoruz. N' ahi t Sırrı Ôrik} Saciri Ertern} Ertuğrul Şe:.rket .. AYni Dillig il} Sabri Beı·keL İ.Fikret Akdore.J Nurullah Berk} Kenan Yontuı; .. Salih Urellı gibi isimlerle ;~7!11 masaları p~·la.şan Sala.h Birsel.. edebiy·at "i,re sanat çeı1resiyle oldukı;:a içli dış lı ilişkiler içindedir. l 9 4 7 yılında yılında Sala.h Birsel'in
Tepebaşı Bahçesi gibi y-erlerde Behçet r·Jecatigil .. Fazıl Hüsnü Dağlarca gibi Tü.rk şiirinde e~l8l·n1dan sıkça söz edilen isimlerle birlikte olduğunu
görüyoruz. (ABv"'B s. 71) Hatta Behçet I\Jeca.tigil .. Salalı Birsel ismine Varyete
şiirinde yer -ı:.rerecek ancak ba.sırnd.a bir nedenle bu isıTıi kaldıra,:aktır:
ııoottun biri Salih Birsel kade.h :::urLar eli:ıne11
Ama. H8}"1fnaı-ne şiirinde yine Salalı Birsellin "':te ôğrencilik yıllarının
sevgilisi ({(ı.zin 1
in adı aynı masada. geçecektir.
11
Ah kim ge•;mişe mal ı::ıldu aüzin\::ik .. d.ertli Salih
ClönlÜl.1. eğlendirecek gösteri bekler şin:ı.di11
Beyoğlu ı ndaki ke.hv"Blerden biri de I'Jisu.az \:lır v-e Sala.h Birsellle buraya.
gelen isimler aresında Samim Kocagöz(liseden arkadaşıdır) .. Sait Faik} Cahit
Irgat .. Orhan Arıburnu} Ca\lit Yamaç}·· Celal. ·Sılaıf.· Sabahattin Kudret~ Sü.avi
Koç:er .. ressam Haşr.net Akal} Avi1i Arbaş da .. vardır -.:.re İkinci Dünya Savaşı
günleridir, (ABTJB s. 82)
Salalı Birsel ile Sait Faik Aba.sıyanık aresında da samimi bir arkad~lık he!le.sı esmektedir. Birbir lerinin kusur larını -ı:.re dil yanlışlarını arar ler:
ıı ı 9 4 ı 'lerde Sait bir gün İngilizceden Frarısızca_ya çev--rilen bir kitaptan söz ederken .. Biı~sel yazarın Arnerikan oluşuna taJnlarak :
-Yani Amerikancadan mı çe:..ırilmiş?di)~~ sorunca Saifin yüreğine bir
boşluk dohTıuş ve :
- Biz de biliyoruz Amerikanca olduğunu, diyerek Salah •a · cağşaklı bir küfür savurmuştur.
Birsel'in Sait ·ı e ikinci takışma.sı da kendi sözünden doğar. Salalı laf
are.sında:
- Rezalet a"Y!roka çıktı ,diye bir cürnle kullanmıştır. Bu kez Sait .. Salah ı ın
bu sözünü diline dolarnış:
- Hiç rezalet 8t.,;ytJ.ka çıktı denir mi? Ses ::wyı_ı.ka çıktı denir ama ..
rezalet ayyuka ı;:ıkınaz diye Salalı ·a yüklenrı-ıeye ba.şlamıştır ... (ABVB. s. 98)
Bu anektot~ en azından bu dönem şair -.;,re yazarlarının dili kullanınada
gösterdikleri titizlik bakımından kayda değer bir :ı.utelik arz etmektedir.
Salalı Birsel 'in 1940'lı yıllarda Cahit Sıtkı ile de beraberlikleri vardır.
Hatta Cahit Sıtkı} Gündü.z dergisinde yayımlanan Yalnızlık şiirini ç;ok
7
Şair .. edebiyat ı;evrelerinde oım .. :;ktan_. l:nJ. Çe'lrrelere katiırnaktan büyük
bir :ı.nutluluk duymaktadır. I{endisiyle gôrü.şmernizde yanında genı;: şairlerden Iı...·Iü.slim Çelik de -:rerdı -:re bize ancak bir saatlik bir süre ayırabileceğini
söyleyen Birsel'le sohbetinı.iz aralıksız dôrt saa.t sürdü.
llSadece edebiyat ı;e\rrelerini s~.rerim. Ama bu çe-o:.ırrede içki nı.asası olnı.arnalı. Şirndilerde bu duyguırı daha da keskinleşti. Edebiyat lafı geı;:ı.r1eyen
edebiya.t topluluklar beni sıkıy-or. E-vde kalıp kitaplarıma gömülme:1i yeğ
tutLı.~ .... 'DrıJırı.~~ (SSÇ. :::. 140) Ayıu sözleri bize de tekrarlayarı Salah Birsel .. s;:tglık
sebebivle özellikle ~ ~linin vaknı.larında ~ bulunan kahoı:.relerdeki edebiı~rat ~
sohbetlerinin gônü.llü. müdavirnlerindendir.
····Onun edebi ç~rresini yalnızca bulunduğu mekanlardaki kişiler le
sınırlarrıak dogru de~ildir. Mektup ;:ırkada.şlıkları .. şiir -ı;re yazılarını cıkuyup
beğendiği duygu 'ile düşünce dünyasının etkileşim alanına soktuğu yerli v·e
~{abancı şair; yazar -.:;re diğer sanatç:ılaı, vaı,dır, Bunların ı;oğu.nu tar.ınr.ı.ıyor olsa. da sanatçı kişiliği s~yesinde onlarla ruh. akrabalıtı ·"-ıe ar kadaşlığı· kurmuştur. r-Jitekirrı eserlerinde sık sık P·~1allarme .. ifalery·· .. Süper-:lille şiirleriy'le .. Andre G ide ,...re Katka günlükleriyle, P.Aarcel Proust, Flaubert ron.ı.anlaı·ı:-·,.la.
I\Jfiller cinselli~e k~yan yazılaı,ıyla} Rosseau} "'ı/oltaire ve Geothe fikirleri ve
I•.Aonteigne denemeleri}de onu çepeç~rre kuşatırlar. Hem .kendisi hem
okuyucuları için oklnrıayı alışkanlık haline getiren Sal§.h Birsel·in sırale1T1aya
çalıştığnnız 1 siınler göı:ı1nr.ne:r"'en ancak sanatına akseden çe-o:.rrenin ônen-.di
kişileridir.
Pelit Kehı,.-ıesi ve Tepebaşı Bahçesi 'inde Nahit Sırrı Örik .. Fcı.zıl Hüsnü.
D~laı·ca.. Oktay .Akbal.. r·Jairrı TiralL Behçet r·Jecatigil (ABTılB ss. 40-72)}
y~rıncılığında Burhan Arpad, İhsan Devrirn, o yılların Baylancı Grubu olarak
tar.ıırnlanaıı. ba:şta Attila. İlhan olnı.ak üzere &af Çiyiltepe .. Demir Özlü .. Alurıet Okta~r .. Ferit Edgü .. Yılmaz GrıJ.da .. Hilmi Yaılu.z, Fikret Hakan} Orhan Du.rıı .. Ergin Erterr1} Hayalet O~uz .. Demirtaş Ceyhun.. Hasan Pu.lur .. Bedii E ro~ lu
(AB"'ıı-r:B. s. 820) gibi isinı.ler Salalı Biı·sel'in a.şina olduğu, yakın -.:.re uzak
arkada.şlıldar kurduğu. yüzlerdir. Bunların bir kısmı Yenilikçi olarak 19 40
Kuşağında :rer alırken .. bir kısmı İkinci Yeniciler 'i olu.~turacaktır.
İstanbu.rdaki bu edebiyat ·ı;:evresinin ı;;:o@J.nluğu gerçekçi ya da toplumsal gerçekçi olarak edebiyatırnızda yer almıştır. Hatta Attila İlhan ..
Baylancılar Gru.bunu.n ba.şkanı olarak toplantıların birinde coşu.p .. -Biz sosyalistiz arkada.şlar ! diye bağıracaktır. (ABVBs.:320)
Bu) 1940 Kuşağı ile İkinci ,{enicilerlin fikri yapıları hakkında önefQ.li
Bey'Dğlu':ndaki kalr:.relere yalnızca şair ve yazarlar gelr.cıez. Bunlaı·la
birliktE' zamarı zerrıeı-ı Edebiyat Fe.kü.ltesi hocalerı de. buralarda görünürler ki bunlardan bü.yük bir bölümü. Nisuaz'a. gelir."Or8}l'8. edebiyatçılardan başka
profesörler de dolaT. BunlaTın tün1ü. de ka.h~.re kurtaranlardır. ,{irmi yıllarını
N"isuaz·a ':rern1işlerdir. Onlar burada ta l930.1ardan beri toplanır. il (AB~"B. :::. 109)
Bunların eı·a.sınde. Su.u.t Ke:r.n.el \(etkin .. Sabri Esat Siya~.:ıJ.şgil .. ·her konuda yazan Hilmi Ziya Ülke n'_, Iı..··Iu.sta.fu. Şekip Tunç .. 'iJ ehbi Eralp .. Ahmet Hamdi · Tanpınar ..
tarihı;:i Erfıin Ali Ça:rıllı .~ iktisatç:ı Jı.l!ünir Serin.1 gibi istı.ııler Yardır. Sala.h. Birsel}
bu isir.nlerin öğrenci çevrelerinde ha11gi lakabla aı1ıldıklarından bile söz
ettiğine göre elbette bunların birkaçıyla. doğııJ.d.an fikir alış-:.ıerişinde bu.lunmu.ş.. bazılarınınsa sohbetlerine katılmıştır. Bu ilişkiler şiirinin ve
yazılarının g elişıTıesine şü. phesiz katkılarda bulu~nrnuştu.r 1 Sözgelişi} felseteci
p·
Hiln1i Ziv·a J} ülken t81'fı.ndru.1 ı,raıJınlanan İnsan s} ı.' dercrisi 1943 o Subatında "'":{' Salah Birsel yönetin1ine girer. Birseı·ıe birlikte dergide o zaınena kadar yer almamış : isimler gözükrneyı=. başler ki bunlardan ba.şhcaları Behçet I\Jeca.tigiL Rıfat Ilga.z .. Cahit Sa.ffet .. İlhe11 Eerk.~ I\.ıJ:u.stafa Seyit Sütü.ven gibi isir11lerdir. Dergide Cahit
Sıtkı Tarancı .. Orhan '\leli~ Ziy"'a Osn1a:o. Sabap Ivlelih Ce:ldet Andey gibi isirolerin
şiirleri de ":~"Brdır. "Eirsel d.ergiyi beş sa~(20-24) ı;:ıkardıktan sonre. Hiln1i Ziya Ülken .. birtakım baskıların sonuelında Genç Kuşak azanlarını dergiden
uzaklaştırn1ak isteyecek ve Birseı·ıe anlaşmasını bozacaktır ... (AB\i'B. s.ll2)
GECEYP..RISI I\·1EKTUPLARI da Salalı Birsel•in edebi çe:tresini
tanımamız beknTıınden ônemli bir kaynaktır 1 Şair .. yetn1iş kedeı· :ı.nektu.bu.n yer
aldığı bu. kitapta. kendisinin yazdığı \i"8 kendisine gelen ınektupları tcıplarnıştır. Sal§. h Birsel~ ırıektu.bun I. bölür11ü.ne koydu.~u .. lO O Selarn lO O
Teşekkür n 'başlığı al tıncia şunları söylenı.ektedir: !IBe n rnektupları size dakikası
dekikesına du.y...,J.rrnuyı:ırıJ.ın. Ama bö.tün bunlar zamaı1leı'ında ah o hop-hu.la
zamanlarda.~ bir bir yazılmıştır 1 ıı (GY!'.'I. s. 5) Bu. mektu. pların bü.yı3:k bir kısmı
Ankara.' dan gônderihrıiştir. Yazar .. o zaınanlar T~D.I{. Yayın EditôııJ..dür. Akşit
Göktiirk~ Tahsin ;!ucel .. Tahir Alangu~ Atilla Özkırın-ılı~ Behçet Necatigil~ Günel
Altıntaş} İlhan Berk~ 11
8.ğabey'• diye hitap ettiği Orheı1 Şeik Gôkyer .. Hul.ki Aktu.nç .. Ferit Edgü.. Sait
P
...
1a.den .. Burhan .Arpad .. O kt~{ Akbal} Bertan Onaran J Adnan Biny""a.zar) Enis Batu.r} .Ali Pt\sküllüoglu.} Hikrrıet Dizdar.~ Demir ôzlü .. Iviemet Fuat.. Cevdet Kudret~ Hasan Pulur} Seyyit N'ezir .. Talat Sait Halrrıan ~Cevat Ôzer gibi sanat ve edebiyat adamlarına gônd.erdiği mektupler 1970
-1990 arasında yazılmış olup ilgili yıllardaki edebiyat ç~rresinin kimlerd~~··r~~_-·.. -:~
olu.ştu.~1l1U. göstermektedir. /~: n•. - • •.
iJ.I,~·:ı:.- ,... . ' .
Ay"Tıca Salalı Birsel' e gelen rnektupların kiınlere ait olduğupü.t. te~Rit .i .• ·;:
etmek bu bölümün tamamlanma.sına. VBrdımcı olması bakunından zartlrid.ir .~<Bii·.~:'
.. ·_:-... ·
•• ·;:--\ ...::;;, > . . •. '
9
isirnlerı şöy-le sıralayabiliriz : A. K adir Bulu. t.. Züh b1 B~{ar.. I'·.·'Ieh:ı.rıet Fuat
'!""ı 1- .. I '" , 1 , • R ,. I , T.{ . ·ı -1 ı r
.bıJZl" ... ıJ.rt.. 1'·/ • ~-:::ıur.Lu.l e.t.1 .H . .rısoy·.. essa:ı.T.L l'·l etüT.Let .t :..oy·u.nog u... C-;-azeteci ı a.şa1·
r~ara.doğan .. Tala.t S;:üt Hal:ı.nan .. Ahmet ı::::ızer.. I·:/Iurathan Iviungen .. Romancı
,r'üksel P;:ı.zaTk;:ıv·a. Adnaı1 Birıva.zar. ı.• • :.~ • Cen1al Sürevı,r;:ı ..,. tJ .. Ce,..rhun Atu.f I\ansu. • ı.• • İsn1;3?lıl ı.•
Hakkı Balt8J:ıoğlu .. Suut Ken1al Yetkin .. Cevdet Kudret .. Doğan Aksan .. Haldu:n Taner_. Hulki Aktunı;::_. İlhan Berk .. Fı1.sun Aka.tlı .. Ne-o:lza.t Üstün .. Osn1en Tü.rkay ..
Fahir Onger -;re Nu:ı:ıJ.llah Ataç.
İst:ınbul' daki edebiyat ı;:~rresinden koparak ' l t:5 y1l .Ankara 'ya ı;;:ıkıl811' (G":ı:''i'1I. s.
48) Salalı Birsel'in .. eserler "i.i"e kişiler hakkındaki gôrüşleri:nin ~..ransıdığı bu·
ki tap.. ı;:e-.:.71:·enin.. bir sena.tçının ye.zn1a. ';re ü.retr.rıe gü. cü ü.stü.ndeki etkilerini
·gösteren önemli bir belgedir.
Sala.h Birsel'in gerek gü.nlükleri gerekse dene:ı.rıeleri ı;:ok sayıda. isirnle
ka1,şılaşırız. Bunl8l·ın çoğu} ed.ebiyatımızda Birinci Yeni "te İkinci Yeniciler
olarak bilinen şair 'te y·a.za1·lal·a. aittir. (},ister isten1ez bu sanatı;:ıla1·ır.ı. ı;:ekirn
.l · · d 1 .1 .1-t ı.,.· ı ı d ·.· • h' tı n t , ı-J '- ,..,. ·-· ı
a.ıanı ıçın_ e Ka.ıacarıı. .ır ııı.ı ou. aa. _ oga1 ~-ır sonuç .. J.r. L..a..en l.:;:;4U .r~u.şa.gı nın
~{azdıgı şiirlerin birbirine benziyor oln1ası da.ha. ı;:ok bu bir liktelikten
kavTıaklaYJ.r.rı.aktadır .. .
1.3. EDEBi ŞAHSİYETİ
1.3.1. ŞİİRLERİNİN DöfJEMLERİ ve Eı;l(İLENMELER
l. 3 .l. 1. İlk Dönem· Şiir leri (Gençlik Dönemi)
Sal8Jı Birsel'tn ilk şiirleri geleneğe da;ralı olup ôlçü "te ksiiyenin sıkı
disiplini al tındadır.
Bu.·' okul dönemlerinde oku.nan eser leri m er kez ::üan bir anlaıj1şın
sonucudur:
ıı Adınu Tanrıya/ açarı. ad.am.lar N eş emi Yerm.işle:t· / kilitli b~.1-ı.a Aslunı =~.lıp da / ı.~aÇ$.n =:t.dal111:3.r
19 :3 ~3 ila 19 3 :3 yıllaı·ında ~{az ılan bu şiir lerden ald.ığı:ı.rıız yukarıdaki
dörtlük dcıJ:ü bu düşü.:nce:ı:nizi doğrulcıı· ırıahiyettedir.
Bu mısralardaki durak yerlerinin ";re ôlçü.nü.n rnuntaz::ımlığı hemen
8+5 =ll
I\Tcı.zrn1 birürlini:n de aynı şekilde dörtlükler hcılinde .. /::•:ıfiye ,:,rgıJ.sü.nıJ.n
-::ı_ / -b / -::ı. / -b (l .J:at::ı.)
-·~ / - (! l -i~ / - b (2 . .kıts.:ı
-d/-d/-d/-b (8. kıta:ı
-~/-e./-e:/-b (4. kıta:ı
, 1' d 1 ı ı 'k ,-. t ı
şe.K.~.ın _ e o u.şu. K ası :.. ro rm u .::ım::ım ar .
.-..n 'l- ..._ ] l" ı
.::;oz ıl.fonu.su. torrflun y·anı sıra} terna. cıa c onerüirı şiir ;:ın 8~~;ışınıı1
dışına taşr.na.z. ~{alnızlık .. karaırısarlık .. gurbet hissi.. kendini he:ı.r.ı. fiziksel herr1 de ruhsal olaı"ak tanı:ı.rıa~{a... keşfe q;:Jışırıa, rı1istizn1e y·akınlık .' kor ku
..,re
endişe_,eşy-a.. tarafindan ku.şa.tılmışlık "'.;b 1 şiirlerin arilarından dahi hemen anlaşılır.
Yalnızlık, Geceler _, Gurbette Bir An, İstasvonda, <4' Yolculuk, Kor ku,
Camlar, Aynalar .ı:Oriji:ı.i.al.Adan:ı. Kerı.dird Yedi .. -rı,iTI. ss. 59-79)
1!3:3!3 yılırı.da. Alsarıcak Gazi Ort3Dkulunda tarih ôğretn1erıliği yapaTken
bu şiirleri o zamanlar tl.r:(iı~·ıi.i.l .Adi:uıı J!~ . .arb~·ı.f 5-~di altında
kitaplaştırnısk isterse de sonradtıı1 bundan -.;,ra.zgeı;:er. (KD. :::.182 :ı Bu şiirler
ancak 1993 ,{ılında y·ayınlaı1aı1 'i/.A.RDU·r,.'IM·J'ın içinde yer alacak --;,re eserin
ü.ı;:ü.ncü. bı:ıh].rıı.ünü oluşturacaktır. Şair.. y·a.zılcırı şiirlerin
söyler ôffiô. bölümdeki. şiir 2:3 tanedir 1 (:yı e sanıyoruz ki·'
ikinci bölü.ırıü.nü oluştur;:ın İFLA'S 'ta. yer alrnıştır.
Bu dönerrı .. yukarıda izal-ıa çalıştığnTıız gibi
ı.K:ı şiir aynı eserin
torn1 baknnındaı1
Cu.:ırıhuriYet ~ Dônen1i Tür k :ı.-ıs.zn1ının hen1en hernen bü . tü. n ôzelliklerini tcı.sıVBiı ~ ~
bu şiirlerin ternal arında.. I\J eci p F a.zıl "";re Ahmet Haşim gibi iki bü.yük şairimize
bir ~{akınlık her.nen fi:ır k edilir 1
r~.Jecip Fa:zıl'ın \-rıetafizik ürpertisi'nL geceyle gelen yalnızlık 'i,re
kor kuyu hissederiz. O da ııBenıı in peşinde} kiın olduğunu a.nları1~ra ve
kendisini tanıyıp tanıtmaya y-önelmiştir. uOrijinal Adam Kendini Yedi'deki
şiir ler ı;:oklu.k f.J ec ip F a.zıl ·ın etkisini taşır. ll ÇKD 1 s 1 ı 8:3)
1937'de Yedigün dergisinde (dab.a sonra Gündüzıde) y~~rınlanan Yalnızlık ıtaki eser lerde (\ı'TI 1 s 1 85) şair.. kendi iqinde derinleşrn.eye .1 kendisini keşfe çıkan bir kô.şif gibidir.:
.. Sı!Sini l,rererı. şe.hü / C'iÖz:'"f:tŞ~l-:~.nnld.=:t eriı"
İçinlde binbir :Ci.ehii / Hızıyla =~kan nedix? 11
11
Bi:nbir nehir hızıy·la akan ıı zanı.a:nın ke:r.ı.disidir. Ça.resızlik içindeki
insen bu ekışı du.J:•dlJ.re.nıe.:ı.-.LJ.e.:cıın tele.şı 'te dehşeti iqindedir. ,{e.şenılen her gü.n
kcı:~i:ıedilmistir ı.' ·.• . :
"·ru.tu.şnıu.ş ::ı.nunı öniinı / -BE!.klediginı dii.~irôinı
Bu. ka:v"bolarL bil:' gürLün:ı. /''la1u:_ror: ı.ra:ı:·ıığ:ırLau ('litik C-ürL .. ,.ı.lD .:.:: .88)
çaresizlik .. hızla ... 1 .
genp geçen karşı du.ramay1ş ..
ıstıraplaTin günden güne artıyor oluşu Necip Fazırın şiirlerinde geniş bir
hacin1 tu tar .. onun zaı-rıanı da bir hırsız ı gibidir -.;re bir S'J. gibi a.kı p gider.:
N eı:ti:ı:· z~.n:ı.~.n .. nedi:r
Bi1:' sıı nıu ... bir lı::u.ş :mu:?
N edii z::ı.nı::ı.n .. nedir?'
(Zan:ı.arL, l.kıta:ı
.. J . ... ı·
1\ ec ıp r ::ı.zı ın Ben ve Ötesi kitabını yu.tcırcasına oku.:r"8n şairin:3
eserlerinde gerek konu. gerekse üslu.p bökırüından da. ona
buluııız.
bir vakınlık
..
Sôzgelişi .. yı_ı.kerıde. sôzü.nü ettiği:ı.Tıız 1:ıen 1ı.ı idreki .. N' ecip Fezılıe. yakın
bir üslupla şiire girer. İlk şiir lerden ikisinin yalnızca cıdları bile Ben.. Ben I I .dir. r~,~ın. 5:3 .• E;O) Çokı;:a tanınan Ee:n şiirır.ı.de
r·J
ec ip F azıl.. 1)ir sey::,r;:ıh' .: Salah Birsel bir 'yolcu 'dur. Birisinin sey·a.ı\ati k&:cırde biter.. diğerininki ise'gıJ.rbefte. Aı1c;:ık 'gu.rbefi:n. ıkebir' ye. de. !ôte dünya.' olnıedığı iddie. edilen1ez.:
Yol·~J.yu.nı :ürunıı ıırbetler~l=:t.z=n·
Gurbetsiz J:iizg:iı-=1. bürü.nenıenı benıı
Ben .. y·:3.nkısınd::ı.n 1=-:::ı.ı;:sı.n •;ocu . .k .. kendi sesinin u
(Ben IL Tı.ı'TI .s .so :ı
(N .F::ı.zıl .. Ben .. l.beyit)
Necip Fa:ı:ıl'ın ilk şiirlerine giren Yakit.. qoğunlukla gecedir. Dış
dürıye.den soyu.tleııan inse.n.. kendisiyle be.şbı:ı.~adır 'le bir iç hese.plaşrrıaya
. . . t. f-i rl ' . k • t ' .. .. d k . "-i
gırışmış .ır. ~-1'ece ~{nı zaman -i.Ô. bır . :..açış .. ney-e .. ın reel yDnun _ en :..açışı:ır. unun 111eşhu.r Kaldırımlar şiirinde yer ala11 'yalnızlık .. kcırktı ve ôlü.rn duyguları 'nın 9
Salah Birsel 1
i:n. şiirlerinde de yeterince y·oğun olduğu söylenebilir. Geceler
başlığını taşıyan. üç şiirde (\i'D. s. 87 .. 88 .. 88) kork:unu.n 'te ôlün-ı duy~ısunu.n yanında gece 'nin fOnksiyonel bir yönüyle de karşılaşırız. Gece .. onun kaderine
hü.kiTıeder .:
:3. f'·1uzaffer UıJguner; ;:ı.g.e ::;. 1 6
koyun koyuna y·a.tan ins;:ının tr8jed.isini anlatır. Bu insan yalnı.zlıgın -.;.re gecerün
getirdiği korkular la ürpertiler geçirir.:
11
Kı:ıı:·l-::uyı.:ı. t~.blo g~bi od~.:ı.1~. fıdatm.ışlaı
Bo-;:rrLlJ.ILU. lJ.z-:ı .. kt:;;. ipe ı;eken ::ı.ı:t'3Jnlar
'{::ı.t:ıgınırr. içine bü ölü lJ.ZatjTıışh.:r ıı
Sel8.h Birsel'in Ben II 1
Si söv1enı. ~ -.:re terne. bakını.ınden N"ecip - Fe.zıl'ı:n
1922 yılında·y~:~1.nlanan Kitabe şiirine .. Geceler III'ü ise Noktürn ~iirine
benzer .
.Ancak bu şiirlerde Alunet Haşi:nı.'le de dalaylı bir ilgi kurr.nan.ıız
ınünı.kündü.r. Zaten Sel8.h Birserin şiirlerine sirB:_y"'8t eden zeıı.ı.eıı. 'le nı.ekane.
bağlı yalnızlık -..;re ôlüm korku.su Necip. Fa.zıl'la sınırlı değildir. Onun şiirlerinde
yer eden akşen1 -.;,:'e gece .. kend.isini ruhen ·ve beden.en sorgula~{.lşta Aı'ı:ı.--.cıet
Haşirü 'i:n de etkiJ.i olduğunu belırtnı.eliyiz. O da Ah nı. et Haşirrı gibi zernan
zanı.en yüz şeklin.;. ve bu yüzdeki ifadeyi tespi te ı;:alışır _:
"Bü uzu.rL Jnlın•:ın ilı~i
'{ -:ı.k:3.sınc.a k:~.lnuş yü. :ID. nı Acıların içiruield 'Q ıı· 1 . . . .1 .ue 1 Kl şaırın ô.ınının ra.hatsız etn1ektedir. ,:{ü..zü.n ortasındaki çizgi yo . sirı-ıetrisini .. kılıca. da derinlik kendisini bir ı;:izgi
13
belirlerr.ı.ektedir. ,·Bizürı burukluğu bir V'811ıvia .. , "' ·=-ai '1 :ri n iı;:tndeki acılaı·dan
geliyorsa... diger yanıyla. rne":lcu.t şeklinden geliyordur. Ze.ten bir başka. şiirde
şaire ıstırap ~rerenin •yü.: şekli • olduğu gö:rü.lecektir. Bu şiir leri kaleme aldığı
yıllarda. o.. henüz yirrni y·a:şlaTındadır. Bu y·a:şt;:ıkı bir insanın yü.zü.r.ı.ü.
araştırrnası .. çirkin y·a cia güzel yan.larını tespite çalışl.T.ı.ası t:ıbil bir duıı.ırrıciur .:
N ı:::rı::derL s•:'1l:'jj1ı.:ı.şl~:ı:· bı:::ı.ürrı y1i~.:mıii
1'1 el:· eden ırel:'nlişler bıı şe.ldi b::ı.n::ı. "
Bu. iki :ı.Tllsra. da1.1i} fiziksel yapısını beğenrrıerüe:ni:cı. cterı:Hg) ızdırapla
kı'iJranan Haşü11.'i:n E.~..;;:ı.nı şiirini çağrıştırn.ı.aya :.teterlidir:
M:ü.teheyyiı:: .. nıü.te.kallis bir b:~.ş A~lırır s:~.n1~i bı.:ı. başt::ı.n etinıi .. önır-i e.hra:ıTıa nıuadil bir)"":d.Ş!"
Ho.şilrı.. 'kendi h~itla.tınıdan -.;.:-e ·kızıl ı;:ehre'deki
:mustari pk en Birsel de alnındaki çizgiden ınııstari ptir.
!ateş gôzler·den
İlk şiirlerde.. 'ete kemige bü.rü.nen, ,~lünus diye görünen' 'thnus
·-Eırıre ·nin de izleı·ini rahatlıkla tespit ... edebilivüıuz. . "'' Birsel. onun . söı...-.lediklerini r.}
daha farklı bir ed. av la ı.' sövlemeve ._: ,., çalısır: ·-· ....
"N e ı.rar ::ı.ı-::ı.rLızd~. gezdinıse sizin
Bend.en oh:ıı::ı::.r::ı.n::ı. göJ:iinerneı:ıı ben ıı (Berı./ılD. s. 60)
l940'1ı yıllara yaklaşıldığında şairi:n şiirlerinde he:cn şekil her.n de
:ı.Tıu.hteva olaı,ak birtakın1 değişikliklerin olu.şıT.Lay"B. ba.şlj:ıdığı:nı gı:ırüyoruz. Artık
şairin içinde bulunuJan edebi çf?.'irrenin ""\re ortamın şiir ;:Jnlayışı da değişme:~re , oaş ar11ıştır. 1 oze " 11 · .~.ı kl :.. e B atı K;~r'11tu" , ~ ı .... .. l ı tercun1e · .. 1 · erın , ounc..8. et 4 k· · :..ısı ~_ıuyu. ı-" " k1i' :.. _.Jr.
Şiirdeki bu )··'8'1J}'e_..,-.;:,D:ıe arzusu şaire de sirayet edecektir. r·~J i te kim dal-ıa ônceleri ı ı ve l2'li hece ôlç:üsüyle yazılan ke.fiyeli şiirler yerini biç:ilTı bakımınden serbest şiir ler e bırakecektır.
n İl1S3.).Ü:2ı.r 1/5ç eı::;liyorı:tı..ı.
Ba.ka•::::2t.k yü.zü. y··:ıl:o::ttı ::ı.n::ı.lann
Bebele:re" (Diinyayı S::ı.ı·::ı.n I'tiel:1.llkeıiiy·=2ı ... Tı.ı"D 1 s 1 5 1)
Dikkat edilirse şiirin isn1inde dahi r·J aznn Hikrnet 'in izleri görülecektir. Şair bu dururnu şöyle izah eder : ııBen önceleri Necip Fazıl'ın etkisinde şiirler y-a.zdır.o.. Sonra da I·.Jazını. Hikmet'in. Aı11a. biçin1 olarak I\Jaznn
Hikmet ı in etkisindey·dim 1 Böy .. le bir şiirim Serırettffinu.n dergisins\~ı.~~~J;H'·\~J!!;;,~.t"
'Bezirgan·
adıy·la ı;:ıkrnıştır.
"io
"r~Ja.znn 'ın.
isekul·Eıktan k:ulA~a dola<:'arı ,~,~~,
.1-;- .·;~~:\,
, . . c •• - - - 'i
l~:?#J'
.
(~~~i~f~\
1 O. Refik Durbaş; "Sedat Si mavi 'ı/akfı Ödül ünü Alan Sal
ah
Bi rsel" .. Cumhuriyet gaz. 20 Ar~:lı-~k ~ .:.f.; '"'~,JJ1987 ~ ~
'·~,~,:vf~: .. ~""" .
bir ü.:nı3. Y8l'dı. IG tapları pi}·"8.Sada pek bulunn1azdı ama ben Gece Gelen Telgrafr- 836 Satır"' Benerci Kendini Niçin Öldürdü kitaplarını bir yer lerden 1::n_ı.lmu.~b-1m. Gece Gelen Telgra.f besılı degildi .. }'""aZl makinesinde
çog;:ıltılrnıştı. ll (KD. s. 1:34)
Şairi:n bize ifadesiyie, I··J azı:r.ı.1 Hikrnet lin ôzgür koşuğu:nun 'te ôzgün
deyiş biı;:in1inin etkisi altı:nda y·a.zılan şiirler yer yer de .... raıTı eder. Hatta ten1e.tik
bölür.nde de yer ".:"erdiğimiz gibi 1Siya.senın ağır bastığı H8ydar Hay'"darıda yı~r al;:ın bazı şiirlerde sô~:rlern bakın1ındarı -bü.tün kap;:ıJılı~ın.a ragn1en- r··Jazn11
T .,.,, HLI{Tüet·ırı şıırıeri:n.-. ,_ . - ' d en esinti er ı taşır. M :.::,aten son şiir .Kitatıı , • o ı an ı~rALE'Pı ".,.! 'r' 11-_lek .. ı'
.!. _
bazı nı.ısr;3laı· I·.J a.zır.cı Hiknı.et ha~'Tenlığının bir ifadesidir:
HEy :N azım. s~:rı.i ı:ı.kııdıık yılh.rc:;ı.
ı Gece Gelen Telg:ral,ı ezber ledik ilk
S~H.:ın Dıu··~ geçtik }~~.rşınd~. fL~l' ~j_n"
Zaten Yalnızlık şiirindeki 11
St!!sirıi v~ı·~rı ş~hir11
:ı.ı.-ıısraı~ N'azın1 Hiknıefin
1 SJ 2 9 ı.' vllının Ternmuz ·un da i?e~""':J~IJ:ı.ü· .J4vdergisinde ı..• val.n ı.' 'il.. nlaı1a.n .Sf:ı .... -..: .. üıi i!:iJri?e(leB ı.·
i:.:~..:ı .~ r'_pr ·~(!"'! hı·,.. ":;"Rl'·:"ı· ı mı·r-.·:u ıd:ı..:ı r 1
·~..&;....-~ ... .J ... ..ı..ı.J r..F ı ' _ ... w ',;."-·~ı .. .. ·'
"kOYLlJ.şm.az sesini kaybed~IL şehir
ı:ıkş:~unazsa ~ğer
Bu
dôneıTıdeONL·.APJN ..• ıı11
edebi san;:J.tlardan .:. . ,..,..- ' 1" .-<:' ı·--
.-
·"f :.!..'!',., .. 1 .. .!!. .. ,.... ı ~.
1 . 1•.• ~!. ıJ....!..aK .;:; ... ı ıH·:ı. "=-u ... .J.ıu.r. ı._.ıı.ıı_.e eı ı on
., '-J
gu.rbet ve yçıl:ı.1ızlık hissiyle kendisini keşfe ı;ıkan şair, ;3.ftık ikinci '.re üçüncü
;şalııslaı·ı t::ınnı.-ıa~ra.. a:nlaıı.-ıa~"';:ı_ :lônelnı.iştir. Buna paralel olaı·ak anlan1d.aki ka.palılık da kalkar .. daha a.çık 'le tııı.laşılır hale gelir. Şair ifud.e Ye ü.slu pta y'ine
Na.zın1 Hikr.nefin şiir a .. nla~n.şına paı,alel ola1•;:ık .lf.rtrL•r.iz.n:ıüı etki alanındadır, Bu.
akın1ın sürekliliği ifade edebil:ı.11ek iı;in önerciiği fiil ve ırıastar kullanımını
esas ;:ılan bir ;:uı.l~r"1Şa gôre bir cÜ.ıTıle değerindeki ifadeler yeniden düzenlenir.
1. 3 .ı. 2. İkinci Dônem Şiirleri
Bu dönenı. a.rtık edebiya.tını.ızın J-e...•:ı.J~~(.i::ie.r ı:H:nı.eınidir. 19 4 O Kuşaf!ı ~
Abidin Dino ve Sait Faik'in ı]ncülüğı1nde ortak bir bildiri :f8~1J.nlar. 24 Ocak
1941] taı·ihli T Al\1 Gazetesinde ı.ra:nnlaı1an .J o) ·Gençlerin Iviüsterek "'l Bevanatı• .J vla J
·Yeni neslin iddi&J. '.re da .... rası' ort~ra konulur. Buna. göre ınilli edebi,~rata anc~:\k;
~ _ ;.:_,~t·:·r~"\' f ~-~ ·:·;: -~:'··:• ·,
·nakiki bir ü.nı.anızıne sahip olınak ıla u.laşılabilir. Eski edebiyat ise ıtakli~f l?,ile
becerenliv-e n .. :ı.nukalli t ·tir .
15
Bu bağlaırıda edebiyatırnızın bir kesiırıinde y·eni ürünler ort~{a ı; ıkar.
Salah Birsel ln Ayni Sokak Boyunda adını ta~ıy"'arı -ı:re ,{ enilik Dergisinin 2.
sayı.sında. (I'·llart 1~34 l) yayınlanan on dört mısralık ~iiri ıı•Genç r~u.şakı hareketi
iı;:inde yay1nlan8n ilk şiiridir. "Ben bu şiiriırıi se"Çrırıerrı. Bu. ::?üzden de onu.
ı 9 4 ı ı de ~{~lUTılsı-ısı-ı DüN' ılA İŞ LER İ \-.ı.e alrr.ı.ad.n-rı. r·.J edir·' bu. .• benir.c:ı. yolu:ı.TJ.U buldu.ğun1 sıfu.tsız .. benzetınesiz .. değişr.rıecesiz .. eğretilern.esiz bir şiire .. gerçek
. . l tt ·-· " t . 11 r4 " ı.,. . . _ı d b.·. tl '
şııre e a ... ıgımı gos .erır. (KD. ss. 1:35-188) .~oz n.onusu. şıırae e_ e ı sana. aretan
1 7Fıll11'7T:Fı ki -:::ilF.-:::tı· ı-•r-'""'ıF! ·='Fıll.-l,::ıtı ·ı-ı·=t 1 i"F!r ";i"F!r; 11.1' kı· I.J- f 1 :::ı ·="n·ıl ı·-ı·-ll-c"'l'Fıf1 :=t 1 i"F.,.. ;=ıJ.·ı-ı-ı-·1'"t;=ıriP' ~
) - ı .... _-· ... '::ı _ , - J. .I.J- ı,j_ ._,_J. '-'· ,} .... • - J. .. _.ı. ... ıJ- ~ ___ .ı._ •• ~ -J. - ö.i:.. -·- _ ... ·
ll~.. x ı:ı.1.e yoıcu • l kl u - arı ::;.:ı:u:m.s:atu
Ç'ı.ı'TI 1 ::; 1 55)
,lü.karıda. da değindiğimiz gibi.. içine kapalı oo;,;-e kendisini m er kez ;:ıJ.;:ın
81811 ';.re sorun haline getiren şair.. dışarı aç:ılır .: iı;:teki yolculuk bırakılar:ık insanların ortaJ.ıı: olarak kullandığı cadde Ye sokaklara taşınır.. kısaca. dış
:ı.rıekaı-ıl8r şiire girer.
Bu şiirlerin ônemli bir bölümü l?eaüz:nı in etkisi eltındarlır. A . .ı1cak
zaırı;:ırı zarrıan- Or han ·\r eli de oldugu ~ibi- .Sr..:~·~·real.i:.:.···:tıiin etkisine de rastl;:ıı-.ı.ır:
~ - ı
Her ::..kşı:t.n".L t::ı.J..alı:r bıılııtl::..:r~.
He:r akş::ıJn djişünd.iiıij.:r
Biiirti11
(Ben Bh Lin13.rt A:ı.u:rnsıyo1:1ıın .. 7
ı.ı"D. s. 56)
1940-194fJ vılları arasında ı.r~ıla :.' ı) .. ;~ Jüi\JYA İSLERİ':nde vavınlanan ••• &} ;ı.ı
şiirlerin iqf.:ndeki ilk bôlü.ırı olaı1 E\ııJ:I'ı'lİZİN İÇ KAPISI şiirlerinde rnekan yi.:ne
değişmez. :Soğu.kkuyu. MahallesiJI Sogukkuyu Tramvay CaddesiJI Sokaıı\~
118 Numaralı Ev şiirleri ·hep dış Inekana açılışın ürünleridir. Ş•:ıirin İzrrıir'd.eki h~yatından kesitlerin y-er aldığı bu şiirler .. Genç Kuşak şiir
i3l1l8yışnun ôzellikleı'ini taşır "=te İzn1ir ·de değil İstanbul'da. yazıhnıştır. (KD. Es ere adını veren Dünya. İşleri şiiri bir dok:ü.ıTı811 tasyon u. andırır, ı::xzellikle "ifi ... "ilii. -.;,re "i/III. bölürnlerde sıralarıaı.1 insanlar bir tasnif halir.ı.dedir:
ll • Iş t e ı:tunyarıın ~JU , .. l .. .. . ı ll i ı kl 1 , .
tün ınsan 81'1 :ı.nısraınc 811 sonra n1es e ... er 'te ou.n18rı ıcra
eden :3 8 esnaf va. da sanatçı 1 bir sonraki bölümde ı..röneticiler ... ,.""e din e.demlerı
~ 7 ~
topları1 :39 kişi.. son bı:ılü.n1de de oyı_u-ıculaı' .. gazetelerde adl8rı geç:en kürıseler ";te şairler yer alır ki bunların s~yısı da 18'i bulur. Ancak BirseL bu şiirdeki yığılmadan d.olC\Yl kendisinin de rahatsız olduğunu. itiraf edecektir.
19 4 7 -ı 9
5
4 ~nlları erasında yazılan şiirlerin yine Yenilikçile~Jt.lM .. -. ,aıı.lt\,.n.şına
uygunoldu.@_ı.nu
söyleyebiliriz. Buşiir
lerde ironi·ı;,re
yergibirtı:--~~i.Şj;a. :~
!'';·. ,,~JD~ln
bir biç:imclekarşırrııza ı;ıkar. Tiplerrıeler
Birsel·in üslubunubii,Jı~~ci·-~..
\\~~l~
bir
niteliğe kavuşur.
H..icint. tiplemesi ileşairin
halkkeyn~t~fu~:._,
>;1:J'
'·:,!~~<ıı· "
y·ararla:ndığını görüyoruz. Fakat bu ti pler.nede .. .i!::ut1:!::L'i:.-ılı'.in yeri yok gibidir.
Çü.nkü şeire gôre 'şeı-ı-ıarcı 'dır.: h~Tt.:i'i-i.7f ise 'şeıTıeroğlanı 'dır. 12 Bu.ne. gı:ıre .ı
birisi halkın ezilrnişliğini .. diğeri ise zorbalığı •re dikt~;ı temsil etmektedir. r~· .. ";.!i-ıw?--.ı:::Jl.:::J.rı-!!ııu·.--tl -J- .. -rı:.--, 1k ,_ ,.=.j J .1 l - ·rniJi ,~·ı'klı"-l"r B
.ı.:iı..·.~·ı.. ... ·'!;·~·L.·.Jl..·.J uuıJ . .ı.HU ı_-~.e )'ılle naı :.. K~:lTJ.a-c:,ına ü.ey·e.ıı o lJ.!J ı _ .. Lı. i'-· :.. Jt u . . u
ka_}i'Tıaktaki alay· -;re y·ergiyi şiir lerine taşıyarak onlara y'Bni bir bo~:-u t
kazand.ırrfı8.; onle.n şiir ed ası iç:inde sunn1.a. qabasında olan şair.· en ciddi .; .. "l k ı ri ' b . ı.. •1.,... . l l ıı
. ·-· . ..
d.. ..e;. oru. en :..onu cır ._i.ô. eta ... ı uu ı.. .. ı oze ... ıgı sur_ u.rıJ.r.
ı:::ıı ·-1 (!,·-.:=,·,-.-.. -j .::.1r~ ,'; ,..,..';·.-,ı-ri t··nı' -r. .- .-., -c"lTJ -ı' - ·- ; ·--wl= -li ;:r; n:-ı· .... -le
.l.J -· '-i.•-·11·-· ... 1.1'--L'-·.i :...ı. U . .ı. ·-• • .i..ı. e .ı... - I.d Ö.'-:;r·.l.w ll öll llll_:ı_. ı.:::U . .ı.~.ı. l ı..U. 1r.,-A, J :...•::t..l.l. J ıe·""; l.L.ı.ll_ı
·-işlenen konuy·a ";re k~rn.a.ğına göre ke:ndine özgülük arz ettiğini görüyoruz.
Ha.civatın Karısı şiirindeki ôrgü... düzdür} redit1erle bir ses lJ.}i"'J.n1.u sağlanmay-a çalışıl:ı.rn;ştır .:
11H.ACİVATın lı~::ı.nsı
/ İnı::~ı::ikten yeldinneli
Göz kaş o~rn::ı.tn:ı.:;ı.lı / ~:rdarL knTfıalı
Beld.en S:9.1T.f.ı.::ı.lı11 ı;Bş.
s. 88:ı
Dikkat edilirse bu ben tt eki n1ısralar .. konuşma diline 1.re ôzellikle halk
:~ı!!ıv·l P.Vi ~i"ı1P. ı rı rı:rıı ·,-ı rh ı,.,
- - ... - -... ':.1 '-" -,JQ-·J..&. ___ .J. J
Yi:ne bu döneı-r1de ı,rav'ı:fU.1. .; :./tı olarak ~örülen w t e ..". Ll i t sanatını Birsel'in
eserlerinde de g;:n·r.ne:ı.rıiz n.1Ü.ırıkü.ndür. Oku.yu.cu .. n1ısraların olagerı seyri
içinde birdenbire. bir beklenmezlikle karşı karşıya. kalınca şaşırır:
"Neleı- olı:tıJ. rıelei/ Ne d.olaplB.I döndij_
öğl:'ı:n.i.ci oldun:ı./ I·1Iemuı· oldun:ı./ Aşık oldmn
(Ç;:ı.rk-ı Felelı.: .. BŞ. s. 1:31)
İnsanlar Hayvanlar Bi tkiler
sarıatn-ıın başarılı örneklerinden biri olarak gösterir 13:
Bi:::; ı:::le:ı.üzde :k:..ptı:ı.:ı.-.. / 0Yı!t.d .. ~ ı;iftçi l Şehirde iş•;i ı:rlı!t.li.
Bi~ otcmıobil yü.:ı:i).terL / Topı-::ı.k siirert/ Alışı,reı:·işy-::ı.p::ı.:ı.i.
Bizinı h~I yeni giinle geçer eli:ınize
şiirini
.Altırı. / Buğday/ Linıa:ı.-.. ( BŞ. ::.149)
Sıf8.tl8l·dan ırıün1.kü.n olduğunca kaJ;:an şeir .. fiilierin t:Ul~Ş ";.re J~a.rel:-et
ifade eden ni telikierinden yarar lenır, Bu da şiirde tahki~:ı-"'enin ön plana
ı;:ıkırıasına neden olur. Bir sıJ.re sine:ı.rıa eleştirrrıenligi de yaparı şair.. gı:ırsel ":,re
işitsel anlah:crnn irrıkanlarından da yararlanacaktır.
Birsel'e göre 1940 Kuşağı haı·eketi bir gemi değiştirme olayı' dır. Hal böy·le olunca ~nı gemide bulunan şsirlerin eserlerinde birtakım benzerlikler
,pı~~""-:;""-~~'·~.
12_ Enver Erı::arı; a.ıJ.s .. 4
Jl · ·
·);,. ''{·.
13. Behç:et t·Jecatigi l_; Bütün Eserleri 6-~~orıuşmalar- r.:orıferarıs1ar .. Cem yay. haz.
A.Tip -..
H ' .. . ı 'aHıJ'"' I.J 1 .::.. ı ı i-o-t· ·J <ıınbul I.J 1 ı -, .-.o-: "" IJ ._ı 1 ·J • ı::::7ı::ı ·..1 ı -·· .,·t ~.t. . )~~
17
kaçı:nılrr.ı.azdır. I'Jitekh-rı Salah Birsel•in şiirleri de bu benzerliklerin} daha
doğro.su etkilenn1elerin dışında kaleı-rıer.nıştır.
I·.,.·Iu.za.ffer Uygun er.. Birsel·in .. Dünyada cJeçen Zaman, Cigara
İçmek ve Ölmek, Bir Şairin Ölümü ve Akşam:üstü Ölmek i3.ı:Hı şii:rlerinden,_. ııİlk şiirleri arasında Orha:n 1ieliı:nin şiirlerine be:nze;ren şiirler
.. " . . . ll ı·
..
,
1-i "l.. t t-ikt ·B-
Ş· -
..
ı·- ...
l t-J hgoru.luJ:'. c ı ye soz en er. '"t HlüTıe _ ~~ .... ay ı se.. ır aırın o um u ;;nırıy e ~ r an \leli !nin Yokuş şiiri arasında. bir 'kanba.ğ/ bu.lu.r .15 Ivi.Uygu.ner .. iddiasını
do~rular.nak iı;in adı -ı;lerilen şiirlerin.. Orhan 1leli'nin hangi şiirlerine
be:nzediğini belirti-ı-ıeıTıiştir. AJ:ını.et Oktay'ın sözünü ettiği şitderin ise
benzesıTıe noktalörı vB1nızca ten-ıölarıdır 1 ,.,....8rü 'ıJlüıTı'dü.r 1
·.• :.' • ,.s
Sala.h Birsel .. Orhan 1leli 'nin kendisinden etkilendiği iddia.-sında.dır:
"Orhan Veli} Karşı şiirinde benin1 1Eı4a yılında YeBJli~kier dergisinde
ya~ .... .,nlanan Thinya. Senfonisi adlı şiirirne selar.rı saı·kıtu·. Galata Köprüsü
şiiri. ise Dünya İşleri adıyla bo~{ satan şiirinı.e uzak· ~;.'8kın gü.lü.cü.kler dağı tır. ıı
diyı::~rek mısraları karşıla.ştırır, ( YFK. ss. :31-:32)
11
Khniniz nıict:re ı;ık:3.nr du.b::ı.h.Iıian
I(i:ıni:ı:üz dii:ı:ı:ı.e:ı1. tutar n1.a ı.rnalaı·d.a"
"Kilrıinıiz başbakan :Kinlİl)lİZ tersane işı;isi ıı
11Dur:r.ı1.:a.da:ı1. işleyle:ı1. saatlerde
Dişli dişliye l-~:3.rşı
DişlileJill :;..r::ı.sınd:2ı.
nşin1.di
ctag
ıiizg:~.:n ı-:ıYay~. karşı dJll'lnuşttuAğ=:ı.ç teıpr::ı.ğ=:ı. J:..:::ı.rşı dtı.rlilllştı.:ı.r
Su d.=~.m.l:2ı.sı göle
ı;Galata :Köp:tüsü,l .5.1847)
(Di.i.ny::ı. İşleriı Ağt. 1 846j
(Eldnı .. 1848)
Birsel'in bu dönem şiir lerinde kısmen .Se..lıı.boiiz..ı·ıı in etkisinde
kaldıgını belirtrrıek isteriz. İnsanlar Hayvanlar Bi tkiler şiirinde ôzellikle
Bmıdlaire ·in etkisi görülnı.ektedir:
ııDoğ:::ı. birtapın::ı.b:tır •:ırada ca:ı.1.lı siitı1nlar
Zanıan zanı::ı.n karışık sözler söyler
İltsa:ı.ı d.oğad::ı. sembol orma:ı.lları iı;htdeıt geçer
14. i·'luzaffer UıJgurıer; a.ıJ.e ::•. ô4
15. Ahmet Oktay_; CumhiJri 'Jet Dönemi Edebi ıJatı_, KUltUr Bakanlığı ıJa'J. Ankara 1 993~;"ı~_:'\" 77
:Kendisini ::ı.şin::ı. b::ı..kışl::ı.rl::ı. sü.zen11 (İlişldlei )
ytui_i.yüşüy'le y·::ı . .i:~l::ı.şı~tOJ:ıJ.Z" (II .Bl. l. nusrs.)
ı: ur .Bl. ı . :;:ı1.ıs:ra:ı
ııBu. ;;iire göre.. doğa... ycıratılan §e:l c::ınlıdır _, konu~m::ıktadır. Ama
sfıır1Ad.i~ı· ·::ıAırlAr ;=tı·ık r1eaı·ırıı·,... k:=ı,...,~ı~tı-I' fıno~;=ı ii"irrl-ı· P·~,.":=tl~Iı ·~AırlP.•,lP du-lıırlıP" ıı16 -l.~-- 0 ':1-l.ı - -·~ :... --l 6 - ..s.·' .ı....ı:..ı..L.ı:,: J • - • - -t:.-· E.-.w _.,..ı.- s::ı-"'~ _ .... '-" - -·--·.Lı
B8lldlaire 1
in şiiri de Salah Birsel 'in şiiri de d.ü~a~~rı ve doğanın insandışı
ı:::enlılarını La Fcınteine gibi konu.şturn-li.:ıl·::le. kelır11yor onl81,8. tabiat iç:inde bir
kimlik de yüklÜ)'Ur. Doğa yurtta.şı hcıline getirilen canlılar .. insanları anladığını ..
fökat insanların kendilerini işitip ant::üTıedıkl;:ırı içi:n bir iletişirüde gü.ı;:lük
çektiklerini belirtiyor. Birsel de Eaudlaire gibi) ı;akala .. tiL~iye ya da ağaçlara furklı gôzlerle bekme11.1ız gerektiği gı:Srü.şündedir,
~{nı ôzelliği Birsel 'in Ağaç h Pencere şiirinde de tespit
edi~:.roru.z.Şcıir .. bu şiirinde de kaYak -:;le !;:ı:naT ;:ı.ğeı.çlarının sesine ku.lak verir ..
onlarla iletişirrıe geçer:
11Kinü ::ı.şk'"tan h.f -B.ı;ıyor
Küni gördüği1 ölü.le:rı:terı.
F.:iizg.irh.nrı. esişi olı..ı.r:nıı_t.ş
1.3.1.3. üçüncü Donem Şiirleri
(BŞ. :::. 108)
a. 1955-60 dönemi ya da İkinci Yeni Dönemi
Birsel'in bu dönernde ye.zdığı şiirlerin iA-:~jı~...:.f Yi:lJı.i llerin enle.n1sızlığırıe. değilse de anlamda kapalılığına doğru. bir eğilim gözlenir. O.. bir taraftan
Genç Kuşak ı ın şiirini farklı bir ı:ızde de"~.raıTı ettirirken bir t;:ıTafteın da İkin.c1 1
{enilere yakın duıı.ır ki ~r:nı }?ll içinde y~~ı:ı.-rılanan iki ki taptan ilki olan ASES'te bu. türden siirler ver ·.• J.: alır. Ancak l:)lJ. siirlerin bütün ôzelliklerivle veni .... ı.' ı}
dönemin anlayışına göre kaleme alındığı s&flenemez. Kendisine yöneltilen bir
soruya 'i,rercligi kaTşılık da bu. gôri_i.şü.r.nü.zü doğru!& ı-r1ahiy·ettedir.
ıı Ases ıteJrJ. şiir ler le I\ikirikname ı deki şiir ler aynı yıllaı"da }·"'B.Zıhnıştır.
Tü.rnünü. tek kitapta tople~:lac•:ıktun olınadı. Diyeceğim .. onl&da.n birind~._;::~i~,~~l~~~.:.·;:t~i-:·::-.,,;
·::•!', ·ı: .<~:.1 • . ' \ '
öbüründe gördüğünüz kimi değişiklikler benim 1955'ten sonr~(Ş.iiri;ı:Bi_. '(·\
ka~.T~r"Ctl1 yeni soh.ı.kl8l·chr. ( ... )P.ııT1a
&es
'in dili neyse Kikiriknanı.e 'nlh:;:~C.lilf·~·cle·
{ \ ·.. . i .. ·
16 . Cemi
ı
Göke r; Fransa· da E de bi~at Akı
mı arı
. An ka ra ij ni. D TC F.ııaıı.
Anka ra 1 98 2,;\L~\2;-'~~~.ı;
/ /·'• .. .. - .. . • ~~}ı~,~~~:.·~ .• ~.t._i.;ı··· ···~.·· :,,:.':.~., ~{J
~ ·~~~~~iı'•ll>'-' ·-{~f'
