ÖZ
YÜKSEK L SANS TEZ
KONYA KENT MERKEZ YE L ALAN SULAMASINDA KULLANILAN
YERALTI SULARININ SU KAL TES YÖNÜNDEN DE ERLEND R L MES
ESRA SARI Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Tar msal Yap lar ve Sulama Anabilim Dal
Dan man: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Melih YILMAZ
2007, Sayfa:67
Jüri : Prof.Dr.Mehmet KARA Prof.Dr.Nizamettin Ç FTÇ
Yrd.Doç.Dr. Ahmet Melih YILMAZ
Bu çal ma ile Konya lindeki peyzaj alanlar n n sulanmas nda kullan lan veya kullan labilecek mevcut yeralt kuyu sular n n sulama suyu kalitesi yönünden de erlendirilmesi yap larak, peyzaj alanlar n n sulanmas nda kullan labilirli i tespit edilmi tir. Çal mada; Konya Büyük ehir Belediyesi ne ait 17 farkl park ve ye il alandan, Nisan-Eylül 2006 aras nda su örnekleri ile bu alanlar temsilen 4 büyük park n de i ik noktalar ndan 30 cm ara ile 120 cm derinli e kadar toprak örnekleri al narak laboratuvarda gerekli analizleri yap l p, yeralt sular n n park ve ye il alan topraklar n nas l etkiledi i belirlenmi tir.
Ara t rma sonunda kullan lan sulama suyu s n flar genel olarak T2S1 ile T4S4
aras nda ç km t r, bor de erleri ise genel olarak 1 ppm den dü ük bulunmu tur. Toprak örneklerinde ise; tuzluluk de erinin genel olarak toprak tuzlulu u s n r n n
alt nda oldu u, de i ebilir sodyum yüzdelerinin (DSY) % 15 ten küçük oldu u, bor de erlerinin ise, birkaç örnek haricinde 1 ppm den küçük ç kt tespit edilmi tir.
Sonuç olarak; Ye il alan sulamas nda kullan lan sulardan Koza aç ve Huzur Park sular hariç tuzluluk yönünden sulamaya uygun olmad , kontrollü sulama yap lmas gerekti i, baz özel tedbirlerle ancak sulamada kullan labilece i, bor aç s ndan ise herhangi bir problem olmad görülmektedir. Ara t rma alan ndaki sular n genellikle tuzlu olmas na ra men, toprakta tuz birikiminin görülmemesinin sebebi; sulama suyunun gere inden fazla verilmesi ve k ya lar ile topraktaki tuzlar n y kanmas olarak aç klanabilir.
Anahtar kelimeler: Ye il alan, sulama, sulama suyu kalitesi, tuzluluk, bor ve
ye il alan süs bitkileri.
ABSTRACT
Master s Thesis
THE EVAULATION OF THE UNDERGROUND WATER FROM THE POINT OF VIEW WATER QUALITY USED OR IRRIGATION OF THE GREEN AREAS IN
KONYA CENTRUM
ESRA SARI Selçuk University
Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Farm Structures and Irr gation
Supervisor : Assist. Prof. Dr. Ahmet Melih YILMAZ
2007, Page: 67
Jury : Prof.Dr.Mehmet KARA
Prof.Dr.Nizamettin Ç FTÇ
Assist..Prof.Dr.Ahmet Melih YILMAZ
This study aims at making an assessment of the quality of existing ground waters obtained from wells and that is used or could be used in the irrigation of landscape areas in Konya and also determining the employability of such waters in the irrigation of landscape areas. For these purposes, water samples were taken from 17 different parks and green areas of Konya Central Municipal during the periods April-September and analyzed. Soil samples were taken out of different spots located in 4 representative large parks from a depth of 30 cm to 120 cm. The impact of well waters on soils of park and green areas were also determined.
The results showed that irrigation water sampled from park and gardens was classified as T2S1 and T4S4. The boron contents of irrigation water and soil was in
in general lower than the 1 ppm. The salt content was also lower than the salt limit of soils and exchangeable sodium percentage (ESP) was in general lower than the 15%.
Finally, it could be observed that, apart from waters of Koza aç and Huzur Parks, water samples used in irrigation of green parks were not suitable in terms of salinity or irrigation and that irrigation should be managed in a controlled manner. Such water could be used for irrigation purposes only if certain special measures are taken. On the other hand, there was no boron toxicity in either water or soil. However, since there is no salt accumulation in the soil, there are no drawbacks in using irrigation. Despite the salty waters, no accumulation of salt can be explained in two ways. Firstly, if irrigation water is given more than needed, washing occurs. The second one is that rainfall in winter may be adequate for washing.
Key Words: Green area, irrigation, irrigation water quality, salinity, boron, green
areas ornament plants.
1
1.G R
Ye il alanlar kentlerin süsü olmakla birlikte insan sa l n fiziksel ve ruhsal yönden etkileyen önemli bir unsurdur. Ye il alanlar estetik ve sa l kl bir ortam olu turmas aç s ndan kentlere büyük katk lar sa lar. Kentlerde ye il alanlar; parklar, refüjler, piknik alanlar ve benzeri adlarla yerel yönetimler taraf ndan olu turulmaktad r.
Su yeryüzünde en fazla bulunan maddedir. (1.36 milyar km³). Bunun ancak 4 milyon km³ kadar tatl su kaynaklar n olu turur. Su yenilenebilir ve tükenmeyen do al bir kaynak say lsa bile, bölgesel olarak sonlu bir kaynak durumundad r.
Yeryüzündeki su miktar hemen hemen ayn kalmas na kar n nüfusun h zla art ve
geli en endüstri kentsel ve endüstriyel kullan m artm kaynaklar n tükenmesine ve kirlenmesine neden olmu tur. Bunun sonucunda tatl su kaynaklar nda k s nt artm , tar ma ayr lan su azalm t r (Ünlü, 2000). Bununla birlikte, günümüzde sulama suyu
ihtiyac n n büyük ço unlu unun ehir içme suyu ebekesinden sa lad ye il
alanlar n sulanmas nda kullan lan su kaynaklar nda da k s nt yap lmak zorunda kal nm t r. Bu sorun tatl su kaynaklar n n etkin bir ekilde kullan lmas n gerektirmektedir ( ahin, 2005).
Sulama suyunun etkin bir ekilde kullan lmas , yeti tirilecek bitkinin su tüketimine göre su vermek ile olur. Özellikle sulama suyunun k t oldu u bölgelerde sulama suyu, sulanacak bitkinin su tüketimine göre hesaplanarak kontrollü ve düzenli bir ekilde verilmelidir ( ahin, 2005). Su k s tl olan bölgelerde, ayr ca, suyun etkin kullan lmas aç s ndan yeni ara t rmalar ve teknoloji transferi yap lmal d r (Pierra ve ark. 2002). Son y llarda su kaynaklar n n en çok tüketildi i tar m sektöründe, su tasarrufu sa lamaya yönelik önlemler aras nda sulama program çal malar ön plana ç km t r. Bu nedenle su kaynaklar n n etkin kullan m açs ndan, bitki-su-verim ili kisi ve k s tl sulama programlar na yönelik ara t rmalar önem kazanmaktad r (Çakmak ve Kendirli, 2002).
Bir hektarl k peyzaj alan için ortalama 0.44 lt/sn suya ihtiyaç oldu u belirlenmi tir. Peyzaj alan artt kça sulama suyu miktar n n oldukça büyük de erler
2
alaca a ikârd r. Bu durum bizi su tasarrufuna yönlendirmelidir. Peyzaj sulamas için içme suyu ebekesinin kullan lmas ndan ziyade daha dü ük kaliteli sular n, sulamada kullan lmas alternatifleri ara t r larak dikkate al nmal d r. Bununla birlikte su tasarrufu amac yla bitkilerin en çok ve en az sulanmaya ihtiyaç duydu u aylar göz önüne al nabilir. Buna göre maksimum ihtiyac n haziran, temmuz aylar nda oldu u gözlemlenmi tir. Kas m, aral k, ocak, ubat aylar nda ise sulamaya ihtiyaç duyulmad dikkate al nabilir. Sulama aral yer örtücülere için ortalama 3-4 gün, a açlar için ise ortalama 14-18 gün olarak belirlenmi tir. Su gereksinimi az olan bitkilerin peyzaj alanlar nda kullan m da su tasarrufunu destekleyen di er bir ö edir (Özdo an, 2002). Bu veriler göz önüne al narak k s tl su miktar uygun bir biçimde kullan labilir.
Peyzaj alanlar n n sulanmas nda, su yönteminin belirlenmesi sulanacak olan süs bitkilerine ve alan kullan m tiplerine göre farkl l k gösterir. Park ve bahçe olarak adland r lan rekreasyon alanlar için kulland r lacak sulama yöntemlerinin her türlü bitki için uygun olan, alan kullan m n k s tlamayan yöntemler olmas tercih edilir. Bu nedenle park ve bahçelerde kullan lan sulama yöntemleri yaln zca bas nçl sulama yöntemlerinden ibarettir. Bunlar; ya murlama, damlama, mikro ya murlama, s zd rma ve hortumla serpme yöntemleridir (Haro lu, R. 2000).
Peyzaj alanlar nda damla sulama yöntemi genellikle dar eritler ve mevsimlik çiçeklerin yer ald bölümlerde kullan l r ( ahinler, 1997). Çim alanlar n n sulanmas nda en uygun sulama yöntemi ise ya murlama sulama yöntemidir. Küçük alanlarda portatif ya murlama sulama sistemleri kullan labilir. Ancak büyük alanlarda sulama sabit ya murlama sistemleri ile yap l r (Y ld r m, 1994).
Konya Büyük ehir Belediyesine ait park ve ye il alanlar n ço u ilkel sulama yöntemleriyle ve kontrolsüz biçimde sulanmaktad r. Bu durum hem bitkinin sa l aç s ndan hem de su kayb aç s ndan oldukça önemlidir. Konya gibi y ll k ya n az oldu u bölgelerde su kullan m na çok dikkat etmek gerekmektedir. Özellikle içme ve sulama suyu ebekesinin ayn oldu u Konya da bu sorun gün geçtikçe h zla büyümektedir. Konya Büyük ehir alan içerisindeki yerle im yerlerinde kullan lan içme suyu ile belediye ve özel sektöre ait peyzaj alanlar n n sulanmas için gerekli
3
sulama suyu ayn ebekeden al nd için, özellikle yaz aylar nda bu durum su k tl na yol açmaktad r. Bu durumun olumsuz sonuçlar n giderebilmek için, peyzaj alanlar n n sulanmas nda alternatif sulama suyu kaynaklar n n (ar t lm at k sular) kullan m artt r lmal d r. Ancak bölgemizdeki ço u kuyu suyunun sulama yönünden kalitelerinin yeterli olmay bu su kaynaklar ndan peyzaj alanlar n n sulanmas n s n rland rmaktad r.
Bu çal ma ile Konya Büyük ehir Belediyesi nin park, bahçe ve refüjlerindeki ye il alanlar n sulanmas nda kullan lan veya kullan labilecek mevcut yeralt kuyu sular n n sulama suyu kalitesi yönünden de erlendirilmesi yap larak peyzaj alanlar n n sulanmas nda kullan labilirli inin tespiti amaçlanm t r.
Bu çal man n yap lmas n n bir di er önemi de; Konya kenti için önem arz eden ve k t say labilecek miktarda olan içme ve kullanma suyunun peyzaj alanlar n n sulanmas nda kullan lmamas n n sa lanmas ve alternatif kaynak ve öneriler sunmakt r.
Ara t rma alt bölümde toplanm olup; giri bölümünde konunun önemi ve ara t rma amac bahsedilmi , ikinci bölümde konu ile ilgili literatür özetleri, üçüncü bölümde ara t rmada kullan lan materyal ve metodlar aç klanm , dördüncü bölümde ara t rma sonuçlar ve tart mas yap lm , be inci bölümde sonuç ve öneriler verilmi , alt nc bölümde ise kaynaklar sunulmu tur.
4
2. L TERATÜR ÖZET
2.1. Park ve Ye il Alanlarda Sulama
Park ve ye il alanlarda canl ve cans z materyaller kullan larak tasar m ve planlama yap l r. Cans z materyaller olarak; havuzlar, do al ta lar, dö eme elemanlar , çitler, duvarlar, ayd nlatma elemanlar , f skiyeler, sulama kanallar ve drenaj tesisleri say labilir. Canl materyaller ise; a açlar, çal lar, çim bitkileri, çiçekler, yer örtücüleri, su, batakl k, sahil bitkileri, iç mekanlarda kullan lan bitkiler ve süs bitkileri say labilir. Park ve ye il alanlarda en çok kullan lan bitkiler çim bitkileridir. Çim bitkisi spor ve oyun alanlar nda da üstlendi i fonksiyonlarla birlikte kentsel ortama estetik yönden güzel ve zengin görünümler sunar. ehir içi ve çevre yollar n n banket ve orta refüjlerinde, bölgesel park ve piknik alanlar nda çim alanlar hem estetik hem de fonksiyonel i levlere sahiptir (Uzun 1989).
Çim bitkileri dünyan n de i ik iklim ko ullar nda çok çe itli cins ve türler halinde yayg n olarak yeti tirilebilmektedir. Peyzaj Mimarl çal malar nda kullan lan çim bitkileri say s çok fazla de ildir. Ülkemizde bu amaçla kullan lan çimler iklim istekleri yönünden iki grupta toplanabilir. Bunlar Orta Anadolu ko ullar nda kullan labilen Serin iklim çimleri ve ülkemizin k y kesimlerinde kullan labilen S cak iklim çimleri dir. Serin iklim çimleri için optimum yeti me s cakl 10 21°C, s cak iklim çimleri ise 15 27°C dir. Bu s cakl klar n dereceleri d nda, çimlerin geli melerinde yava lama, durma olmas yan nda daha dü ük s cakl klarda sarararak uyku devresine girme gibi fizyolojik olaylar da görülür (Uzun,1989).
Çim alanlar , ya n yeterli ve e da l ml oldu u nemli bölgelerde, ancak nispeten kurak geçen periyotlarda çim rengini muhafaza etmek amac yla destekleyici nitelikte sulanmaktad r. Bu tip bölgelerde bir sezondaki sulama say s oldukça azd r. Kurak ve yar kurak bölgelerde ise, tüm sezon boyunca, s k aral kla ve her sulamada az miktarda su uygulayarak sulama yapma zorunlulu u vard r. Çim bitkilerinin sulanmas tarla ve bahçe bitkilerine göre daha karma kt r. De i ik kök derinli ine ve farkl su ihtiyac na sahip a aç, çal , yer örtücü bitkiler ve çiçeklerin
5
bulunabilmesi, farkl çim çe itlerinin kullan labilmesi, alan içerisinde toprak özelliklerinin farkl l k gösterebilmesi, dalgal ve e imli arazinin söz konusu olmas ve alan içerisinde sulanmayacak bölgelerin bulunabilmesi bunun nedenleri aras nda say labilir (Y ld r m, 1994).
Bitki su gereksinimi, belirli bir verimi sa layabilmek için gerek duyulan ya ve sulama suyu olarak tan mlanabilir. Ancak çim alanlar nda su gereksinimi, verimden çok kalite ve performans standartlar n kar lamak için gerekli olan suyu ifade eder (Kneebone ve Ark.1992, Ba tu 1999).
Çim alanlar nda istenilen kaliteyi sa layabilmek için ya a ek olarak sulama yapmak gerekmektedir. Yayg n olarak önerilen aral kl sulama biçimidir (Carrow ve Ark.1990).
Çim için en iyi sulama program , bitki kök geli im bölgesinde (en az 20 cm) tutulan suyun çim taraf ndan tüketilmesini beklemektir. Sulanacak çim alan n sulama ihtiyac n n yar s sa land ktan sonra sulamaya birkaç saat ara verilmeli ya da bir gün sonra sulama tamamlanmal d r. Amaç; tüm kök sistemini canl ve sürekli faaliyette tutmakt r (Soylu,1994).
Rekreasyon alanlar n n uzun süre etkin bir ekilde kullan labilmesi için gerekli ko ul; bu alanlar n uygun sulama yöntemiyle ve tekni ine uygun bir ekilde sulanabilmesi, fazla sular n gerekti inde drene edilmesi ve sulama sistemlerinin bu alanlarda tesis ve i letiminin yeterli teknik bilgiye sahip elemanlarca yap lmas d r (Çakmak ve Aküzüm, 1992).
Peyzaj alanlar nda uygun sulama sistemlerinin seçiminin ve in as n n önemli bir faktör oldu u göz önüne al narak, su kaynaklar n n verimli kullan lmas sa lan labilir (Özdo an, 2002).
Bitkiye, topra a ve iklime göre sulama programlar tam ve k s tl olmak üzere iki grupta incelenebilir (Martin ve Ark.1990). De i ik sulama stratejileri, topraklar ve sulama sistemlerinin, maksimum ürün elde etmek için farkl sulama suyu uygulamalar gerektirdi ini vurgulam lard r (Li ve Ark.2005).
6
Sulama yöntemlerinin tuz birikimine etkisi oldukça fazlad r. Özellikle
tuzlar n kök bölgesinde da l m sulama yöntemlerine göre de i iklik
göstermektedir. Ya murlama sulama yönteminde su uniform bir ekilde
da lmaktad r ve bu ekilde tuzluluk kontrolü de nispeten kolayla maktad r. Ancak belirli miktardan fazla suyun y kama ihtiyac olarak verilmesi gerekmektedir. Kar k sulamada ise tuzlar; bitkiye en fazla zarar verecek yerde birikmesine sebep olur. Tava sulama yöntemi yüksek tuzlanma olacak ko ullarda kar k sulamaya oranla daha uygundur. Yerüstü, yeralt ve damla sulama yöntemleri birbiriyle kar la t r ld nda; yeralt sulama yöntemi bitkinin tuzdan en az zarar görmesini sa lar (Abdel Aziz, 1985). Sulama s kl da bitkilerin tuzdan zarar görme derecelerini etkilemektedir.
Sulama aral n n k sa tutulmas suretiyle toprak solüsyonunda tuz
konsantrasyonunun a r yükselmesi önlenebilir.
Bitkinin vejetasyon dönemi boyunca su stresine girmesini önleyecek miktar ve aral kta yap lan sulamaya tam sulama denir. Bu sulamada, potansiyel su tüketimini sa layacak toprak nemi ko ullar sa lanmaya çal l r ( ahin 2005).
Yüzey sulama yöntemleriyle sulama yap ld nda, suyun uniform bir ekilde
da l m için tesviye yap lmad takdirde; y kama da etkili olmaz. Çukur yerlerde a r y kama, yüksek yerlerde ise tuz birikimi olu maktad r. Toprak i lemede infiltrasyonu artt r c ve toprak yap s n tuzlu u denetlemeye uygun tutacak ekilde yap lmas öngörülür ( ener, 1983).
Çim alanlardan herhangi bir verim beklenmemesi, çim alanlar n sulanmas ile ilgili çal malar n detayl yap lmas n engellemi tir. Bu yüzden, çim alanlarda sulama esas olarak yeterli düzeyde nemi sa lamak üzere yap l r (Turgeon 1980).
K s tl sulama; topra a sulama suyunun bitkinin optimum ihtiyac ndan daha az miktarda verilmesine denir. Bu uygulama iki ekilde yap labilir: Sulama suyu topra a az miktarda ve s k aral klarla uygulanabilir ya da daha uzun sulama aral ile sulama suyu topra a verilebilir.
7
Bu sulama yönteminde, uygulanmas gereken sudan daha az miktarda su uygulayarak elde bulunan su ile daha fazla alan sulanm olur. K s tl sulama tekni i, su kayna veya sulama ebekesinin s n rl oldu u ko ullarda da uygulan r (Korukçu ve Kanber, 1981).
2.2. Park ve Ye il Alanlarda Yeti en Bitkiler
Park ve ye il alanlarda yeti en bitkilere yönelik çal malarda, planlama ve uygulama safhalar nda Bitkisel Materyal önemli bir çal ma konusudur. Bu nedenle fidan üretimi ve yeti tirme tekniklerinin bilinçli yap lmas , daha önce bu
konularda yap lan hatalar n iyi bilinmesi ve uygulanm i lemlerin iyi
de erlendirilmesi oldukça önemlidir. Ülkemizde gerekli standard olmayan ve yetersiz kalan fidan kalite s n flamas nedeni ile park ve ye il alanlar için fidan seçimi, gerçek bir bilgi ve deneyimi gerektirmektedir (Ürgenç, 1992). D mekân süs bitkileri, tek ve çok y ll k otsu bitkiler, çal lar, yaprakl ve ibreli a açlardan olu maktad r.
Park ve ye il alanlarda sulanacak bitki örtüsü genellikle çim bitkileri, tek ve çok y ll k süs bitkileri, a açlar, çal lar ve a açç klardan olu maktad r. Bunlar özelliklerine göre s n fland rmak gerekirse; h zl yay lan yer örtücüler, h zl büyüyen çal lar, a açlar, sar l c ve asmalar; kurakl a dayan kl yer örtücükler, a açlar, sar l c ve asmalar; yüksek s cakl klara dayan kl yer örtücüler, çal lar, a açlar, sar l c ve asmalar; tuzlu topraklara dayan kl bitkiler; nötr ve alkali topraklarda yeti en ve yeti ebilen bitkiler; asit topraklarda yeti en ve yeti ebilen bitkiler; endüstriyel alanlara ve kirli havalara dayanabilen bitkiler ve yol kenarlar na dikilebilecek a açlar eklinde s ralanabilir (Ceylan 1999).
A.H zl geli en bitkiler
H zl yay lan yer örtücüler:
Buz çiçekleri, Mayas l otu, Romen sar papatyas , Yaban çile i, Dam koru u türleri, Cezayir menek eleri.
8
H zl büyüyen çal lar:
Büyük çiçekli abelya, Bambu türleri, Zahra,Diken üzümü türleri, F rça çal s , Kaliforniya leylaklar , erbetçiotu çal s , de türleri Hatmi türleri, Zakkum, Güller, Ate dikeni türleri.
H zl büyüyen a açlar
Bailey Akasyas , Gümü i Akçaa aç, F rça Çal lar , Himalaya Sediri, Melez Servi, Okaliptüs türleri, Di budak türleri, Amerikan Gladiçyas , Akdut, Zakkum, Çam türleri.
H zl büyüyen sar l c ve asmalar
Kiwi, Mercan Asmas , Gelin Duvaklar , Orman Asmas türleri, Orman Sarma klar , Çin Yasemini, Çark felek türleri, Çoban De nekleri, Morsalk m türleri.
B.Kurakl a dayan kl bitkiler
Kurakl a dayan kl yer örtücüler
Buz Çiçekleri, Avc Üzümleri, Hazine Çiçekleri, Kekik türleri.
Kurakl a dayan kl çal lar
Saz Akasyas , Zahra, F rça Çal lar , Kaliforniya Leylaklar , Pampas Otu, Porsuk türleri, de türleri, Büyük Çiçekli Koyunk ran.
Kurakl a dayan kl a açlar
Bailey Akasyas , Gülibri im, F rça Çal s , Çitlembik türleri, Di budak türleri, Fener A ac , Ligustrum türleri, Zeytin A açlar , Halep Çam , Mamut A ac , Japon Pagoda A ac . Ard ç türleri, Oya A ac , Tatar Han melisi, Pençe Çal s , Hint Al c Biberiye, Porsuk türleri, Erik Yaprakl Kartopu.
9
Kurakl a dayan kl sar l c ve asmalar
Mercan Asmas , Acem Borusu, Gelin Duvaklar , Y ld z, Yasemin, Üzüm Asmas türleri, Han meli türleri, Amerikan Sarma türleri.
C.Yüksek s cakl klara dayan kl bitkiler
Buz çiçekleri, mavi yumak, büyük çiçekli abelya, turunçgiller, Da mu mulas , Çingülü, Zakkum, Alev a ac .
D.Tuzlu topraklara dayan kl bitkiler
Akçaa aç, Ilg nlar, Güller, Di budak Yaprakl Akçaa aç, Mercan Asmas , Bambu, Servi Türleri, Meksika Portakal , Kadife Çam , Yaban Yaseminleri, Palmiye, Zakkum, Ç nar, Dut Türleri, Leylak, Ku Üvezi, Nar A ac , Karaçam, Büyük Yaprakl Cezayir Menek esi.
E.Nötr ve Alkali Topraklarda Yeti en ve Yeti ebilen Bitkiler
Mavi Göknar, Akçaa aç Türleri, Kivi Türleri, Amerikan Sarma , Mercan Asmas , Diken Üzümü Türleri, Limon Kokulu F rça Çal s , Bezelye Çal s , Yaban Cevizi, Taflan Türleri, de ve K z lc k Türleri, Meksika Portakal , Laden Türleri, Di budak, ncir Türleri, Lavanta, Lale A ac Türleri.
F.Asit Topraklarda yeti en ve yeti ebilen Bitkiler
Avc Üzümü Türleri, Süpürge Çal s , Kamelyalar, Japon Kleyeras , Kadife Çam , Funda Türleri, Franklin A ac , Gardenya, Büyük Yaprakl Ortanca, Pieris Türleri, Yalanc Hurma, Endülüs Me esi, Batakl k Me esi, Ormangülleri, Palmiye.
G.Endüstriyel Alanlara ve Kirli Havalara Dayanabilen A aç ve Çal lar
Akçaa aç Türleri, At Kestanesi Türleri, talyan K z la ac , Ta armudu Türleri, Katalpa, Geyik Dikeni Türleri, Saray Lalesi, Büyük Çiçekli Manolya, Okaliptüs Türleri, Kavak, Ç nar, Yalanc Akasya, Sö üt, Çiçek Elmas Türleri.
10
H.Yol Kenarlar na Dikilebilecek A açlar
Akçaa aç, Ç nar, Akasya, Atkestanesi, Hu , Erguvan, Çitlembik, Katalpa, K z lc k, Gürgen, Okaliptüs, Geyikdikeni.
2.3.Park ve Ye il Alanlarda Sulama ve Sulama Suyu Kalitesi ile lgili Çal malar
Özdemir ve Ayd n n (1998), yapt klar çal mada Konya yerle im alan ndaki yeralt , suyunun kimyasal özellikleri incelenmi tir. nceleme alan n n do u ve kuzeydo usunda Ca+2, Mg+2, Cl- ve SO4-2 iyonlar nca, do u kesimlerinde ise Na,+ K+
ve HCO-3 iyonlar nca zengin yeralt suyunun bulundu u belirlenmi tir. ncelenen sular n içilebilir oldu u tespit edilmi tir.
Yurtsever ve Sönmez (1992), sulama sular n n kalitesinin belirlenmesinde yaln zca onlar n kimyasal analizlerini yapman n yeterli olmad n ayn zamanda bu
suyun kullan laca ortam n artlar n da dikkate alman n do ru olaca n
bildirmi lerdir. Bir sulama suyunun kalitesinin yani onun kullan m için uygunlu unun yorumunu yaparken; sulanacak topra n fiziksel özellikleri, bitkinin tuza dayan m , sulama yönteminin uygunlu u, drenaj n yeterlili i ve sulama ile drenaj n i letilmesi gibi faktörlerin göz önünde bulundurulmas gerekti ini belirtmi lerdir.
Bitkilerin tuzlulu a toleransl olmas na ve belirli konsantrasyon üzerindeki tuzlulu a dayanabilmesi üzerine; çe it ve varyete, bitkinin geli me dönemi, iklim ko ullar , arazi tesviyesi ve toprak i leme, ekim nöbeti ve sulama nöbetleri etkili olmaktad r. Tuza toleransl ve su iste i çok fazla olan bitkilerin ekim nöbetine sokulmas tuzlar n topraktan y kanmas n sa lar. Tuza dayan kl l k türlere göre farkl l k göstermesiyle birlikte ayn bitkinin çe it ve varyetelerinin de tuzlulu a dayan kl l farkl d r. Tuza dayan kl l k genetik bak mdan kontrol edilebilmekte ancak, soya çekim mekanizmas çok karma k olmakla birlikte, iklim ve çevre artlar na göre de i iklik gösterir ( ener, 1983). Genetik mühendisleri arac l yla
11
tuza dayan kl çe itlerden gen transferi yaparak ve tuza dayan kl l k genini bir di erine aktar labilir (Marx, 1979 al nt land Konukçu, 1992).
Yüksek konsantrasyonda tuz içeren sularla sulama yapabilme olanaklar n n belirlenmesi amac yla yap lan çal malarda da ayn türün çe itleri aras nda bile tuzlulu a dayan kl l k farklar oldu u gözlemlenmi tir (Attatirealy, 1989), (Anastasio, 1989).
Bitkilerin büyüme dönemlerinin çe itli safhalar nda tuza dayan kl l k genellikle farkl d r. Bu safhalar Nukaya (1984) üçe ay rm t r. Birinci safha, çimlenmeden veya fidelerin a rt lmas ndan tozlanma dönemine; ikinci safha tozlanmadan meyve verimine; üçüncü safha meyve veriminden hasada kadarki dönemdir. Hassas dönemlerde normal veya dü ük tuzlu sular, toleransl dönemlerde tuzlu sular ile sulama dü ünülebilir (Nukaya, 1984 al nt land Konukçu, 1992).
klim ko ullar da birçok bitkinin tuza kar hassasiyetini etkilemektedir. Genellikle s cak ve kuru havalar hassasiyet durumun artt r rken, so uk havalar tam tersi etki göstermektedir. S cakl n yükselmesi toprak nem tansiyonun yükselmesine neden olur. Toprak nem tansiyonu yükseldikçe tuzlulu un tuzlanma ve fide geli imine olumsuz etkisi artmaktad r. Artan tuz konsantrasyonu ozmotik bas nc yükselterek bitkilerin en fazla suya ihtiyaç duydu u geli me dönemlerinde su stresine sokmaktad r (Konukçu, 1992). Bununla birlikte bütün bitkilerin iklim ko ullar na tepkisi ayn olmay p; genetik, iklim ve tuz ko ullar n n bile ik etkisi eklinde olmaktad r ( ener, 1983). Bu noktalar dikkate al nmak suretiyle peyzaj alanlar nda tuzlulu un zarar en aza indirilebilir.
Tar m topraklar nda tuz birikmesi, kurak artlarda daha fazla ortaya ç kar. Bu nedenle kurak ve yar kurak iklim artlar n n egemen oldu u bölgelerde yayg n olarak bulunurlar. Kurak ve yar kurak bölgeler dünyadaki toplam alan n yakla k %46 s n kaplar.Bu iklim bölgelerinde sulanan alanlar n yakla k %50 sinde ise de i ik düzeylerde tuzluluk problemi vard r (Çiftçi ve Ark., 2004).
12
Park ve ye il alanlarda sulanacak bitki örtüsü ço unlukla çim bitkileri, tek y ll k ve çok y ll k süs bitkileri, çal lar ve a açlardan olu maktad r. Park ve ye il alanlar tar m alanlar ndan ay ran özellikler; bu alanlar olu turulurken farkl bitki türlerinin kullan lmas , genellikle ta narak olu turulan harç topra ve arazinin topo rafik yap s n n düz olmamas d r. Park ve ye il alanlardaki bitkilerin sulanmas nda; bitki, toprak, topo rafya, su kayna sulanacak alan n büyüklü ü ve ekonomik ko ullara göre çe itli sulama yöntemleri uygulanmaktad r. Çim alanlar n sulanmas nda az su kullan m yla geni alanlar n sulanmas , farkl bitkilere suyun zaman nda ve e da l mla uygulanmas , toprakta drenaj problemi yarat lmamas ve kurulacak sistemin bir bütün olarak peyzaj alan na uygun bir görünüm sa lamas gibi faktörler de göz önüne al nmaktad r. Bu sebeplerden dolay , peyzaj alanlar n klasik yöntemlerle sulamak oldukça zordur ve i gücüne gerek vard r ( ahinler,1997).
Ye il alanlar n genellikle kent merkezi ya da merkeze yak n yerle im alanlar nda bulunmas , bu alanlara verilecek sulama suyunun ço unlu unun ehir içme ve kullanma suyu ebekesinden al nmas n gerektirmektedir. Bu nedenle bu alanlarda su kullan m n n dikkatli ve kontrollü olmas gerekmektedir. Peyzaj projeleri yap l rken sulama sistemlerinin planlanmas nda bitki deseni, su miktar ve kalitesi, toprak özellikleri ili kisi iyi etüt edilerek, teknik bir sulama program ve projesi haz rlanmal d r. Sulamada verilecek suyun bir defada de il de aral klarla verilmesi sulama yönünden peyzaj alanlar n di er tar m alanlar ndan ay ran önemli bir özelliktir.
Sönmez ve Ark.(1980), parklar n sulanmas nda en uygun sulama yönteminin seçilmesi amac yla göz önüne al nabilecek temel esaslar ; az bir su debisiyle geni bir alan n sulanmas , farkl bitkilerin ihtiyaç duydu u suyun zaman nda ve e da l ml bir ekilde kar lanmas , sulaman n yap lmas nda i çilik ihtiyac n n az olmas , toprakta sulama nedeniyle drenaj sorunu yarat lmamas ve sistemin bir bütün olarak peyzaj plan na uygun bir görünüm sa lamas biçiminde alt madde alt nda toplam lard r.
(Çakmak 1990), park ve bahçelerde, topraktaki nem miktar n n azalmas na kar çok duyarl olan çiçekler ve çim bitkileri bulundu u gibi, topraktaki nem
13
azalmas na kar dayan kl olan a açç k ve a açlar da bulunmaktad r. Bu nedenle, sistem i letimine esas olacak sulama parametrelerinin hesaplanmas nda, alanda suya kar en hassas olan çim bitkilerin esas al nabilece ini belirtmi tir.
Sulama sistemlerinin yönetiminde tüm ara t r c lar n yo unla t konulardan biriside su kaynaklar n n korunmas d r. Peyzaj alanlar nda uygun sulama sisteminin seçilerek uygulanmas ve sulaman n bir kontrol ünitesi yard m ile yap lmas su kayb n azaltarak rand man art racakt r (Smith 1996).
Çim alanlar n sulanmas nda ya murlama ve s zd rma sulama yöntemleri uygulanabilmektedir. Bu alanlar n sulanmas nda en uygun sulama yöntemi ise ya murlama sulama yöntemidir. S zd rma sulama yöntemi özellikle dar erit biçimindeki çim alanlar n sulanmas nda kullan labilmektedir. Bunun yan nda, çim alanlarda bulunan di er bitkilerin, özellikle çiçeklerin sulanmas nda damla sulama yöntemi de kullan lmaktad r (Y ld r m 1994).
Genellikle de i ken bir topo rafyaya sahip olan park ve bahçeler sulama i letilmesinde temel al nan çim bitkilerinin yüzlek köklü olmalar nedeniyle çok s k
aral klarla sulan rlar. Böyle alanlarda peyzaj bütünlü ünü bozmayacak
ekipmanlardan olu an sulama sistemlerini uygulama gereklili i ile i gücü ve sulama suyundan tasarruf iste i gibi faktörler göz önüne al nd nda, bas nçl sulama yöntemlerinin kullan lmas uygun olmaktad r (Korukçu ve Öne 1981).
Günümüzde çim alanlar n n sabit ya murlama sistemleri ile sulanmas nda sabit ya murlama ba l klar kullan l r. Bu ba l klar, kapa çimle ayn düzeyde olacak biçimde topra a gömülü olup uzaktan fark edilemez. Sistem çal t r ld nda bas nc n etkisi ile yükselerek toprak yüzeyine ç kar. Sulama tamamland nda bas nç kalkaca ndan tekrar yuvas na iner. An lan ba l klar dönerek veya sabit püskürten tipte olabilirler (Y ld r m 1994).
Günümüzün iyi tasarlanm ve programlanm otomatik sulama sistemleri, suyu çimin gerçek gereksinimine duyarl biçimde uygulanma özellikleriyle su tasarrufu sa larlar. Söz konusu sistemler tek merkezden denetim, suyu topra n
14
infiltrasyon ve perkolasyon kapasiteleri ile uyu umlu olarak uygulama özelliklerine de sahiptirler ( Ba tu 1999 ).
Bitkilerin normal geli meleri için toprakta sürekli olarak, geli melerini engellemeyecek düzeyde suyun bulunmas gerekmektedir. Kök bölgesinde suyun azalmas ile bitkilerin su kullan mlar nda da azalma görülmektedir. Tuzluluk toprak ortam nda bitkinin suyu kolayl kla almas n engelleyen durumlardan birisidir. Kök bölgesi çözelti ortam nda tuz konsantrasyonunun artmas ile bitkinin bu suyu alabilmek için harcamak zorunda kald enerji miktar da artar ve sonuçta tuzluluk artt kça bitkinin su kullan m azal r. Bitkinin su kullan m n n zorla mas ve su kullan m n n azalmas , bitki verimi ve kalitesini azalt c etkide bulunur (Yurtseven ve
15
3.MATERYAL ve METOD
3.1.Materyal
Ara t rma Konya Büyük ehir Belediyesi ne ba l Selçuklu, Meram ve Karatay lçeleri s n rlar içerisinde bulunan park ve ye il alanlarda yürütülmü tür.
3.1.1.Ara t rma alan n n konumu
Konya ili, co rafi olarak 36°41´ve 39°16´ kuzey enlemleri ile 31°14´ve 34°26´ do u boylamlar aras nda yer al r. Deniz seviyesinden ortalama yüksekli i 1016 m dir.
Kuzeyden Ankara, Eski ehir, bat dan Isparta, Afyonkarahisar, güneyden Mersin, Karaman, Antalya, do udan Ni de, Aksaray illeri ile çevrili olan Konya ilinin toplam yüzölçümü 38.257 km²; Meram, Selçuklu ve Karatay merkez ilçelerini içine alan Büyük ehir Belediyesinin toplam yüzölçümü ise 5983 km² dir. Genel
nüfusu 2.192.166 olup ehir merkezinde 742.690 ya amaktad r (Anonymous 2004, a).
Büyük ehir s n rlar içerisindeki ye il alanlar; parklar, refüjler ve kav aklar olmak üzere üç ana gruba ayr lmaktad r. Ara t rmada Konya Büyük ehir Belediyesi ne ait park ve ye il alanlar n sulanmas nda kullan lan yer alt sular sulama mevsimi boyunca su kalitesi aç s ndan incelenmi tir. simleri s ras yla Huzur Park (Hobi Bahçesi), Yaz r (Refüj), Halil Ürün Kav a , Koza aç Park , Alaaddin Tepesi, Güzel Un Fabrikas , Sayha Çivi Fabrikas , Ted Koleji, Dergah, Birlik (Karayollar )Park , Kundurac lar, Konya-Antalya Yolu (Karaman Kav a ), Selahattin Eyyubi Park , Konya Ere li Yolu (Ziraat Odas önü), Kayac k Orman Park , Kömür Tevzi Alan (Çimento Fab.) d r.Ayr ca; Selçuklu, Karatay, Meram ilçelerini toprak özellikleri bak m ndan temsil etmek amac yla Koza aç, Selahattin Eyyubi, Alaaddin Tepesi ve Kayac k Orman Park seçilerek toprak örnekleri al nm ve su kalitesine ba l olarak nas l etkilendikleri ara t r lm t r ( ekil 3.1).
16
Su örne i al nan yerler Toprak örne i al nan yerler
17
3.1.2. klim özellikleri
Konya ilinde karasal iklim artlar hüküm sürmektedir. Karasal iklim artlar n n olu mas nda co rafik konumu, yükselti, yeryüzü ekilleri ve hava kütlelerinin cephelerle ortakla a etkilerinin bir sonucu olarak ortaya ç kar. Konya n n y ll k ya ortalamas 283 mm olup, Türkiye nin en az ya alan bölgesidir. Ya lar en fazla ilkbahar mevsiminde konveksiyonel ekilde dü er. Tuz Gölü yöresi bu bölümde en az ya alan k s md r. K lar so uk ve ya l geçer, yazlar ise s cak ve kurakt r (Anonymous 2004,b).
Y ll k ortalama s cakl k 11,5 °C dir. Ocak ay da s cakl k ortalama -0,3 °C iken, temmuz ay nda 23,4 °C civar ndad r. Maksimum s cakl k 40,6 °C ve minimum s cakl k -26,5°C dir. S cakl n -10°C alt na dü tü ü gün say s ortalama on gün, don olayl gün say s ise yakla k 100 gündür (Anonymous 2004, c).
Konya n n hakim rüzgarlar , birinci dereceden do udan esen poyraz rüzgar ile ikinci derecede güneybat dan esen lodos rüzgarlar d r. En yüksek rüzgar h z 29,1 m/sn olarak ölçülmü tür. Kapal günlerin say s 67,2, ortalama nispi nem %60 olmaktad r. Y lda ortalama sisli günler 22,9 gündür. Genellikle ya n %72 si k ve ilkbahar aylar nda dü er. Y ll k toplam ya miktar 283,0 mm dir. Y ll k ya l gün say s toplam 82 gündür. Günlük ya iddetinin en yüksek de eri sonbahara, en dü ük de eri ise yaz aylar na rastlamaktad r. Y ll k ortalama kar ya l gün say s 11,8 dir. (Anonymous, 1998, a).
18
Çizelge 3.1.Konya line ait Baz Meteorolojik Veriler (Anonymous, 2006)
klim De erleri Periyod (Y l) Ocak ubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz A ustos Eylül Ekim Kas m Aral k Y ll k
Max. S cakl k C Uzun y llar 17,6 21,6 28,9 30 34,4 36,7 40,6 37,8 36,1 31,6 25,2 21,8 40,6
Min. S cakl k C Uzun y llar -25,8 -26,5 -15,8 -8,6 -1,2 3,2 6 6,6 0,4 -7,6 -20 -22,4 -26,5
Ort.S cakl k C Uzun y llar -0,3 1,2 5,6 11 15,6 20 23,4 22,9 18,3 12,3 6 1,6 11,5
Toplam Ya Mik (mm) Uzun y llar 34,1 27,7 27,1 32,8 43,7 24,1 6,8 5,5 10,9 29,7 32,8 41,4 316,5
Ort. Buharla ma (mm) Uzun y llar - - - 94,9 161,5 216,5 277,0 255,7 183,9 107,2 24,4 3,1 1334,2
Ort. Ba l Nem (%) Uzun y llar 77 72,2 64,1 58,2 55,9 48,2 41,8 42,3 47,8 60 70,4 77,6 59,6
Ort. Rüzgar H z (m/sn) Uzun y llar 1,9 2,1 2,4 2,3 2,1 2,3 2,6 2,4 2,1 1,8 1,6 1,8 2,1
Max. S cakl k C 2006 10,3 17,3 24,4 24,8 32,4 34,8 33,2 37,6 31,0 28,4 15,4 12,0 37,6 Min. S cakl k C 2006 -21,2 -17,2 -8,3 -1,0 4,0 7,1 12,4 14,2 8,7 4,4 -5,4 -13,0 -21,2 Ort.S cakl k C 2006 -2,9 1,2 7,1 12,2 16,2 22,0 23,2 26,8 18,2 13,4 4,6 -0,2 11,8 Toplam Ya Mik (mm) 2006 21,2 23,8 18,4 53,4 17,9 9,9 0,3 0,0 20,0 66,1 51,9 0,1 323,6 Ort. Ba l Nem (%) 2006 80,2 77,2 70,2 61,6 59,2 43,4 45,2 39,9 55,0 68,8 74,8 71,8 62,3 Ort. Rüzgar H z (m/sn) 2006 1,8 1,8 2,1 1,7 1,5 2,1 2,2 1,9 1,9 1,4 1,2 1,3 1,7 Uzun y llar * 1975 2005
19
3.1.3.Toprak ve su kaynaklar
Topografik yap s n n etkisiyle sular n denize bo altma imkan olmayan Konya Ovas kapal bir havza niteli indedir. Sular n ancak kendi içerisindeki batakl k ve göllere bo altabilmektedir. Karacada ve Karap nar çevresinde volkan tüfleri üzerinde olu mu kumlu topraklar yayg nd r. Çöküntü yerlerde kireçli topraklara rastlan r. Ere li, Akgöl, Alakova Tersakan, Hotam çevresinde çorak topraklar ile alüvyon topraklar görülür. Ayr ca Konya havzas nda vertisol topraklar da bulunur (Anonymous, 1998, b).
ehirdeki ye il alanlar n toprak özellikleri, genellikle toprak dolgusu yap larak olu turulmas nedeniyle farkl l k göstermektedir. Parklardan baz lar do al zemin üzerine, baz lar ise genellikle farkl yerlerden ta nan topraklarla sert zemin üzerine dolgu yap larak olu turulmu tur. Parklar n düzenlenmesi s ras nda yap lan kaz lar yada ta nan topraklarla yap lan dolgulardan dolay , toprak profil derinliklerinde de i imler görülmü tür.
Ye il alanlar n genel olarak toprak derinli i tar m alanlar na oranla daha dü üktür. Toprak profillerinin ilk 5 10 cm lik k s mlar , ayn kapak malzeme ve kar mlardan olu tu u için tek düzelik gösterebilmektedir. Bununla beraber alt katmanlara inildikçe farkl l klar n ortaya ç kt görülmektedir. Ara t rma alan n n topraklar da, di er park ve ye il alanlar n topraklar yla hemen hemen ayn özellikler göstermektedir. Sert zemin üzerine toprak dolgusu yap lmas yla olu turulmu tur. Ara t rma alan topraklar genellikle siltli-t n bünyeye sahiptir.
Park ve bahçelerde sulama suyu; derinlikleri 100 180 m aras nda de i en ve verimleri 15 60 lt/sn olan 209 adet derin sondaj kuyular ndan sa lanmaktad r (Anonymous 1998, c).
3.1.4. Konya kent merkezindeki baz önemli ye il alanlar ve özellikleri
Seçilen park, refüj ve kav aklar n isimleri, bulundu u yerler, yüz ölçümleri ve yeti tirilen bitki türleri a a da s ralanm t r (Anonymous, 2004, a).
20
Huzur Park (Hobi Bahçesi)
Selçuklu ilçesinin s n rlar içerisinde yakla k 250.000 m² lik alan üzerine
kurulmu tur. Buras daha çok dinlenme amaçl yap lm küçük alanlardan
olu maktad r. Her ah s kendine ait bir alanda istedi i bitkiyi yeti tirebilmektedir. Sulama suyu yeralt suyundan sa lanmakta olup damla, ya murlama ve salma sulama yap lmaktad r.2 kuyu ile sulanmaktad r. 2005 y l nda faaliyete geçen kuyular n derinlikleri 160 m, debileri ise 16 ve 20 lt/sn dir .
Parkta; ç nar, sedir, sö üt, elma ve hlamur a açlar yeti mektedir. Ate dikeni, Taflan, Berberis, Kotenas gibi çitler bulunmaktad r. Sebze olarak ise; kabak, domates, marul, salatal k, lahana ve spanak gibi sebzeler ile m s r bitkisi yeti tirilebilmektedir.
Yaz r Refüjleri
Kuyu 1989 y l nda faaliyete ba lam t r.22.00 m² stanbul Çevre Yolu nu ve 71.000 m² rayl sistem taraf n kaplayan ye il alan sulamaktad r. Ya murlama sulama yöntemi ve hortumla sulama uygulanmaktad r. Kuyu derinli i 72 m olup debisi 13 lt/sn dir. Ya murlama sulama otomatik olup 12 bar da çal maktad r. Sa refüjde çiçek parterleri, sol refüjde bitki gruplar bulunmaktad r.
Adi Akçaa aç, Ç nar, K z l Amerikan Me esi, Di budak, Lale, Gül, Karaçam, Lübnan Sediri, Tribi an Sö üdü, Frenk üzümü, Da mu mulas (yapra n dökmeyen ve yapra n döken cins), Hatmi, Tesbih a ac ve Salk m sö üt gibi bitkileri sulamaktad r.
Ayr ca 5 li çim kar m uygulanm t r. Kar mda Festuka Rubra, Lolium Perene, Poa Pratensis, Festuka Ovina, Agrostis Tenuis çim türleri kullan lm t r.
Hortumdan al nan suyun debisi 1,58 lt/sn, rand man %47 ve infiltrasyon h z ise 10,7 mm/s olarak belirlenmi tir.
21
Toprak özellikleri killi, kireçli, tuzlu ve organik maddece azd r. Topra n üzerine dolgu yap lm t r.
Halil Ürün Bulvar
Yaz r mahallesi Halil Ürün Caddesi ve Real kar s nda bulunan 102 m derinli indeki kuyu 39.000 m² lik çim bitkisi, ç nar ve sedir a açlar n n yeti ti i ortam sulamaktad r. Burada ya murlama sulama uygulanmakta olup kuyunun debisi 13 l/sn dir. Faaliyete 2003 y l nda geçmi tir.
1254 adet ibreli, 1185 adet geni yaprakl a aç ve 1720 adet çal bulunmaktad r.
ehirlerdeki park ve bahçeler genellikle toprak dolgusu yap larak olu turuldu u için, toprak özellikleri farkl l k göstermektedir. Parklar n düzenlenmesi s ras nda yap lan kaz lar veya ta nan topraklarla yap lan dolgular nedeniyle toprak profil derinliklerinde de i imler ortaya ç kmaktad r. Genel olarak toprak derinli i tar m alanlar na göre daha azd r. Toprak profillerinin ilk 5 10 cm lik k s mlar , genellikle ayn kar m ve kapak malzemelerin kullan lmas nedeniyle tek düzelik gösterebilmektedir. Genellikle siltli t n bünyeye sahiptir. Sert zemin üzerine toprak dolgusu yap larak olu turulmu tur.
Koza aç Park
Meram ilçesi s n rlar içerisinde yakla k 80.000 m² alan üzerine kurulmu olan park n 68.000 m² sini ye il alan, geri kalan k sm n ise sert zemin olu turmaktad r.
Sulama suyu, derinlikleri 120 m olan iki kuyudan sa lanmakta olup sulama, sabit ya murlama (pop-up) ba l klar ile yap lmaktad r. Kuyular 2003 y l nda faaliyete aç lm t r.
22
Park alan 65 sulama istasyonuna ayr lm olup, sulamalar mevsim boyunca gece yap lmaktad r. Her bir istasyonda 20 adet olmak üzere toplam 1300 adet sabit ya murlama ba l vard r. Ba l klar genellikle 2,5-3atm bas nçta saatte 0,80-0,84 m³ su sa lamaktad r. Rand man %75, infiltrasyon h z 12,2 mm/saat olarak ölçülmü tür.
Göknar, Baz Sedir Türleri, Servi, Bodur Çam, Akçaa aç, Japon Akçaa ac , At Kestanesi, Erguvan, Di budak, Süs Elmas , Ters Dut A ac , Ç nar, Süs Eri i, Top Akasya, Kamelya, Da Mu mulas , Hatmi, Ku desi, Han meli, Ortanca, Leylak, Kartopu, Alt n Çana , Top im ir, Piramit im ir, Taflan, Ard ç, Maz , Sarma k, Yasemin, Sar l c Ponpon Gül, Lavanta ve çim bitkileri parkta yeti tirilen bitkilerdir.
Alaaddin Tepesi
Selçuklu ilçesinde bulunan Alâeddin Tepesi fuar alan n sulamakta olan kuyudan su almaktad r. Kuyu derinli i 150 m debisi 26 lt/sn dir.
Faaliyete 2004 y l nda ba lam olup 417 ibreli, 702 geni yaprakl a aç ve 1480 çal dan olu an çim kapl alan sulamaktad r. Sulama tipi ya murlama sulamad r.
Güzel Un fabrikas ye il alan
Ankara yolu üzerinde 3/12/2004 tarihinde faaliyete geçen kuyu 255.000 m² lik alan sulamaktad r. Sulama suyu kalitesi oldukça dü ük olup Maz , Sedir, Ate dikeni, Açelya Ladin, Sabin Ard c , Keçisakal , Berberis, Tutanos gibi bitkileri sulamaktad r. Derinlik 120 m debi ise 30 lt/sn dir.
Sayha çivi fabrikas ye il alan
Kuyu Ankara yolu Sayha Petrol yan nda 14/12/2004 tarihinde faaliyete ba lam olup derinli i 156 m ve debisi de 7 lt/sn dir. Yakla k 255.000 m² lik alan sulamaktad r. Sedir, Maz , Ladin gibi baz a aç türleri ve çal lar sulamaktad r.
23
Ted Koleji refüjü
2004 y l nda faaliyete geçen kuyu Ankara yolu üzerinde Ted Koleji yan ndad r. Kuyu derinli i 140m, debisi ise 32 lt/sn dir. Bu alanda kireç ta bulunmaktad r. Sabin Ard c , Baston Ard c , Sark k Sedir, Mavi Ladin, Konik Ladin ve baz çal lar sulanmaktad r. Hortumla sulama yap lmakta ve 255.000 m² lik alan kapsamaktad r.
Dergâh alan
Konya n n kuzeyinde bulunan kuyu 2004 te faaliyete aç lm t r. Ankara yolu üzerinde olup derinli i 116 m debisi 30 lt/sn dir.255.000 m² lik alan kapsamaktad r.
Bu alanda baz a aç türleri ve çal lar sulanmaktad r. Hortumla sulama ve refüjde damla sulama uygulanmaktad r.
Birlik Park ( Karayollar Park )
Ankara yolu üzerinde ve 2004 te faaliyete aç lan kuyunun derinli i 128 m., debisi 30 lt/sn dir.Sulad alan 81.000 m² olup sedir ve çim bitkilerini sulamaktad r.Ya murlama sulama yöntemi uygulanmakta, kireç miktar sulama suyunda fazla bulundu u için a aç gövdelerinde beyazla ma görülmektedir.
Kundurac lar refüjü
Ankara yolu üzeri Kundurac lar sanayi içinde bulunmaktad r. Kuyu derinli i 112 m debisi 8 lt/sn dir.71.000m² lik alan sulamakta ve bu alanda Sedir a ac ile Çim Bitkisi yeti mektedir. Ya murlama sulama yap lmaktad r.
Konya-Antalya Yolu refüjü
Konya n n güneyinde Karaman yolu üzerinde Meram ilçesine ba l 300.000 m² lik alan sulamakta olan kuyunun derinli i 200 m debisi ise 30 lt/sn dir.
24
Bu alanda 5 li çim kar m sulanmaktad r.Alan; Festuka Rubra, Lolium Prenne,Poa Pratensis, Agrostis Tenuis, Cynadan Dactylon kar m ndan olu an çimlerden olu maktad r.Ya murlama sulama yöntemi uygulanmaktad r.
Selahattin Eyyubi Park
Selçuklu ilçesi s n rlar içinde bulunan park 102.000 m² alan üzerine kurulmu olup 52.000 m² sini ye il alan, geri kalan k sm n ise, birçok sosyal tesisi de içinde bulunduran, sert zemin olu turmaktad r.Sulama sistemi sabit ya murlama (Pop-up tipi) olup suyun temin edildi i kuyunun derinli i 140 m, debisi ise 15 lt/sn dir.
Parkta yeti tirilen bitkiler; Ihlamur, Sedir (Mavi), Ç nar, Sedir, Çam, At Kestanesi, de, Leylandi Konik Ladin, Ladin, Mavi Ladin, Çam, Top Akasya, Sabin Ard c , Bostan Ard c , Servi, Çoban Püskülü, Mavi Ard ç, Sumak, Baston Gül, Gül, Huni Maz , Alacal Servi, Mavi Servi, Mezarl k Servisi, Mahlep Hatmi, Di budak, Kartoderya (Kam ), Yonca, Sark k Sedir, Hayalet Servi, Manolya, A aç Manolya Hu , Salk m Sö üt, Sark k Sö üt, Süs Eri i, Amerikan Me esi, Taflan, Cennet A ac , Ç nar Yaprakl Akçaa aç, K rm z Yaprakl Akçaa aç, Akçaa aç, Leylak, Sarma k Gül, Porsuk, im ir bulunmaktad r.
Tepe dolgu topraktan olu turulmu olup siltli t n özellik göstermektedir.
Konya Ere li Yolu (Karatay Ziraat Odas Önü ) refüjü
Karatay ilçesinde bulunan refüjde yakla k 89.900 m² lik alan sulanmaktad r. Sulama suyu elde edilen kuyunun derinli i 120m, debisi 17 lt/sn dir. Yeti tirilen bitki çim bitkisi olup ya murlama sulama yöntemi uygulanmaktad r. Kuyu 2004 y l nda faaliyete geçmi tir.
Kayac k Orman Park
Ankara yolu üzerinde bulunan Kayac k Dinlenme Tesisleri Park iki kuyudan sulanmaktad r. Üst pompan n su debisi 50 lt kuyu derinli i 260 m dir. Alt pompadan
25
al nan suyun debisi 25 lt, derinli i ise 120 140 m civar ndad r. Toplam 1,5 milyon m² lik alandan olu an parkta her türlü a aç yeti mektedir. Toplam 24.500 ibreli ve 5.500 geni yaprakl a aç türleri bulunmaktad r. Ba l ca yeti en a açlar unlard r;
A. ne yaprakl
A abeyes Cancolor Göknar, Cedrus Atlanticaglauca, Mavi Atlantik Sediri, Cedrus Deodora Golden Marizan , Bodur Ters Sedir, Cedrus Deodoora, Himalaya Sediri, Sark k Sedir, Cedrus Libani, Fastigiata Lübnan Sediri, Chamaecyparis, Elwodii Mavi Yalanc Servi, Charnaecyparis Leylandi, Herdem Ye il Manolya, Bat Ladini, Bodur Çam, Porsuk, Porsuk Piramit Formlu Sö üt.
B.Geni Yaprakl
Acer Negunda Akçaa aç, Acer Palmatum Japonicum Bodur Japon
Akçaa aç, K rma Yaprakl Japon Akçaa ac , Sark k Dall Hu , Atkestanesi, Erguvan, Di budak, Süs Elmas , Ters Dut A ac , Ç nar, Nigra Süs Eri i, Top Akasya, Ihlamur, Mor Salk m, Hu , Ç nar, Elma ve Çam.
Çimento fabrikas ye il alan
Selçuklu ilçesine ba l çimento fabrikas n n yan nda bulunan kuyu 26.000 m² lik alan sulamaktad r. Debisi 15,l.,derinli i 140m dir. Burada ibreli, geni yaprakl a aç ve çal bulunmaktad r. Bunlar n aras nda ç nar, sedir, di budak, servi ve baz çim türleri gibi çe itler bulunur. Ya murlama sulama sistemi kullan lmaktad r.
3.1.5.Toprak ve su örneklerinin al nd yerlerin belirlenmesi
Konya kent merkezi ye il alan sulanmas nda kullan lan sulama sular n kalite aç s ndan incelemek amac ile Konya Büyük ehir Belediyesi ne ba l olan tüm park, refüj ve kav aklar ara t rma alan olarak al nm t r ( ekil 3.1). Selçuklu, Meram ve Karatay ilçelerinde bulunan bu park ve bahçelerden Nisan 2006 dan itibaren Eylül
26
2006 ay n da kapsayacak ekilde su örnekleri al nm ayr ca bu sulama suyunun topra nas l etkiledi ini de belirlemek amac ile bu üç ilçeyi temsilen Selahattin Eyyubi, Koza aç, Kayac k Orman Park ve Alaaddin Tepesi nden A ustos 2006 da bir defaya mahsus olmak üzere parklar n toprak özelliklerini temsil edebilecek üç ayr noktadan 120 cm ye kadar her 30 cm derinlikten toprak örnekleri al nm ve incelenmi tir.
3.2.Metot
3.2.1.Su örneklerinin al nmas
Ara t rma alan nda sulama sular , yeralt ve ehir içme kullanma suyu ebekelerinden al nm ve bir litrelik plastik i elerde muhafaza edilmi tir. Su örnekleri al nmas esnas nda, örne in muhafaza edildi i i eler ve kapaklar üç kez örnek suyu ile y kanm ve üzerine etiket yap t r lm t r ( ekil.3.2).
27
3.2.2.Toprak örneklerinin al nmas
Ara t rma alan içerisinde bulunan Konya kent merkezindeki Selçuklu ilçesini temsilen Alaaddin Tepesi nden iki, Kayac k Orman Park ile Meram ilçesini temsil eden Koza aç Park ve Karatay ilçesindeki Selahattin Eyyübi Park n n üç ayr yerinden profiller aç larak 0 30, 30 60, 60 90, 90 120 cm derinliklerden bozulmu toprak örnekleri al nm t r. ekil 3.3. Al nan örnekler naylon po etler içinde numaraland r l p muhafaza edilerek laboratuvara getirilmi tir. Bu örneklerde baz fiziksel ve kimyasal analizler yap larak ara t rma alan n n toprak yap s hakk nda bilgi edinilmi tir.
ekil.3.3.Toprak örneklerinin al nmas
28
3.2.3 Laboratuvarda uygulanan toprak ve su analiz metotlar
Toprak bünyesi: Bouyoucos (1951) taraf ndan geli tirilen hidrometre
yöntemine göre yap lm t r (Demiralay 1977).
Hacim a rl : Bozulmam toprak örneklerinde A.B.D. Tuzluluk Laboratuvar 38 numaral metoda göre yap lm t r ( Richards 1954).
Saturasyon % si ve saturasyon ekstrakt : Saturasyon yüzdesi, saturasyon
çamurunda % kuru a rl k esas na göre bulunmu tur. Saturasyon ekstrakt vakum pompas kullan larak ç kar lm t r.
pH: Cam elektrotlu, dijital göstergeli pH metre ile ölçülmü tür ( Richards
1954).
Elektriksel iletkenlik (ECx106 25°C): Dijital göstergeli iletkenlik ölçme aleti
ile ölçülmü tür ( Richards 1954) .
Kireç (Kalsiyum Karbonat): CaCO3 yüzdesi Scheibler metodu ile volumetrik
olarak tayin edilmi tir (Ça lar 1958).
Katyon de i im kapasitesi: Topra n sodyumla doyurulmas ndan sonra
amonyum asetat ile ekstrakte edilebilir sodyum miktar n n belirlenmesi suretiyle tayin edilmi tir (Bower ve Ark. 1952).
De i ebilir sodyum: Topra n belirli pH derecesinden ( pH:7) amonyum
asetat ile doyurulmas sonucu elde edilen ekstrakta Na iyonunun flame fotometrede ölçümü ile tayin edilmi tir (Richards 1954 ).
Bor: Saturasyon extrat nda ICP aletinde okuma yap larak elde edilmi tir.
Suda çözülebilir anyon ve katyonlar: Kalsiyum, magnezyum, sodyum ve
potasyum miktarlar ICP okumalar ndan elde edilmi ; karbonat ve bikarbonat miktarlar H2SO4 ile titre edilerek; klor AgNO3 ile titrasyon suretiyle; sülfat ise
29
3.2.4.Sulama suyu kalite unsurlar
Sulama suyu kalitesinin s n fland r lmas nda pek çok ara t r c çe itli yöntemler geli tirmi lerdir. Baz ara t r c lar özel iyon toksisitelerini yani klorür, bikarbonat, bor ve kal c sodyum karbonat (RSC), klor indeksi (Ki) ve geçirgenlik göstergesi (GG) gibi parametreleri göz önüne alm lard r. Bunun d nda sadece tuzluluk zarar için toplam tuzlulu un ölçütü olarak elektriksel iletkenlik de erini (ECX 106) ve sodyumluluk zarar için sodyum yüzdesi (%Na) veya sodyum adsorpsiyon oran n (SAR) esas alarak kalite yönünden s n fland rmaktad rlar.
Yukar da belirtilen kriterler a a da gösterilen e itlikler yard m yla hesaplanmaktad r.
Toprak ve su örneklerinin analiz sonuçlar çizelgeler haline getirilerek sonuçlar n yorumlanmas nda grafiksel yöntemlerden faydalan lm t r.
1. % 100 Katyon Na Na Na+ =Sodyum (me / l) 2. 2 Mg Ca Na
SAR Ca++= Kalsiyum (me / l)
3. RSC (CO3 HCO3 ) (Ca Mg ) Mg++= Magnezyum (me / l)
4. 4 SO Cl KI CO3= = Karbonat (me / l) 5. 3 100 Katyon HCO Na
GG HCO3 = Bikarbonat (me / l)
E itliklerde iyonlar n konsantrasyonu me/l cinsinden ifade edilmektedir (Güngör ve Erözel 1994).
30
4.ARA TIRMA SONUÇLARI VE TARTI MA
4.1.Su Örneklerinin Analiz Sonuçlar ve Yorumlanmas
Ara t rma alan ndaki 17 adet parktan al nan su örneklerinin analizleri yap larak çizelgeler halinde verilmi tir.
Çizelge 4.1 incelendi inde Huzur Park ndan al n n su örnekleri; Aylara göre, elektriksel iletkenli in 512 550 µmhos/cm de erleri aras nda oldu u, SAR de erinin 0,94 ve 0,98 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise tüm aylar boyunca sabit bir de erde kalarak 0,1 ppm oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T2S1 sulama suyu s n f na girdi ini
söylemek mümkündür. Her türlü toprakta, her türlü bitkinin sulanmas nda endi esiz kullan labilir. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; Katyonlardan Ca+² iyonu, anyonlardan da Cl¯ ve HCO3¯ iyonlar n n hakim oldu u
görülmektedir.
Çizelge 4.2 incelendi inde Yaz r Refüjleri su örneklerinin; Aylara göre, elektriksel iletkenli in 1550 1748 µmhos/cm de erleri aras nda oldu u, SAR de erinin 0,43 ve 2,69 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise 0 0,2 ppm aras nda oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T2S1-T3S1 olarak aylara göre farkl l k gösterdi ini söylemek
mümkündür. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; Katyonlardan Ca+² iyonu, anyonlardan da Cl¯ ve HCO3¯ iyonlar hakim durumdad r.
Çizelge 4.3 incelendi inde Halil Ürün Bulvar su örneklerinin; Aylara göre, elektriksel iletkenli in 794 884 µmhos/cm de erleri aras nda oldu u, SAR de erinin 0,80 ve 1,34 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise tüm aylar boyunca sabit bir de erde olup 0,1 ppm dir. Sulama suyu s n f n n ise ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T3S1 sulama suyu s n f na girdi ini
söylemek mümkündür. Her türlü toprakta, her türlü bitkinin sulanmas nda endi esiz kullan labilir. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda;
31
Çizelge 4.1. Huzur Park Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO 4 Toplam Na + K+ Ca++ Mg++ Toplam N SAN 7,06 543 3 1,2 1,23 5,43 1,37 0,13 1,96 1,89 5,35 0,98 T2S1 0,1 MAYIS 7,02 538 2,4 2,6 0,72 5,72 1,33 0,11 1,93 1,92 5,29 0,98 T2S1 0,1 HAZ RAN 6,91 535 3,4 2,6 0,34 6,34 1,34 0,11 1,93 1,89 5,28 0,96 T2S1 0,1 TEMMUZ 6,86 512 2 4,8 0,15 6,95 1,52 0,15 1,46 2,09 5,21 0,94 T2S1 0,1 A USTOS 6,88 550 3 2,2 0,31 5,51 1,34 0,13 2,04 1,92 5,43 0,99 T2S1 0,1 EYLÜL 7,02 534 4,6 1,4 0,13 6,13 1,4 0,13 2,06 1,88 5,46 0,98 T2S1 0,1
Çizelge 4.2. Yaz r Refüjü Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO4 Toplam Na+ K+ Ca++ Mg++ Toplam
N SAN 7,02 1642 8,6 4,8 3,13 16,53 0,99 3,17 6,12 4,06 14,34 0,43 T2S1 0,1 MAYIS 6,86 1567 6,8 2,6 4,76 14,76 3,73 3,37 4,81 4,0 15,91 1,77 T3S1 0,0 HAZ RAN 6,79 1550 9,0 3,4 2,34 14,74 1,50 0,43 10,51 2,58 15,02 0,58 T2S1 0,1 TEMMUZ 6,83 1680 6,8 5,4 3,6 15,80 5,26 2,94 5,08 2,56 15,84 2,69 T2S1 0,1 A USTOS 6,27 1748 9,4 2,2 3,72 16,92 3,2 0,26 11,23 2,38 17,07 1,23 T3S1 0,1 EYLÜL 6,2 1613 6,2 1,4 2,52 17,92 3,71 0,20 9,85 2,63 16,38 1,48 T3S1 0,2
32
Çizelge 4.3. Halil Ürün Bulvar Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO 4 Toplam Na + K+ Ca++ Mg++ Toplam N SAN 7,12 806 2,4 4,8 0,75 7,95 1,50 0,15 3,77 2,64 8,06 0,88 T3S1 0,1 MAYIS 7,31 816 2 6,4 0,27 8,67 1,78 0,14 3,08 3,06 8,06 1,01 T3S1 0,1 HAZ RAN 6,86 884 3,6 4,8 0,53 8,93 1,75 0,14 3,94 2,92 8,76 1,34 T3S1 0,1 TEMMUZ 7,04 794 4,6 3,8 0,21 8,61 1,07 0,24 4,46 2,24 8,00 0,83 T3S1 0,1 A USTOS 6,97 801 3,2 4,8 0,14 8,14 1,30 0,24 4,22 2,32 8,08 0,80 T3S1 0,1 EYLÜL 7,12 806 2,4 4,8 0,75 7,95 1,50 0,15 3,77 2,64 8,06 1,27 T3S1 0,1
Çizelge 4.4. Koza aç Park Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO4 Toplam Na+ K+ Ca++ Mg++ Toplam
N SAN 6,61 655 2 3,6 1,08 6,68 0,51 0,02 2,66 3,23 6,42 0,42 T2S1 0,1 MAYIS 7,04 690 2,8 3,8 0,42 7,02 0,83 0,05 2,74 3,43 7,04 0,67 T2S1 0,1 HAZ RAN 7,73 687 3,2 2,8 0,64 6,64 0,81 0,12 2,35 3,54 6,81 0,66 T2S1 0,1 TEMMUZ 7,35 636 1,8 3,8 0,86 6,46 0,62 0,02 2,55 3,15 6,34 0,52 T2S1 0,1 A USTOS 7,3 682 2,2 2,4 1,94 6,54 0,67 0,02 3,01 3,24 6,95 0,59 T2S1 0,1 EYLÜL 7,24 691 1,8 3,8 1,47 7,07 0,69 0,05 3,08 3,22 7,04 0,55 T2S1 0,1
33
Çizelge 4.4 incelendi inde Koza aç Park su örneklerinin; Aylara göre, elektriksel iletkenli in 655 691 µmhos/cm aras nda oldu u, SAR de erinin 0,42 ve 0,67 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise tüm aylarda sabit bir de erde ç km olup 0,1ppm oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T2S1 sulama suyu s n f na girdi ini söylemek
mümkündür. Her türlü toprakta, her türlü bitkinin sulanmas nda endi esiz kullan labilir. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; Katyonlardan Mg+² iyonu, anyonlardan da Cl¯ iyonu hakimdir.
Çizelge 4.5 incelendi inde Alaaddin Tepesi ye il alan su örneklerinin; Aylara göre elektriksel iletkenli in 1324 1967 µmhos/cm aras nda oldu u, SAR de erinin 0,48 ve 1,27 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise 0,1 0,2 ppm aras nda oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T3S1 sulama suyu s n f na girdi ini söylemek mümkündür.
Geçirgenli i az olan a r topraklarda tuzlula ma tehlikesi mevcuttur. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; katyonlardan Ca+² iyonu, anyonlardan da Cl¯ iyonu hakim durumdad r.
Çizelge 4.6 incelendi inde Güzel Un Fabrikas ye il alan su örneklerinin; Aylara göre, elektriksel iletkenli in 8351 µmhos/cm ile 15392 µmhos/cm aras nda de i ti i, SAR de erinin 8,82 ve 12,60 aras nda oldu u, bor miktar n n ise 0,4 0,8 ppm de erlerinde oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre Haziran ay nda T4S2 di er aylar nda ise,
T4S3 sulama suyu s n f na girdi ini, tuz konsantrasyonlar n n oldukça yüksek
oldu unu ve sulamada kullan lmas n n uygun olmad n söylemek mümkündür.
Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; katyonlardan Ca² iyonu, anyonlardan da Cl¯ iyonu hakim durumdad r.
Çizelge 4.7 incelendi inde Sayha Petrol ye il alan su örneklerinin Aylara göre elektriksel iletkenli in; Aylara göre,17595-39891µmhos/cm oldu u, SAR de erlerinin 7,57 ile 15,56 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise 0,9-1,5 ppm aras nda oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma
34
Çizelge 4.5. Alaaddin Tepesi Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO 4 Toplam Na + K+ Ca++ Mg++ Toplam N SAN 7,84 1648 4,64 9,09 1,43 15,16 2,68 4,13 6,09 3,08 15,97 1,25 T3S1 0,1 MAYIS 7,34 1806 3,52 13,62 0,93 18,07 2,43 3,44 9,08 3,33 17,83 0,97 T3S1 0,2 HAZ RAN 7,28 1598 2,54 8,74 3,98 15,26 2,76 3,14 6,2 3,18 15,18 1,27 T3S1 0,1 TEMMUZ 6,92 1967 4,8 10,4 4,37 19,57 2,84 3,1 10,46 3,66 20,06 1,07 T3S1 0,2 A USTOS 6,96 1914 7,4 9,8 2,74 19,94 3 2,92 10,88 3,66 20,10 1,11 T3S1 0,2 EYLÜL 7 1324 2,38 9,55 0,87 12,80 0,92 4,05 3,24 4,00 12,21 0,48 T3S1 0,1
Çizelge 4.6. Güzel Un Fabrikas Ye il Alan Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO4 Toplam Na+ K+ Ca++ Mg++ Toplam
N SAN 6,91 11720 7,4 67,2 42,3 116,9 42,43 8,72 55,86 9,65 116,67 10,48 T4S3 0,5 MAYIS 7,7 12163 6,2 63 52,4 121,6 44,3 17,4 50,15 9,9 121,75 11,44 T4S3 0,6 HAZ RAN 7,48 8351 8,4 39,2 35,68 83,28 30,87 4,72 40,92 7,91 84,42 8,82 T4S2 0,4 TEMMUZ 7,2 10165 7,8 49 44,75 101,55 36,21 6,42 50,16 8,62 101,42 9,47 T4S3 0,4 A USTOS 7,52 15392 10,4 89,6 53,89 153,89 56,34 16,56 68,52 11,58 153,00 12,60 T4S3 0,8 EYLÜL 7,2 12067 9,6 72,8 38,19 120,59 44,1 10,6 56 9,8 120,50 10,83 T4S3 0,6
35
Çizelge 4.7. Sayha Petrol Ye il Alan Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO 4 Toplam Na + K+ Ca++ Mg++ Toplam N SAN 7,56 39891 12,4 376,4 10,45 399,25 114,48 78,72 183,12 23,28 399,60 11,29 T4S3 1,5 MAYIS 7,16 30173 7,6 281,4 12,53 301,53 90,11 52,89 141,416 17,34 301,75 10,14 T4S3 1,3 HAZ RAN 7,54 19291 5,2 179,2 7,53 191,93 58,26 28,5 95,22 11,88 193,86 7,98 T4S2 1,0 TEMMUZ 7,16 18758 10,56 165,2 11,43 187,19 56,26 26,80 93,55 11,43 188,04 7,73 T4S2 1,0 A USTOS 7,16 17595 9,24 147 19,10 175,34 53,03 24,25 87,14 10,98 175,39 7,57 T4S2 0,9 EYLÜL 7 37576 9,1 362 3,76 374,9 108,11 74,82 172,144 21,81 376,88 15,56 T4S4 1,4
Çizelge 4.8. Ted Koleji Refüjleri Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO4 Toplam Na+ K+ Ca++ Mg++ Toplam
N SAN 6,86 2337 6,6 6 9,85 22,45 5,98 0,55 12,39 4,27 23,19 2,07 T4S1 0,2
MAYIS 7,21 2132 6,1 6,6 9,38 22,08 5,79 0,20 12,30 3,03 21,32 2, 09 T3S1 0,1
TEMMUZ 6,96 2822 7,6 11,2 9,42 28,22 6,95 0,50 14,73 6,47 28,63 2,14 T4S1 0,2
A USTOS 6,86 2317 7,2 15,2 0,47 22,87 5,50 0,63 13,48 3,72 23,33 1,87 T4S1 0,2
36
sistemine göre Nisan ve May s aylar nda T4S3, Haziran, Temmuz, A ustos
aylar nda ise T4S2, Eylül ay nda ise T4S4 sulama suyu s n f na girdi ini özellikle tuz
konsantrasyonlar n n oldukça yüksek oldu unu ve sulamaya uygun olmad n
söylemek mümkündür.Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; katyonlardan Ca+² iyonu, anyonlardan da Cl¯ iyonu hakim durumdad r.
Çizelge 4.8 incelendi inde Ted Koleji refüjleri sulama su örneklerinde; Elektriksel iletkenli in 2132µmhos/cm ve 2822 µmhos/cm, SAR de erinin ise 1,87 ve 2,14 aras nda de i ti i, bor miktar n n 0,1 0,4 ppm aras nda oldu u, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T3S1
-T4S1 sulama suyu s n flar na girdi i ve aylara göre farkl l k gösterdi i görülmektedir.
Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; Katyonlardan Ca+² iyonu, anyonlarda ise aylara göre farkl l klar gözlenmi olup, .Cl¯ , Temmuz ay nda en yüksek seviyeye ula m t r.
Çizelge 4.9 incelendi inde Dergah ye il alan su örneklerinde; Elektriksel iletkenli in 3334 µmhos/cm ile 3984 µmhos/cm aras nda, SAR de erinin 2,06 ve 4,49 aras nda, bor miktar n n ise 0,1 0,3 ppm aras nda de i ti i, sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre, T4S1
sulama suyu s n f na girdi ini, tuz konsantrasyonlar n n yüksek oldu unu söylemek mümkündür. Kuyudaki su tuzluluk bak m ndan Haziran ay nda en yüksek seviyeye ula m t r. Eylül ay nda ise ya lar n etkisiyle en dü ük de erini alm t r. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan bak ld nda; Katyonlardan Ca+2 iyonu, anyonlardan da Cl¯iyonu hakimdir.
Çizelge 4.10 incelendi inde Birlik Park su örneklerinde; Elektriksel iletkenli in 3000 µmhos/cm de erinin üzerinde oldu u, SAR de erinin 2,91 ve 4,25 aras nda de i ti i, bor miktar n n ise sabit bir de er olup 0,1 ppm de kald , sulama suyu s n f n n ABD Riverside Tuzluluk Laboratuvar s n fland rma sistemine göre Nisan ve A ustos aylar nda T4S1, May s, Haziran, Temmuz, Eylül aylar nda ise T4S2
sulama suyu s n f na girdi ini, tuz konsantrasyonlar n n oldukça yüksek oldu unu söylemek mümkündür. Ayr ca suda çözünebilir anyon ve katyonlar aç s ndan
37
Çizelge 4.9. Dergah Ye il Alan Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO4 Toplam Na+ K+ Ca++ Mg++ Toplam
MAYIS 7,38 3960 8,4 19,2 11,65 39,25 14,62 3,33 14,32 6,80 39,07 4,49 T4S1 0,3
HAZ RAN 6,3 3334 7 26 0,58 33,58 7,24 0,36 21,46 4,1 33,16 2,06 T4S2 0,1
TEMMUZ 6,93 3577 7,8 16,8 11,15 35,03 7,8 0,3 23,36 4 35,46 2,11 T4S1 0,1
A USTOS 7,06 3984 8 15,6 14,89 38,49 14,77 0,32 19,97 4,14 39,19 4,25 T4S1 0,1
EYLÜL 7,15 3859 4,8 33,6 1,06 39,46 10,57 0,40 23,97 4,62 39,56 2,79 T4S1 0,1
Çizelge 4.10. Birlik Park Su Örnekleri Analiz Sonuçlar
AYLAR PH E C × 1 0 6 µ m h o s/ c m (2 5 º C ) SUDA ÇÖZÜNEB L R RSC SAR Sulama Suyu S n f Bor ppm
ANYONLAR (me/l) KATYONLAR (me/l)
CO3 HCO3 Cl SO4 Toplam Na+ K+ Ca++ Mg++ Toplam
N SAN 7,21 3095 7,8 20,2 3,57 31,57 9,46 0,37 17,40 3,59 30,82 2,91 T4S1 0,1 MAYIS 6,68 3614 6,6 18,8 9,96 35,36 10,19 0,41 21,21 4,12 35,93 4,05 T4S2 0,1 HAZ RAN 7,08 3563 6,4 18,8 10,24 35,44 10,17 0,41 21,14 4,00 35,72 4,03 T4S2 0,1 TEMMUZ 6,89 3484 5,6 17,8 9,82 33,22 10,30 0,42 18,98 4,55 34,24 4,25 T4S2 0,1 A USTOS 6,6 3481 7,6 19,6 7,42 34,62 9,94 0,44 21,10 3,96 35,44 3,97 T4S1 0,1 EYLÜL 6,59 3315 6,8 19,6 6,59 32,99 9,81 0,48 19,54 3,67 33,51 4,08 T4S2 0,1
