HATAY BÖLGESİ İÇME SUYU ÖRNEKLERİNDE FLOR DÜZEYLERİ

V~t. Bil. Dcrg. (2002). )8. )·2 : 7).76

HATAY BOLGESi it;:ME SUYU ORNEKLERiNOE FLOR OUZEYLERi·

Sua! Eroogan ' "

Fluoride Levels

of

Drinking Water Samples

in

Hatay Province

Dzel: Hatay ilinin 12 farkll bOlgesinden yaz aylannda alman 88 ~ suyu Omegi fIor dUzey1eri. iyon selektit elektrot kuI-Lamlarak potansiyomelrik oIarak lespit ediki. Omeklerin ortalama flor d\.tzeyi O.174±O.016 ppm oIarak saplandl. BOIge iI;me sulan ortaLamaLanna gOre en ~uk fIor diizeyi Belen'de (0.071±Q.018 ppm), en yGksek ise Reyhanll bOIgesinde (0.436±O.035 ppm) 6IyOIdO. BOIgeler araslndalti fark!ihk istatistiksel clarak Onemli bulundu (p<O.OOI). Erzin'de bulunan, daha 90k yaz aylannda ~ suyu oIarak kullamlan ~ kaynaga ait su Omeklerinin ortalama flor duzeyi 1.870±0.242 ppm oIarak tespit edildi. Kaynak sulan

hari9,

bOIge it.;:me sulanmn Dunya Sa{JIlk 6rgUtu'nun bildirdiQi flor dOzeyinden d~uk 01-dugu saptancll. Halay mnde y~yan yocuklara di~ geli~imi va 5391191 ;yin di~ hekimleri lavsiyesl oogrultusunda flor tak-viyesinln yapllmasl gerekli{JI sonucuna vanldl.

Anahtar Kelimeler: Flor, It;me Suyu, Hatay

Summary: Auoride ion concentration of 88 drinking water samples wh::h were collected from twelve different province of Hatay in summer,

were

measured potentiometrically by using an ion ,,-elective electrode. The mean fluoride ion c0n-centration was found to be O.174±O.016 ppm. The lowest fluoride level was detected in Belen (0.071:10.018 ppm) and the highest was measured in Reyhanh province (0.436±O.035 ppm). Significant differences were seen between the fluoride Ion

levels of the regions (p<:O.OOI). The fluoride ion levels of the threo spring water which are consumed only summer time In

Erzin province were found I.B70±0.242 ppm. Except for Erzin spring waleI' samples, other water samples was found to

contain insufiicieflt fluoride ions according to World Health Organisation. It was concluded that ftuoride tablets should be given to the children under the supervision of dentists in Hatay province.

Key Words: Auoride, Drinking Water, Hatay

Giri,

Flor, insan ve hayvanlarda di~ va kemiklerin

ge-Ii~imi, kalsifikasyonu, di!,) yiizeylerinde mineral

kay-blnln 6nlenmesi, hQcresel aktivasyon ve bakteriyal

enzim aktMtesinin azalhlmaslnda 6nemli yeri oIan esansiyel bir iz elemennir (Yaari, 1982; Kashanl ve

ark., 1998; KaJaYClo{llu ve ark., 2000). FIor y&-tersizllklerinde. di!,)lerde ~rGk ve kaylplar lie ke-mikierde osteoporoz ortaya ~Ikar (Ripa, 1989; Cate, J.M., 1997; KaIaYClo{Jiu va ark., 2000). I<;:me sulannda flor seviyesi 0.34 ppm'den dO§Ok ve 4.32 ppm'den yiiksek oIan oolge lnsanlannda kemik kmlma oramnm (ka~ kemigi harity) flor dOzeyi

1.00-1

.06

ppm olan

b61ge insanlanna gOre 6nemli dOzeyde yt1ksek oldug\..! saptanml~llr (U va ark., 2001). Yapllan ata!,)-tlrmalarda, Kayseri (Tokaho{Jlu ve ark., 2001) va $an-hurta (KOSecik ve ark., 1999) dahll TOr1<iye'de (H.O.,

1997) bin;ok bOlge

iI;me

sulannln flor yOnOnden ye-lersiz oldugu bildirilmi~llr.

Insan ve hayvanlar taraflndan yt1ksek dOzeyde

(1.5

ppm ve yukansl) flor ahnmasl florozise neden

01-dugu bild:rilmi§lir (VVHO, 1984). Florozis oIgulannda; di!,)lerde rank de{li§ik/jkleri, mine tabakaSlnda ~­ kur1uklar, kemilderde osteoslderoz. Itgament va ten-doIarda kalsiflkasyonlar olU§ur (KaIaYClOQlu

va

ark .• 2(00).

Yen)stO va yeranJ sulanndaki flor dOzeyi <1 ile >25

ppm a~slooa deQ~ktedir (VVHO, 1984). Sularciaki

flor dOzeyi topra~1n yaPISI, volkanik alanlar,

110m

re-zeiVIen, demir~lik, tu~la ve ~imento fabrikasl gibi fa-aliyetler larafu"'ldan elkilenir (Fidancl va Sel, 2001). YOk-sek llont rezervleri ve volkanik arazi yaplslna sahip

bOIge sulan IIor yOnOnden zengin oIup, bu alanlarda ye-ti!,)tirilen hayvanlarda kronik endemik florozis ortaya ~Ik­ maktadlr (Ergun ve ark .• 1987; genclil ve Ba~u, 1973). TOrkiye'de yapllan ara§tmnalarda, insan ve hay-vanlarda ball endOstriyel bOlge!erde (Fldaoci

va

sel, 2001) vaya ~I ortamlarda florozis vakalanna rasl-lanlldlgl bildiril~l!,)tir (gendil va BaY§u, 1973; O~, 19n; Ergun ve ark., 1987; FIdarx:I va ark .• 1994).

Gcli~ Tarihi : 13.03.2002 @:serdogan@mku.edu.lt

• VHAG-I606 nolu proje ile TOBITAK larafmda:l deSicklencn projenin bir bsmmdan Ozellenmiilir. I. Mustafa Kemal Oni\'crsitcsi Velerincr FakUltesi. Biyokimya Ar.abilim O;dl. HATA Y

Oiinya Sa~lIk OrgUtO (WHO. 1984) va TOri< S1an -dartlan EnstitOSO'ne gOre (TSE. 1984) insan va hay

-vanlarda sarllklt vOcuI, kenik va ~lerin gel~"" if;:in

Mfme

5ulannda sirayia 0.7-1.2 ppm va 0.8-1.7 ppm du. zeyinde flor buluM'laSI norrnaI kabul edilmektedir.

0Cnya Sa~lIk OrgfrtO, iyme sulannda bulunrnasl gerekli

nor

alt slOmni 0.3

ppm,

Ost Slmnnl

Ise

1.5

ppm

oIarak bildinnektedir. Murray (1986) il;me sulannda 0.7-1.2

ppm

dUzeyinde flor bulurvnaslntn ~ldarda saQllkll

di~ get~rri iyin geraldi oId~unu bildif1T'lektedir. Flor yetersizlilderinin veya toksikasyonlannm ortaya t;lk -masloda beslervne dOzey!. ya!i va ildim ~ gibi lak

-tOr1ef' etkili olmaktadlr (Sel va Ergun 1992).

Bu c;ah~mada d~ va kemik geli~lmi va sa~hOI yO-nOnden 6nem ta~lyan flor iyon konsanlrasyonu Hatay ilinin bUyOk bir klsmml lemsil edecek ~ekilde deO~k yer1e!jiim alanlanndaki k;rne suyu Omeklerinde be-Ijr\enmesl a~ml~tlr. Materyal VB Metol

""-"

.

..,..

;

r-o...

I

I.k ...

s";

.

XriMa

)

S1JJlM

,....,...

_.

icme

suyu Omekleri Hatay llinin ~ bOl-gelerinden aJlnml~tlr ($aid! 1). Flor analizi yapliacak 5U 0rneQi c;:a1kalanan

temil

poislerin t~re kondu va ka-paklan kapaltldL Toplanan su Omeklerinden flor anaizi aynl

gOn

wrw

marka kombine fIor seIektif elektrodu

(model F-500) va iyonme1re (PH 34O/ION-SET) kul-lanllatak potansiyometrik yOntemle ~ (Srinivasan

II(! Rechni1z. 1968). ~ suyu ve IIor siandartlan 1:1 ~kiI 1. Cu 0meIdemin aIInc:i9 Hatay iii va bOIgeIeri

Tablo 1. Hatay ~z va ~lerine ai1 iyrne SlAanncla ~ nor dizeyleri (ppm)

"..,. n x±S, En~ Enyijksek

Anlakya 13 O.I64iO.OO7ab 0.120 0.193

Iskenderun 9 O.083iO.013a 0.052 O.1eo

SamandaQ 5 O.171iQ.OI8ab 0.128 0.210 DOrtyo4 7 O.I95iO.043ab 0.074 0.330

E""

5 O.2ntO.076bc 0.128 0.485 Erzi'l kaynak suyu' 6 1.870i0242 1.685 2.140

Payas 6 O.149:iO.al9ab O.OBO 0.240

Be<en

5 O.071±O.Ol8a 0.052 0.065 Arsuz 12 O.07B±O.005a 0.052 0.140

"""""',

5 O.436±O.035d 0.325 0.540

v.,..,.g

6 O.381iO.114cd 0.130 0.751

""'-

5 O.139iO.OI2a 0.095 0.168

SemyoI 4 O.I09±0.OI8a 0.085 0.153

0rtaIama 82 O.174iO.OI6'·· 0.052 0.751 -.. p<O.OO1

lIacay nmgtsl t("mt Suyu6rn~kl~rinde ...

orancnda TISAS buffer soKlsyonu iIe sulandtnldl. TISAS soIOsyonu Omek

va

standarUardaki iyon den-gesinin sa!)larmasl. pH'mn ayarlaMlasl ve AI (III), Fe

(III) va Si (IV) gibi 1\0( ;yonlann, baQlayoc, kalyOnlann in-lerferens vermesini engellemek amaclyia yaplldl.

Ha-zutanan kan~lm Ilor dOzeyinin OlCOmOnde kullamldl.

Veriler SPSS 9.05 pakel programlnda lek yOnlO

var·

yans anaJizi ve Duncan lesli uygulanarak

de-~OOndiriidi.

Bulgular

On i~ tx\Igeden ($ekil I) leorin edilen loplam 88

ictme

suyu OrnElQine ait fIor ~er\eri Tablo 1'de va

-riJmi~tir. II geneli flor konsantrasyonu ortalama de§eri

O.174±C.016 ppm oIarak lespit ediJ~tir. Payas

a

-yesine yakm ve demir-((elik sanayi bOIgesine yaktn ye~im alam oIan Sincan KOyO sulannda fIor iyon dO-zeyi O.187±O.OII ppm (n-3) oIarak ~lmO~, bu kOye ait defler\er Payas sulan ortalamaslnda kullanllml~llr.

Erzin yOreslnde bulunan ve daha QOk yaz aylannda

~me

suyu

oIarak kullan,lan, blrtlirine yaIon

00;

kaynaQa

ail ~

suyu

OmekIerinin 1\0( dOzeyi onaIamas,

1.870±0242 ppm (11=6) oIarak sapIanm,~ur (bu d&-OOrier genal OI1aIamaya dahiI edil~ir).

Tart'fma va Sonu~

Su ara~lIrrnada, 12 bOlgeden altnan 82

M;:m9

suyu Ome{jinde yapilan flor analizlerinde ortalama flor

dOzeyi O.174±O.016 ppm oIarak tespit edjl~lir.

B6Ige

iyme sulanmn ortalama flor seviyesi, WHO ve TSE'nin ~iodi{)i optimal deQerieoden ~k oIduQu saptanml~lr. BOIgeJere gOre en d~k flor dUzeyi Belen'de O.071±O.018 ppm

va

Iskenderun'da

0.083±0.013 ppm 61COIOr1c:en; en yOksek deQerler Yay-IadaQ' O.38I±O.114 ppm va Reyhanll'da O,436±O.035

ppm lespit edil~tir. YayladaOl'na baOh iki ayn kOyOn

M;:me

sulanndaki fIor dOzeyleri (0.700 va 0.751 ppm), WHO (1984) va Munray',n (1988) saQII~' d~ ge~iori icin blldirdikleri fIor slnlrtan iyinde bulunrru~ur. Demir· yelik ve organize sanayinin bulund~u Iskenderun·

Payas bOlgesi araslnda yer alan ve bu alanlann yak·

Ia~'k 8-10 km do!iusundaki Sincan kOyil ~ solan fIor duzeyi O.187±O.OII ppm (n=3) oIarak ~~tOr.

AOlr sanayi etkisi attlnda bUlrunaslna ragnen Silcan ve ona yakm bOIge sulannln yOksek flo( iQermemesi, bu

sulann

Amanos DaOlan'ndan kaynaklarvnaSlyia ~Iklanab~ir.

Sulardaki yOksek flor dOzeyleri nedenlerinin vol-kanik araziler, 110m rezervleri ve endOslriyel faaliyetler

oIabileceOi bildirilm~tir (Walton, 1988; Fidancl ve Sel, 2001). Erzin iQesinin dl~lnda yer alan ve daha QOk yaz ay1annda kullanllan

Oc;:

kaynak

iftme

suyu flor de-{!erleri 1.685 ppm; 1.

n3

ppm ve 2.140 ppm oIarak 01 -yOimO~tOr. Su sulann fIor dQzeyletinin WHO tao

raflOdan blldirilen Osl SIOirdan yUksek. TSE'nin

75

bi!d;roiQ! Os! deQere ise yalon veya yOksek oIduQu sap-tarm,~".

<;evresinde

endOstriyei taatiyetler

bu-Iuml8yan Erzin kaynak Sliannln yOksek !lot

kon-santrasyonu

itrermesi,

bu bOlgenin arazl yaPISI veya 110m rezervlerine baOIl oIabJleceQi lie aylkJanabilir.

Nor-mal de{lerlerin OsIOnde flor iyonlan bulunduran bu su-lann insan ya da hayvanlar taraflndan uzun sOre

to-ketilmesinin

doQaI

florozis riski oIu~turabilece{l'i sOyIenebilir.

Yaplslnda 0.7 ppm'in atUnda fIor bulunduran sulan tOketen Insanlarda d* ~OrUmeleri, kemik gel~im

be-zukluklan

va

kolay kemik kmlmalannln

ortaya

((lklJOI

bit-dirilrr4lir (WHO, 1984). Amerika Birle~k DevleUeri'nde 20 YII sOren bir a~tlrmada (Phipps ve ark., 2000),

icfme

sulan flor iyonlannca yetersiz blMgelerde ya~yan insanlarda kemik km~1 vakalannm sulanna fIortama

ya-pllan bOIgelere gOre Onemli derecede yOksek olduQu saptanml~tlr. Li ve ar1c:. (2001) bOlgelerinde 0.34

ppm'den dO~k flor iyeren sulan IOkelen insanlarda

ke-miklerde kmJma oramnrn yOksek

(kakra

kemiOi

harilt) 01-duOunu lespit e~r. buns ka~ln optimum dOzeyin 1.00-1.06 ppm ok:luQunu lleri sO~rdir.

Reyhanl' va YaytadaQ' bOIgesi ~ sUan, Halay geneli ortalama fIor dOzeyinden yOksek bulunmakla biro

likte, blldirilen alt Slnlrdan biraz d~Ok bulunmu~tur.

Erzin ilyesi yakmlanndaki

Oc

doQaJ kaynak suyu flor

iyon konsanlrasyonu nonnal de{jer1erden yOksek 01 -d~u saplanml~llr. Dgef bOIge

M;:me

sulan fIor dO-zeyleri ise literalOrde bildirilen de§erlerden d~Ok bu -lunm~nx.

Sonuo

oIarak, Hatay bOIgesi

IItme

sulan

sa!)h~' d;~ va keorik geI~ori

iI;i1

yelen; dOzeyde llor

icermemektedir. Su ilde y8$C'yan vocuklara d~ he-kimlerinin Onerecegi dOzeylerde tIor desteQi ya-pllmaslmn gerekli ~u, Erzin dl~lnda bullXI8n

err

kay-nak suyunun yOksek llor IyoNan WundurrnaSI sebebiy1e sOrekli

il;:me

suyu

oIarak tOketilmesinin flo.. rozis riski la~ldlOI sonucuna vanlml~tlr.

Kaynaklar

Yaari, A.M. (1982). Effect of fluoride

on

phosphatidytseme-mecialod c:aIcit.m transport. Biochimica et BiophysCa Acta,

686, 1-6.

Kashari, H., Birld.ad. D., Petersson, LG. (1998). Auoride

concentration in the approxinal area after

usng

~ and other

ftuoride-contairi

prodJcts. ElK J Oral Sci, 106,

564-570.

KalaYCIc91u, L, Setpek. B., Nizamho{;u, M., BawInaJ'. N .•

Td-liIe. AM. (2000). "Biyokimya". Nobel Yayln D~rllm. Ankala. Rips, LW.P. (1989). C~nicaJ studies of high-potency fluoride dentifrices: a review. JADA.. 118,85-91.

Cale. J.M. (1997). Review on ftuoride, with speciaJ emphasis on calcium tIuoride mechanisms in caries prevention. Eur J

Oral Sci, lOS. 461-465.

U, Y .. Uong, C .. SIemenda, C.W .. "" R .. Sun, S .. Coo, J ..

ex-posure to fluoride in drinking water on risks 01 bone frac· tures. J Bone Miner Res., (16), 232·239.

TokaboQlu, ~., $ahin, U., Kartal, ~. (2001). Oetermm.tion of fluoride and some metaJ ion levels in the drinking waters in Kayseri province. TurkJ Chern (25), 113-121.

KOsecik, M., ~, A., Emiroglu, H.H., Tath, M.M., FtdancI, U.A.. Aldape, N. (1999). $anhurta it;:me sulannda !lor dU-zey1eri. K1ini\( Bilimler va Doktor, (4), 517·519.

Hacettepe Universitesi ~ HekimliQi FakUltesi Pedodonti Anabilim Dall. (1997). TOr1<iye genelinde sutardaki floc"

sa-viyeleri ~~I. Ankara

WHO. (1984). "Fluorine and IIuorides" in environmental he-aHh criteria (36), 25-26, World Health Organization, Geneva

FIdancL, U.R .•

Set.

T. (2001). The inrustriaJ fluorosis caused by a coaI-buming power station and its effects on sheep. TurkJ Vet Anim Sci., (25), 735-741.

Ergun, H.S., Russel-Sin, HA, Ba~, N., OUndar, Y. (1987).

Studies on !he fluoride contents in water and soil. urine bone and teeth 01 sheep and urine 01 human from eastham and westem parts of Turkey. DIsch. TteraetZ!l. Wochend'Lr., (94), 416-420.

~ C., BaWU, N. (1973). Insan va hayvanlarda Agn i~

Do{p.beyazll ilt;esi kOy1erinde gOrOien fIor zehirienmesi va bunu Van iii Muraciye ilQesi k6yIerinde de saptamanuzla ilgili ilk teblij). Ankara Univ. Vet. Fak. Oerg., (10),474-489.

O~ N. (1977). FJuoride content 01 some spring waters and fluorosis in the Eastem Anatolia. In: SenW1at on problems 01

76

high fluoride waters. 6-10 8epten'ber, Erzurum. Turkey.

CENTO Scieotific Programme, Report no 28, p 43-55. FIdancL, U.R., Ba~, N., Ergun, H. (1994). The fluoride coo-tent 01 water sources in KIZIk:aOren village in Eski:;ehir. Turk.

J Mad. Sci., (20), 15-17.

TS 266. (1984). ~ Sulan, Turk Standartlan EnstilOsO, An-ka ...

Murray. J.J. (1986). Dietary lIuoride supplements-appropriale

use of fluoride lor hl.Wl"l8l"l health. Genova: WHO.

Sel. T., Ergun. H. (1992). Oogu Anadolu BOIgesroe noonaJ

ve fIorozis belirtisi gOsteren koyu'llarda serum spesifik ka·

raciger enzimleri (Glutamat Okzalasetat transaminaz.

gu.

tamal prwat transaminaz, laktat dehidrogenaz) va alkaIen

foslataz dUzeylemin ~tLnImasL. A.U. Vet. Fak. Oerg. (39)

1·2,30-40.

Smivasan, K, Rechnitz, AG. ( 1968). Activity measurements with a fluoride selective membran electrode. Anal. Chem. (40) 5()9.517.

Walton, K.C. (1988). Enviromental fluoride and Huorrosis in mammals. Mammal. Rev., 18, n·90.

Phipps, KR., Orwol, E.S., Mason, J.D., Gauley, JA (2000).

ConvTMJnity water Huoridation, bone mineral density, and fractures: prospective study 01 effects in older

women

.

BMJ.