Bazı mısır çeşitlerinin tane verimleri ile silaj ve kalite özelliklerinin belirlenmesi

(1)

FEN B MLER ENST TÜSÜ

BAZI MISIR ÇE TLER

N TANE VER MLER

LE S LAJ VE

KAL TE ÖZELL KLER

N BEL RLENMES

Muhammed smail AKYILDIZ

YÜKSEK L SANS TEZ

(2)

(3)

Öncelikle tez çal malar m esnas nda yard mlar , deste ini ve bilgi birikimini esirgemeyen sevgili hocam Doç. Dr. Ayd n ALP’ e te ekkürlerimi sunar m.

Üzerimde büyük emekleri olan, birçok fedakarl kta bulunan ve her türlü maddi ve manevi deste i vermekten asla kaç nmayan sayg de er babam brahim Halil AKYILDIZ ve sevgili annem Müzeyyen AKYILDIZ’a, tezin haz rlanmas s ras nda benden hiçbir deste i esirgemeyen sevgili arkada m Ziraat Yüksek Mühendisi Sibel

KTEN’e sonsuz te ekkür ederim.

(4)

Muhammed smail AKYILDIZ NDEK LER Sayfa TE EKKÜR………. I NDEK LER………... II ÖZET………... V ABSTRACT………... VI ZELGE L STES ………... VII KISALTMALAR ve S MGELER ... X

1. ... 1

2. KAYNAK ÖZETLER …... 5

3. MATERYAL VE METOT ... 11

3.1. Materyal ... 11

3.1.1. Ara rma Yeri ve Y ……….. 11

3.1.2. Ara rma Alan n klim Özellikleri ………... 12

3.1.3. Ara rma Alan n Toprak Özellikleri ……… 12

3.2. Metot ……… 13

3.3. ncelenen Özellikler ………. 14

3.3.1. Bitki Boyu (cm) ………... 14

3.3.2. Bitki Sap Çap (mm) ……… 14

3.3.3. Yaprak Say (adet) ………. 14

3.3.4. Yaprak A rl (gr) ………. 14

3.3.5. Yaprak / Sap Oran (%) ……… 14

3.3.6. Sap A rl (gr) ………... 14

3.3.7. Ye il Ot Verimi (kg/da) ………... 14

(5)

3.3.11. Koçan Say (adet) ……….. 15

3.3.12. Koçan/Bitki Oran (%) ………. 15

3.3.13. Koçan Uzunlu u (cm)………... 15

3.3.14. Koçan Kal nl (mm)………..……. 15

3.3.15. Koçanda S ra Say (adet) ………... 15

3.3.16. rada Tane Say (adet) ………. 16

3.3.17. Bin Tane A rl (g) ……….. 16

3.3.18. Tane Verimi (kg/da) ………. 16

3.3.19. Ph Asitlik Derecesi, ADF, NDF, Ham Protein Oran (%) ……….. 16

3.4. statistikî Model ve De erlendirme Yöntemi ………... 16

4. BULGULAR VE TARTI MA ……….. 17

4.1. Bitki Boyu (cm) ……… 17

4.2. Bitki Sap Çap (cm) ………... 18

4.3. Yaprak Say (adet) ………..…….. 19

4.4. Yaprak A rl (g) ………... 20

4.5 Yaprak / Sap Oran (%) ………...…... 22

4.6. Sap A rl (g) ………...…… 23

4.7. Ye il Ot Verimi (kg/da) ……… 24

4.8. lk Koçan Yüksekli i (cm) ………... 25

4.9. Tepe Püskülü Ç karma Süresi (gün) ……… 27

4.10. Koçan püskülü Ç karma Süresi (gün) ………. 28

4.11. Koçan Say (adet) ………. 29

4.12. Koçan / Bitki Oran (%) ………... 30

4.13. Koçan Uzunlu u (cm) ...….………... 31

(6)

Muhammed smail AKYILDIZ

4.15. Koçanda S ra Say (adet)...……… 34

4.16. rada Tane Say (adet).………. 35

4.17. 1000 Tane A rl (g)...……… 37

4.18. Koçan Tane Verimi (kg/da) .……….. 38

4.19. Bitki pH De eri ...……… 39

4.20. Asit Deterjanda Çözünmeyen Lif Oran (%) (ADF)...……… 40

4.21. Nötral Deterjanda Çözünmeyen Lif Oran (%) (NDF)...……….…….. 42

4.22. Ham Protein Oran (%)……… 43

5. SONUÇ VE ÖNER LER ………..…… 45

6. KAYNAKLAR ……….. 49

(7)

ÖZELL KLER N BEL RLENMES YÜKSEK L SANS TEZ Muhammed smail AKYILDIZ

CLE ÜN VERS TES

FEN B MLER ENST TÜSÜ

TARLA B TK LER ANAB M DALI

2018

Ülkemiz hayvanc n en önemli sorunu, kaliteli kaba yem aç n fazla olmas r. Türkiye'de hayvanc kta ve tarla tar içinde önemli bir paya sahip olan m r, geni adaptasyon yetene i ile ana ürün ve ikinci ürün olarak yeti tirilebilen bir kültür bitkisidir. M r bitkisinin yüksek birim alan verimi, silaj kalitesi ve besin de eri gibi özelliklerinden dolay ülkemizde m r üretimi giderek yayg nla maktad r.

Bu çal mada Diyarbak r ekolojik ko ullar nda ikinci ürün silajl k m r olarak yeti tirilebilecek baz m r çe itlerinin tane ve silaj verimlerinin ve silaj kalitelerinin saptanarak üreticilerin taleplerini kar layacak m r çe itlerinin önerilmesi amaçlanmaktad r.

Ara rmada materyal olarak 3 farkl tescilli silajl k m r çe idi (Pioneer-1921, KWS Klips ve Syngenta Lucroso) kullan lm r. Deneme, tesadüf bloklar deneme desenine göre 3 tekrarlamal olarak Diyarbak r li Bismil lçesi 2017 y ana ürün bu day sonras ikinci ürün çiftçi tarlalar nda yürütülmü tür. Ara rmada yeti tirilen m r bitkilerinde tane verimi ve verim unsurlar ile ye il ot verimi ve silaj kalitesi gibi karakterler incelenmi tir.

Bu ara rmada silajl k m r çe itlerinin; bitki boyu (243.7-299 cm),bitki sap çap (2.17-2.40 cm), ye il ot verimi (3800.0-4213.3 kg/da), tepe püskülü ç karma süresi (62.7-81.0 gün), koçan püskülü ç karma süresi (90.7-110.7 gün), koçan say (1.67-2.00 Adet),koçan çap (2.43-4.50cm), bin tane a rl (0-189.73 g), koçan tane verimi (0-889 g) gibi tar msal karakterler ile silaj pH de eri (4.05-4.28), Asit deterjanda çözünmeyen lif oran (ADF) (% 30.92-33.90), Nötral Deterjanda çözünmeyen lif oran (NDF) (% 56.91-59.91) ve ham protein oran (% 6.52-7.48) gibi silaj kalitesini belirleyen karakterler istatistiki olarak önemli bulunmu tur.

Sygenta.Lucroso çe idinin yukar da bahsedilen verim unsurlar yönünden üstün de erler gösterdi i ve tepe püskülü ve koçan püskülü ç karma gün say yönünden daha erkenci olmas ayr ca hayvan besleme ö esi olan önemli kalite unsuru ham protein bak ndan da di er çe itlere oranla üstün de erler gösterdi i sonucuna var lm r.

Anahtar Kelimeler: r, Tane Verimi, Tar msal Karakterler, Ye il Ot Verimi, Silaj, Silaj Kalitesi

(8)

ABSTRACT

DETERMINATION OF GRAIN AND SILAGE YIELD AND SILAGE QUALITY CHARACTERISTICS OF SOME MAIZE VARIETIES

MASTER'S THES S Muhammed smail AKYILDIZ

DEPARTMENT OF FIELD CROPS

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF DICLE

2018

The most important problem of our country livestock that high quality animal feed is insufficiency. Maize has a significant share in the field agriculture and livestock of Turkey that can be grown as the main and second crop with wide adaptability. In Turkey, corn production has become widespread as an ideal silage plant due to the high level of unit area yield, the suitability for silage construction and the high value of the obtained silage feeding value.

In this study, grain yield and silage quality of some corn varieties were determined. The aim of the study is to determine the second crop silage corn varieties which are suitable for the ecological conditions of Bismil District of Diyarbak r province and to propose high yield and quality varieties suitable to the demands of producers and consumers.

Three different registered silage corn varieties Pioneer-1921, KWS Klips and Sygenta Lucroso) were used as material in the study. The experiment was carried out on the second crop of farmers' fields after the main crop of wheat in 2017 in Diyarbak r Province Bismil District with three replications, according to randomized blocks trial design. In the study, characters such as grain yield and other yield characteristics, green grass yield and silage quality were investigated in the corn plants.

In this research, agricultural characters such as plant length (243.7-299 cm), plant stem size (2.17-2.40 cm)green grass yield (380.0-421.3 kg/ha), male tasselling period (62.7-81.0 days), female tasselling period (90.7-110.7 days), number of corncobs (1.67-2.00), cob size (2.43-4.50 cm)thousand grains weight (0-189.73 g), corncob grain yield (0-88.93 g) and silage quality characters such as silage pH value (4.054.28), ADF (30.9233.90 %), NDF (56.91% -59.91%) and crude protein ratio (6.52 %-7.48 %) were found statistically significant

It was concluded that the Sygenta Lucroso variety showed superior values in terms of the above-mentioned yield components and earlier in point of tasselling period, and that the important quality component, which is an animal feed item, also showed superior values in terms of crude protein ratio compared to other varieties.

Keywords: Maize, Grain Yield, Agricultural Characters, Green Grass Yield, Silage, Silage

(9)

Çizelge No Sayfa Çizelge 3.1. Diyarbak r li 2017 y iklim verileri 12

Çizelge 3.2. Çal ma yeri toprak analiz tablosu 12

Çizelge 4.1. Bitki boyu özelli ine ait varyans analiz sonuçlar 17

Çizelge 4.2. Bitki boyu (cm) ortalama de erleri 17

Çizelge 4.3. Bitki sap çap (cm) özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 18

Çizelge 4.4. Bitki sap çap ortalama de erleri 19

Çizelge 4.5. Bitkide yaprak say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 19

Çizelge 4.6. Bitkide yaprak say (adet) ortalama de erleri 20

Çizelge 4.7. Bitki yaprak a rl özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 21

Çizelge 4.8. Bitki yaprak a rl (g) ortalama de erleri 21

Çizelge 4.9. Bitki yaprak /sap oran özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 22

Çizelge 4.10. Bitki yaprak / sap oran (%) ortalama de erleri 22

Çizelge 4.11. Bitki sap a rl özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 23

Çizelge 4.12. Bitki sap a rl ortalama de erleri 23

Çizelge 4.13. Bitki ye il ot verimi özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 24

Çizelge 4.14. Bitki ye il ot verimi ortalama de erleri 25

Çizelge 4.15. lk koçan yüksekli i özelli ine ait varyans analiz sonuçlar 26

Çizelge 4.16. lk koçan yüksekli i ortalama de erleri 26

Çizelge 4.17. Tepe püskülü ç karma süresi özelli ine ait varyans analiz sonuçlar 27

(10)

Çizelge 4.19. Koçan püskülü ç karma süresi özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 28

Çizelge 4.20. Koçan püskülü ç karma süresi ortalama de erleri 29

Çizelge 4.21. Koçan say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 29

Çizelge 4.22. Koçan say ortalama de erleri 30

Çizelge 4.23. Koçan / bitki oran özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 30

Çizelge 4.24. Koçan / bitki oran ortalama de erleri 31

Çizelge 4.25. Bitki koçan boylar özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 32

Çizelge 4.26. Bitki koçan boylar ortalama de erleri 32

Çizelge 4.27. Bitki koçan çaplar özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 33

Çizelge 4.28. Bitki koçan çaplar ortalama de erleri 33

Çizelge 4.29. Koçanda s ra say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 34

Çizelge 4.30. Koçanda s ra say ortalama de erleri 35

Çizelge 4.31. rada tane say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 36

Çizelge 4.32. rada tane say ortalama de erleri 36

Çizelge 4.33. Bitki 1000 tane a rl özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 37

Çizelge 4.34. Bitki 1000 tane a rl ortalama de erleri 37

Çizelge 4.35. Koçan tane verimi özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 38

Çizelge 4.36. Koçan tane verimi ortalama de erleri 39

Çizelge 4.37. Bitki pH de eri özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar 40

Çizelge 4.38. Bitki pH de eri ortalama de erleri 40

Çizelge 4.39. Bitki asit deterjanda çözünmeyen lif oran özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

41

Çizelge 4.40. Bitki asit deterjanda çözünmeyen lif ortalama de erleri 41

Çizelge 4.41. Bitki nötral deterjanda çözünmeyen lif oran özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

42

(11)

(12)

KISALTMA VE S MGELER

ADF :Asit Deterjanda Çözünmeyen Lif Oran NDF :Nötral Deterjanda Çözünmeyen Lif Oran da :Dekar cm :Santimetre mm :Milimetre kg :Kilogram g :Gram TK :Tarla Kapasitesi SN :Solma noktas

(13)

1. G

nsanlar n ya amlar sürdürebilmeleri için gereksinim duyduklar temel ihtiyaçlar aras nda en önemlisi hiç ku kusuz beslenmedir. Yeryüzündeki insan nüfusu art na paralel olarak beslenme ihtiyac da artmaktad r. Günümüzde Türkiye’de önemli bir açl k sorunu olmasa da insanlar n beslenme konusunda dengesizlik ya ad bir gerçektir. Günlük protein ihtiyac yakla k 70 g civar ndad r ve bu miktar hem hayvansal hem bitkisel besinlerden sa lanmal r. Ancak ülkemizde olmas gereken bu dengeli beslenme ihtiyac büyük oranda bitkisel kökenli olup özellikle öncelikli olarak tah llardan kar lanmaktad r (Anonim, 2017).

r (Zea mays L.), ba ta insan g das ve hayvan yemi olarak kullan lmas n yan nda sanayide tatland sektöründe ni asta bazl eker, ya , alkol, ispirto, irmik, tutkal, biyoetanol gibi ürünlerin üretiminde hammadde olarak da kullan lmaktad r.

Türk eker Kurumu kay tlar na dayal olarak 2013 y nda ni asta bazl eker ba ta olmak üzere, ni asta sanayinde 950 bin ton m r kullan ld (tane m r üretiminin yakla k % 16’s ) ayn y ldaki ni asta bazl eker üretiminin de 547 bin ton oldu u söylenebilir (Anonim, 2014).

Ülkemizde m r bitkisi, ya bitkisi olmamas na ra men bitkisel ya aç n fazlal ndan dolay ya sanayinde de yayg n bir ekilde kullan lmaktad r. 2013 y nda 61 bin tonu iç tüketim olmak üzere 91 bin ton m r ya kullan lm r (BYSD, 2014).

r bitkisi bu daygiller (Gramineae) familyas na ait olup, dünyada tah llar içerisinde en yüksek verime sahip olan, birim alandan en fazla kuru madde üretebilen ve güne enerjisini en ekonomik biçimde kullanabilen bir C4 bitkisidir. Ülkemizde ana ürün ve ikinci ürün olarak oldukça yayg n bir üretim alan bulunmaktad r. Ekim nöbetinde kendinden sonra ekilen bitkilere di er tah llara oranla daha yüksek verim sa lar (Vartanl , 2006).

r çe it zenginli i, çevre ko ullar na yüksek adaptasyon yetene i ve yüksek verim potansiyelinden dolay dünyada oldukça yayg n bir üretim alan na sahiptir. (Ya ak ve ark., 2003, Alan ve ark., 2005). Dünyada, m r, tah llar içerisinde ekim alan bak ndan ikinciyken, üretim olarak birinci s radad r. Uluslararas Tah l Konseyi

(14)

(IGC) verilerine göre, dünya m r ekim alan 2017 y nda 180 milyon hektar, toplam üretim ise 1.073 milyar ton civar nda olup, verim 557 kg/da’d r (IGC 2017).

Türkiye’nin bir çok bölgesi ekolojik yönden m r tar na uygun ve birim alan verimi, dünya ortalamas n üzerindedir. Türkiye’de tane m r üretimi TU K verilerine göre 2017 y nda 6.390.844 dekar, üretim 5.90 milyon ton civar nda olup, verim 930 kg/da’d r. Silajl k m r üretimi 2017 y nda 4.862.296 dekarl k alanda 23.152.841 t üretim miktar na sahip olup, verim dekara 4760 kg’d r. Güneydo u Anadolu Bölgesinde ise toplam m r üretim alan 1.417.727 dekar ve üretim 1.368.884 ton civar ndad r.

Ülkemizin hayvan varl n yüksek olmas na kar n kaliteli kaba yem üretimimizin dü ük o lmas ülkemiz hayvanc n en önemli sorunlar n ba nda gelmektedir. Hayvanc k sektöründe son y llarda kaba yem ihtiyac n art göstermesi akabinde silajl k m r çe itlerine olan ilginin art göstermesini de yan nda getirmi tir. r bitkisinin silajl k olarak üretilmesi ve bunun çiftçilerimize benimsetilmesi et ve süt üreticili imizde verimin art lmas na büyük ölçüde katk sa layacakt r. Bu ihtiyaca cevap vermek için silajl k m r çe itlerinin geli tirilmesi ve çiftçilerimizin kullan na sunulmas gerekmektedir.

Silaj yap na uygun yem üretimi, hayvanc geli mi olan tüm ülkelerde özellikle Amerika ve Avrupa’da giderek yayg nla maktad r. Bu durum son y llarda ülkemizdeki silaj üretimine de yans r. Bu nedenle silaj n ve silaj yap nda kullan lan m n öneminin giderek artt söylenebilir. Türkiye’de kaliteli kaba yem ihtiyac n kar lanmas için tarla bitkileri ekili alanlar içinde yem bitkileri üretim miktar n artt lmas gerekmektedir. Ülkemizde i lenen tarla alanlar n % 7.61’inde yem bitkisi yeti tirilmektedir Ülkemizde genelde yeti tirilen m r varyete gruplar at di i m r (Zea mays var.intendata), sert m r (Zea mays var. indurata), cin m r veya patlak m r (Zea maysvar. everta) ile eker m r (Zea mays var. saccharata)’d r.

Ülkemizdeki m r üretiminin %26’s Güneydo u Anadolu Bölgesi’nden kar lanmaktad r. Bölgemizde bu day, arpa ve mercimek d nda ana ürün ve ikinci ürün tane m r tar da yap lmakta olup, anl urfa ilindeki ekim alanlar n %96’s nda ikinci ürün ve %4’ünde ana ürün, Mardin ilindeki ekim alanlar n %99’unda ikinci ürün ve %1’inde ana ürün m r ekimi yap lmaktad r (TU K, 2014). Bu iki ilimizde bu day, arpa ve mercimek hasatlar n iklim ko ullar ndan dolay May s ay

(15)

sonu ve Haziran ay ba lar nda bitmesi, sonbahar ya lar n geç zamanda ve dü ük miktarda ya mas ikinci ürün tar na olanak sa lamaktad r.

Diyarbak r ili tane m r ekim alan 2017 y nda 257.903 dekar, üretim ise 290.667 ton olup, ortalama verim ise 1148 kg/da’d r. Diyarbak r’da silajl k m r ekim alan 29 099 dekar, üretimi ise 386 086 ton olup, ortalama verim ise 3962 kg/da’d r. Diyarbak r’daki tane m r ekim alanlar n yakla k %92’si ana ürün, %8’i ikinci ürün olarak yeti tirilmektedir (TÜ K, 2017).

Güneydo u Anadolu Projesi kapsam nda Atatürk Baraj 'ndan sonra en büyük sulama baraj olacak olan Silvan Baraj tamamland nda 2 milyon 453 bin dekar alan sulanabilecektir. GAP’ n bitmesiyle de m r üretiminde büyük art lar öngörülmektedir. r üretimine gereksinimin artmas , yeni çe itlerin bölgemize uygunlu unun anla lmas ad na bu çe itlerin denenmesi sonucunu ortaya koymaktad r. Diyarbak r’da bugüne kadar konu ile ilgili yap lm çal malar yetersizdir. Bu çal mada Diyarbak r-Bismil ekolojik ko ullar nda ikinci ürün silajl k m r olarak yeti tirilebilecek baz m r çe itlerinin tane ve silaj verimlerinin ve silaj kalitelerinin saptanarak üreticilerin taleplerini kar layacak m r çe itlerinin önerilmesi ve daha sonra yap lacak olan bilimsel çal malara yard mc olmas amaçlanmaktad r

Bu ara rma farkl firmalar taraf ndan tescil edilen silaj ve tane olarak ekilebilen 3 adet melez m r çe itlerinin (Pioneer 19-21, Syngenta Lucroso, KWS) Diyarbak r ilinde ikinci ürün olarak, tane ve silajl k adaptasyonu ile baz tar msal özelliklerinin belirlenmesi amaçlanm r. Böylece ikinci ürün olarak en uygun tane ve silajl k çe idin bilinmesi sayesinde, kesif ve kaba yem olarak hayvanc n geli mesine katk da bulunulmu olacakt r. Ayr ca bölgedeki ikinci ürün silajl k m r üreticilerinin sosyo-ekonomik olarak kalk nmas na ve bölgenin tar msal üretim hacminin artmas na katk sa lamas öngörülmektedir.

(16)

Muhammed smail AKYILDIZ 1. G

(17)

2. KAYNAK ÖZETLER

Öz ve Kapar (2005), Karadeniz Bölgesi ekolojik ko ullar na uyum sa layabilen, yüksek verimli yeni çe itler geli tirmek amac yla yürütülen çal mada; bölge için uygun olan orta erkenci materyallerden olu turulan tek melez m rlardan yakla k 1000-1350 kg/da tane verimi al p ayn melezlerin Marmara Bölgesi’nde dekardan 1500 kg’a yakla an tane verimi verdiklerini saptam lard r.

Cengiz (2006), 2004 y nda baz melez m r çe itlerinde geneti in verimlilik üzerindeki etkisinin belirlenmesi amac yla gerçekle tirilen çal mada; bitki ba na s rada tane say de erini 22,7-51 adet olarak bildirmi tir.

Vartanl (2006), 2005 y nda Ankara’da 12 hibrit m r türüyle bu türlerin verim ve kalite özelliklerinin saptanmas amac yla gerçekle tirilen çal mada; koçan kal nl klar 53-57.9 mm, koçanda s ra say lar 13.8-18.9 adet, tozlanma gün say lar 59-67 gün, tane verimleri 1577-1903 kg/da, ham protein oranlar % 6.21-8.65 olarak bildirmi tir.

Bulut ve ark. (2008), Erzurum artlar nda iki y ll k çal ma sonucunda çe itlerin ortalamalar s ras yla; tepe püskülü 79.8 - 82.4 gün, koçan püskülü 84.7 - 86.3 gün, bitki ba na yaprak say 11.3 - 11.8 adet, bitki ba na koçan say 1.2 - 1.2 adet, bitki boyu 219.7 - 214.3 cm, has l verimi 6103.5 ve 6550.0 kg/da, has l verimi içerisindeki sap, yaprak ve koçan oranlar % 40.8, 21.5, 37.8 ve % 41.9, 22.4, 35.8, kuru madde oran % 27.4 ve 27.1, kuru madde verimi 1376.3 ve 1774.4 kg/da, ham protein oran % 5.4 ve 5.6, ham protein verimi ise 90.5 ve 99.6 kg/da olarak bulmu lard r.

Geren ve Kavut (2009), 2006 ve 2007 y llar nda zmir’de ikinci ürün olarak baz r ve sorgum türlerinin silaj verimi ve kalitesinin kar la lmas amac yla gerçekle tirilen ara rmada; Bitki boyu 137.6-344 cm, Yaprak oran %15.1-32.6, Has l Verimi 2134-9550 kg/da, Kuru Madde (KM) Verimi 614-2676 kg/da, Silaj pH’ 3.80-5.17, Ham Protein (HP) Verimi 60-251 kg/da, Laktik Asit Oran %0.67-2.35 olarak bildirmi lerdir.

Koca ve ark. (2010), 2005, 2006 ve 2007 y llar nda Ayd n’da birinci ve ikinci ürün olarak gerçekle tirilen deneme sonucunda; generatif dönemde m n birinci üründe ikinci üründen daha k sa sürede vejetasyon periyodunu tamamlad ve BDG de erleri ve iklim verileri do rultusunda bitkinin büyüme ve geli me dönemlerine

(18)

cakl n do rudan etkili oldu unu ayr ca tane verimi, verim ö eleri, tar msal ve kalite özelliklerinin tamam nda birinci ürün ortalamas ikinci üründen yüksek oldu unu, ürünler aras nda tane verimi, koçanda tane say ve tanede ya oran de erlerinde farkl klar n belirgin oldu unu tespit etmi lerdir.

Ayd n (2011), Tokat artlar nda 2009 y nda baz at di i melez m r türlerinin verim unsurlar n saptanmas amac yla 15 m r türüyle yürütülen ara rmada; bitki boylar 217.7-280.3 cm, ilk koçan yüksekli i 101.7138 cm, tepe püskülü ç karma süreleri 66-73 gün, koçan püskülü ç karma süreleri 68-75 gün, koçan say lar 0.97-1.04 adet, koçan uzunluklar 20.9-23.2 cm, bintane a rl 292-388.3 gr, tane verimleri 1244-1849 kg/da oldu unu bildirmi lerdir.

Cengiz ve ark. (2011), Sakarya ko ullar nda 2009 y nda silajl k m r slah nda kullan lmas amac yla kendine döllenmi m r hatlar yla yürütülen çal mada bitki boylar n 168-279 cm, ye il ot verimlerinin 3090-6177 kg/da, protein de erlerinin % 8.3-10.7, ADF de erlerinin % 41.7-47.9, NDF de erlerinin % 31.3-45.9 olarak elde ettiklerini ifade etmi lerdir.

Öner ve ark. (2011), Samsun artlar nda 2010 y nda baz silajl k m r türlerinde verim ve kalite özelliklerinin saptanmas amac yla 7 m r türüyle yürüttükleri ara rmada bitki boylar 301-330 cm, ye il ot verimlerini 6075-7391 kg/da, % 50 çiçeklenme gün say lar 58-65 gün, yaprak/sap oranlar % 26-43, koçan bitki

oranlar % 33-41, ADF oranlar % 31-41, ADP oranlar % 0.150.29, NDF

oranlar % 49-60 olarak elde ettiklerini bildirmi lerdir.

Moralar (2011), Tekirda ko ullar nda 2009 y nda baz silajl k m r türlerinin vejetasyon süresinin saptanmas ve verim yönünden incelenmesi amac yla 6 farkl silajl k m r türüyle gerçekle tirdi i çal mada bitki boylar 193.3-230 cm, yaprak say lar 15.33-17.33 adet, yaprak a rl klar 60-118.33 gr, yaprak/sap oranlar % 38.68, sap çaplar 30.3-32.6 mm, sap a rl klar 181.66-203.33 gr, koçan yüksekli ini 85-126.6 cm, bitki ba na koçan say 1, silaj verimlerini 3060-3735 kg/da olarak elde etti ini ifade etmi tir.

Tezel ve ark. (2012), Konya ekolojik ko ullar nda Ülkesel M r Entegre Ürün

Yönetimi Projesi kapsam nda geli tirilen tek melez m r genotiplerinin

performanslar n de erlendirildi i ara rma sonucunda tek melez m r genotiplerinin 2. KAYNAK ÖZETLER

(19)

bitki boylar 225- 292 cm ve tane verimlerini ise 660–1618 kg/da aras nda de ti ini tespit etmi lerdir.

Demiray (2013), Bingöl artlar nda bölgeye uygun tanelik m r üretimi amac yla 12 farkl türle gerçekle tirilen çal mada; bitki boylar 252.3-299.5 cm, sap çaplar 24.8-28.3 mm, ilk koçan yüksekli ini 81.25-107.38 cm, tepe püskülü ç karma sürelerini 61.5-67.8 gün, koçan boylar 17.33-21.15 cm, koçan çaplar 48.9-48.3 mm, bin tane a rl 324.26-397.36 g, tane verimini 939-1797 kg/da olarak saptand belirtmi tir.

Co kun ve ark. (2014), at di i m r çe itlerinin Harran ovas ikinci ürün ko ullar nda performanslar incelemek amac yla 2008 ve 2009 y llar nda Harran ovas nda yürütülen çal mada; Tane verimi 2008 y nda 1173.75 ile 1429.00 kg/da, 2009 y nda 797.25 ile 1107.00 kg/da aras nda de mi im gösterdi i tespit edilmi tir.

Kabakç (2014), I r ilinde silaj amac yla yeti tirilebilecek m r çe itlerini belirlemek amac yla 2013 y vejetasyon döneminde gerçekle tirdi i ara rma sonuçlar na göre; bitki boyu de erini 256.0-319.0 cm, sap oran %38.8-57.6, koçan oran %24.6-38.3, yaprak oran %15.7-27.2, ye il ot verimini 4673.7-8753.7 kg/da, kuru ot oran %24.1-30.0, kuru ot veriminin dekarda 1249.9-2570.2 kg, ham protein oran %5.2-7.0 ve ham protein verimini 83.8-169.2 kg/da aras nda de im gösterdi ini bildirmi tir.

Han (2016), 2015 y nda Giresun ekolojik artlar nda baz m r türlerinin tane verimleri, silaj ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amac yla yürüttü ü çal mada; bitki boyunu 286.7-315.6 cm, yaprak say 13.6-14.4 adet, yaprak a rl 188.6-268.6 g, yaprak/sap oran % 36.8-47.4, sap çap 22.3-26.4 mm, sap a rl 489.3-572.6 g, ye il ot verimini 7270-8441 kg/da, ilk koçan yüksekli ini 110-153.3 cm, koçan püskülü karma süresini 66.6-70.3 gün, tepe püskülü ç karma süresini 63.6-68.3 gün, ham protein oran % 6.5-8.19, ADF (Asit Deterjan Lif) % 30.46-35.53, NDF (Nötral Deterjan Lif) % 53.79-61.77, ADP % 0.02-020, bitki ba na koçan say 1 adet, koçan/ bitki oran % 27.4-35 olarak saptad bildirmi tir.

Budakl Çarp (2016), Bursa ekolojik ko ullar nda ikinci ürün yeti tirme sezonunda yürütülen çal mada sonucunda; en yüksek kuru ot verimini (1930.0 kg/da),

(20)

ham protein oran (%7.61), ham protein verimini (147.45 kg/da) ve en dü ük NDF içeri ini (%50.52) Sincero çe idinden elde etti ini ifade etmi tir.

Seydo lu ve Saruhan (2017), Diyarbak r ko ullar na uygun ikinci ürün silajl k olarak yeti tirilecek baz silajl k m r çe itlerinde farkl ekim zamanlar n verim ve verim unsurlar na etkisinin belirlenmesi amac yla yürüttükleri çal madan elde edilen iki y ll k ortalama sonuçlar na göre; bitki boylar n 248.8- 291.6 cm, bitki sap çap n 20.1-28.4 mm, bitkide yaprak oran n %16.0-22.7, bitkide sap oran n %46.6-58.4, bitkide koçan oran n %25.0-30.9, ye il ot veriminin 6000.5-10372.8 kg/da, kuru ot veriminin 1656.9-2556.9 kg/da aras nda de im gösterdi ini ifade etmi lerdir.

Özata ve Kapar (2017), Baz tek melez çe it adaylar n silajl k verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amac yla 2013 ve 2014 y llar nda yürüttükleri çal mada; denemenin ilk y nda ya ot verimlerini 3.512– 6.128 kg/da, ikinci y nda 3.241–7.164 kg/da aras nda, kuru ot verimlerini birinci y l 1.460– 2.528 kg/da, ikinci y l 1.083– 2.607 kg/da aras nda, ADF (%), NDF (%) ve ham protein oran (%), s ras yla, birinci l ortalama %32.5, %51.6 ve %6.08 ikinci y l %30.2, %52.0 ve %6.08 olarak bulduklar bildirmi lerdir.

Ba aran ve ark. (2017), baz silajl k m r çe itlerinin silaj ve tane özelliklerinin belirlenmesi amac yla 2013 ve 2014 y llar nda gerçekle tirdikleri çal mada, birle tirilmi y llara göre; silaj örneklerinde kuru madde, ADF ve NDF oranlar n

ras yla % 28.36 - 34.58, % 31.30 - 37.47 ve % 50.53 - 60.40 aras nda de im göterdi ini ve silajda en yüksek ham protein oran n % 9.09 -% 11.36 olarak tespit edildi ini bildirmi lerdir.

Kökten ve ark. (2017), 6 çevrede (2 y l ve 3 lokasyon) yeti tirdikleri 25 adet silajl k m r çe idinin çe it x özellik ili kileri ile özellikler aras ili kileri belirlemek amac yla yürüttükleri çal mada; hangi çe idin hangi özellik yönünden en iyi oldu unu belirlemek amac yla olu turduklar biplot grafi inde 9, 13, 7, 2, 18 ve 14 nolu çe itler kö egen çe itler olup bu çe itler içerisinde 18 nolu çe it en yüksek kuru ot verimi, en yüksek ham protein verimi ve en yüksek ham protein oran sahip oldu unu saptam ve kö egen olan çe itlerden 14 nolu çe idin ise ADF, NDF, KMT, NYD ve SKM yönünden en iyi çe it oldu u tespit ettiklerini bildirmi lerdir.

(21)

Acar ve ark. (2017), Kahramanmara ekolojik ko ullar na uygun ve yüksek verimli tane m r çe itlerinin belirlenmesi amac yla, 2015– 2016 y llar nda iki y l süreyle yürüttükleri çal mada; tane verimi bak ndan genotip ortalamalar aras ndaki farkl klar önemli bulunmu ve iki y ll k sonuçlara göre s ras yla P.31G98 (1406 kg/da), ADA13.7 (1403 kg/da), ADA13.29 (1384 kg/da), P.31A34 (1374 kg/da), DKC6589 (1360 kg/da) en yüksek tane verimlerine sahip oldu unu bildirmi lerdir.

(22)

(23)

3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal

Çal mam zda materyal olarak Pioneer 1921, KWS ve Syngenta Lucroso olmak üzere üç farkl tescilli silajl k m r çe idi kullan lm r. Çe itlere ait bilgiler a da özetlenmi tir.

PIONEER 19-21

Erken ekim ve uygun bak m ko ullar nda oldukça yüksek verim kapasitesine sahiptir. Hektolitre a rl çok yüksektir. Parlak, cams , portakal renkli tane yap ile yüksek kalitede ürün olu turur. Yüksek mukavemete sahip sap ve kök sitemi sayesinde yatmaya dayan kl r. Ye il kalma özelli i çok yüksektir. Tane koçan çürüklü üne neden olan etmenlere kar yüksek toleransl oldu undan temiz ve sa kl taneler olu turur. Çukurova bölgesinde 2. ürün olarak ekilmesi tavsiye edilmemektedir.

KWS

FAO 700 olum grubunda, silajl k olarak yeti tirilebilecek bir çe ittir. Silajl k performans çok yüksektir. Uzun, güçlü gövde ve iri koçan yap na sahiptir.

Toprak seçicili i yoktur. S cakl k stresine dayan yüksektir. S ra üzeri ekim kl 16 cm olarak tavsiye edilir.

SYNGENTA LUCROSO

Tek melezdir. 125 Günlük bir m r çe ididir. Syngenta Lucroso geni adaptasyon kabiliyetine sahiptir. Ekim dönemleri dikkate al nd nda tüm Türkiye için silaj ve tanelik ekime uygundur. Ç kabiliyeti çok yüksektir. Güçlü kök ve gövde yap ile yatmaya kar dayan kl r. Ekim s kl ko ullara ba olarak 8.000-8.300 bitki / dekard r. Mükemmel bitki yap ile hasada kadar ye il kalma özelli iyle benzersizdir. Özgül a rl ve tane kalitesi çok yüksektir. Hafif-orta bünyeli ve derin profilli topraklarda maksimum performansa ula r. Ana ürün, geç ana ürün m r tar için uygundur.

3.1.1. Ara rma Yeri ve Y

Bu ara rma Diyarbak r ili Bismil ilçesi Üçtepe köyü çiftçi ko ullar nda 2017 yeti tirme sezonunda yürütülmü tür.

(24)

3.1.2. Ara rma Alan n klim Özellikleri

Mevcut çal man n yürütüldü ü ara rma alan na ait iklim verileri çizelge 3.1.'de verilmi tir. Çizelge 3.1. Diyarbak r li 2017 y iklim verileri

Ya (mm) Min.S cakl k (oC) Max.S cakl k (oC) Nispi Nem (%)

Aylar 2017 Y Uzun llar 2017 Uzun llar 2017 Uzun llar 2017 Uzun llar Haziran 2.6 7.9 16.9 16.5 33.6 33.7 30.7 31.0 Temmuz 0.00 0.5 22.0 21.6 40.7 38.4 18.7 27.0 ustos 0.00 0.4 20.1 21.0 39.9 38.1 22.9 28.0 Eylül 0.00 4.1 16.6 15.9 36.4 33.2 22.1 32.0 Ekim 22.6 34.7 9.7 10 24.8 25.2 35.8 48.0 Kas m 21.2 54.1 4.3 4.1 16.4 16.3 67.2 67.0 TOPLAM 46.4 101.7

Çizelge 3.1.’de verilen iklim verileri tablosuna göre Diyarbak r ili 2017 y uzun llara göre daha s cak, daha az ya ve daha az nemli geçirmi tir.

3.1.3. Ara rma Alan n Toprak Özellikleri

Çizelge 3.2.’de ara rma alan na ait elde edilen toprak analiz verileri sunulmu tur.

Çizelge 3.2. Toprak analiz sonuçlar

Örne in al nd yer da/parsel no: Derinlik (cm) Ph Kireç (%) Toplam tuz (%) Hidrolik letkenlik (cm/sa)/ort TK (%) SN (%) Kul. Su Kap. (%)

Kum Kil Silt Bünye

165/1 0-30 7.9 12.4 0.03 2.1 24.1 11.7 12.4 39.8 26.4 33.5 nl TK: Tarla kapasitesi SN: Solma noktas

Ara rman n yürütüldü ü alan farkl noktalar ndan toprak örnekleri 0-30 cm derinlikten al p kar lm r. Elde edilen temsili numunenin analizi Diyarbak r l

da Tar m ve Hayvanc k Müdürlü ü Toprak Analiz Laboratuar nda yap lm r.

Çizelgeye bak ld nda, ara rma alan na ait toprak yap n killi, kumlu ve nl (kil oran %26,4, kum oran %39,8 ve silt oran %33,5) oldu u görülmektedir. 3. MATERYAL VE METOT

(25)

Sezen (1995) ve Karaman (2012) taraf ndan bildirilen s r de erler esas al narak yap lan de erlendirme sonucunda; pH de erinin hafif alkali (7,9), kireç oran n %12,4, %0,03 toplam tuz içeri iyle hafif tuzlu, hidrolik su iletkenli inin ortalama 2,1 cm/sa, tarla kapasitesinin %24,1, saturasyon oran n %11,7 ve kullan labilir su kapasitesinin %12,4 oldu u tespit edilmi tir.

3.2. Metot

Deneme alan n toprak haz rl , 2017 yeti tirme döneminde ana ürün bu day hasad ndan sonra diskaro ile sürülerek yap lm r. Sürüm i lemi tamamlan p tapanla tesviye yap ld ktan sonra 2 Temmuz 2017 tarihinde ekim gerçekle tirilmi tir. Dekara 12- 14 bin bitki gelecek ekilde tohum kullan lm r.

Deneme tesadüf bloklar nda faktoriyel deneme desenine göre 3 tekerrürlü olacak ekilde kurulmu tur. Denemede parsel boylar 20 m, s ra aras 65 cm, s ra üzeri mesafe 15 cm ve her parselde 6 s ra olacak ekilde ekim yap lm r.

Saf olarak dekara 15 kg azot (N) ve saf 10 kg fosfor hesab yla 20:20 kompoze gübre ve % 46’l k üre gübreleri kullan lm r. Gübre uygulamalar ekimle birlikte ve

tan sonraki ilk sulamadan hemen önce olacak ekilde iki kez uygulanm r.

Bitkiler 15-20 cm iken traktörle s ra aralar ot mücadelesi ve topra n havaland lmas amac yla bir kere çapalanm r. Yabanc otlar n kontrolü amac yla dar ve geni yaprakl otlara kar ilk sulamadan 20 gün sonra ilaçlama yap lm r. Deneme alan haftada bir ya murlama sulama yöntemi ile sulanm r. Toplam 10 kez sulama yap lm r. Bitkilerin hasad süt-hamur olum döneminde 07.10.2017 tarihinde toprak seviyesinden biçilmek suretiyle elle yap lm r.

Silaj yap ; bitkilerin hasad silaj makinesiyle gerçekle tirildikten sonra önceden

haz rlanan silo çukurlar na doldurulup i makinas yard yla s lmas

sa lanm r. S lan silajl k m n üzeri hava almayacak ekilde plastik bir örtüyle

(26)

3.3. ncelenen Özellikler

Ara rmada, incelenen özellikler a da verilmi tir.

3.3.1. Bitki Boyu (cm)

Her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin toprak yüzeyinden tepe püskülü ucuna kadar olan mesafe cm cinsinden ölçülmü ve ortalamas al narak hesaplanm r.

3.3.2. Bitki Sap Çap (mm)

Her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin sap kal nl klar koçan n olu tu u bo umun alt ndaki ilk bo umdan kumpasla ölçülmü ve mm olarak ortalamalar bulunmu tur.

3.3.3. Yaprak Say (adet)

Her parselden tesadüfi seçilen 5 bitki örne inde bütün yapraklar say lm ve ortalamalar al narak bulunmu tur.

3.3.4. Yaprak A rl (gr)

Parsellerden rastgele seçilen 5 bitkinin yapraklar ayr larak tart lm ve yaprak

rl ortalamalar al narak gr olarak bulunmu tur.

3.3.5. Yaprak / Sap Oran (%)

Her parselden tesadüfi seçilen 5 bitki örne inin yaprak ve sap a rl klar ayr ayr ölçülmü , oranlanarak ortalamalar al narak bulunmu tur.

3.3.6. Sap A rl (gr)

Her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin yapraklar ve koçanlar ayr lm sap gövdeleri tart larak ortalamalar bulunmu tur.

3.3.7. Ye il Ot Verimi (kg/da)

Parseller süt olum dönemi sonu ve hamur olum dönemi ba nda toprak yüzeyinden 8 – 10 cm yükseklikten biçilmi ve tart larak, ye il ot verimleri (kg/da) olarak hesaplanm r.

(27)

3.3.8. lk Koçan Yüksekli i (cm)

Her parselden rastgele seçilen 5 bitkide ilk koçanlar n ba land bo um ile toprak yüzeyi aras ndaki dikey mesafe cm cinsinden ölçülmü ve ortalamalar al narak bulunmu tur.

3.3.9. Tepe Püskülü Ç karma Süresi (gün)

ile parseldeki bitkilerin % 50'sinde koçan püskülünün görüldü ü tarih aras ndaki gün say , tepe püskülü ç karma süresi olarak al nm r.

3.3.10. Koçan Püskülü Ç karma Süresi (gün)

ile parseldeki bitkilerin % 50’sinde koçan püskülünün görüldü ü tarih aras ndaki gün say koçan püskülü ç karma süresi olarak al nm r.

3.3.11. Koçan Say (adet)

Her parselden seçilen 5 bitkide koçanlar n say adet olarak belirlenmi ve ortalamalar al nm r.

3.3.12. Koçan/Bitki Oran (%)

Çe itlere ait her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin koçanlar , sap ve yapraklar ayr larak tart lm ve tüm bitki a rl na oranlanarak hesaplanm r.

3.3.13. Koçan Uzunlu u (cm)

Her parselden rastgele seçilen 5 bitkiden hasat edilen koçanlar, koçan yapraklar al nd ktan sonra, koçan n dip k sm ndan en uç k sm na kadar cm olarak ölçülmü ve ortalamas hesaplanm r.

3.3.14. Koçan Çap (mm)

Her parselden rastgele seçilen 5 bitkiden hasat edilen koçanlar, koçan yapraklar al nd ktan sonra, orta k mlar ndan kumpas ile ölçülmü ve ortalamas al narak mm olarak belirlenmi tir.

3.3.15. Koçanda S ra Say (adet)

Hasat edilmi koçanlardan rastgele al nan 5 koçan n, her birindeki s ralar say lm ve ortalamas al narak kay t alt na al nm r.

(28)

3.3.16. S rada Tane Say (adet)

Hasat edilmi koçanlardan rastgele al nan 5 koçan n, her bir s ras ndaki taneler say lm ve adet olarak ortalamas kay t alt na al nm r.

3.3.17. 1000 Tane A rl (gr)

Parsellerden rastgele al nan 5 bitkinin tanelerinin kar lm numunelerinden dört ayr grupta yüzer tane say lm bunlar hassas terazide tart larak ortalamas al nm ve on ile çarp larak bin tane a rl belirlenmi tir. Elde edilen de erler % 14 nem esas na göre düzeltilmi tir.

3.3.18. Tane Verimi (kg/da)

Parsellerden rastgele elde edilen koçanlar belli bir süre aç k havada kurutulduktan sonra tanelenerek tart lm r. Tart lan tanelerde nem oran elektronik ölçme aleti ile belirlenmi tir. Elde edilen de erlerden % 14 nem esas na göre dekara tane verimleri bulunmu tur.

3.3.19. Ph Asitlik Derecesi, ADF, NDF, Ham Protein Oran (%)

ütülmü kuru ot örneklerinin NIRS cihaz yard ile analiz ettirilmesi sonucu elde edilmi tir. Analiz, Dicle Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Ara rma Merkezi’nde yap lm r.

3.4. statistikî Model ve De erlendirme Yöntemi

Elde edilen veriler, JUMP istatistik paket program (SAS program na ait bir yaz m) ile tesadüf bloklar nda üç tekerrürlü faktöriyel deneme desenine uygun olarak analizi yap lm r. Varyans analizi sonuçlar na göre istatistiksel olarak önemli ç kan faktör ortalamalar LSD testi ile kar la lm r.

(29)

4. BULGULAR VE TARTI MA 4.1. Bitki Boyu (cm)

Denemede incelenen m r çe itlerinin bitki boyu de erlerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.1.’de verilmi tir.

Çizelge 4.1. Bitki boyu özelli ine ait varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 5558.42 2779.21 10.44 * Tekerrür 2 561.30 280.65 1.05 Hata 4 1064.58 266.15 Toplam 8 7184.32 CV (%) 5.90

*: % 5 seviyesinde önemlidir, **: % 1 seviyesinde önemlidir.

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin bitki boylar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 5 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür. Denemede incelenen m r çe itlerinin bitki boyu de erlerine ait ortalama de erler çizelge 4.2.’de verilmi tir.

Çizelge 4.2. Bitki boyu (cm) ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Bitki Boyu

Pioneer 1921 293.5

Syngenta Lucroso 299.0

KWS 243.7

Ortalama 278.7

LSD 36.9*

Farkl harflerle gösterilen de erler aras nda istatistiki olarak önemli farkl klar vard r.

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde bitki boyu de erlerinin 243.7 cm ile 299.0 cm aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 278.7 oldu u görülmü tür.

(30)

Geren ve Kavut (2009) Bitki boylar 137.6-344 cm, Ayd n (2011), bitki boylar 217.7-280.3 cm, Öner ve ark. (2011), bitki boylar 301-330 cm, Moralar (2011), bitki boylar 193.3-230 cm, Han (2016), bitki boylar 286.7-315.6 cm, olarak ifade etmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz bitki boyu de erlerinin, Öner ve ark. (2011)’in elde ettikleri de erlerden dü ük, öteki ara rmac lar n elde ettikleri de erlerle benzerlik gösterdi i görülmü tür. Bitki boyunun farkl olmas , kullan lan çe itlere, çe it say na, çevre faktörlerine, ekim zaman na ve tar msal uygulamalara göre de ebilmektedir.

4.2. Bitki Sap Çap (cm)

Denemede incelenen m r çe itlerinin sap çap varyans analiz verileri çizelge 4.3.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.3. Bitki sap çap özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 0.08 0.04 6.7273* Tekerrür 2 0.22 0.14 18.7273 Hata 4 0.02 0.006 Toplam 8 0.33 CV (%) 3.400

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin bitki sap çaplar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 5 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür.

Denemede incelenen m r çe itlerinin sap çap na ait ortalama de erler çizelge 4.4.’da verilmi tir.

(31)

Çizelge 4.4. Bitki sap çap (cm) ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Sap Çap

Pioneer 1921 2.27 AB

Syngenta Lucroso 2.40 AB

KWS 2.17 B

Ortalama 2.28

LSD 0.180*

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, bitki sap çap de erlerinin 2.17cm ile 2.40 cm aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 2.28 cm oldu u görülmü tür.

Moralar (2011), sap çaplar 3.3-3.6 cm, Demiray (2013), sap çaplar 2.4-2.8 cm, Han (2016), sap çaplar 2.2-2.6 cm, Seydo lu ve Saruhan (2017), bitki sap çaplar 2.1-2.8 cm olarak elde etmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz bitki sap çap de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malardan elde edilen bitki sap çap de erleriyle uyum içerisinde oldu u sadece Moralar (2011)’in bulgular ndan dü ük oldu u tespit edilmi tir. Bu farkl n nedenlerinin kullan lan çe itlere, çe it say lar na, tar msal uygulamalara ve yeti tirme amac na ba oldu u söylenebilir.

4.3. Yaprak Say (adet)

Denemede incelenen m r çe itlerinin yaprak say de erlerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.5.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.5. Bitkide yaprak say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar Varyasyon Kayna Serbestlik

Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 0.02 0.01 0.0588 ÖD Tekerrür 2 0.02 0.01 0.0588 Hata 4 0.9 0.22 Toplam 8 0.96 CV (%) 4.300

(32)

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin yaprak say na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r.

Denemede incelenen m r çe itlerinin yaprak say de erlerine ait ortalama de erler çizelge 4.6.’de verilmi tir.

Çizelge 4.6. Bitkide yaprak say (adet) ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Yaprak Say

Pioneer 1921 11.13

KWS 11.00

Ortalama 11.07

LSD 1.080

Çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde yaprak say de erlerinin 11.00 ile 11.13 aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 11.07 oldu u görülmü tür.

Moralar (2011), yaprak say lar 15.33-17.33 adet, Han (2016), yaprak say lar n 13.6-14.4 adet, olarak elde ettiklerini belirtmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz bitki yaprak say de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malar sonucunda elde edilen de erlerden dü ük oldu u sonucuna var lm r. Bu farl n nedeninin kullan lan çe itlerin farkl ndan, iklim ve çevre ko ullar ndan, yeti tirme amac ndan kaynakland öngörülmektedir.

4.4. Yaprak A rl (g)

Denemede incelenen m r çe itlerinin yaprak a rl klar na ait varyans analiz sonuçlar çizelge 4.7.’de verilmi tir.

(33)

Çizelge 4.7. Bitki yaprak a rl özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar Varyasyon Kayna Serbestlik

Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 311.74 155.87 1.209 ÖD Tekerrür 2 2766.24 1383.12 10.7282 Hata 4 515.6978 128.92 Toplam 8 3593.696 CV (%) 9.60

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin bitki yaprak a rl klar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r. Denemede incelenen m r çe itlerinin yaprak a rl klar na ait ortalama de erler çizelge 4.8.’de verilmi tir.

Çizelge 4.8. Bitki yaprak a rl (g) ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Yaprak A rl Pioneer 1921 126.57 Syngenta Lucroso 116.80 KWS 112.50 Ortalama 118.62 LSD 25.74

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, yaprak rl de erlerinin 112.50 g ile 126.57 g aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 118.62 g oldu u görülmü tür.

Moralar (2011), yaprak a rl klar 60-118.33 gr, Han (2016), yaprak rl klar 188.6-268.6 gr olarak elde etmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz bitki yaprak a rl de erleri Moralar (2011)’in bulgular yla benzerlik gösterirken Han (2016)’ n bulgular ndan dü ük oldu u gözlemlenmi tir. Bitki yaprak a rl klar n farkl olmas , kullan lan çe itlere, çe it say na, çevre faktörlerine ve uygulamalara göre de ebilmektedir.

(34)

4.5. Bitki Yaprak / Sap Oran (%)

Denemede incelenen m r çe itlerinin yaprak/sap oran de erlerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.9.’da sunulmu tur.

Çizelge 4.9. Bitki yaprak /sap oran özelli ine ait varyans analiz verileri

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 0.002 0.001 0.67 ÖD Tekerrür 2 0.0006 0.0003 0.15 Hata 4 0.008 0.002 Toplam 8 0.011 CV (%) 10.00

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin bitki yaprak / sap oranlar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r.

Denemede incelenen m r çe itlerinin yaprak/sap oranlar na ait ortalama de erler çizelge 4.10.’da verilmi tir.

Çizelge 4.10. Bitki yaprak / sap oran (%) ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Yaprak /Sap oran

Pioneer 1921 45.7

KWS 46.3

Ortalama 44.8

LSD 0.103

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, yaprak/sap oran de erlerinin %42.3 ile % 46.3 aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n %44.8 oldu u görülmü tür.

Han (2016), yaprak/sap oran de erlerini % 36.8- 47.4 olarak saptad ve yaprak/sap oran yönünden bizim bulgular zla benzerlik gösterdi i saptanm r. Fakat bulgular z Öner ve ark. (2011), % 26-43; Moralar, (2011), % 38.66-66.0; ara rma sonuçlar n gerisinde kald görülmektedir.

(35)

Bu farkl n nedenleri, önceki ara rmalara göre çe it, yeti tirme tekni i, ara rma yerinin iklim ve toprak özellikleri, hasat dönemindeki farkl klar, ekim

kl , yeti tirme amac gibi sebeplerle de iklik göstermi olabilece i

dü ünülmektedir.

4.6. Sap A rl (g)

Denemede incelenen m r çe itlerinin sap a rl de erlerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.11.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.11. Bitki sap a rl özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 3736.027 1868 1.0989 ÖD Tekerrür 2 20554.58 10277.3 6.0459 Hata 4 6799.533 1699.9 Toplam 8 31090.14 CV (%) 15.50

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin bitki sap a rl klar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r.

Denemede incelenen m r çe itlerinin sap a rl klar na ait ortalama de erler çizelge 4.12.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.12. Bitki sap a rl ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar Çe it Ad Sap A rl Pioneer 1921 284.20 Syngenta Lucroso 278.13 KWS 238.27 Ortalama 266.87 LSD 93.47

(36)

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, sap rl de erlerinin 238.27 g ile 284.20 g aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 266.87 g oldu u görülmü tür.

Han (2016), sap a rl ortalamalar n 489.3-572.6 g, Moralar, (2011), 181.66-203.33 g aras nda de ti ini ifade etmi lerdir. Ara rmac lar n bulgular bizim ara rma bulgular zla benzerlik göstermedi i bu farkl klar n kullan lan çe itlerin genetik özelli i ve uygulanan agronomik i lemlerin farkl ndan kaynakland dü ünülmektedir.

4.7. Ye il Ot Verimi (kg/da)

Denemede incelenen m r çe itlerinin ye il ot verimi de erlerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.13.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.13. Bitki ye il ot verimi özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 262688.90 131344 28.9022** Tekerrür 2 9955.56 4978 1.0954 Hata 4 18177.78 4544 Toplam 8 290822.20 CV (%) 1.70

*: % 5 seviyesinde önemlidir, **: % 1 seviyesinde önemlidir

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin ye il ot verimlerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak % 1 düzeyinde önemli farkl klar bulunmu tur. Denemede incelenen m r çe itlerinin ye il ot verimlerine ait ortalama de erler çizelge 4.14.’de sunulmu tur.

(37)

Çizelge 4.14. Bitki ye il ot verimi ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar Çe it Ad Ye il Ot Verimi Pioneer 1921 4063.33 A Syngenta Lucroso 4213.33 A KWS 3800.00 B Ortalama 4025.56 LSD 152.82**

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, ye il ot verimi de erlerinin 3800 kg/da ile 4213.33 kg/da aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 4025.56 kg/da oldu u görülmektedir.

Cengiz ve ark. (2011), ye il ot verimlerini 3090-6177 kg/da, Öner ve ark. (2011), 6075-7391 kg/da, Moralar (2011), 3060-3735 kg/da, Kabakç (2014), 4673.7-8753.7 kg/da, Seydo lu ve ark, (2017), 6000.5-10372.8, Özata ve Kapar (2017), 3512–6128 kg/da olarak elde ettiklerini belirtmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz ye il ot verimi de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malar neticesinde elde edilen de erlerden dü ük oldu u görülmü tür. Bu farkl n nedeninin kullan lan çe it farkl ndan ve çevre ko ullar ndan ve uygulamalardan kaynakland öngörülmektedir.

4.8. lk Koçan Yüksekli i (cm)

Denemede incelenen m r çe itlerinin ilk koçan yüksekliklerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.15.’de sunulmu tur.

(38)

Çizelge 4.15. lk koçan yüksekli ine ait varyans analiz sonuçlar Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 296.54 148.27 1.54 ÖD Tekerrür 2 24.72 12.36 0.12 Hata 4 382.90 95.725 Toplam 8 704.16 CV (%) 9.8

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin ilk koçan yüksekliklerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r.

Denemede incelenen m r çe itlerinin ilk koçan yüksekliklerine ait ortalama de erler çizelge 4.16.’da verilmi tir.

Çizelge 4.16. lk koçan yüksekli i ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad lk Koçan Yüksekli i

Pioneer 1921 104.87

KWS 91.57

Ortalama 95.53

LSD 22.2

Farkl harflerle gösterilen de erler aras nda istatistiki olarak önemli farkl klar vard r

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, ilk koçan yüksekli i de erlerinin 91.56 cm ile 104.86 cm aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 95.53 cm oldu u görülmü tür.

Öner ve ark. (2011), koçan yüksekli i de erlerini 92-135 cm, Kabakç (2014), 119.7-177.7 cm, Han (2016), 110-153.3 cm olarak saptam lard r.

Yürüttü ümüz çal mada elde etti imiz verilerin; Öner ve ark. (2011), elde etmi olduklar sonuçlarla benzerlik gösterdi i görülmektedir. Öteki ara rmac lar n ortaya

(39)

koymu olduklar sonuçlara göre farkl k göstermesinin nedeninin; çe it farkl , yeti tirme tekni i, ara rma yerinin iklim ve toprak özellikleri gibi durumlardan kaynakland söylenebilir.

4.9. Tepe Püskülü Ç karma Süresi (gün)

Denemede incelenen m r çe itlerinin tepe püskülü ç karma sürelerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.17.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.17. Tepe püskülü ç karma süresi özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 506.89 253.44 120.05** Tekerrür 2 0.22 0.11 0.0526 Hata 4 8.44 2.11 Toplam 8 515.55 CV (%) 2

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin tepe püskülü ç karma sürelerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 1 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür.

Denemede incelenen m r çe itlerinin tepe püskülü ç karma sürelerine ait ortalama de erler çizelge 4.18.’de verilmi tir.

Çizelge 4.18. Tepe püskülü ç karma süresi ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Tepe Püskülü Ç karma Süresi

Pioneer 1921 73.0 B

Syngenta Lucroso 62.7 C

KWS 81.0 A

Ortalama 72.2

LSD 3.3**

(40)

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, tepe püskülü ç karma süresi de erlerinin 62.7 gün ile 81.0 gün aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 72.2 gün oldu u görülmü tür.

Ayd n (2011), tepe püskülü ç karma sürelerinin 66-73 gün, Kabakç (2014), 64.7-76.7 gün, Han (2016), 63.6-68.3 gün, Özata ve Kapar (2017), 67.7-71.3 gün aras nda de ti ini ifade etmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucu elde etmi oldu umuz bulgular yukar da bahsi geçen ara rmac lar n çal malar nihayetinde elde ettikleri verilerle benzerlik göstermektedir.

4.10. Koçan püskülü Ç karma Süresi (gün)

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan püskülü ç karma sürelerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.19.’da sunulmu tur.

Çizelge 4.19. Koçan püskülü ç karma süresi özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 600.22 300.11 2701** Tekerrür 2 38.88 19.44 175 Hata 4 0.44 0.11 Toplam 8 639.55 CV (%) 0.3

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçan püskülü ç karma sürelerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 1 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür.

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan püskülü ç karma sürelerine ait ortalama de erler çizelge 4.20.’de verilmi tir.

(41)

Çizelge 4.20. Koçan püskülü ç karma süresi ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Koçan Püskülü Ç karma Süresi

Pioneer 1921 101.0 B

Syngenta Lucroso 90.7 C

KWS 110.7 A

Ortalama 100.8

LSD 0.76**

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, koçan püskülü ç karma süresi de erlerinin 90.7 gün ile 110.7 gün ile aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 100.8 gün oldu u görülmektedir.

Ayd n (2011), koçan püskülü ç karma süresini 68-75 gün, Kabakç (2014), 65.7-75.7 gün, Han (2016), 66.6-70.3 gün olarak elde ettiklerini ifade etmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucu elde etmi oldu umuz bulgular n yukar da bahsi geçen ara rmac lar n çal malar nihayetinde elde ettikleri verilerden yüksek oldu u görülmektedir. Bu farkl n nedeninin kullan lan çe it farkl ndan, iklim ve çevre ko ullar ndan ve agronomik uygulamalardan kaynakland öngörülmektedir.

4.11. Koçan Say (adet)

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan say lar na ait varyans analiz verileri çizelge 4.21.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.21. Koçan say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar Varyasyon Kayna Serbestlik

Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 5.05 2.52 6.5** Tekerrür 2 1.05 0.52 3.5 Hata 4 2.11 0.52 Toplam 8 8.22 CV (%) 30.00

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçan say lar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 5 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür.

(42)

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan say lar na ait ortalama de erler çizelge 4.22.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.22. Koçan say ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Koçan Say

Pioneer 1921 0.50 B

Syngenta Lucroso 1.00 A

KWS 0.75 AB

Ortalama 0.75

LSD 1.85

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, koçan say de erlerinin 0.50 adet ile 1.00 adet aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 0.75 adet oldu u görülmü tür.

Moralar (2011), bitki ba na koçan say 1 adet, Ayd n (2011), 0.97-1.04 adet, Han (2016), 1 adet olarak elde ettiklerini ifade etmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucu elde etmi oldu umuz bulgular n yukar da bahsi geçen ara rmac lar n çal malar nihayetinde elde ettikleri verilerden dü ük oldu u görülmektedir. Bu farkl n nedeninin kullan lan çe it farkl ndan, çe it say ndan, iklim ve çevre ko ullar ndan ve tar msal uygulamalardan kaynakland öngörülmektedir.

4.12. Koçan / Bitki Oran (%)

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan/bitki oranlar na ait varyans analiz verileri çizelge 4.23.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.23. Koçan / bitki oran özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

*: % 5 seviyesinde önemlidir, **: % 1 seviyesinde önemlidir 4. BULGULAR VE TARTI MA

(43)

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçan / bitki oran na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r.

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan/bitki oranlar na ait ortalama de erler çizelge 4.24.’de verilmi tir.

Çizelge 4.24. Koçan / bitki oran ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Koçan / Bitki Oran

Pioneer 1921 21

Syngenta Lucroso 38

KWS 24

Ortalama 28

LSD 33

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, koçan/bitki oran de erlerinin % 21 ile % 38 aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n %28 oldu u görülmü tür.

Öner ve ark. (2011), koçan oranlar % 33-41, Kabakç (2014), % 24.6-38.3, Han (2016), % 27.4-35.0 olarak elde ettiklerini ifade etmi lerdir.

Yürüttü ümüz ara rma sonucu elde etti imiz bulgular n yukar da bahsi geçen ara rmac lar n elde ettikleri sonuçlarla benzerlik gösterdi i gözlemlenmi tir.

4.13. Koçan Uzunlu u (cm)

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan uzunluklar na ait varyans analiz verileri çizelge 4.25.’da sunulmu tur.

(44)

Çizelge 4.25. Bitki koçan boylar özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçan uzunluklar na ili kin çe it ve tekerrürler aras nda istatistiki olarak önemli bir farkl k bulunmam r.

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan uzunluklar na ait ortalama de erler çizelge 4.26.’da sunulmu tur.

Çizelge 4.26. Bitki koçan boylar ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Koçan Uzunlu u

Pioneer 1921 12.37

KWS 12.80

Ortalama 13.87

LSD 14.12

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, koçan uzunlu u de erlerinin 12.37 cm ile 16.43 cm aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 13.87 cm oldu u görülmü tür.

Ayd n (2011), koçan uzunluklar 20-23.2 cm, Demiray (2013), 17.33-21.15 cm, Han (2016), 19.8-23 cm olarak elde ettiklerini bildirmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz bitki koçan uzunlu u de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malar sonucunda elde edilen bulgulardan dü ük oldu u gözlemlenmi tir. Bitki koçan uzunluklar n farkl olmas ; kullan lan çe itlere, iklim ve çevre faktörlerine, yeti tirme amac na ve uygulamalara göre de ebilmektedir. 4. BULGULAR VE TARTI MA

(45)

4.14. Koçan Çap (cm)

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan çaplar na ait varyans analiz verileri çizelge 4.27.’de sunulmu tur.

Çizelge 4.27. Bitki koçan çaplar özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçan çap de erlerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 5 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür. Denemede incelenen m r çe itlerinin koçan çaplar na ait ortalama de erler çizelge 4.28.’de verilmi tir.

Çizelge 4.28. Bitki koçan çaplar ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Koçan Çap

Pioneer 1921 4.05

KWS 2.43

Ortalama 3.66

LSD 0.35**

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde koçan çap de erlerinin 2.43 cm ile 4.50 cm aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 3.66 cm oldu u görülmü tür.

(46)

Vartanl (2006), koçan çaplar 5.3-5.7 cm, Demiray (2013), 4.8-5.8 cm, Han (2016), 4.5-4.8 cm aras nda de ti ini belirtmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz bitki koçan çap de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malar sonucunda elde edilen bulgulardan dü ük oldu u gözlemlenmi tir. Bitki koçan çaplar n farkl olmas ; kullan lan çe itlere, çe it say na, iklim ve çevre faktörlerine, yeti tirme amac na ve uygulamalara göre de ebilmektedir

4.15. Koçanda S ra Say

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçanda s ra say de erlerine ait varyans analiz verileri çizelge 4.29.’da sunulmu tur.

Çizelge 4.29. Koçanda s ra say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar

Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 404.48 202.24 6.0274* Tekerrür 2 60.80 30.403 0.9061 Hata 4 134.21 33.553 Toplam 8 599.5 CV (%) 63.00

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçanda s ra say de erlerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 5 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür.

Denemede incelenen m r çe itlerinin koçanda s ra say lar na ait de erler ortalamas çizelge 4.30.’de verilmi tir.

(47)

Çizelge 4.30. Koçanda s ra say ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad Koçanda S ra Say

KWS 0 B

Ortalama 9.06

LSD 3.13*

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, koçanda ra say de erlerinin 0 ile 16 tane aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 9.06 tane oldu u görülmü tür.

Vartanl (2006), koçanda s ra say 13.8-18.9 tane, Han (2016), 14.8-18.1 tane olarak saptad klar bildirmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz koçanda s ra say de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malar sonucunda elde edilen bulgulardan dü ük oldu u gözlemlenmi tir. S ra say lar n farkl olmas ; kullan lan çe itlere, çe it say na, iklim ve çevre faktörlerine, yeti tirme amac na ve uygulamalara göre de ebilmektedir.

4.16. S rada Tane Say

Denemede incelenen m r çe itlerinin s rada tane say lar na ait varyans analiz verileri çizelge 4.31.’de sunulmu tur.

(48)

Çizelge 4.31. S rada tane say özelli ine ili kin varyans analiz sonuçlar Varyasyon Kayna Serbestlik Derecesi Kareler Toplam Kareler Ortalamas F De eri Çe it 2 2022.327 1011.16 7.7171** Tekerrür 2 348.02 174.01 1.328 Hata 4 524.1133 131.03 Toplam 8 2894.46 CV (%) 57.00

Ara rmada kullan lan silajl k m r çe itlerinin koçanda s ra say de erlerine ili kin çe it ve tekerrürler aras nda % 1 düzeyinde önemli farkl klar n oldu u görülmü tür.

Denemede incelenen m r çe itlerinin s rada tane say lar na ait ortalama de erler çizelge 4.32.’da verilmi tir.

Çizelge 4.32. S rada tane say ortalama de erleri ve LSD testine göre olu an gruplar

Çe it Ad rada Tane Say

KWS 0 B

Ortalama 19.83

LSD 25.95**

Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, s rada tane say de erlerinin 0 ile 36.23 tane aras nda de im gösterdi i ve de erler ortalamas n 19.83 oldu u görülmektedir.

Han (2016), s rada tane say 32.7-37.4, Cengiz (2006), 22,7-51tane olarak bulduklar belirtmi lerdir.

Yürüttü ümüz çal ma sonucunda elde etti imiz s rada tane say de erlerinin yukar da bahsi geçen çal malar sonucunda elde edilen bulgulardan dü ük oldu u gözlemlenmi tir. S rada tane say lar n farkl olmas ; kullan lan çe itlere, çe it 4. BULGULAR VE TARTI MA