Bu ara rma çe itli kurulu lardan temin edilen 3 adet m r çe idinin Diyarbak r ili Bismil lçesi Üçtepe Köyü çiftçi ko ullar nda tane verimleri ile silaj ve kalite özelliklerinin saptanmas amac yla 2017 y nda icra edilmi tir.
Gerçekle tirilen bu çal mada silajl k m r türlerinin; bitki sap çap , ye il ot verimi, tepe püskülü ç karma süresi, koçan püskülü ç karma süresi, koçan say , Asit deterjanda çözünmeyen lif oran (ADF), Nötral Deterjanda çözünmeyen lif oran (NDF), rada tane say , bin tane a rl , koçanda s ra say , koçan tane verimi, bitki pH de eri, ham protein oran karakterleri istatistiki olarak önemli bulunmu tur. Bitki boyu, bitkide yaprak say , bitki yaprak a rl , yaprak/sap oran , bitki sap a rl , ilk koçan yüksekli i, koçan/bitki oran , koçan uzunlu u ve koçan çap karakterlerinin ise istatistiki olarak önemli olmad sonucuna var lm r.
Bu day sonras ikinci ürün silajl k m r çe itlerinde; bitki sap çap yönünden 2.28 cm ortalama de er bulunmu tur. En yüksek bitki sap çap de erinin 2.40 cm ile syngenta lucroso çe idinden elde edilmi tir. Bunu Pionner 1921 çe idi (2.27 cm) izlemi tir. En dü ük bitki sap çap de erinin 2.17 cm ile KWS çe idinden elde edildi i gözlemlenmi tir. Sap kal nl m r bitkisinde yatma yönünden önemli bir karakterdir. Bölgede yatma olay önemli bir sorun olarak kar za ç kmaktad r.
kinci ürün silajl k m r çe itlerinde; ye il ot verimi çe itler ortalamas olarak 4025.6 kg/da civar nda bulunmu tur. Ye il ot veriminde en yüksek de er dekarda 4213.3 kg ile syngenta lucroso’dan elde edilmi tir. Bunu Pioneer 1921 çe idi (4063.3 kg/da) izlemi tir. En dü ük ye il ot verimi de erinin 3800.0 kg/da ile KWS çe idinden elde edildi i sonucuna var lm r. Ye il ot verimi silaj n hammaddesini olu turmas yönünden direkt verime etkili bir karakterdir.
Bu ara rmada; çe itlere ait ortalama de erler incelendi inde, en yüksek tepe püskülü ç karma süresi de erinin 81.0 gün ile KWS çe idine ait oldu u görülmü tür. Bu çe idi 73.0 gün ile Pionner 1921 izlemi ve en dü ük tepe püskülü ç karma süresinin 62.7 gün ile Syngenta Lucroso silajl k m r çe idine ait oldu u görülmü tür. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin tepe püskülü ç karma süresinin bölge ortalamas olarak 72.2 gün civar nda oldu u gözlenmi tir. Tepe püskülü ç karma gün say m r çe itlerinde erkencili in göstergesi olarak kabul edilmektedir. Silajl k m r
Muhammed smail AKYILDIZ
çe itlerinin erkencili i, sonbahar ya lar na kalmadan hasat yapabilme imkan sa lamas yönünden önemlidir. Ayr ca bölgede ya anan Temmuz ay yüksek
cakl nda döllenme sorunu ya anmadan bitkinin tane olu turmas verime olumlu katk sa lar.
Koçan püskülü olu turma süresi yönünden; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, en yüksek koçan püskülü ç karma süresi de erinin 110.7 gün ile KWS çe idinde görülmü tür. Bu çe idi 101.0 gün ile Pionner 1921 izlemi ve en dü ük koçan püskülü ç karma süresinin 90.7 gün ile Syngenta Lucroso silajl k m r çe idinde hesaplanm r. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin ortalama koçan püskülü ç karma süresi 100.8 gün olarak hesaplanm r. Koçan püskülü olu turma süresi de tepe püskülü olu turma karakteri gibi çe itlerin erkencili inin bir göstergesi olarak kabul edilmekte ve tane olu turma yönünden verime do rudan etkili bir karakter olarak alg lanmaktad r.
Bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, en yüksek koçan say de eri 2.00 adet ile Syngenta Lucroso çe idinde görülmü tür. Bu çe idi 1.83 adet ile KWS çe idi izlemi tir. En dü ük koçan say na ili kin de erler Pionner 1921 çe idinde (1.67 adet) bulunmu tur. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin ortalama koçan say de eri 1.83 adet olarak hesaplanm r. Fazla koçan say silajl k m r çe itlerinde silaj n hayvan besleme de erini yükseltti i söylenebilir. Fakat s k ekilen silajl k m r çe itlerinde koçan say artmakta fakat koçan tane verimi oldukça dü tü ü söylenilebilir.
Çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, en yüksek koçanda s ra say Syngenta Lucroso silajl k m r çe idinde 16.0 adet olarak say lm r. Bu çe idi 11.2 ortalama ile Pionner 1921 izlemi tir. KWS çe idi bölge ko ullar nda koçan olu turmad gözlenmi tir. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin ortalama koçanda s ra say de eri 9.06 adet olarak hesaplanm r.
rada tane say yönünden bu ara rmada; çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, en yüksek s rada tane say Syngenta Lucroso silajl k m r çe idinde 36.23 adet olarak say lm r. KWS çe idi bölge ko ullar nda koçan olu turmad gözlenmi tir. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin ortalama s rada tane say de eri 19.83 adet olarak hesaplanm r.
Çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, en yüksek 1000 tane rl Syngenta Lucroso silajl k m r çe idinde 189.73 g olarak tart lm r. KWS çe idi bölge ko ullar nda koçan ve dolay yla tane olu turmad gözlenmi tir. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin ortalama 1000 tane a rl de eri 171.28 g olarak hesaplanm r.
Çe itlere ait tek y ll k ortalama de erler incelendi inde, en yüksek koçanda tane verimi Syngenta Lucroso silajl k m r çe idinde 88.93 g olarak tart lm r. KWS çe idi bölge ko ullar nda ye il ot hasad n yap ld dönemde koçan olu turmad dolay yla tane olu turmad gözlenmi tir. Yürütülen bu çal mada silajl k m r çe itlerimizin ortalama koçan tane verimi de eri 38.91 g olarak hesaplanm r.
r çe itlerinden elde edilen silajlarda Asit Deterjan Lif Oran (ADF) yönünden ortalama de erleri incelendi inde, en yüksek ADF oran %33.90 ile KWS r çe idinde bulunmu tur. Pioneer 1921 çe idi yap lan analiz neticesinde %30.92 de er ile silaj hayvan yemlerinde dü ük lif oran ile sindirilebilirlik bak ndan limit de erin alt nda oldu u saptanm r. ADF oran sindirilebilirlikle ters orant oldu undan % 31’in alt nda olmas istenir. Ara rman n yürütüldü ü bölge ko ullar nda çe itlerimizin ortalama ADF oran % 32.41 oldu u ve bu de erin limitin biraz üzerinde oldu u tespit edilmi tir.
Silajl k m r çe itlerinden elde edilen silajlarda Nötral Deterjan Lif Oran (NDF) yönünden ortalama de erleri incelendi inde, en yüksek NDF oran % 59.91 ile KWS m r çe idinde bulunmu tur. Pioneer 1921 çe idi yap lan analiz neticesinde % 56.91 de er ile silaj hayvan yemlerinde nötral deterjan lif oran ile en dü ük de er gösterdi i saptanm r. NDF oran sindirilebilirlikle ters orant oldu undan % 40’ n alt nda olmas istenir. Ara rman n yürütüldü ü bölge ko ullar nda çe itlerimizin ortalama NDF oran n % 58.46 oldu u ve bu de erin limit de erin üzerinde oldu u tespit edilmi tir.
Silajl k m r çe itlerinden elde edilen silajlarda pH de eri yönünden ortalama de erleri incelendi inde, en yüksek pH de eri 4.28 ile KWS m r çe idinden elde edilen silajlarda bulunmu tur. Pioneer 1921 çe idinden elde edilen silajlar n analizi neticesinde 4.05 pH de eri ile en dü ük pH de eri bulunmu tur. pH de eri silaj n asidik ya da bazik olmas n bir göstergesidir. pH 6-7 civar nda olmas silaj n nötr karakterde
Muhammed smail AKYILDIZ
oldu unu, bu de erlerin alt nda olmas silaj örneklerinin asidik, bu de erin üzerinde kmas bazik karakterde oldu u kabul edilmektedir. Ara rman n yürütüldü ü bölge ko ullar nda çe itlerimizden elde edilen ortalama pH de erinin 4.17 oldu u ve bu çe itlerden elde edilen silajlar n asit karakter gösterdi i sonucuna var lm r.
Bu ara rmada; çe itlere ait ortalama de erler incelendi inde, en yüksek ham protein oran n Sygenta Lucroso çe idinde % 7.48 ve en dü ük ham protein oran n Pioneer 1921 çe idinde % 6.52 oldu u; ortalama de erin ise %7.05 oldu u sonucuna var lm r.
Çal mam zda materyal olarak kulland z silajl k m r çe itlerinin ye il ot verimi ve silaj kalitesi yönünden gösterdikleri performanslar istatiki olarak de erlendirdi imizde; Sygenta Lucroso çe idinin en iyi ortalama gösterdi i sekiz karakter s ras yla; bitki sap çap , ye il ot verimi, koçan say , koçanda s ra say , s rada tane say , 1000 tane a rl , koçan tane verimi ve ham protein oran olmu tur. Sygenta Lucroso çe idinin yukar da bahsedilen verim unsurlar yönünden üstün de erler gösterdi i ve tepe püskülü ve koçan püskülü ç karma gün say yönünden daha erkenci olmas da bu çe idin bölgede erkencilik aç ndan önemli oldu u sonucuna var lm r. Ayr ca hayvan besleme ögesi olan önemli kalite unsuru ham protein bak ndan da di er çe itlere oranla üstün de erler gösterdi i saptanm r.
Çal ma materyali olan Pioneer 1921 çe idi ise Silaj kalitesi yönünden ADF ve NDF oranlar n daha dü ük ç kmas yönünden önem ta gözlenmi tir.
KWS çe idinin pH yönünden di er çe itlere göre daha yüksek de er göstermesi daha dü ük asidik karakterde oldu u gözlenmi tir.
Ara rma sonucunda elde edilen ortalama 4025.56 kg/da silaj verim de erinin, 2014 y Türkiye ortalamas olan 4630 kg/da verim de erine yak n oldu u, 2014 y dünya ortalamas olan 885 kg/da veriminin ise üzerinde oldu u belirlenmi tir.
Bu sonuçlar nda Diyarbak r ili Bismil lçesi ekolojik ko ullar nda tane verimi ve ye il ot verimi bak ndan bölge çiftçilerimiz için Sygenta Lucroso çe idini ikinci ürün silajl k m r yeti tiricili inde önerilebilecek çe it oldu u sonucuna var lm r. Ancak bu çe idin kesin olarak önerilebilmesi için bu çal man n 1-2 y l daha yürütülmesine ihtiyaç duyulmaktad r.