S a y f a
S
*
t\
V5
DİNÎ LİDER
B
UGÜN, senelerdir süren vatan ayrılı ğından kurtulup artık yurduna dön müş olan Ayetullah Humeyni isminde bir zat, îran olaylarının başladığından beri, sürgünde olduğu Fransa’dan Şah'ı ve hükü meti devirmek için mesajlar gönderiyor, grev ler yaptırıyor, hayatı durdurmaya çalışıyor ve İran’da din esaslarına dayanan bir İslâm Cumhuriyeti kuracağını İran halkına ve dün yaya haber veriyordu. Ve o sırada da İran’ın başına gelenlerin Şah'ın dine hürmetini kay betmiş olmasından doğduğunu söylerken, ara da Türkiye'nin de laiklikle bu yolda olduğunu bildiriyordu. Diğer dillerde kendisine ne unvan verildiğini bilmediğimiz bu zattan bahseden ajans haberleri, onu dinî lider olarak vasıflan dırmakta ve her defasında da aynı unvanı kul lanmakta idiler.Bu, İslâm dini için büyük bir yanlıştı. Daha önce bu sütunlarda bu yanlışı düzelte mediğimiz için üzülmekteyiz.
Bilinmelidir ki, İslâm dininde bir tek lider gelmiştir, o da Hazret! Muhammed’dir. Ve dini müminlere anlattıktan ve yaydıktan sonra her fani insan gibi irtihal etmiştir. Ondan sonra İslâm’ ın lidere ihtiyacı olmamıştır ve olamaz. Çünkü, İslâm dini Allah’la kul arasına vasıta kabul etmeyen ve kula doğrudan doğ ruya Allah'a niyaz etmek imkânını veren bir dindir.
Dinî liderlik ancak Hıristiyanlık'ta vardır ve derece derece papalığa yahut patrikliğe kadar varan küçük, büyük liderler kulla Allah ara sında irtibat kurarlar. Buna papazlık denir. Hıristiyan âlemi bu liderlerle dolup taşmakta ve bu liderler İsa havarilerinin ruhanî vârisi olarak Hıristiyanlık’ ta yer tutmaktadırlar.
İslâm'da ise şimdi Arapça ibaresini yazmak ta fayda görmediğim bir temel kaide vardır. Buna göre, “ İslâm’ da rahiplik yoktur.”
Bunları anlatınca şüphesiz muhterem bir zat olan Ayetullah Humeyni’nin yeri nedir? Ve İslâm’da itikatta (inançta), amelde (işlemde) olsun, lmam-ı Azam, İmam-ı Mâlik, Imam-ı Hambel, lmam-ı Ebu Yusuf ve daha buna benzer imamların vasıfları nedir?
İslâm dini, yayılıp ilmi mahiyet alarak bu yolda büyük âlimlerin yetişmesi devrine var dığı zaman Kurân-ı Kerim'in derin mâ nalarından İlâhî maksadı en iyi şekilde be lirtmeye doğru büyük gayretler olmuştur. Ve bu yolda yapılan tefsirlere ve konulan kai delere içtihad denmiştir. Bu içtihadları derin ilimleri ile İslâm âlemine kabul ettirenlere de müetehid ismi verilmiştir. Fakat, şimdi tarihini tesbit edemeyeceğim bir devir gel miştir ki ufak, büyük bütün İslâmî konularda kendini yetkili görenler, içtihadlar ortaya at maya koyulmuşlardır.
Bunun biraz da kendine talebe toplayan ulema arasındaki rekabetten doğmuş olması muhtemeldir. Bunun üzerine zamanın büyük Sünni uleması,, tafsilâtını bilmediğimiz bir teşebbüsle Sünniler için içtihad kapısının kapandığını ilân etmişler ve bu cereyanı dur durmuşlardır. Hâlâ Sünniler nezdinde içtihad kapısı kapalıdır ve kimsenin yeni bir içtihad ileri sürmesine yer yoktur ama, İslâm dininin liberal felsefesi bu kapı kapanırken ‘Zamanın değişmesi ile hükümlerin de değişmesi inkâr edilemez’ kaidesini koymuş ve mevcut çok
S a y f a
1 4
]
geniş içtihadlar içinde zamana göre, uygun hükümler getirilmesini de mümkün kılmıştır.
Şia’ya gelince bildiğim kadarıyla onlar, iç- tihad kapısını kapamamışlar dır. Ve İran’ da Şiî müctehidler, içtihada devam edegelmişlerdir. Bunlara Fars dilinde ve bizim bu konulan okuduğumuz devirde ‘Ahunt’ denirdi. Bu ke limenin lügat manası ‘hoca’ veya ‘âlim’dir. Hangi sebeple kabul edildiğini bilmediğim bu Şiî müctehid rütbelerinin en üstününe şimdi Ayetullah deniyormuş. Bunu radyo yayının dan öğrendim. Ne dereceye kadar gerçeğe yakın olduğunu bilemem ama İran’da başka ayetullahlar da olduğunu, o meyanda duydum.
Demek ki, vaktiyle bizim softalar, şimdi İran’da mollalar olmuş ve derece derece med rese uleması ve hocaları, İlmî bir rütbe ifade çden ayetullah gibi unvanlar almışlardır. Muhterem Ayetullah Humeyni’ye gelince vak tiyle dini politikaya âlet ederek Şah ile kapışmış ve yakınlanndan birkaçını bu uğurda kurban vermek suretiyle de kutsallaştıktan sonra canını kurtarmak için İran’dan kaç mıştır. Senelerce dışarıda kalmış, belki de il men değerli, seksenine yakın bir müctehidin, bugün İran’ı islâh için memleketine dönüşü, orada dinî lâubalilikler çoğalmasından ve yö rüngesinden oynayan Şiîliği yerine oturtmak niyetinden doğmadığı muhakkaktır. Zaten kendisi de İran’da politika yapacağını, devlet kuracağını ve yeni kanunlar getireceğini beyan etmektedir. İran’da, aslına bakarsanız, İran hükümeti lâik olmadığından, dine bir zarar da gelmiş değildir. Böylece dinî lider Hu- meyni’nin zamana göre Şah ve taht aleyhinde dine dayanan bir siyasî lider olduğu apaçık mevdandadır.
İslâm’daki halife rütbesine gelince, Hazreti Peygamber’den bir hayli sonra söylenmiş olan bu tabir, hükümdar manasmadır. Ve bu da bir dinî liderlik değildir.
Aziz okurlarım, burada Atatürk’ün Tür kiye’yi neden laik bir devlet yapmış olduğunun derin sebep ve kuvvetli felsefesini bir kerre daha Ayetullah Humeyni vakası ile görmüş bulunuyoruz. Eğer bizde de medrese uleması ve şeriat sahipleri olarak Osmanlı devrini zaman zaman karıştırmış softalar, dereceleri ile ulemalar m evcut' olsa idi, Türkiye’nin cumhuriyet devrinde geçirdiği bunalımlar es nasında Ayetullah Humeyni’ye benzer nice dinî liderler belirir, Türkiye’nin temelini sar sacak hadiselere sebep olabilirdi. Bugünkü çok sıkıntılı devirde kimsenin bu bunalımın her hangi bir dinî etkenden doğmuş olduğunu düşündüğü bile yoktur. Evet, hepimiz böyle daralmış, sıkıntılı zamanlarda Allah’a sığınır, dua ederiz, ama Ayetullah Humeyni’ye değil:
