Boğazköy’den Yayınlanmamış Bir Hititçe Tablet (Bo 3891) ve zintuhi- Kadınları

KUBABA

ARKEoLoli

-

_sANAT

TAniHi

-

ıARirı

nrncisi

ıSSN 1304-3455

Yıl:

13

Sayı:

25

29

Aralık

2016

Fiyatı: 20.00 TL

L-K[IBABA

ARKEoLoıi

_

sa,Nır

uniııi

_-

raniıı »nnçisi

2016-25

Z016İzmi -Türkiye

ISSN

l304-3455

Sahibi ve Sortımlu Yazı İşleri Yönetmeni Neşide Gençer

KUBABA

DERGİ Hakemlidir ve yılda bir kez basılmaktailır.

TÜBITAiÇULAKBİM

kriterlerine uygun olarak yavınlanmaktadır. published _{once each year.}

KUBABAArkeoloji-Sanat Tarihi-Tarih Dergisi'nin hiçbir bölümü kopl,a eciilemez.

Alıııtı yapılması durumunda referans gösterilmelidir.

Yazılann yasal sorumiuluğu yazariara aittir.

It is not allorved to copy any section of

KUBABA

DERGİ ıvithout the permit of

KuBABAfukeoloji

- Sanat Tarihi - Tarih Dergisi

kııbabadergi @hotmail,com iletişim adresine gönderilen nıakaleler;

bu sayıruır son sayfasında belirtilen biçiırrlerde yazildığı takdirde kabul edilecek ve basılacakhr.

The articles that are sent to the contaçt address as kubabadergi@hotmail"com

will be submitted and published within Kubaba

if oniy they are written according to the formats given in the last page of this volume.

KUBABA

Arkeoloji-S anat Tarihi -Tarilı Dergisi' nin yeni sayılarında yayuılanması istenen makaleler için yazışma adresi:

Conespondance addreses for sending articles to folloıving volumes of

KUBABA

DERGİSİ

KUBABA

Arkeoloji -Sanat _{Tarihi-Thrih Dergisi}

8050 Sokak.No: 114/5

Egekent

_çiğli

/

İzuİn

-

rÜnı<İyg

Tel:023237627 25

Diğer Iletişim Adresleri

Other Coon espondance Addresses:

Fax: 0232 445 l5 55

E-posta: kubabadergi @hotmail.com

Dizgi, Tasarınr & Baskı

İmaj Basım Yayın Reklamcılık ve Ticaret Ltd. _Şti.

Karacaoğlan Mah,6167 Sk. No: 44lA Işıkkent-İZL,fIR

Tel: 0(232) 472 29 60 (Pbx) . Faks: 0(2-12) 112 29 35

e-mail : imajmatbaacilik @ yahoo.conı

ı

\\,ww.inıaj nıatbaacilik.conı

KUBABA

ARKEoLoJİ_sANAT

_{raniııi_renirr}

_nnnçisi

YAYIN

KURULU

i

EDITORIAL

BOARD

Reyhan

rÖnpB

serdar

ÜlıaN

DANIŞMA

KURULU

/

EDITORIAL ADVISORY BOARD

Prof. Dr. Sevinç

CÜlıer

Hacettepe

Üniversitesi

Prof. Dr.

Binnur

GÜRLER

Dokuz

Eylül

Üniversitesi

Prof. Dr. M.

Ali

KAYA

Ege

Üniversitesi

Prof. Dr. Zeynep

_MERCANGÖZ

Ege

Üniversitesi

Prof. Dr. Remzi

YAĞCI

Dokuz

Eylül

Üniversitesi

Prof. Dr. Turgut

YİĞn

Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Cumhur

TANRIVER

Ege

Üniversitesi

Prof. Dr. Ergun

LAFLI

Dokuz

Eylül

Ünivesitesi

Doç. Dr.

Feriştah

ALANYALI

Anadolu

Üniversitesi

Doç. Dr.

SerdarAYBEK

Celal Bayar

Üniversitesi

Doç, Dr. Lale

DOĞER

Ege

Üniversitesi

Doç. Dr. Rukiye

AKDOĞAN

Çukurova Üniversitesi

yard. Doç. Dr.

Haluk

SAĞLAMTİMUR

Ege

Üniversitesi

Doç. Dr. Emine Naza

DÖNMEZ

ıstanbul

Üniversitesi

Doç.

Ali

_ÖZ

Dokuz

Eylül

Üniversitesi

Yard. Doç. Dr. Hüseyin l<Öl<BR

Süleyman Demirel Üniversitesi

ISSN

13C,4-3455

iznıin

KUBABA

ARKEoLoJİ-sexAT

_{renİırİ-renİH »Bncİsİ}

içiııDEKiı_ER

\I.\KALELER

l ARTICLES

. _{\lağaralardaki Resimlerin}

Düşündürdükleri...

...,-1 R,aület,tioııs on piL.Iuü,e.\ iıı ı,u,ı.es

Bakiye yÜ«ıvınu _EDENS

. _{.\nadolu'da Neolitik Ve Kalkolitik Dönem'de Gaıııalı Haç (Sıı,astika)}

_{Ir,{ı.ıtifi}

...,...33

Tlıe ganınıarlion cross (sıı'ostika1 _{ınoıi.f'in ıhe netılirhic aııd c:lıalcoliıhic perirır1 in anıı1o1ia}

Sinem üsTüN

rünrrnxi

Der_va TAÇYILDLZ

, _{Kuıeyşler Bara_jı Kurtamıa Kazılan 2014,2015 i,e 2016 YıL}

Çalışmalanna iiişkin

,4n general _{ğ'kıueı,şler} daııı rescııe 2014, 2015 and 20l6 ıı,orl*

serdar

Üxlx

\azan ÜşAN

, _{Boğazköy'deıı Y-ayınlaıımamış Bir Hititçe Tablet (Bo 3891)}

r,e Zintuhi-

Kadınları....-.

...53

-1ıı unPu[ıli.ılıecl lıittite talılet.fıını boğ«:köı, ıbo 389 tl aııcl :iııtıılıi-v.rııııeıı

RukiveAKDOĞAN

.J I{ittite Thle: Huııter Keİİi

Esma REYHAN

Tülin B. CENGİZ

. _{Gcç Hitit Denizciliği için }r4uhtemel Bir Ömek:}

_Karatepe...

...73 .1 _trıos,sible exanıple to hittite .çeanıanship: Karatepe

Hakan

ÖNiz

Kcnan BEŞALTI

. _{.\misos Roııa Eyalet Sikkeleri Üzerinde Tann ı,e}

_{Taıuıçalar...}

-.-,...83

Thc _{,qcıds and goddesses oıı tlıe Roıııaıı proı,inc.ial coiıı,ı o.f'AM]SL/S}

]lt. N{ustafa ERDEN{

nirap

TANITIM - RAPOR - HABERLER l BooK RE.,IEWS - REP7RT - NEWS

The .4nıazoııs. _{Lives aııd Lege,nds of L|'rırrior l|:,bıneıı Acros.ç the}

-Lncienr L|brld, Priııcetoıı Uııiı,ersin,Pıpss. Priııceton & Oxford, 20I4.

Hüselin

KÖKER

. _{\AYI}j KURALLARI}

_l

_{RLjLES OF PUBLICAT\ON ..}

_...,.,.

r

Boğazköy'

den

Yayınlanrnamış

Bir

Hititçe

Tablet

(Bo

3891)

ve

zintuhi-

Kadınları

KUBABA - Arkeoloji - Sanat Tarihi _ Tuih Dergisi

AN

I_INPUBLISHED

HITTITE

TABLET

FROM

noĞazrÖY

(Bo 3891)

arıd

zintuhr_woMEN

Doç, Dr. Rukiye

ar»OĞeN*

Anahtar sözcükler

B o 3 8 9 I, Hit i t. \1N|"'" -\ :iı1tu hi-, D Zin _{tıı h} i

Key-ıı,ords

B ı l 3 B 9 ], Hit tit e, \1|: :\|S _{- iıı tu İ}

ı i -, D Z i.n tu h i

öznr

Makalede. çivi ıtı:tlı Hiiitçe v-cwuılailnıGilıış lıir tob!et olaıı Bo 389] ıırılu talılet ele tılııııııışlır Tablette

zintı,ılıi-kudıııları cİa geç,tiği içiıı, zintulıi- katluılarının nıetinleıdekj roltine göz «tılnıışiır. Söz koııusu tallletiıı

tıııııslırip-si|rın ıe _{kelinıe açıklaıııoİ,arıııa ü,eı,verilnıiş ve} a):n{,ü orijiııalinden yaplınış _{lıopvası, Jbtrığrtıfı} ile biı"likte

suıııı lıııı,ıştıır.

ABSTRACT

Iıı thi,ı paper Bo 3891, aıı ıınpııb{i,,ıhed Hittite cııneit'brm tab!et, is tıvated, Siııc:e ziııtıılıi-ıı,onıeıı appears in tlıis

rcır. the role of :intıılıi-vv|otnerı ı,ill lıe, exanıiııed in this coıütext. The, traııs!atioıı aııd tlıe traıısliteratioıı af this

cuııei{tırnı ıabİet iııcludiııg a conı]nenlğr.ı,seciion are presenteci lıere in aiciition to the i.ext copieı:i,,fiını original

cııııei{rırnı toblet cınd it.s _7ıİıoto.

Makalede. Hititlerin başkenti Boğazköy'den ele geçen bayram metnine ait yayınlanmamış

zintu-ii-

kadınlanrun

adııın

geçtiği

Bo

3891 nolu tabletle birlikte zintuhi- kadınlanna ve onlann metinlerdeki rolüne göz atılacaktır.

Kült

festivallerinin

yazılı

rittielleri,

eski

Hitit

döneminden itibaren Hitit İmparatorluk

dönerni-ne

kadar

geleneksel

olarak

devam etmiştir.

Bazeı

aynı ritiiel talimatlar, nadiren büytik fark gösteren eski, orta

ve yeni

Hitit

tabletlerinde

bulurjür. On veya daha fazla nüshanın

korundu-*

_{Doç. Dr. Rı.ıkiye Akdoğan. Çrıkurova İjniı,ersitesi. Fen}

Edebil-at Fakültesi, Arkeolo; i Böliimü. Balcal ı. Adana ;

rakdogan@ıcu.e dıı.tr

ğu

arşivdeki

ritüel

talimatlıar, bay,rama ait seremonilerin hepsinin doğru

bir

şekilde icrası

için detaylandınlmıştrr. Bunlar, kraliyet _çifti ve sarayln ileri gelenlerinin rolünü ayarlayan saray

seremonilerinin icraasınr içerir, ilahi

söyleyenle-rin,

_{şarkrların sözünü nakleder}

veya

kurban

seremonilerinin çeşitli şekillerdeki rihiellerini ve

bayram topluluğunun iaşesi gibi teknik

konulan-nı

diizenler.

Böylece

_{diğer şehiılere} duplikat

(ikinci

nüsha)

tabletlerin

gönderildiği

kült,

başkent

dışında

da

doğru

bir

_şekilde

icra edilebiliyordu.1

Kültsel, dinsel

ve

dünyevi

HAAS 1994: 674: bayramlaıla ilgili daha ayrıntılı bilgi

KUBABA - Arkeoloji - Sanat Tarihi - Tarih Dergisi

karakterli geniş kapsamlı etkinliklerden oluşan

bayraınlann amacı, tannlann araclhğ]yla daha

verimli yağlşlar ve daha bol mahsul elde

edilme-si, hayvan say§mln, av _{hayvanlannn çoğalmasl,}

kralın karizmatik güçlerinin kuwetlendirilmesi

ve hanedanrn _çok sayıda evlat sahibi

olabilııesi-dir. Böylece tanm ve hayvancılığa dayalı olan insan geçimi, direkt olarak bayramların icrasına bağlanır, bayram topluluğunun aracrlığıyla bu kolektif amaç

içiı

uğraşılırdı.2

Zaman|a daha kanşık ve kaiifiye olarak

düzenle-nen

ritiieller,

ehil, uzman ve farklı rahiplerin

idaresi altında

icra

edildi. Örneğin,

bir

rittiel yönetim kaydında, "k6tip, kurban sunulan

tarırı-lann doğru sıraslnt ayn bir tabletten ytiksek sesle

okur" ifadesi yer alır. Büyük imparatorluk

zama-nında balramlar, kralliğın gücünü geliştirme ve gösteriş yapmak

için,

devletin daima masraflı görevleri arasındaydı. 3

Aşağıda işlenecek olan, bayram metnine ait Bo 3B9l nolu tabletteki sahrlann baş ve son kısmr

kırıktır.

Bu

nedenle transkripsiyondan §onra,

tercümesi yapılabilecek olan korunabilmiş

cüm-lelerin tercümesi

ile

birlikte

diğer kelimelere açrklamalar getirilmiştir, Tablet, orijinalinden

yapılmış

kopyası

ve

fotoğraftyla birlikte

sunulmaktadrr.a

1) Bo 3891

(CTH

650)

Tanrmr:

Açık

kahve renkli, tabletin orta

lısmına

ait bir

parçadır. Sadece ön yüztinde baş ve sonlan

kınk

çivi

yazılı

satrrlar yer almaktadır.

Arka

yiizde

korunan satır yoktur.

uzunluk: 7,2

cm.

genişlik: 7 cm.

kalınlık: 2,5 cm.

1

'

HAAS 1994 675,

j ııaas

lqq4:6i6,617.

4

_{Anadolrı h{edeniyetleri Müzesinde tableti}

çalışınaın

sırasında yardımiaıiniJat dola_vı, Miize ]v{üdürii E.

Sağır'a" Müdiir Yardımcrları

E.

\furttagül. }t.

Demirdelen'e ve Dr. _Ş. Yılmaz'a" İ.Al,k-ut'a, [,{. _{Çifçi'5,.e.}

B. Yıidız'a ve S, _{Delioğlu'na çok teşekkiir}

edi_vorunr-54

-]x-raI

]x[

-]x-i

NINDA.SIG

x[-''']"NİG,GIGH' ^ kıı-ra- cııı d rı -a-i|

A-i\Y

DU _{EGIR-pa da-ç-i}

_{PGIR-jİ'-ıııaI}

]x B AL-a ıı -ri lVt tjN U S\|| s _:

i -i ıı -tu - lı i

-va|-a§

ar- koııı- nı i g a l -]ga l - t u- ri ha- a z -zi - k[uı -| z i1

x-[

-lx-iz- zi

-}x D _Ü

- nı-uıı- z i -p a _QA- TAM- MA|

]LÜMUHALDIM ğA UD.Iüwt

HA.LAI

1ü'

fx-an-ziLL]h{ü-BAR-RI-TI-nıa|

l l

'

-fx-ııa-ki-i§-ı74-çj nlNDAl

a-r|ı-72'

_{]x-x-x x-e-dız-ai} III EI

13'

-fx-zi ııtı x|

14'

_]x[

15,

]t ]x-x-xI DU]AKU-KU-UB|

18'

_]x[ Açıklamaiar: Or'

2'

:

NINDA.SIG: §ılmerce olan bu kelinıe ince

ekıırek yani yı,ıfka anlamındadır.s

3'

:

UZ]UNİG.GIG|r.^ku-rç-rııı

cl«-a-i{:

Kesil-miş karaciğerleri koyar.I

4':

A-NA

DU _{EGlR-pa ciüü-a-i}

_{EGlR-jÜ-nıa}

:

]Fırtıııa Taırrısı

içiıı

tdı<rx koyar. Ve onun arkasındanI öy. x+1 2, 3, 4, 5, 6, 7, B, 9, 16, 17,

5

_{Bkr_. L\.\L 200-: ]E7.}

XUBABA - Arkeoloji - Sanat Tarihi _ _{Tarih Dergisi}

5':

]x sunarlar. Şarkıcı kadınlar[

KBo

51,137 4'-5'. satrrlar,

Bo

3891

Öy.

5'-6'.

sahrlarıyla benzerlik arzetmekiedir.

KBo

51.137

4'

_{] TU§-a.f}

Is-rU GAL

e-ku-zi

MlJNUSreğz i - en - tu- hi y|a

-5'

a]r-kam-mi gal-gal-tu-ri ha-az-zi-kan-zi

KBo

51.137 s. VII'de,

KBo

51.137'de

yayımla-nan tabletin

"KBo

54.123 nolu tabletlğ

birleşme-si

nıümkiin görünüyor" nofu

var;

iki

tableti Ağustos 20I 4' te Ankara' da müzede karşılaştır-dığımızda

iki

tabletin yazlsmm farklı olduğu ve

aynı tablete ait olmadığı tespit edildi.

ABoT

2,235

Z'.

satrrda

Ea

zintwhi- kadıı]arı

belgelenmektedir: M]LNU SlG§ zi- in-tu-h|i.

6':

davul, çaflpara6 çalarlar. x[

8':

oÜ-ru-uıı-zi-pa: DUrunzimu diye bir tann

adr van Gessel 1998: 542'de yer almasrna karşrn,

Urunzipa şeklinde

tanı

adı ikinci kez belgelen-mektedir. Daha önce belgelendiği Telipinu için bayram metni

olan

KBo

57.48'de

_şöyle

yer almaktadır:

9'

_{fxDÜ-ru-un-zi-pa|,}

9':

_]Aşçı, 1. günün payını[

EA.LA,

"pay, hisse" anlamında Sumerce bir

kelimedir. Bu kelimeyle

ilgili

daha fazla aynntı için bkz. Akdoğan 2007 169.

10':

rÜMU-BAR-RI-TI-rua|:L0MLJBARRITU

_/

MUPARRITU,

Akadca olan

bu

kelime

"bir mutfak görevlisi; kasap",7 anlamma

gelmekte-dır. -ına

ise,

enklitik bağlaç

olup

"ve, faka!

ancak" gibi anlamlan vardrr.

17"

DUJGKU-Kt]-UB|:Akadca _{o]an bu kelime,}

D1JGKIJKUB/KUKUBU/KUKKUBU

_"güğüm?,

ibrik-

anlamındadır.

Black-George-Postgate

2000: 165'de, ""rhyton"

for

liquids,

of

metal, stone" açıklamaları yer almaktadır.

Bo 3891lde 5'. satrrda geçen _zintuhi- kadrnla-rrnrn diğer

Hitit

metinlerindeki

rolü

hakkrn-Çalpai,a ve diğeı müzik alctleri hakkında detaylı bilgi

için bkz. DiN(]OL 20l3: 582-595.

Krş, Lıı{AL 2a07: 455,:

da detaylı bilgiler şunmak istiyoruz:

zintuhi-, _{"kadrn şarkıcr, koro şarkıcısı" anlamıııa}

gelmektedir.8 Hitit _{metinlerinde, çeşitli} vesile-lerle bayram metinlerinde dans eden kişilerin arasında zintuhi- kadınları da

yer

almaktadır.g

Wszintuiıi-

_kelimesinin,

_aynı

_ismi

_taşıyan

tawıçaile yakın ilişkisi de Hititolojinin ilk

yılla-nndan beri bilinmektedir.lo

Büyük

bayramlann kendilerine özgü şarkıları

mevcuttu, bunlar dinsel konulu ilahi olup,

bazeı

de koro halinde

icra

ediliyordu.

Kimi

zamafl bunlara,

müzik

aletleri

de eşlik

_{ederdi. Şarkı} söyleyenlerin arasrnda rahip ve rahibeler, bazen belli _{şehirlere ait şarkrcıIar ya} da belli unvanlarla

tanınan görevliler

de

olabiliyordu. Profesyonel mahiyetteki _{görevli şarkrcılar, hem şarkı} söylü-yor, _{müzik aleti çalıyor hem} de yeri geldiğinde dans ediyordu.

Hitit

metinlerinde profesyonel miizisyenlerin aıasında, daha ziyade

NNSziııtu-&i- belgelenmektedir. l r

Dini ayinlerde Wszintuhi-

veya

MI-INUSWğ: iııtuheğ ismiyle anrlan rahibe

sınrfi-nın adr veya unyanı, "Tanrıça Zintuhi'nin

kadın-lan"

demektir. zintuhi, Hattice

"kız

torunu"nu

ifade eder. T antıça Zıntuhi, Wuru§emu-Taru baş

tann _çiftinin krzr, tarrrıça Mezulla'nrn

çocuğu-dur. Böyleca

zintııhi'niı,

adr geçen büyük tarırı

çiftinin

"k|z

torunu" olduğu

da

anlaşılmış oluyor.

Adını

taşıdıklan

tanrıçaya

hizmet

eden

züıtuhifıa)- kadınlarının en üst kademesini

GAL

MIJNUSWğzintuhiya§

"zintuhi

kadınlarının ba.şı"

(KUB

IL32++

iII

191') unvanlr rahibe

işgal

ediyordu.

Büyük

Hitit

İmparatorluğu

çağının sonuna tarihlenen bir listede

(KBo

10.10

III

:

CTH

235), ı"ıuıvusrintuhijıa\- kadınlannın, Hattiçe şahıs adlarıyla değil, Luvice (Hititçesi:

lu,"i{ğ kadın adlanyla yer aldığı görülür. Hatti

'

*rr. üıı.qı 200z: 8:_ı.

9

_aıp

_1999:52-53.

l0 _{aRr«aN 20a2: |1.}

11

_anlraN

_{2002: 11; zinnıhi- kelimesi hakkınıla}

detayh

gönişIer ve diğer nıetin yerleri için bkz. Arıkan 2002:

l 1-14.

12 _{Birl.ş.n diğeı tabletler ile kaynakça.ı,e transkripsivon}

içiı bkz. GRODDEK 2004: 30-32.

55

6 1

KUtsABA - Arkeoloji - Sanat Tarihi _ Tarih Dergisi

kaynaklı bu rahibe srilfinrn

Luvi

özel adlanyla

yer

alması,

bu

dewin

karakteristİğİ olan

"Luvizm"in _{l«ilt çewesindeki yansımasıil}

belir-gin _{bir şekilde ortayakoyuyor.l3}

Hattice "küçük _{krz çocuk,} kız torun"

anlamrnda-Li

zintuhi, güneş tannçasınrn laz torunudur. II.

Murğili'nin duasma göre onun koruyucu tannsı,

pi h a§ § a§ §

i

(çıarlay aıı, ı şıldayan) la lökablı Fııtına

tannsr'drr ve Zinfuhi, Arinna panteonunun ya da

Arirına'nn

giineş tannçasuun

yakın

_çewesine

aittir.

Puduhepa'nrn

duasında

(KUB

21.27+5I.26), MeznıIla'dan sonra aracr olarak

Zintuhi de çağnlır: "Sahibem Zintuhi, Fırtına tannsrnrn

ve

Arinna'nın giineş

Tannçasınrn seygili

tız

torunu!".ls Metnin _{devamr şöyledir:}

"Sen

Frtina

Tanrısı ve Arinna'run güneş Tanrı-çasmln göğüs süsüstiı, onlar sana her zaman

ihtimam gösterirler. _[Sen tannlara onunla

ilgili

iyi şeyler söyle! Sahibem Zfinftüi bu konulaı,da]

ilahi gücünü _[göster]. Deden Fırtına Tannsrna ve

ninen Arinna'nın Güneş

Tannçasına kulun

Hattuğili

için

yaşam

ve

uzun

yıllar

iste!

Bu

(vaadler onlann) ağzından _çrksın ! ", 16

Bayram

ritiieline

ait

metin

olan

KBo

30,164+KUB

4a.B

Öy.

Iil

16'

vd.'da, kral

gelmeden önce, Tanrrça Zintuhi'nin tapnağında

yerlerini alan,

Arinna'daki

kiilt

personelinin temsilçileri Sayılıyor: l7

Rahibeler, 3 rahip,2 GUDU-rahibi,

:iııtuhi- kadınları. sepet beyi,

onların (lıepsi) Tanrıça Zinfuhi tapınağının içine giderler,Ve onlar yerlerini

alırlar.

Aynı metnin Ay. IV. sütununda yine zintuhi-kadınları yer almaktadır: 1 8

2'

[x

LÜlııEsş4NcA

l

Nn^usSANGA D l|,Ifi-iz-zu-ılJaf

3,

[LÜ,,1ossorGA AR-KL|_Tt]rtILÜ | MUN US ü1 r-z rı- ıı a- l a- a,§

4'

IMLINUSn")§zi-»in-»eıı<<-tıı-he-e-e§ i ıu-u- ııı üı- üı n - t e - e §

5'

[I.Ü]''usorrlJ."

a-ğa-aıı-zi

2'

[Üç] rahip, bir Tann M[izzulla]'nrn rahibesi,

3'

düşük rütbeli rahipler, arzüıxa- evinin bir

adam ve kadınr,

4'

him _{zintııhi- [kadınlar]ı,}

5'

merhemli rahipler otururlar.

Arinna'nın en yakrnındaki yerlerden birinin kral tarafından ziyareiine ait olan orta Hititçe bir

kiilt metninde, zintuhi- _{kadınlannın şarkı} söyle-dikleri kaydı yer almakiadır:lg

KBo 2l .69+23.92+34.155+KUB 34.|24

Öy.lll

11'

1ltı'tus,ııo§rl-iıı-ltu-u-hi-i-eJ SİRRu

Büyükkale'de D binasında bulunan teslim belgesinde _şöyle belgeleniyor:

KBo

9.91Ay.B"

3

Hallapiyalı adam için bir bakır orak,

4

at|akazanan kişi için bir bakrr orak,

5

GADA.TAR

adamı2l için birbakır orak,

16, 17, 18, i9, 20, 1_1 14 15 16 17 Krş. DARGA 19'74 235-236; DARGA 2013: 203ı

KrINGER 1996:151'de. Hattice zinfu kelimesi için

"Enkcl" an]ıınıırı r cnnişıir.

UN-AL 2007: 54].

Bkz. HAAS 1994:428.

Bkz.

HAAS

1994: 429 ay,nca tercüme içiır krş.

üNar-cinciNER 2007: 379.

Traı-ıskripsi1,-ıın ı,e terçüme için bkz. POPKO 2009: 58-59; ayrıca bkz. ARIKAN 2002: 30. 31.

Transkripsiyon

ve

terciinıe için bkz.

TAGGAR-KOHEN 2006:21-Z,214; ARII(AN 2002: 33.

Bkz. POPKO 2ü09: 13.

Transkripsiyon ve terııiinıe içiıı ayııca bkz. KOğAK

1982;25,27; Kkş. POPKO 2009: 16-17.

GADA.TAR adamı için.

Ül:ıı

:Ooz: l13'ıe. "ıalışi.

barbar, _{_vabani"} anlamlarr bulunmaktadrr.

18 19

20

2l

KUBABA _ Arkeoloji _ _{Sanat Tarihi - Tarih Dergisi}

6

zintıılıi- kadınları için 2 bronz külçe,

7

1 banyo küveti ve _{elbiseyi hulapa- kadınları}

[i

alırlar.

Arinna'nın kült nretinlerine ait olan Bo 2669

Öy. III'de zi.ııtuhi- _{kadmlari şöyle geçınektedir:2?}

3'

|Kral]. ta,§tappa-evindengeiir.

-l'

Arinna'nın :iııtulıi-kadınlan

5'

şehir kapısının

6'

sağında ve solunda

j'

_{dururlar ve şarkı söylerler.}

8-9'

Kıal.

savaş arabasıyla _şelrre yukarı

(doğru) gider.

Arinna'nın kült ınetinlerine _{ait olan}

_kBo

30. 164-ı

KUB

44. 1 3'de söyie

be1 gelenırıektedir: r3 Öy. Irr

2l'

LUGAL-ı.ı.ı'- köıı tlıu-!e-t,n-lu-\.{.ü-Lı-f

i-iz-zi

24'

EGIR D _{Hu-ıı-ıça-ıı-ı.i-.y,a-a.n-zi-pi}

25'

LUGAL-i-kaıı

ıne-na-ak-lıa-an-da _5a .\rJ]§D{Hü.A

2.6'

3 DIjcttı.-lıa-si-ii ta-ıua-la.-üüi

27,

_{Il?] DUGHAB.HAB GEğTIN}

_UGULA

\ 1 U N Us.\,1Es-/_

i n _ _{t u} _ _{h i} _ _e _ _e ğ

28'

_{|h]i-ni-ik-zi.,.}

Ay.

IV

[LUGA]L_ıı ğ I-^U E oZi-i-in-tu-hi-e-eğ |p]a-i:-zi...

Tercüıne:

Öy.III

21'

Kral hrıleııtuı+,a- eı.inden selir.

24'

Hurvariyaırzipa tanrısının arkasıntia.

25'

kralur karşısmda, ziııtulıi-kadın]arınııı

başı, 50 ekııck.

26'

tav,«l- içkisinin 3 taha§i- kabını

27'

_{(ve) |l?] testi şarabı sunar. ...}

A1,-.IV

3

[Kra]l. taıırıça Zintılıi'nintapnağna

4

[g]ider. ...

KUB

30.42+KBo

_3],8

_Ay.

IV

₁₇

_vc1.'cla, 1Arinna'nııı?)

güneş

taırrıçasının tapınağıırıı-ı

içinde, kralm

huzuruna _{çıkarlar, orada sarkı} söyiemezler, bilAkis ezberden okurlar (Hititçe ıııenıeikanzi)''; krş.

KBo

28.7

Ay.IV

x*l

vd..

KBo

28.84'e göre tanamlanıyor:

17-1B-l9: _{ziııtııJıi- kadınlannın}

_birinci

_tableti

Onlar,

kralın

lruzurunda

_Güneş

_{Tanrıçasının} tapınağının içiııde _{ezberden okuduk]an zaman.}

Bitti.

zin tııhi- kadınları, bayram tasvirlerine göre

Arinna'da çok aktifler.]5

KBo

9.i32 Ay.?IV'de, Ariırna'nrn tapınak

perso-neliniır teırrsilcisi

_içiıı

_{hediyeierin dağıtımı söz}

konusudur. Listenin _{başmda. hediye alanlardan 3}

rahibe görünüyor; onlardan her _{biri bir elbise ve}

göğüs üstüııe bir güınüş iğne

alır.

3 rahibin her

biri için

de

bir

_{clbise betinrleniyor, brına karşı}

z iııtıılı i - kadınları ağır kuııraş _al ıyorlar.26

Ariırıra ııetin ] erin de . z i ntııhi- kadıır] arı geııel i ik-le _{şarkıcı kadırlar olarak yer alrlar. Onlar}

senei-iikle kült şarkisından soruıılular ve

avrıca*Hatti-24 _{Tıunsk ipsiyon}

ve tefcüüne için bkz. DARDANO 2006: 28" 29. 25 _{rrş.rOPl<O 2009:} 3B. 2U _{Or*. POPKO} 2a09: 6"t. -7 4 22 23 _Krş.Bkz_POPKO POPKO 2009: 19. 2009:2a. 57

KUBABA - Arkeoloji - Sanat Tarihi - Tarih Dergisi

ce _şarkllar söylerler. _{Koro şarkrcılaıı} olarak

KBo

2|.69+ Öy. III 11' ve

Bo

2669 Öy.

Iil

4' vd.'da

yer almaktalar.

Kült

sefemonisi slrasında, sadece ezberden

okuyan bfu zintuhi-kadınına rastlanrr (Hititçe maldi.

KBo

8.117+ Öy. II IY27 ile duplikatı Bo

3604+ 9',

KBo

2I.69+

Ay.

VI

12

ile

duplikah

KBo

39.58 9', krş.

Bo

4366 Öy. 7'vd.), el _çırpar

(?)

(Hititçe

palwaizzi,

Ba

3604+, 13',

KBo

8.117+

Öy.I|Z,KBo

44.141 Öy. I 5', KBo 45.60

Öy. II 13' - tamamlama için krş. Bo 3697,9' vd.)

ya da haykırır (Hititçe halzai,

KBo

20.80, 13'ile

duplikah

KBo

20.81 Öy.?II7', Bo 8398, 9').

Hatti

kökenli

Tete§hapi

bayramını

içeren

NIN.DINGIR rahibesi

tarafından

yönetilen

bayram

metııi

olan,

Y:Bo

10.27

Öy.

IIl

14'2s vd.'da, erkek ve kadın korolan ile müzik aletleri eşliğinde yapılan miizikten bahsedilmekiedir:

14'

... 1gıc§ınu7 -nı,rnu-wa _ISİR]İU

15'

_{IMU]NUSME§zi-iıı-tu-hi-ya-a§} EGIR-SIU

Sinl"u

l6'

IMU]NUSM}§ar-kam-nıi-yaJi-e§

ci§aı,-karn-mi

17' |g]al- gat-tu-u-ri GUL-ah-ha-an-ni- e§ -kan-zi

14'

... Anunuwah erkekler _[şarkı] sö_vlerler.

l5'

Onun arkasından

:iııtulıi(la)-

kadınları

[şarkı] sö,vlerler.

16'

Defçi kadınlar. def (ve)

IJ'

çalparayı vurarak çalarlar.

KBo

30.164+ Öy. III 27' ve Ay.

IV

1'de, onlann

gözcüsü

(UGULA

141;Şl-iŞı'ır§rintuhefi ve

aynca

KBo

31.18a

Öy.

II 4'

'de, Zintulıi'nin

tapınağı ile birlikte belgelenir. 29

Diğer

duplikatlar

\re

ka,vnakça

için

bkz.

ROSZKOWSK\-MLTTSCHL.ER 2007: l 20- 1 21 .

Traıskripsiyon ve terciinıe iç,iıı bkz. AR]KAN 2002: 19.

Krş. POPKO 2009:7?.

§nı

ismi taşıyan Tanrıça

Zintuhf'

ile

ilgili

de

lçrsaca bilgi vermek yerinde olacakhr:

Arinna

kiiltiinde

baş

rollerde, güneş tannça§ı,

Mezzul|a

ve

Zintuhi

yer alır.

Arinna'nın baş

ilahlan için kurban büyüklüğü,

KUB

1I.26 Öy.II

6' vd.

kısmen onlann hiyerarşisini yansıtryor.

Güneş tannçasr orada anılmaz, Mezzıı|la için bir

sığır ve 3 koyun, Zintııhi için 1 koyun ve offnanln

Frtna

Tanrısı ve Hulla için 1 koyun belirtilmiştir.

Bu sayrlara göre lı'/ezzulla diğer ilahlardan üstiin tutuluyor, Frrtrna Tanrrsı ve

Hulla

sonlarda yer alıyor. Kült ve bayram yazımlarında ve diğer dini

belgelerde

de,

Arinna'nrn güneş Tannçasınrn yanında Mezzı||a ve Zintuhi'nin de Hititlerin en

önemli ilahlan arasnda bulunduğuna dair

okuyu-cuda bir etki bırakıyor. İlahlann başka bir

hiyerar-şisi,

Hitit

devlet antlaşmalannda yemin tannlan listesinde karşrmrza _{çıkıyor. Bu} listede Arinna'nın

güneş tanı,ıçası, alışılagelmiş şekilde devlet

tann-çası olarak en yüksekte birinci ya da (göğiin

gıinş

tanrrsrndan sonra)

ikinci

pozisyonda yerini alır, Mezzu|Ia ı,e Zinfuhi dikkate alınmaz.3l

Arinna'nrn son kadın tanrıçasr Zintuhi burafu

Hatfuğa'nm

Frrtına

Tanrrsrnrn

ve

5inn4'nın

Güneş Tannçasınrn

krz

torunu ve Mezzulla'nın

krzı

olarak

sunulur.

O,

Eski Hitit

metinlerinde belgelenmez; büyük imparatorluk zamanında

ş

formlarda görülmekte:

D _{Zi - in}

- tu- hi(- i} -, D Zi - in- tu - h e(- e} -,

D _{Zi- in-tu-hi1, a-,} D _{Zi- i,n- tu-hi- e- eğ,}

DZi-inlu-hi-ğu-ü,

Bu

tarırrça, sıfatlanyla

birlikte

aşağıdaki diğer

isimleriyle

de bilinir.

Puduhepa'nuı duasında,

KUB

2I.27+

Ay.

III 46'

'da

göğüste "elbise iğnesi" olarak (U'UGAB-aJ TU-D I-IT-TU _4). Kadın

göğüs süsü olan bu Akadça

kelime,

KUB

2.9+

Ay.

V

11'

'deki

DTu-ti-it-ti32 (Dat.) _şeklindeki

Hititçeleştirilmiş formdan geliyor ve Arinna'daki

nuııta rriy a§ lıc.i- bayramının (bkz. Kolofon) parça

_?0

31 32

Dziıüılhi'nin geçtiği diğer metiıı yerleri ve kavııakç:a için

bkz. VAN GESSEL 1998: 585-587.

Bkz. POPKO 2009: 26.

Metnin tran_skripsjyon, tercümesi ve siiz konusu tanrı

hakkında ay-nntılı bilgi için bkz. NAKA\{URA 2002:

180.186.

27 28 29

KUBABA - Arkeoloji - Sanat Tarihi - Tarih Dergisi

halinde konınmuş

olan

bu tanımlanra, büyük oiasılıkia Zintuhi'ye davanıyor.r]

Arinrra'ııın kiilt ınetnine ait Bo 7284'de Tannça

zintulı i : nin tapınağı geçmektedir: 3a

:l'

_{[LU]GAL-ıığ} IS-rLrBDZi-e|rı-tu-hi

-'-:_ _:1

t{-I---l I

5'

ta-ağ i-NA Llıa-le-eıı-tıı-y,a pa-iz-zi

xl

Tercüme:

.+'

_{[K]ral, Tanrıça Zi|ntuhif-} tapınağından Igelir.]

5'

Ye o, lıa.l.eııtuıtcı evine gider. x[

33 _Bkr. pOpKO _2009:32.

]4 _{Transkripsiyoıı ve tçrcüme için krş. ALP 1993: 103:.}

krş. POPKO 2009: 57.

KUBAtsA - Arketıloji - Sanat Tarihi - Tarih Dergisi

KAYNAKÇA

ve

KISALTMALAR

ABOT

2:

R.Akdoğan, Hethitische

Texte

in

Transkription: Ankara

Arkeoloji

Müze-sinde

Bulunan

Boğazköy

Tabletleri II

(ABoT 2), Dresdner Beitröge zur

Hethito-Iogie 32 (DBH 32), Wiesbaden.

AKDOĞAN

2007: R. Akdoğan, "Bayram

Töre-nine _{Ait Çivi}

Yazılı

Hititçe Bir Tablet Parçası", Anadolu Medeniyetleri Mtizesi

2006 Yıllığı, Ankara, ] 6 j - ] 7 7.

ALP

1993: S.Alp,

B eitrögezurErforschungdeshethitischen

Tempels, Tiirk Tarih Kurumu Yayınlan

VI. dizi, Sa. 23', Ankara.

ALP

1999: S. Alp, Hititlerde _Şarkı" Müzik ve

Dans, _{Hitit Çağında Anadolu'da Üzüm ve}

Şarap, Kavaklıdere Kültiir Yayınlan, No:

6, Ankara.

ARIKAN

2002:

Y.Ankan, "Hitit

Metinlerinde

Geçen elNsz intuhi- veLtziııhuri-

Görevli-leri", Archivum

Anatolicum

5,

Ankara Üniverstesi,

Dil

ve Tarih-Coğrafua Fakül-tesi, Eskiçağ

Dilleri

ve Kültiirleri Yayın

No 381, Ankara,l1-51.

BLACK,-GEORGE-PO§TGATE 2000:

J.

Black-A.George- N. Postgate,

A

Concise Dictio-nary of Akkadian,

SANTAG

Band 5, ed.

K. Hecker, W. Sommerfeld, Wiesbaden.

DARDANO

2006: P. Dardano, Die hethitischen

Tontafelkataloge

aus

Hattuğa (CrH

276-282}, Sfudien zu den Boğazköy-Tex-ten47, Wiesbaden.

DARGA

I974:M. Darga, Hititlerin

Kiilt

Tören-lerinde Kadınlann

Yeri

ve

Görevleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakiiltesi, Tarih Enstitiisü dergisi,

Sayı

IV-V,

İstan-bul,23|-245,

DARGA

2013:

M.

Datga, Anadolu'da Kadın,

On

Bin

Yıldır

Eş, Anne, Tüccar, Kadın, Yapı Kredi Yayınlan 37 7 9, İstanb:ul.

DiNÇoL

2013: B.Dinçol, "Hititlerde Müzik ve

Dan§", Hititler, Bir Anadolu

İmparatorlu-ğu,

Hazır|ayanlar

M.Doğan

Alparslan-M"Alparslan, Yapı Kredi Yayınlan-4Dl7,

İstanbul.

60

GAVAZ

2012:

Ö. Sir

Gavaz,

Hitit

Krallannır

Kült

Gezileri, Çorunr Belediyesi Kü]tu: Yayınları, Çorum,

VAN GESSEL

l998: B.H.L. van Cessel,

Onc-inasticoır of the Hittite Pantheon, Part ].

Handbuch der Orientalistik, ErsteAbte:-lung, Leiden-New York-Köln.

GRODDEK

2004:

D.

Groddek, Hethitisc]:;

Texte

in

Transkription

KUB

20,

Hrsg

J.Tischler. Dresdner Beitröge zur

Heth.-tologie j _{3, Dresd eır.}

GÜTERBoCK_HOFFNER 1997:

H.G. Güte:_

bock

-H.A.

Hoffner, The Hittite

Dıct:ı-nary the Oriental Lnstitute of the Uniı

e:-si§ı of Chicago, Volunıe P.

HAAS

1994: V, Haas. Gesçhichte der hethitı.",-iren Religion, Handbuch der Orientalıstik

Abt. 1, Der Nahe und Mittlere Osteıı: Bc

1 5, Leiden-New Yoık-Köln.

KLİNGER

199fi: J.Klinger, Untersuchungen zu:

Rekonsh,uktioır der hattischen Kultsich:.

Sfudien zu.

den

Boğazköy-Texten _]-. Wiesbaden.

KOğAK

1982: S. Ko§ak, Hittite inventory tex:

(CTH

24I-25a)" Texte der Hethiter 1t_ı.

Heidelberg.

I-,IAI(A,MLrRA 2002: M.Nakaııura, Das

lrethı-tischç

ııuntarriyailıa-Fest.

Nederlancs

Instituut \roor Het Nabije Oosten, Leideıı

POPKO

2009: M.Popko, Eine lıeilige Stadt de:

Hethiter, StBoT 50, Wiesbaden.

ROSZKOWSKA-MUTSCHLER

Za07:

F{

Roszkowska-Mutschler,

Hethitisclre

Texte in Transkription

KBo

44, Dresdner

Beitröge zur llçthitologie 22, Wiesbaden.

TAGGAR-KOHEN

2006:

A.Taggar-Kohen.

}tittite Priesthood. Texte der Hethiter 26.

}Jeideiberg.

TISCHLER l983:

J.Tischler,

Hethitisches

Etymologisches Glossar,

Teill,

a-k,

Inırs-bruck.

TlSCHLER

1994:

J.Tisch]er,

Hethitisches Etymologisches Glossar,

Teil

lll,

Liefe-rung 10, TlD, 3. Innsbruck.

KU8ABA - Arkeoloji _ _Sanat Tarihi - Tarih Dergisi

IJNAL 2007: A.Ünal, Hititçe

_ÇokDilliEl

Sözlü-ğü

Vol.

l

A-M, Vol

ll

N-Z,

Philologia

Sprachwissenschaftliçhe

Forschungser-gebnisse, Band 108.1,2, Hamburg.

ÜıNaı--cİxGiNER

2a07

:

A,Ünal-S.Girginer,

Kilikya-Çukurova, İlk Çağlardan Osmanlı

Dönemi'ne

Kadar

Kili§a'da

Tarihi

Coğafya, Tarih

ve

Arkeoloji,

Homer

Kitabevi, İstanbul.

KL tsABA " Arketıloji - Sanat Tarihi , Tarih Dergisi

_

:: :::::: ,a-..| : . : .:::.: :'|:'a:aaa:= : r,!::::a::: :,, l-:.:. Bo ]tj9 t öy. ','1. _|,

i

_'r'/

,.

'/,

_!,,/.,,

/

/ 16'f,ı ı ,, ';, /r'/ '/ 18, ", ' 62 )k ,"', ı. ,'F{(... _{l. rl4a}

ffi"§*ğ