A. O. Vet. Fak. Derg. 32 O) : 223-230. 1985
TÜRKİYE'DE SI(;IR ADENOvİRUSLARINI~ (TIp 1-2-3) SEROLOJIK OLARAK TESBıTİ
İbrahim Burgu * Asuman Toker**
,
The preiiminary serologieal study for bovine adenoviruses (Type 1-2-3'1infeedon in Turkey.
Summary: In this study, a total of 288 sera of adult catile were tested for the excistence of adenovirus neutralizing antibody. The animals from which
blood were taken, were clinically normal.
The serologic examination was done by microneutralisation technique in AfDBK cell culture. For this purpose, the sera were inactivated by heating at 56 oCfor 30 minutes before testing, and the samples were diluted by tenfold in Eagle's MEM. Then 100 TCID50/O,05 ml test virus was added to each 0,05 ml of serum sample diluted 1 jl O.
In this manner, all sera were tested against BA V type 1, BAV type 2, BAV type 3. Final reading was made on the 7 th day of ter inoculation.
At the end of the tests; 238 (81. 6
%),
278( 96.5%),
276 (95.8%)
out of 288 sera were found positive to BAV type
ı
-2-3 respectively.These results shown that, adenovirus infections are widespread in Turkey cattle and probably it is responsible from the numereous undiagnosed disease of cattle characterized ~Y respiratory and gastrointestinal signs.
Özet: Bu araştırma, Türkiye'de sığır adenovirus (B AV)
enfeksiyon-larımn varlığını seroepidemiyolojik olarak ortaya koyan ilk ön çalıimadır. Araştırmada Türkiye'nin çeşitli ]erlerinden sağlanan 288 sığır serumu kulla-nılml[tır. Bu serumlar BA V tip 1, BA V tip 2, BA V tip 3' e kariı mikronötra-lizasyon testi yardımıyla serolojik kontrola alınmı[lardır. Serum sulandırma oranı 1jl Oolarak kullanılmıştır. Yapılan kontrollar sonunda toplam 288
sı-• Doç. Dr., A.O . Veteriner Fakültesi. Viroloji Bilim Dalı, Ankara . •• Dr., A.ü. Veteriner Fakültesi, Viroloji Bilim Dalı, Ankara.
224 İ.BCRGU - A. TOKER
ğır serumunun 235'inde
(%
81.6) BAV tip l'e, 278'inde(%
99.5)BAV tip ~)e ve 276'sında (%95.8) BAV tip 3'e karşı ııötrali<.an anti-korlar tesbit edilmiştır.
Elde edilen sonuçlar RA V e1ifeks~yon/amıın hayvancılık işletmelerinde, ô'<.ellik/e, suhklinik seyreden iist .ıolunum yol/arı ve enterik enfeksi.J1onlar i~'inde hiç de kiiçiimsenmeyecek diiz:.qde olduğunu göstermektedir.
Giriş
Sığır adenovirusları (Bovine Adeno Virus-HA V) sığırların so-lunum yolları enfeksiyonlarında önemli etyol~jik ajanlar olup, aynı zamanda, pnömoenteritis olgularına da neden olabilmektedirler (5). Sığırlarda BAV enfeksiyonları, çoğunlukla subklinik şekilde seyret-mekte; sekunder bakteriyel enfeksiyonlar, diğer virus enfeksiyonları, rezistans azalması, korıstitüsyon, ahır hijyeni, stres, diğer eksojen ve endojen faktörleri IIetkisi ile hastalık klinik tabloya dönüşmektedir (I 5). Hastalık daha çok yetiştiricilik yönünden önem taşımakta ve enfek-siyon sonrası kondisyon kaybı, büyürnede gerileme ve sekonder pnö-moni nedeniyle ağır ekonomik kayıplar meydana gelmektedir (I). Bazı olgularda, geçici bir iyileşme sonrası semptomlar tekrar ortaya çıkmakta ve sonuçtada çok zayıflayan hayvanlar; genellikle ölmek-tcdirler (I).
BA V'ların serum nötralizasyon testi ile iO ayrı serotipi saptanmış-mıştır (13). BAV tip 1 ve HAV tip 2 ilk dcfa sağlıklı görünüşlü hay-vanların gaitalarındaa primer dana böbrck hücre kültürlerinde izole edilmiştir (1 I, 12). BA V tip 3'ün ilk izolasyonu ise, sağlıklı bir ineğin gözünden alınan konjuktival numuneden primer dana böbrek hücre kültüründe gerçekleştirilmiştir(6).
BA V'ların serolojik teşhisinde, serum nötralizayon (2, 3, 16), agar-jd presipitasyon (7, 14), hemaglutinasyon-inhibisyon (4, 9) gibi testlerden yararlanılmaktadır.
Cancellotti ve ark.(3), mikro nötralizayon testi ile, İtalya'da Ve-neto bölgesinde 405 adet değişik yaşlardaki sığırlara aitkan serumla-rının
%
68.9'unda BA V tip i'e,%
n.8'inde BAV tip 2'ye ve%
84.4-ünde ilA V tip 3'e karşı nötralizan antikorların varlığını tesbit etmiş-lerdir. Aynı araştırıcılar (3), bu yüksek düzeydeki pozitiflik oranlarının adenovirusların scroepidemiyolojik olarak yaygınlığına işaret ol-duğunu bildirmişlerdir. Bibrack ve McKercher (2), mikro serumnöt-TÜRKİYE'DE SIC;IR ADENOviRUSlARININ ... 225
lizasyon testini kullanarak SC adenovirus suşu ile Kaliforniya sığır-larında yaptıkları seroepidemiyolojik taramada yetişkinsığırların
%
3S.8'inde, danaların%
17.8'inde antikor tesbit etmişlerdir. Rossi ve ark. (I 6), tarafindan Alabama sığırlarında mikro serum nötra-Iizasyon testi ile 6 aylıkla i:, yaş arasındaki 444 adet sığır serumunda BAV tip I'e karşı antikor taraması yapılmış ve 6-9 aylık danalarda, sığırlara oranla antikor titresi daha düşük bulunmuştur.. İki yaş ve altındaki sığırlarda BAV tip I'e karşı antikor bulunamarnış, ancak 3 yaşındaki veya daha yaşlı sığırlarda dikkate değer bir antikor tit-resi saptanmıştır (I 6).Türkiye'de BAV üzerinde gerçeklqtirilen ilk çalışmada Toker (17), BAV tip i, BAV tip 2 ve BAV tip 3'ün tip ayrımında mikro serum nötralizasyon, komplement fikzasyon ve single radial hemolizis testlerini uygulamış ve denemelerinde BAV tip 2 ve BAV tip 3'ün mikro. nötralizasyon testi ile ayırt' ediiemediğini bildirmiştir. Aynı araştırıcı (17), komplement fikzasyon testinin tip ayrımında kullanı-lamayacağını tekrarlamış ve singlc radial hemolizis testinin bu vi-ruslarda uygulanması için ise daha geniş araştırmalar yapılması ıserek-tiğini belirtmiştir.
Buçalışma Türkiye'de ilk defa BAV tip 1, BAV tip 2 ve BAV tip 3 enfeksiyonlarının insidensini tesbit etmek ve yetiştirme hastalık-ları içinde BAV'un durumunu saptamak amacıyla çeşitli bölgelere ait toplam 288 adet sığır serumu üzerinde mikro nötralizasyon testi ile ön seroepidemiyolojik tarama şeklinde gerçeklqtirilmiştir.
Materyal ve Metot
Virus/ar: Araştırmada Viyana Veteriner Üniversitesi Viroloji Enstitüsü'nden sağlanan BAV tip 1, tip 2 ve tip 3 kul!anıldı.
Hücre: BAV tip
ı,
tip 2 ve tip 3'ün üretilmesinde,virusların enfeksiyözite güçlerinin tesbitinde ve mikro. serum nötralizasyon testlerinde Eagle MEM (Eagle Minimum Essential Medium) vasatı ve%
lO inaktifdana serumlu ortamda üretilen MDBK (Madin Darby BO\rine Kidney) hücre kültürü kullanıldı.Serumlar: Araştırmada, Ankara Et Balık Kurumu
Mezba-hasında kesilen 276 adet sığırdansağlanan kan serumu (47 adetKars, 64 adet Ankara Polatlı Devlet Üretme Çiftliği, 47 adet Arıkara'-Hay-mana, 63 adet Yozgat- Yerköy ve SS adet Eskişehir) ile Tarım,
Or-226 tBURGU - A. TOKER
man ve Köy İşleri Bakanlığı, Çukurova Tarım İşletme'sine ait 12 adet sığır kan serumu olmak üzere toplam 288 serum kullanıldı. Kan alma sırasında hayvanların klinik olarak sağlıklı oldukları göz-lendi.
Serumlar 56°C'de 30 dakika in aktive edildikten sonra LO X antibiyotik (100 LE. penisilin / ml, 100 mcg streptomisin / ml ve 0,005 mg kanamisin / ml) ile muamele edildi, sterilite kontrolları ya-pılarak kullanılıneaya kadar -20 OC'de saklandılar.
Virusların üretimi: BAV tip I, tip 2 ve tip 3'ün MDBK hücre kültüründe ayrı ayrı 12 pasaj ı yapıldıktan sonra virusların enfek-siyözite güçleri mikro titrasyon metodu ile tesbit edildi. Stok virus elde etmek için 1000 mL.'lik doku kültürü şişelerinde üretilen MDBK hücre kültürlerine her üç virustan ayrı ayrı i ml miktarında ekilerek, 24 saat sonra tam bir sitopatolojik effekt oluşumu gözlendi. Virus üret-me vasatı olarak
%
5 fötal dana serumlu ve yarı yarıya karıştırılarak hazırlanmış olan Eagle MEM -i- Earle vasatı kuııanıldı. Stok virus-ların enfeksiyözite güçleri mikro titrasyon metodu ile tesbit ec;!ildi.Viruslar kullanılıncaya kadar - 80°C'de saklandılar.
Virusların enfeksiyö;::,itegüçlerinin tesbiti: Bu amaçla virusların onar misli sulandırmaları Eagle vasatı içinde hazırlandı ve Frey ve Liess'in (8) bildirdiği mikro titrasyon metodu ile enfeksiyözite güçleri tesbit edildi. Sonuçlar 7. günde Karber'e (10) göre okunarak değerlendiril-di.
Mikro serum nötrali;::,ayon: Kontrolu yapılacak olan serum numu-neleri Bibrack ve Mc Kereher'in (2) bildirdiği gibi Eagle MEM için-de ijl O oranında sulandırıldı. Bu sulandırılan serum numuneleri karşılaştırılacakları virusların 100 DKIDso /0.05 ml oranları ile (BAV tip 1 100 DKIDso 10- 3,7 / 0.05 ml, BAV tip 2 100 DKIDso 10- 3,2/ 0.05 ml ve BAV tip 3 100 DKIDso 10-3,2/0.05 ml) birleştirilerek Frey ve Liess'in (8) bildirdiği yöntemle mikro nötralizasyon testine alındılar. Her üç BAV tipine ait test sonuçları da 7.nci günde değer-lendirildi.
Bulgular
Virusların enfeksiyö;::,itegücü: BAV tip 1, tip 2 ve tip 3'ün mikro titrasyon metodu ile tesbit edilen enfeksiyözite güçleri tablo l' de gös-terilmiştir.
TÜRKIYE'DE SIGIR ADENovIRUSLARININ ... 227
Tablo ı. BAV tip I,tip 2 ve tip 3'ün enfcksiyözite güçleri.
tip i DKID,.,/ 0.05 ml 10-,,7/ 0.05 ml tip 2 tip 3
--i
10-'" / 0.05 ml 10-'" / 0.05 mll\1ikro serum nö'traliza~Jion testi: Test sonucunda Türkiye'de çeşit-li bölgelere ait 288 adet sığır serumundan 235 tanesi BAV tip 1'e, 278 tanesi BAV tip 2'ye ve 276 tanesi ise BAV tip 3'e karşı nötralizan antikor yönünden pozitif sonuç vermiştir. Mikro nötralizasyon testin-de eltestin-de edilen sonuçlar tablo 2'de gösterilmiştir.
Tablo 2. Mikro nötralizasyon testi sonuçları.
4 51 2 53 Kars Serumun alındığı yer Serumsayısı tıp i
i
tıp 2 tıp 3. __ .__ ._I:ozltı~ Ncga'ıf_ ~zıtı:
i
:\e~atl~ _l:~~ıtıf _ı!egatıf47 45 2 47 - 47 -~ı~O-r_I(~-t~;_Dç~~7~/~t_:~_ :- - --o ~_-G~-
J--=- -
64 -_H_a_y_'m_ana_. __ 4_7.. _ ~ __ .4~~J
8 39 __ 8___2:~~~t .
6_3_ .._ ._59 .~_ .__~=-
i... _-
.6~ - __ Eski~ı~ __ ._ 55 . __ ~J_~.
._-_.-i
12 12ı
276 12 12 12 - - -288 f23S--'53 -"-2-78--1-10-Toplam Çukurova Ta-rım tşletmesi TTablo 2'de görüldüğü üzere Polatlı Devlet Üretme Çiftliğine ait 64 serumun ve Çukurova Tarım İşletmesine ait 12 serum un tümünde BAV tip 1, tip 2 ve tip 3'e karşı nötralizan antikor tesbit edilmiştir.
Testte pozitif olduğu tesbit edilen serumların yüzde oranları ile alındığı yerlere göre dağılımları grafik i'de gösterilmiştir.
228 100 eo 80 Çl 10 '-"
2
•
60.50•
~..•
40••
..•
ol £ 3c lo 10 O I.BURGU - A. TOKERlrars Polatlı Ha~ Yozgat Eeki,ehir CukuroYa D.tr.C. Tarıllı,let."i
o
~-TIP 1 Tl' Z TIp ~
Grafik 1: BAV tip 1, tip 2 TOtip "8 karşı pozitif eeru.ların oranı (%)
Tartışma ve Sonuç
Bibrack ve McKcrcher (2), sığır serumlarındaki BAV nötra-lizan antikodarının tesbitinde mikro serum nötralizasyon testinin güvenilir olduğunu bildirmişlerdir. Bu araştırmada da çeşitli bölge-lerden toplanan 288 serumun BAV tip i, tip 2, tip 3'c karşı nötra-lizap antikor taşıyıp taşımadığı mikro serum nötralizasyon testi ile aranmış ve BAV enfeksiyonlarının seroepidemiyolojik kontrollarında başarı ile kullanılabileceği görülmüştür.
Cancellotti ve ark. (3) ilc Rossi ve ark. (lG), mikro serum nötra-lizasyon testinde virusu 100 DKID50 oranında, Bibrack ve MeKereher
(2) ise 25 DKID50 oranında sulandırmışlardır. Bu araştırmada ise
sığır adenovİrus tip i, tip 2 ve tip 3 Cancellotti ve ark. (3) ile Rossi ve ark: (I 6) tarafından uygulandığı şekilde
ıoo
DK lD50 oranındaTÜRKİYE'DE SIGIR ADENovtRUSlARININ ... 229
Bibrack ve McKercher (2), Sığır aden(.virusları ile yapılan mikre, serum nötralizasyon testinde ijl O ve daha yukarı titreli serum-ların enfeksiyon yönünden pozitif olarak kabul edilebileceğini bil-dirmişlerdir.
Araştırmada da BAV tip I, tip 2 ve tip 3'e karşı antikor tara-masında, serumlar 1/iO oranında sulandıı"ılarak nötralizasyon tes-tine tabi tutulmuş ve i jiO sulandırnıada sonuç alınan serumlar po-zitif olarak kabul edilmiştir.
Türkiye'de sığır adenoviruslarımn varlığını seroepidemiyolojik yönden ortayakoyan bu ilk araştırmada 288 serumun % 81.6'sl BAV tip i'e, %96.5'i BAV tip 2'ye ve %95.8'i BAV tip 3'e karşı pozitifsonuç vermiştir. Polatlı Devlet Üretme Çiftliğine ait 64 serumun ve Çukurova Tarım İşletmesine ait 12 serumun hepsinde BAV tip I, tip 2 ve tip 3 nötralizan antikorları tesbit edilmiştir. Ankara Haymana'-ya ait 47 serumun sadece % i2.8'inde BAV tip I'e kaqı, bunun aksine
0/0 83'ünde BA
V
tip 2 ve tip 3'e karşı antikor bulunmuştur. Diğer se-rumIarın ise % 89'u ile % iOO'ü arasında değişen oranlarda BAV tip I, tip 2 ve tip 3 'e karşı antikor bulunmuştur. Özellikle, Polatlı Devlet Üretme Çiftliği ve Çukurova Tarım İşletmesincait hayvanlarda BAV tip i,tip 2 ve tip 3'e karşı antikor varlığının%
i00 oranında tes-biti, bu kurumlarda mevcut kültür ırkı hayvanların BAV enfeksiyon-larına yüksek düzeyde duyarlı olduklarını göstermektedir. Tesbit edi-len sonuçlar BAV enfeksiyonlarının Türkiye'de varlığını ortaya koy-maktadır.Türkiye'nin çeşitli yörelerinde sığır adenovirusların seroepi-demiyolojik yönden taranması şeklinde gerçekleştirilmiş başka her-hangi bir çalışmanın mevcut olmaması sebebiyle, bu araştırmada elde edilen sonuçların karşılaştırılması mümkün olmamıştır.
Yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlara göre; Türkiye'de sı-ğırlarda üst solunum yolu enfeksiyonları ile pnömoenteritislcre neden olan BAV'un hiç de küçümsenmcyecekdüzeydc olduğu ortaya konulmuş olup, sığır yetiştiriciliği yönünden üzerinde durulması ge-rekli enfeksiyonlardan biri olarak kabul edilmelidir. Bir ön çalışma olarak planlanan ve gerçekleştirilen bu araştırma sonuçlarına göre, BAV enfeksiyonları üzerinde geniş kapsamlı bir scroepidemiyolojik araştırmanın yapılması ve özellikle devlete ait hayvancılık işletmele-rinde bulunan ve kültür ırkı olan hayvanlarımızın BAV enfeksiyon-ları yönünden kontrolları gerekmektedir. Böylece hem sebebi
230 İ.BURGU - A. TOKER
şılamayan bazı üst solunum yolu enfeksiyonları ilc dıyare olayları üzerinde teşhis yönünden önemli bir adım atılacak ve hem de ülke hayvancılığında yetiştirme hastalıklarından biri olan BAV enfeksi-yonlarının nadikasyonuna gidilebilccektir.
Kaynaklar
1- Aldasy, P., Csontos,L. and Bartha, A.(1964). Pneumo-eııl"iıiJ in enheJ h)' aderlOı-Iruses.
Acta Vet. Hung .. F,: 167-17.;.
2 - Bibrack, Bo and Mc Kereher, D.G. (I 97 I!. Serologir cıide/ıee foı Adenoıirus ııı{e,:ions in Calijonıia rallle. Am. J. Vet. Res., 32 (I): 80:>-807.
3 Cancellotıl, F., Turilli, C. and Gagliardi, G. (1976)_ Serological invesligalion on (ı'pe i,2 and 3 horiııe adenoliimses iıı Ver/elo. Alti ddia Socicta haliana di Buİatria, 8: 189-r94. 4- CeccareIli , A., Farina, R. and Mani, P. (1979). Firsl seroepidemiologieal and
virolo-gical ohJervaiions 011 enllle adenoıirııses in inlerlıi"e breeding in Iıaı)'. Arch. Vet. haL., 30
(1-2): 28-32 .
.1- DaryshirE', J.H. (19G8). Botinf. adtııoliirus. .I.:\.\7.:\1.A., 152 (G): 786-794.
6-- Darbyshire, J.H., Dawson, P.S., Lamont, P.H., Osler, D.C. and Pereil't"., H.G. (I 96',). A new adenovirus seıolype of hovine ori.pin..1. Comp. Path., 75: 327-330. 7- Eisa, M. and El Amin, M.A.G. (I 972) AdellDailııs anıibodies in sera~Lsome arıimals in
ıhe Suda!? S..J.Vet. Sci. and Aninı. Busb .. 13 (2): 45-51.
8---Frey, H.R. und Liess, B. (I 97 I). Vemıehıııııgı hineıik ıınd Veıweııdbaıkei' eiııa slark
,<)10-paı!ıogenen VD-MD Virıısslammesftir diagnoJıisehe Un/ersuc!ıımgen mil dcr Jı1ikroıiıer-!vfel!ıode.
Zbl. Vet. Med., 18: GI-71.
9- Inaba, Y., Tanaka., Y., Sato, K., ıto, H., Y., Omor!, T. and Matumoto, M. (I 9(8). Bovine adenovinıs. Il. A Sero(,pe, Fııkııroi, Reco/.'er~d.from Japarıese Call1c. Japan
.1. Mierobiol., 12 (2): 219-229.
10-- Karber, G. (ı9(4). Iıı diagnoJıie proeedUlesfol ıiruJ and riekelsial disease. Public Health Assn. (l'iew- York), 3 :48 50.
i 1-- Klein, M., Early, E. and Zellat, J. (1959). Isola/ıoııjıom caııle oj avimJ rdaled lo/ıu-man adeuonirUJ. Proc. Sac. Exp. Biol. and Med., 102: 1-4.
12-- Klein, M., Ze,lat, J. and Michalson, C. (1960). A ııew hoıine adenouirus ıelaled lo
!ıuman adenm;iıııs. Proc. Soc. Exp. 13iol. and :Vled., 105: 340-342.
ı3 Mohanty, S.B. (I 971). Compora1ive sllul.y ofboıinc adenovimses. Am ..I.Vet. Res. 32 (I 2): 1899.1905.
14- Obi, T.U. and Taylor, W.P. (198'f). Serological sıın;e)' of adeııoviruJ anıibodi'J in
domes-lic an;mal.r in Nig"ia. Comp. Immunol. i\1icrobiol. and Inf. dis., 7 (I): G3-68. 15- RoUe, M. und Mayr., A. (1978). Microbiologie, !rıfekliom-ııııd SellClıenlehıe. Feniinand
Enke Verl"g Suııgart.
lG- Rossi, C.R., K.e~el and Emriek, V.R. (1973). Distribuıion oj Anıibody lo boı-ine adenovirUJ (Ype 1 in Alabama eatıle, as delermined kY miera serum-neıılralizaliol/ les'. Am.]. Vet. Res., 34: 841-842.
i7- Toker, A. (1983). Sığıı adenoviruslarUlda (ii/, I, tip 2, ıip 3) serolojik reaksiyonlarla ıip ayrımı ü,:erirıde araj/mnalar. A.(1. Vet. Fak. Derg., 30 (2): 247--258.
