EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ, TEFTİŞİ, PLANLAMASI VE EKONOMİSİ
TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJESİ
İMAM HATİP LİSESİ YÖNETİCİLERİNİN
ÖĞRENCİLERDEN KAYNAKLANAN
SORUNLARA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
(PAMUKKALE VE MERKEZEFENDİ ÖRNEĞİ)
OSMAN KARADEVECİ
ii
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM YÖNETİMİ, TEFTİŞİ, PLANLAMASI VE EKONOMİSİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJESİ
İMAM HATİP LİSESİ YÖNETİCİLERİNİN ÖĞRENCİLERDEN
KAYNAKLANAN SORUNLARA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
(PAMUKKALE VE MERKEZEFENDİ ÖRNEĞİ)
Osman KARADEVECİ
Danışman
v
Yüksek Lisans Eğitim Programı ve araştırma süreci boyunca manevi desteğini esirgemeyip beni eğitimimi tamamlamam konusunda cesaretlendiren sevgili eşim Elvan KARADEVECİ’ye, kendileriyle oyun oynama zamanından çalıp akşam derslerine katılmam konusunda engin hoşgörü gösteren anlayışlı ve yakışıklı oğullarım Ahmet ve Yağız’a;
Proje çalışmamın planlanma, araştırma, yürütülme ve oluşumunda ilgi ve desteğini esirgemeyen, engin bilgi ve tecrübelerinden yararlandığım, yönlendirme ve bilgilendirmeleriyle çalışmamı bilimsel temeller ışığında şekillendirmeme yardımcı olan hocam ve danışmanım Sayın Prof.Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN’e, Şahsım ve diğer arkadaşlarımla, sahip oldukları bilgi birikimlerini cömertçe paylaşan, bizlere her konuda yardımcı olup yol gösteren, eğitim ve eğitim yönetimi alanında daha geniş bir bakış açısı kazanmamızı sağlayan tüm ders hocalarıma,
Yüksek lisans eğitimi boyunca birlikte güzel zamanlar geçirdiğim, ders aralarında bazen eğlenceli sohbetler edip güldüğümüz bazen de eğitim ve yöneticilik adına faydalı bilgi paylaşımlarında bulunduğumuz, eğitimlerini tamamlamak için büyük özveri ve fedakârlıklarla geç saatlerde fakülteye gelen sınıf arkadaşlarıma,
Görüşme Formlarını içtenlikle doldurarak projeme katkılarını esirgemeyen AİH Lisesi yöneticilerine en derin saygı, sevgi ve teşekkürlerimi sunarım.
Osman KARADEVECİ Denizli, 2020
vi
Görüşleri (Pamukkale ve Merkezefendi Örneği) KARADEVECİ, Osman
Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Eğitim Bilimleri ABD, Eğitim Yönetimi Denetimi Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı
Proje Danışmanı: Prof.Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN Haziran 2020, xii + 68 sayfa
Bu araştırmanın amacı İmam Hatip Lisesi yöneticilerinin öğrencilerden kaynaklanan sorunlara ilişkin görüşlerini ve beraberinde bu sorunlarla birebir mücadele etmek zorunda olan yöneticilerin çözüm önerilerini de ortaya koymaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden “yarı yapılandırılmış görüşme” tekniğinin kullanıldığı araştırmanın evreni Denizli ili Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerindeki İmam hatip Liseleri yöneticilerinden oluşmuş, çalışma gurubunu da Denizli ili Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerindeki İmam Hatip Liselerinde görev yapan 7 müdür 4 müdür başyardımcısı ve 19 müdür yardımcısı oluşturmuştur. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Görüşmede katılımcılara “İmam Hatip Liselerinde Öğrencilerden Kaynaklanan Problemleri belirlemek adına 10 adet açık uçlu soru sorulmuş, katılımcıların sorulara verecekleri cevaplara, soruyu cevaplayıp-cevaplamama durumuna göre ek sorular sorulabilme veya veri analiz ve yorumlamasına etki yapmayacak şekilde bazı soruları çıkarabilme opsiyonu da tanınmıştır. Araştırmada bir okulun yöneticileri ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak yüz yüze görüşme yapılırken, Mart 2020 tarihinden itibaren Coronavirüs tedbirleri kapsamında uygulamaya konulan sokağa çıkma yasakları ve esnek çalışma saatlerine bağlı olarak okul yöneticilerinin çoğu zaman okullarda bulunmayışı nedeniyle diğer okulların yöneticileri görüşme formundaki soruları dijital ortamda yanıtlamışlardır. Araştırmanın alt problemlerinin çözümlenmesinde betimsel analiz ve içerik analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır.
Analiz neticesinde; AİH liselerinde devamsızlık konusunda önemli bir sorun yaşanmadığı, sürekli devamsız öğrenci sayısının oldukça az olduğu, öğrencilerin yaklaşık %90’ının kurallara uyduğu, disiplin konusunda önemli bir sorun yaşanmadığı, LGS puanıyla öğrenci alan AİH Liselerindeki öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin yüksek
vii
olmasına karşın adrese dayalı kayıt sistemi ile öğrenci alan AİH Liselerindeki öğrencilerin akademik başarı düzeylerinin orta veya düşük olduğu, bu durumun okula aidiyet duygusunu zayıflattığı, öğrencilerin önemli bir kısmının AİH Liselerine kendi istekleri dışında merkezi yerleştirme sistemine bağlı olarak veya aile baskısıyla geldikleri, bu durumun da bu okullarda yaşanan problemlerin temelinde yatan en önemli sorun olduğu, öğrencilerin önemli bir kısmının meslek derslerine bakış açılarının olumsuz olduğu, bu dersleri önemsiz fakat buna rağmen zor olarak nitelendirdikleri, bu bakış açısından dolayı derslerde bazı problemlerin yaşandığı, öğrencilerin öğretmenleriyle ve arkadaşlarıyla olan ilişkilerinin iyi düzeyde olduğu, öğrencilerin öğretmenlerine ve birbirlerine çoğunlukla saygılı davrandıkları, sınavla öğrenci alan AİH Liselerinde okula aidiyet duygusunun yüksek olması nedeniyle okul binasına ve araç-gereçlerine zarar verilmediği fakat adrese dayalı sistemle öğrenci alan AİH Liselerinde okul binasına ve araç-gereçlerine zarar verildiği, yeterince korunmadığı, öğrencilerin bilişim araçlarını büyük oranda doğru ve amacına uygun kullanmadıkları, hem okulda hem de evde sık sık bu konuda sorunlar yaşandığı sonucuna ulaşılmıştır.
viii
İÇİNDEKİLER
TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU ... iii
ETİK BEYANNAMESİ ... iv TEŞEKKÜR ... v ÖZET ... vi TABLOLAR LİSTESİ ... xi ŞEKİLLER LİSTESİ ... xi EKLER ... xi KISALTMALAR ... xii BİRİNCİ BÖLÜM ... 1 1. GİRİŞ ... 1 1.1 Problem Durumu ... 2 1.1.1 Problem Cümlesi ... 3 1.1.1.1. Alt Problemler ... 3 1.2 Araştırmanın Amacı ... 4 1.3. Araştırmanın Önemi ... 5 1.4. Sayıltılar ... 5 1.5. Sınırlılıklar ... 5 1.6. Tanımlar ... 6 İKİNCİ BÖLÜM ... 7
2. KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 7
2.1. İmam Hatip Okulları Tarihçesi ... 7
2.1.1. Medresetü’l-Vâizîn ... 7
2.1.2. Medresetü’l-Eimme Ve’l-Hutebâ ... 8
2.1.3. Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu ... 8
2.1.4 İmam Hatip Mektepleri ... 9
2.1.5 İmam Hatip Yetiştirme Kursları ... 9
2.1.6 İmam Hatip Okulları ... 9
2.1.7 İmam Hatip Liseleri ... 10
2.1.8 Anadolu İmam Hatip Liseleri ... 11
2.1.9. 28 Şubat Süreci ve İmam Hatip Liseleri ... 12
ix
2.2.İmam Hatip Liselerinin Nitelikleri ... 14
2.2.1.İmam Hatip Liselerinin Genel Amaçları ... 14
2.2.2. İmam Hatip Liselerinin Kayıt Şartları ve Olanakları ... 15
2.2.3. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Okutulan Dersler ... 15
2.2.4. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Program Çeşitliliği ... 17
2.2.4.1. Fen ve Sosyal Bilimler Programı Uygulayan AİH Liseleri ... 17
2.2.4.2. Hazırlık Sınıfları ile Dil Ağırlıklı Program Uygulayan Anadolu İmam Hatip Liseleri ... 19
2.2.4.3. Sanat Programı Uygulanan Anadolu İmam Hatip Liseleri ... 19
2.2.4.4. Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liseleri ... 20
2.2.4.5. Hafız Öğrencilerin Eğitim Gördüğü Anadolu İmam Hatip Liseleri ... 20
2.2.4.6. Spor Programı Uygulanan Anadolu İmam Hatip Liseleri ... 20
2.2.5. AİHL Sayısal Verileri ... 20
2.2.6. Pamukkale ve Merkezefendi İlçelerindeki AİH liseleri ve Özellikleri ... 21
2.3. İlgili Çalışmalar ... 23
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 26
3.YÖNTEM ... 26
3.1. Araştırmanın Modeli ... 26
3.2. Evren ve Çalışma Gurubu ... 26
3.3.Verilerin Toplanması ... 28
3.4.Verilerin Analizi ... 29
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ... 30
4. BULGULAR ... 30
4.1. Öğrenci Devamsızlıkları ... 31
4.1.1. Öğrenci Devamsızlık Durumları ... 31
4.1.2. Devamsızlık Konusunda Yaşanan Problemler ... 31
4.1.3. Devamsızlık Problemine yönelik yöneticilerin çözüm önerileri ... 32
4.2. Akademik Başarı ... 33
4.2.1. Öğrencilerin Akademik Başarı Düzeyleri ... 33
4.2.2. Akademik Başarı Düzeyi İle İlgili Karşılaşılan Problemler ... 33
4.2.3. Akademik başarı kaynaklı problemlere yönelik yöneticilerin çözüm önerileri . 34 4.3. Disiplin ve Kurallara Uyum ... 36
4.3.1. Öğrencilerin Kurallara Uyum Düzeyleri ... 36
x
4.3.3. Disiplin Olaylarına Yönelik Yöneticilerin Çözüm Önerileri ... 37
4.4. Okula bağlılık ... 37
4.4.1. Öğrencilerin Okula Bağlılık Düzeyleri ... 37
4.4.2. Öğrencilerin okula bağlılık düzeylerinden kaynaklanan problemler ... 38
4.4.3. Probleme yönelik yöneticilerin çözüm önerileri ... 38
4.5. Öğrencilerin Meslek Derslerine Bakış Açıları ... 39
4.5.1. Öğrencilerin Meslek Derslerine Bakış Açılarından Kaynaklanan Problemler ... 39
4.5.2. Probleme yönelik yöneticilerin çözüm önerileri ... 40
4.6. Öğrenci Öğretmen İlişkileri ... 41
4.6.1. Öğrencilerin Öğretmenleri İle Olan İlişkilerinin Düzeyi Ve Yönü ... 41
4.6.2. Öğrenci Ve Öğretmenler Arasında Yaşanan Problemler ... 42
4.6.3. Probleme yönelik yöneticilerin çözüm önerileri ... 42
4.7. Öğrencilerin Arkadaşlık İlişkileri ... 43
4.7.1. Öğrencilerin Arkadaşları İle Olan İlişkilerinin Düzeyi Ve Yönü... 43
4.7.2. Öğrenciler arasında yaşanan problemler ... 43
4.7.3. Probleme Yönelik Yöneticilerin Çözüm Önerileri ... 43
4.8. Öğrencilerin “Okul Binası Ve Okul Araç Gereçlerinin Kullanımı” Konusundaki Genel Tutumları ... 44
4.8.1. Öğrencilerin “Okul Binası Ve Okul Araç Gereçlerinin Kullanımı” Konusunda Karşılaşılan Problemler. ... 44
4.8.2. Probleme Yönelik Yöneticilerin Çözüm Önerileri ... 45
4.9. Öğrencilerin “Bilişim Araçlarını Doğru Kullanma” Konusundaki Genel Tutumları45 4.9.1. Bilişim Araçlarını Doğru Kullanma Karşılaşılan Problemler ... 47
4.9.2. Probleme Yönelik Yöneticilerin Çözüm Önerileri ... 47
4.10. Öğrenci Kaynaklı Yaşanan Diğer Sorunlar ve Çözüm Önerileri ... 48
BEŞİNCİ BÖLÜM ... 51
5. TARTIŞMA, SONUÇ VE ÖNERİLER ... 51
5.1. Sonuç ... 51
5.2. Öneriler ... 55
KAYNAKÇA ... 58
GÖRÜŞME FORMU ... 61
xi
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 2.1. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Okulutan Dersler ... 15 Tablo 2.2. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Okulutan Temel İslam Bilimleri Dersleri ... 16 Tablo 2.3. Anadolu İmam Hatip Liselerinde ve Anadolu Liselerinde Okutulan Dersler (Karşılaştırmalı) ... 16 Tablo 2.4. Anadolu İmam Hatip Fen Liselerinde ve Fen Liselerinde Okutulan Dersler (Karşılaştırmalı) ... 18 Tablo 2.5. Sosyal Bilimler Programı Uygulayan Anadolu İmam Hatip Liselerinde ve Sosyal Bilimler Liselerinde Okutulan Dersler (Karşılaştırmalı) ... 19 Tablo 2.6. 2011-2019 Yılları Arası AİHL Okul ve Öğrenci Sayıları ... 21 Tablo 2.7. 2019-2020 Eğitim Öğretim yılında Denizli İli Merkezefendi ve Pamukkale İlçelerindeki AİH Liseleri ve Özellikleri ... 23 Tablo 3.1. Örneklem Grubunu Oluşturan Okul Yöneticilerine Ait Demografik Bilgiler .... 27 Tablo 4.1. AİH Liselerinde Akademik Başarı Düzeylerine dair Yönetici Tanımlamaları ve Frekansları ... 33
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 2.1. İmam Hatip Okulları Program çeşitliliği……… 17
EKLER
EK-1 Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu………..61-62 EK-2 Araştırma İzin Onayları……….63-67
xii
KISALTMALAR
AİH : Anadolu İmam Hatip İHL : İmam Hatip Lisesi İHO : İmam Hatip Ortaokulu AİHL : Anadolu İmam hatip Lisesi MAÖL: Mesleki Açık öğretim Lisesi MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
TEOG : Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş
YÖK : Yüksek Öğretim Kurulu
ÖSYM: Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi
M : Müdür
MB : Müdür Başyardımcısı
MY : Müdür Yardımcısı
VBS : Veli Bilgilendirme Sistemi
LGS : Liselere Geçiş Sistemi
1. GİRİŞ
Bireyleri hayata hazırlayan en önemli kurum aileden sonra okullardır. Bireyler hayata uyum sağlama çabası içerisinde bazı soru ve sorunlarla da karşılaşırlar. Bu soru ve sorunların bir kısmı da din temellidir. Okullar bireylerin din konusundaki soru ve ihtiyaçlarını da dikkate alarak cevaplar vermek durumundadır. Günümüzde ortaöğretim düzeyinde mesleki din öğretimi Anadolu İmam Hatip Liseleri tarafından yürütülmektedir.
AİH Liseleri Din Öğretimi resmi web sitesinde belirtildiği üzere İslam Dini’nin temel kaynakları Kur’an ve Sünneti rehber alan bir din eğitim-öğretimi vermek, medeniyetlerimizin değerlerini koruyan, kültürel mirasına sahip çıkan, tarihini bilen, düşünen, araştıran, okuyan, yorumlayan, sorgulayan, üretken, yapıcı, bilgi ve bilgeliğin yolunda giden gençler yetiştirmek, insanlığa faydalı olma idealini taşıyan, milli ve manevi değerlerine bağlı, karakterli ve güzel ahlak sahibi öğrencileri hayata hazırlamak maksadıyla hizmet veren kurumlardır. Öğrencilere doğru düşünce, doğru bilgi, doğru inanç ve doğru davranış kazandırmayı önceler. İmam-Hatip Liselerinde eğitim gören öğrencilere insana, özgürlüğe, düşünceye, ahlaka ve kültürel değerlere saygıya dayalı bir din öğretimi vermek hedeflenmektedir. Öğrencinin dini konuları ve kavramları öğrenirken aynı zamanda bunları aklın ve bilimin ışığında sorgulayabilmesi, anlamını idrak edip içselleştirebilmesi çok önemlidir. Bu okullarda verilen eğitimle temel dinî kaynakları tanıyıp kullanabilen, sağlıklı din anlayışına sahip bireyler olarak yetiştirmek kendisi, ailesi, gönül coğrafyası, ülkesi ve insanlığa karşı duyarlı nesiller yetiştirmek amaçlanmaktadır (http://dogm.meb.gov.tr/pdf/ImamHatipTanitimKitapcigi.pdf)
Kökleri 1913 yılında kurulmuş Eimme Ve’l-Hütebâ medreselerine dayanan İmam Hatip Liseleri 3 Mart 1924 tarihinde yürürlüğe giren 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanununun 4. Maddesinin amir hükmü neticesinde kurulduğu günden bu yana farklı süreçlere tanıklık etmiş ve siyasi ve sosyal içerikli tartışmaların konusu olmuştur.
2018-2019 eğitim öğretim yılı verilerine göre Anadolu İmam Hatip Liseleri 1603 örgün eğitim kurumunda 498002 öğrenciye eğitim-öğretim hizmeti vermektedir. (MEB İstatistikleri 2018-19, ISSN 1300-0993) 2017-2018 eğitim öğretim yılında uygulamaya giren liselere öğrenci yerleştirme sistemine göre bazı İmam Hatip Liseleri proje okulu kapsamında LGS sınav puanı ile öğrenci alırken bazı imam hatip liseleri ise adrese dayalı yöntemle öğrenci almaktadır. Akademik başarı sıralamasında Anadolu liselerinde ile Meslek Liseleri arasında yer alan bu okullarda öğrenci, veli, müfredat ve sistem kaynaklı
bazı sorunlar yaşanmakta olup bu araştırma projesinde öğrenci kaynaklı sorunlar üzerinde durulacaktır.
1.1 Problem Durumu
3 Mart 1924 tarihli ve 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun 4. Maddesi’ne dayanarak İmam ve Hatip Mektebi adıyla açılan İmam Hatip Liselerinin kökleri 1913 yılında kurulmuş olan Medresetü’l-Eimme Ve’l-Hütebâ’lara kadar uzanmaktadır. (Tevhid-i Tedrisat Kanunu, R.1340: madde 4). 1924 yılında açılan ve sayısı 29 olan bu okullar, öğrenci yokluğu gerekçesiyle 1930 yılına kadar kademeli olarak tamamen kapatılmıştır. Bu okulların kapanmasından on sekiz yıl sonra, 1948’de 10 il merkezinde, din adamlarını günün anlayışına göre yetiştirmek ve onları yeterli bilgiyle donatmak amacıyla MEB’nın İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak İmam-Hatip Kursları açılmıştır (Karateke, 2015). Sonrasında bu kursların yetersiz kaldığı görülmüş ve 17 Ekim 1951 tarihinde dönemin Milli Eğitim Bakanı olan Tevfik İLERİ’nin onayı ile İmam Hatip Okulu açılması kararı yürürlüğe konulmuştur. Kararname ile yedi il merkezinde birer İmam Hatip Ortaokulu açılmıştır. Bu okullar 1954-1955 eğitim-öğretim yılı sonunda ilk mezunlarını verdikten sonra üç yıllık lise kısımları da açılmış ve eğitim süreleri 7 yıla çıkarılarak Türk eğitim sistemindeki yerlerini almıştır (https://timav.org.tr/imam-hatip-okullari-tarihcesi/). 1973’e gelindiğinde 14.06.1973 tarih ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile bu okullar lise statüsü kazanmış, mezunları üniversitelere girebilme hakkı elde etmiş, böylelikle bu okullarda hem nicelik hem de nitelik olarak çok hızlı gelişmeler yaşanmaya başlamıştır. Fakat 1997 yılında yürürlüğe giren 4306 sayılı kanun ile 8 yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretimin uygulamaya konulması sonucunda Milli Eğitim Bakanlığı, İmam-Hatip Liseleri’ni ilk yılı hazırlık sınıfı olmak üzere dört yıllık meslek liseleri haline getirmiş, öğretim programlarını yeniden düzenlemiştir. Üniversitelere giriş sisteminde uygulanan katsayı uygulamasının olumsuz etkileri ile birlikte bu okulların öğrenci sayılarında hızlı bir düşüş yaşanmaya başlamıştır (Karateke, 2015). 2012 yılında 30.03.2012 tarih ve 6287 no’lu kanun (İlköğretim ve Eğitim Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 2012) ile zorunlu eğitim 4+4+4 şeklinde 12 yıla çıkarılmıştır. Buna bağlı olarak İmam Hatiplerin Ortaokul kısımlarının yeniden kurulmasına ortam sağlanması ve katsayı engelinin de ortadan kaldırılması ile birlikte bu okulların eğitim-öğretim hayatındaki rolünün ve etkisinin yeniden canlandırılmaya çalışıldığını görmekteyiz.
Tüm bu süreçlerin sonunda bu okullar dört yıllık eğitim veren, programının yaklaşık %40 ı Kur’an-ı Kerim, Fıkıh, Kelam, Hadis, Tefsir, Arapça, Dinler Tarihi gibi din temelli derslerden, kalan kısmı ise diğer orta öğretim kurumlarında okutulan derslerden oluşan okullar olarak Türk Eğitim Sistemi’ndeki yerini almıştır.
Ancak tüm bu çaba ve girişimlere rağmen bu okullardaki öğrenci sayısı 2018-2019 eğitim-öğretim yılı sonu itibari ile örgün eğitimde 498002, açık İmam Hatip Lisesi’nde ise 107867 olup toplam öğrenci sayısı 605869 düzeyine ulaşabilmiştir (MEB İstatistikleri 2018-19, ISSN 1300-0993). Bu sayısının bu düzeye ulaşmasında da ülkemizde uygulanan TEOG ve LGS benzeri liselere giriş sınavlarının ve yerleştirme sistemlerinin etkisi büyüktür. Günümüzde İmam Hatip Liselerinin bir kısmı Sınavla Öğrenci Alan Kurumlar arasında yer alırken, büyük çoğunluğu ise adrese dayalı kayıt sistemi ile öğrenci almaktadır. Bu sınav ve yerleştirme sistemleri neticesinde ortaöğretim kurum türleri arasında gayrı resmi bir sıralama oluşmuş ve bu sıralamada İmam Hatip liseleri alt sıralarda yer almış, neticesinde öğrenci kalitesi, akademik başarı düzeyi gibi hususlar buna göre şekillenmiştir.
İmam Hatip Liselerinin bu sıralamada alt sıralarda yer almasına bağlı olarak öğrenci kalitesi ve akademik başarı düzeyinin istenilen düzeyde olmadığını söylemek mümkündür. Bu durum beraberinde bazı sorunları da ortaya çıkarmaktadır. Bu sorunların çok farklı boyutları olmakla birlikte bu araştırmada imam hatip lisesi yöneticilerinin öğrencilerden kaynaklanan sorunlara ilişkin görüşlerine ver verilecektir. Bu çalışmanın bu okullarda okuyan öğrenci kaynaklı problemlere işin mutfağında olan yöneticiler tarafından objektif bir bakış açısı ve beraberinde gerçekçi ve uygulanabilir çözüm önerileri ortaya koyacağı düşünülmektedir.
1.1.1 Problem Cümlesi
Bu araştırmanın problem cümlesi “Denizli ili merkez Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerindeki imam hatip liselerinde görev yapan yöneticilerinin öğrencilerden kaynaklanan sorunlara ilişkin görüşleri nelerdir? olarak belirlenmiştir.
1.1.1.1. Alt Problemler
Araştırma problemine daha sağlıklı cevap verebilmek amacıyla aşağıdaki alt problemler belirlenmiştir:
1- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “devam durumları” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
2- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “akademik başarı durumları” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
3- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “okul kurallarına uyum ve disiplin” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
4- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “okula bağlılık durumları” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
5- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “meslek derslerine bakış açıları” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
6- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “öğretmenlerle olan ilişkileri” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
7- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “arkadaşları ile olan ilişkileri” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
8- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “okul binası ve okul araç gereçlerinin kullanımı” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
9- İmam Hatip Liselerindeki yöneticilerin, öğrencilerin “bilişim araçlarını doğru kullanma” ile ilgili karşılaştıkları sorunlara dair görüşleri nelerdir? Bu sorunların çözümüne yönelik önerileri nelerdir?
1.2 Araştırmanın Amacı
Araştırmanın genel amacı; İmam Hatip Lisesi yöneticilerinin öğrencilerden kaynaklanan sorunlara ilişkin görüşlerini ve beraberinde bu sorunlarla birebir mücadele etmek zorunda olan yöneticilerin çözüm önerilerini de ortaya koymaktır.
Bu araştırma, Denizli Pamukkale ve Merkezefendi ilçe sınırları içerisinde yer alan İmam Hatip Liselerinde görev yapan yöneticilerin öğrencilerden kaynaklanan sorunlara
ilişkin görüşleri ile bu sorunların çözümü noktasında doğrudan bu sorunlarla mücadele etmek zorunda olan yöneticilerin akılcı ve uygulanabilir çözüm yollarına yönelik fikirlerini de beraberinde ortaya koymaktır.
1.3. Araştırmanın Önemi
Her eğitim kurumunun Türk milli eğitim sisteminin amaç ve hedeflerini gerçekleştirme doğrultusunda belirlemiş olduğu bir misyon ve geleceğe yönelik bir vizyonu vardır. Eğitim kurumları bu misyon ve vizyonlarını hayata geçirebilmek için sahip olduğu her türden kaynakları akılcı ve verimli bir şekilde kullanmaya çalışırken bazı sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu sorunlar her ne kadar çok yönlü sorunlar olsa da okullarda bu sorunların önemli bir kısmını öğrenci kaynaklı sorunlar oluşturmaktadır.
Bu bağlamda hem yükseköğretime hem de mesleğe kaliteli öğrenci yetiştirmek için çalışan İmam Hatip Liselerindeki eğitim-öğretim kalitelisinin arttırılması için mevcut sorunları, bizzat uygulamanın içerisinde olan ve meselelere her yönüyle yaklaşan okul idarecilerinin görüşleri çerçevesinde tespit edip sorunların özüne yönelik çözüm önerileri sunmak oldukça önemlidir. Dolayısıyla araştırma sonunda derinlemesine bir bakış açısıyla elde edilen bulgular ortaya konulacak ve genel bir değerlendirme yapılarak karşılaşılan sorunlara yönelik alınması gereken önlemler üzerinde durulacaktır. Yapılan çalışma sonucunda elde edilen bulguların yetkililerle de paylaşılması sahadaki olumsuzlukların giderilmesinde önemli bir rol oynayacağı düşünülmektedir.
1.4. Sayıltılar
- Görüşme soruları araştırmanın problemine ve alt problemlerine cevap verebilecek niteliktedir.
- İmam-Hatip Liselerinde görev yapan yöneticilerin sorulara samimi ve doğru yanıtlar verdiği kabul edilmiştir.
1.5. Sınırlılıklar
- Bu araştırma Denizli İli Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerinde bulunan İmam Hatip Lisesi yöneticileri ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
Yönetici: “Bir kurum ya da örgütte bir birimin ya da hizmetin sorumlusu konumunda görev yapan ve bu göreviyle ilgili olarak günlük, tekrar eden ve koşulları belli işlemlerin dışına taşan kararları alan, gözetim ve denetimde bulunan üst” (Bozkurt-Ergun, 1998: 265) olarak tanımlanmıştır.
Appleby'e (1991: 5) göre ise, yöneticiyi, örgüt içerisinde her kademedeki çalışanlar vasıtasıyla amaçlara ulaşmaya çalışan kişi şeklinde tanımlamıştır.
Yönetici atamasını yapan güç adına çalışan, önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak için gayret gösteren, işleri planlayan, uygulatan ve sonuçları denetleyen kişidir. Hedeflere ulaşmak için yöneticiler, örgütsel yapı ve süreci biçimlendirmeye çalışırlar (Sabuncuoğlu ve Tüz, 2001).
2. KURAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde araştırma konusuna ışık tutması açısından İmam Hatip Liselerinin tarihçesi, süreç içerisinde yaşadığı değişim ve gelişimler, türleri, genel özellikleri ve kuruluş amaçları ile araştırmamıza kaynaklık eden alanyazıdaki benzer araştırmalardan elde edilen dikkat çekici bulgular ele alınmaktadır.
2.1. İmam Hatip Okulları Tarihçesi
İmam Hatip Okullarının ilk örneklerine Osmanlı devletinin son döneminde rastlanmaktadır. Genel eğitim yapan medreselerden farklı olarak, vaiz yetiştirmek amacıyla 1912 yılında yayınlanan Tevcihi Cihat Nizamnameleriyle Medresetü’l-Vâizîn adıyla yeni öğretim kurumları açılmıştır. 1913 yılında ise İmam ve hatip yetiştirmeye yönelik Medresetü’l-Eimme Ve’l-Hutebâ adlı eğitim kurumları eğitim-öğretime başlamıştır.1
2.1.1. Medresetü’l-Vâizîn
Osmanlılar döneminde, halkı dinî konularda aydınlatmak üzere görevlendirilen vâizlerin din ilimleri alanında tahsil görmüş bilgili kimseler arasından seçilmesine önem verilmiştir (Zengin, 2016). 6 Şubat 1912 tarihinde yürürlüğe giren Tevcihi Cihat Nizamnameleri ile İslam dininin medeniyetler kuran ve geliştiren bir din olduğu vurgulanmış, onun güzelliklerini ve faziletlerini insanlığa anlatabilecek kâmil insanlar, bir başka ifadeyle ‘İslam Tebliğcileri’ yetiştirmek maksadıyla 28 Aralık 1912 tarihinde İstanbul Soğukçeşme Vani Efendi Medresesi binasında Medresetü’l-Vaizin okulları açılmıştır. Medresetü’l-Vâizîn’de okutulan dersler dini yoğunlukta olmasına karşın coğrafya, edebiyat, sağlık bilgisi, geometri, tarih, matematik, felsefe, hukuk bilgisi, sosyoloji, astronomi, iktisat gibi fen bilimleri ve sosyal bilimler dersleri de bu medreselerin öğretim programlarında önemli bir yer tutmuştur. Medresetü’l-Vâizîn’den mezun olan öğrenciler vaizlik ile askeri birliklerin imamlığı görevlerine atanabiliyordu. Ancak bu kurumlardan istenilen nitelikte ve yeterlilikte vaizler yetişememiştir. Ülkenin içerisinde bulunduğu sosyo-ekonomik ve siyasi durum, hocaların yetersizliği, öğrencilerinin askere alınması gibi durumlar bunun sebepleri arasında gösterilebilir.
1
2.1.2. Medresetü’l-Eimme Ve’l-Hutebâ
1913 yılında imam, hatip ve müezzin yetiştirmek üzere açılmış olan Medresetü’leimme Ve’l-hutabâ, Hutabâ ve Eimme ile Müezzinîn şubelerinden müteşekkildir. Müezzinîn Şubesi daha sonraki yıllarda Ezan ve İlâhi Şubesi adını almıştır (Zengin, 2016). O yıllarda imam ve hatiplerin sayısı yeterli olmayıp mevcut imam ve hatipler de uygun yeterliliklere sahip değildi. Bu medreseler de daha nitelikli, bilgili ve bilinçli imam ve hatipler yetiştirmek için açılmıştır. Yalnızca dini ağırlıklı eğitim verilen bu medreselere ilgi yetersiz kalmıştır. Sebep olarak da bu medreselerden mezun olacak öğrencilerin istihdam edilme garantisinden ve mali destekten mahrum olmaları, ayrıca o dönemde devletin Birinci Dünya Savaşına katılmış olması gösterilebilir.2
Evkâf-ı Hümâyûn Nezâreti’ne bağlı olarak açılan Medresetü’l Vâizîn ile Medresetü’l-Eimme ve’l-Hutebâ’dan istenilen sonuç alınamayınca bu eğitim kurumları Medresetü’l-İrşâd adı altında iki şube şeklinde birleştirilmiştir. Medresetü’l-İrşâd da 3 Mart 1924 tarihinde yürürlüğe giren Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu ile medreselerin kapatılması sonucu diğer medreselerle birlikte kapatılmıştır.
2.1.3. Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu
Osmanlı Devletinin son yılları ile Cumhuriyetin ilk yıllarında öğretime devam eden medreseler Medâris-i İlmiye ve İstanbul merkezli Dârü’l-Hilâfe Medreseleri olarak iki isim altında toplanmıştır. 3 Mart 1924 tarihinde yürürlüğe giren Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu ile bir kısım medreseler Milli Eğitim Bakanlığına bağlanırken Medâris-i İlmiye adı altındaki medreseler kapatılmıştır. Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu tüm eğitim kurumlarının tek elde toplanmasını amaçlayan bir kanundur. Bu kanunla eğitim kurumlarının yönetim ve denetimi Maarif Vekâleti’ne bağlanmıştır. Kanunda medreselerin kapatılmasına yönelik bir hüküm olmamasına karşılık daha sonra Maarif Vekili olan Hüseyin Vasıf Bey 11 Mart 1924 tarihinde gönderdiği bir telgrafla, kanunun 2. Maddesi uyarınca Maarif Vekâleti’ne bağlanmış olan medreseleri kapatmış, diğerlerine dokunmamıştır. Kanunun 2. Maddesi şu şekildedir: “Şer'iye ve Evkaf Vekaleti veyahut hususi vakıflar tarafından idare olunan bilcümle medrese ve mektepler Maarif Vekaletine devir ve raptedilmiştir.”3 Dârü’l-Hilâfe Medreseleri de 1924 yılında İmam ve Hatip Mekteplerine dönüştürülmüştür.4
2
https://timav.org.tr/imam-hatip-okullari-tarihcesi/ 3 Bkz. Tevhid-i Tedrisat Kanunu
4
2.1.4 İmam Hatip Mektepleri
İmam ve Hatip Mektebi adıyla 1924 yılında yürürlüğe giren 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun 4. Maddesi gereğince kurulmuşlardır. (Tevhid-i Tedrisat Kanunu, R.1340: madde 4). 1924 yılı itibariyle 29 adet olarak açılan İmam Hatip Mekteplerinde Medresetü’l-Vâizîn ’de okutulan ders programının gelişmiş bir örneğine benzeyen bir ders programı uygulanmış, dini ağırlıklı derslere ek olarak coğrafya, tarih, Fransızca, fizyoloji, cebir, nebatat, musiki, hüsn-i hat, içtimaiyat (sosyoloji), ruhiyat (psikoloji) gibi dersler de okutulmuştur. Ancak bu mektepler de uzun süre ayakta kalamamış, yeterince öğrenci bulamadığı gerekçesiyle1930 yılında kapanmışlardır.5
2.1.5 İmam Hatip Yetiştirme Kursları
21 Mayıs 1948 tarihinde müslüman vatandaşlara yönelik dini hizmetleri yerine getirecek personele da ihtiyaç olduğu ve bu personelleri yetiştirecek eğitim kurumlarının kurulması gerektiği düşüncesi doğrultusunda eğitim süresi 10 ay olan İmam Hatip Yetiştirme Kursları açılmıştır. Türkiye genelinde toplamda 10 adet olarak açılan bu kurslarda uygulanan öğretim programları Fıkıh hariç dini dersler yanında coğrafya, Türkçe, tarih gibi kültür derslerini de barındırmasına rağmen fen ve matematik grubu dersleri hiç işlenmemiştir. Bu kursların yetersiz bulunması üzerine birkaç yıl içerisinde kapatılmışlardır.6
2.1.6 İmam Hatip Okulları
Dönemin Milli Eğitim Bakanı Tevfik İLERİ’nin onayı ile17 Ekim 1951 tarihinde İmam Hatip Okulu açılması kararı yürürlüğe konulmuştur. Bu kararla birlikte 7 il merkezinde birer İHO açılmıştır. 1954-1955 eğitim-öğretim yılında ilk mezunlarını veren İmam Hatip Okullarının 3 yıllık lise kısımları da bu yılın sonunda açılmıştır. Böylece ilk 4 yılı ortaokul kısmı son 3 yılı da lise kısmı olmak üzere toplam 7 yıllık bir ortaöğretim kurumu haline gelmiştir.7
Kuruluşu Tevhîd-i Tedrisât Kanununun 4. Maddesi’ne dayanan İmam Hatip Okullarının resmi kuruluş maksadı; Türk Milletine hitap edecek, kültürlü, olgun imamlar ve hatipler yetiştirmekti. Halkın beklentisi ise; kendilerine ve çocuklarına İslam dinini en iyi şekilde öğretecek, kürsüde vaaz edecek, minberde hutbe okuyacak, mihrapta namaz
5https://timav.org.tr/imam-hatip-okullari-tarihcesi/ 6https://timav.org.tr/imam-hatip-okullari-tarihcesi/ 7
kıldıracak, cenazesini İslam dini hükümlerine göre defnedecek, insanların din ve maneviyat alanında içine düştüğü sefalet ve kötü durumdan kurtulmasına yardımcı ve destek olacak din görevlilerinin yetişmesi idi.
İmam Hatip Okullarının orta kısmında uygulanan müfredat genel ortaokulların müfredat programına göre oldukça yoğun ve ağır bir müfredattı. Toplamda 38 ayrı dersten oluşan ve %40’ını dini ağırlıklı derslerin, %60’ını kültür ve fen derslerinin oluşturduğu bu müfredat programı lise kısmının müfredat yoğunluğu ile hemen hemen aynıydı. Genel liselerde 6 yılda 21 çeşit ders okutulurken İmam Hatip Okullarında 7 yılda 38 ders okutulmaktaydı.
Türkiye’nin içerisinden geçmiş olduğu siyasal süreçler İmam Hatip Okulları’nı da etkilenmiştir. 1970-1971 döneminde İHO sayısı 72’ye çıkmış, 12 Mart Muhtırasından sonra kurulan geçici hükümetin 22 Mayıs 1972 tarihinde yürürlüğe koyduğu yönetmelikle İHO’lar ortaokuldan sonra 4 yıl süreyle eğitim verilen bir meslek okulu haline dönüştürülmüş ve bu okulların lise kısmını bitiren öğrencilere tanınan yükseköğretimin tüm programlarında okuyabilme hakkı kaldırılmıştır.8
Ekim 1972’de dönemin hükümeti ortaokullar ile ilgili bir kararname yayımlamış burada “her çeşit orta öğretim kurumuna ‘lise’ adı verilecektir” hükmüne yer vermiştir. Bu hüküm 1973’te 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile kanunlaşmış ve bu kanunun 32. Maddesinde İHO şöyle tanımlanmıştır:
“İmam-Hatip liseleri imamlık, hatiplik ve Kuran Kursu öğreticiliği gibi dini hizmetlerin yerine getirilmesi ile görevli elemanları yetiştirmek üzere Milli Eğitim Bakanlığınca açılan orta öğretim sistemi içinde hem mesleğe, hem yüksek öğrenime hazırlayıcı programlar uygulayan öğretim kurumlarıdır.”9
Bu kanunla birlikte o güne kadar İHO olarak bilinen okulların adı İmam-Hatip Liseleri (İHL) olarak değiştirilmiştir. Bu dönemde diğer bütün meslek lisesi mezunlarına tanındığı gibi bu okul mezunlarına da üniversitelerin tamamına değilse de bazı bölümlerine giriş hakkı tanınmıştır.
2.1.7 İmam Hatip Liseleri
14.06.1973 tarih ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile 1973 yılında İHO’lara lise statüsünün verilmesi, mezunlarına da üniversiteye giriş hakkının tanınması ile bu okullarda nicelik ve nitelik bakımından çok hızlı ilerlemeler olmuştur. Bu gelişmeler
8 Eğitime Bakış Dergisi, 35, s16
sonucunda 1977-1978 yıllarında İHL’ye rekor sayıda bir yöneliş yaşanmıştır. 1973-1974 eğitim-öğretim yılından başlayarak 5 yıl içinde öğrenci sayısı %904,5’lik bir artış göstermiştir. Bu artıştaki en önemli sebeplerden birisi; orta öğretim kademesinde İmam Hatip Okullarının, yüksek öğretim kademesinde ise İslam Enstitülerinin diğer okullardan daha güvenli eğitim-öğretim ortama sahip olması idi. Çünkü o dönemlerde terör ve anarşi olayları diğer öğretim kurumlarında oldukça yaygındı. İmam Hatip Okulları terör ve anarşi olaylarının neredeyse hiç yaşanmadığı ve velilerin çocuklarını güven içerisinde gönderebildikleri tek eğitim kurumuydu.
İHL’nin imam, müezzin, müftü gibi dini hizmetleri yerine getirecek elemanlar yetiştirmek amacıyla kurulduğunu göz önüne alırsak kızların bu okullara bir şekilde gidememiş olması da aşikardır. İHL 1960’a kadar sadece erkeklerin öğrencilerin gidebildiği kurumlar olarak göze çarpmaktadır. Ancak veliler kız çocuklarının da bir yandan dini eğitimlerini alırken bir yandan da lise seviyesinde öğrenim görmelerini sağlamak istiyorlardı. O tarihlerde Yozgat İHL’ye ilk kez bir kız öğrencinin kaydı yapıldı ve bu ilk kayıt mevcut kalıpların ve önyargıların yıkılmasına sebep oldu. Bu tarihten sonra İHL’lere kayıt yaptıran kız öğrenci sayısı giderek arttı.
1980 ‘de yaşanan darbenin ardından İHL açılması durdurulmuş, ancak var olan okulların sayısı da korunmuştur. İHL sayılarının arttırılabilmesi için de var olan liselere ek şube açılarak gelişme ve genişleme yoluna gidilmiştir. Uygulanan bu yöntem ile 1990’larda İHL şubelerinin sayısı yüzleri bulmuştur.10
2.1.8 Anadolu İmam Hatip Liseleri
Anadolu İmam Hatip Liseleri (AİHL) ilk kez Turgut Özal’ın kurmuş olduğu ilk hükümet döneminde açılmıştır. Bu okulların kuruluş amacı; Almanya’ya göç eden işçi vatandaşlarımızın çocuklarının Türkiye’ye getirilip din alanında eğitildikten sonra geldikleri yerlerde din görevlisi olarak görevlendirilmelerini sağlamaktı. Bu amaçla ilk 1985 yılında Beykoz AİHL açılmış, 1990 yılında Kartal ilçesine taşınarak adı Kartal AİHL olmuştur. Mezunlarının üniversiteye giriş sınavlarında Türkiye dereceleri yapması üzerine ilgi bu okullara yönelmiştir. İlk yıllar Almanya’dan öğrenciler gelmiş olsa da kuruluş amacının tersine sonraki yıllarda öğrenci gelmez olmuş ve öğrencilerini tamamen yurt içinden sınavla almaya başlamıştır. 2000 yılına kadar açılan bağımsız AİHL sayısı 7, bağlı müdürlük halinde 100, toplamda 107 AİHL mevcuttu.
10
AİHL hazırlık kısmı, orta kısmı, lise kısmı olmak üzere üç kısımdan oluşuyordu. Hazırlık sınıfındaki ders programı yabancı dil ağırlıklı derslerin yanında Kur’an-ı Kerim, Türkçe, beden eğitimi gibi derslerden oluşuyordu. Orta kısım ile lise kısmın müfredat programı bazı ders saatlerinin farklılık göstermesi haricinde klasik İHL ile aynıydı. AİHL’de yabancı dil dersi klasik İHL’ye göre 8 saat daha fazlaydı.11
28 Şubat 1997 sürecine kadar İHL sayısı ve halkın bu okullara olan ilgisi artmaya devam etmiştir.
2.1.9. 28 Şubat Süreci ve İmam Hatip Liseleri
28 Şubat 1997 sürecinde alınan 8 yıllık kesintisiz ilköğretim ve İHL mezunlarının kendi alanları dışında bir alanı tercih etmeleri durumunda puanlarının daha düşük bir katsayı ile çarpılması kararları İHL’yi olumsuz yönde etkilemiştir.
18 Ağustos 1997 tarihinde uygulamaya konulan yasayla diğer okullarda ve özellikle İHL’de yaşanan durumlar şu şekilde maddeleştirilebilir;
İHL’ler MEB Talim ve Terbiye kurulunun kararıyla ilk yılı hazırlık sınıfı olmak üzere 4 yıllık lise eğitimi veren kurumlar haline dönüştürülmüştür.
İHL’ye Arapça öğretmeni olarak İlahiyat mezunları değil, Fen-Edebiyat Fakülteleri ile Dil-Tarih ve Coğrafya Fakülteleri’nin Arap Dili ve Edebiyatı bölümlerinden mezun olanlar görevlendirilmeye başlanmıştır.
O yıllarda bağımsız ortaokul olarak faaliyet gösteren okullarla bazı mesleki ve teknik okulların bünyesindeki orta kısımlar ve İHL’nin orta kısmı kapatılmıştır. Bu kanunla birlikte bütün meslek liseleri çok ciddi darbe almıştır.
8 yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretimin hayata geçmesiyle birlikte yeni alınan kayıtlarda büyük bir azalma yaşanmış hatta bazı imam hatipler öğrenci bulamaz duruma gelmiştir.12
İHL’nin orta 2. ve 3. sınıfına geçen öğrencilerine öğrenimlerini bu okullarda tamamlama zorunluluğu getirilmiştir.
1998 yılında YÖK ve ÖSYM tarafından alınan bir karar ile normal lise mezunlarının orta öğretim başarı puanları hesaplanırken 0.5 katsayısıyla, meslek liselerinden mezun olan öğrencilerin puanları hesaplanırken ise 0.2 katsayısı ile çarpılması kararı alındı. Bu karar meslek lisesi mezunları ile diğer lise mezunları arasında yaklaşık 30 puanlık bir fark oluşmasına sebep oldu. İşte bu kararla birlikte bütün mesleki ve teknik liselerle birlikte
11https://timav.org.tr/imam-hatip-okullari-tarihcesi/ 12
özellikle İmam Hatip Liseleri de önemini hızla kaybetmeye başladı ve öğrenci sayıları hızla azaldı.
Katsayı uygulamasının kaldırıldığı 21 Temmuz 2009 tarihinde resmen açıklanmıştı. Ancak kararın iptal edilmesi için İstanbul Barosu Danıştay’a başvurdu. Karar iptal edilince YÖK aradaki katsayı farkını azaltmak adına yeni bir uygulama kararı aldı. Bu karara göre üniversite adayları mezun olduklar alan doğrultusunda tercih yapmaları halinde puanları 0.15 ile, alanları dışında tercih yapmaları halinde ise 0.13 ile çarpılacaktı. Bu düzenlemeyle meslek lisesi mezunları yıllar sonra kendi alanları dışında tercih yapabilme olanağına kavuştu. 2011 yılında yapılan üniversite sınavlarında İHL mezunları aradaki puan farkını hızla kapatarak üniversitelerin farklı bölümlerine yerleşmeye başladılar.
Milli Eğitim Bakanı Ömer DİNÇER döneminde 1 Aralık 2011 tarihinde alınan kararla son dönemde uygulanan puan sistemi de kaldırılmış, bundan sonra herkesin puanının 0.12 katsayısı ile çarpılması sağlanmıştır. Alınan bu kararlarla artık 1980 ve 1990’lı yıllarda olduğu gibi bütün okullardan mezun olan öğrenciler eşit şartlarda üniversite sınavlarına girebileceklerdi.
Günümüzde uygulanan İHL müfredatı incelendiğinde derslerin ortak dersler ve meslek dersleri adıyla iki gurupta toplandığı, ortak dersler adı altında kimya, fizik, biyoloji, matematik, edebiyat gibi dersler okutulurken meslek dersleri adı altında hitabet, fıkıh, siyer, tefsir gibi dini içerikleri derslerin okutulduğu görülmektedir.(bkz. Tablo.2.1)
2.1.10. İmam Hatip Ortaokullarının yeniden açılması
Sekiz yıllık kesintisiz ilköğretim yasasıyla birlikte kapatılan İmam Hatip Liselerinin orta kısımları, 4+4+4 kademeli eğitim yasası olarak da bilinen 30 Mart 2012 tarihli 6287 sayılı “İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile birlikte İmam Hatip Ortaokulu adı altında yeniden açılmıştır. Sözü edilen yasa dört yıllık ortaokulları İmam Hatip Ortaokulları ve normal ortaokullar olarak iki farklı türe ayırmış; İmam Hatip Ortaokullarından mezun olan öğrencilere esnek ve kademeli yapısıyla istedikleri lise türüne gidebilme imkânını da vermiştir. İlgili yasa doğrultusunda yapılan düzenlemelerle 4. sınıfı bitiren öğrencilere yürüme mesafesindeki istedikleri İmam Hatip Ortaokuluna gidebilme kolaylığı getirilmiştir.13
Günümüzde İmam Hatip Liselerinin bir kısmı Sınavla Öğrenci Alan Kurumlar arasında yer alırken, büyük çoğunluğu ise adrese dayalı kayıt sistemi ile öğrenci
13 http://alasehirihl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/45/04/182648/icerikler/imam-hatiplerin-tarihcesi-3_1671077.html
almaktadır. İmam Hatip Liseleri eskiye kıyasla okul ve öğrenci sayılarında önemli bir artış gösterse de akademik başarı sıralamasında henüz istenilen seviyeye ulaşamamıştır.
2.2.İmam Hatip Liselerinin Nitelikleri
Anadolu İmam Hatip Liseleri, ortaöğretim (lise) düzeyinde, Fen ve Sosyal bilimler alanındaki derslerin yanında Temel İslam Bilimleri alanına ait derslerin de okutulduğu, üniversitelerin bütün alanlarına yönelik öğrenci yetiştiren, okullardır.
Öğretim programında sosyal, fen, dil, spor, sanat, kültür ve ilahiyat dersleri yer alır. Ayrıca, bu okulların bünyelerinde veya bağımsız olarak dört yıllık ortaokul kısımları da bulunmaktadır.
2.2.1.İmam Hatip Liselerinin Genel Amaçları
Anadolu İmam Hatip Liselerinin genel amaçları MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün resmi web sitesinde şu şekilde belirlenmiştir:
Öğrencilerine İslam dininin temel kaynakları olan Kur’an ve Sünneti rehber olarak alan bir din eğitim ve öğretimi vermek.
Kültürel mirasına sahip çıkan, medeniyetimizin değerlerini koruyan, tarihini bilen, araştıran, okuyan, düşünen, sorgulayan, yorumlayan, üretken, yapıcı, bilgi ve hikmetin yolunda giden gençler yetiştirmek.
Bilimin ve teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte değişen dünyada yabancı dil konuşma becerisi edinmiş, farklı ırkları ve kültürleri tanıyan, akranları ile uluslararası düzeyde rekabet edebilecek seviyede bilgi ve kültüre sahip olan, dünya ve Müslüman toplumlar ile etkili iletişim kurabilen, özgüveni yüksek bireylerin yetişmesini sağlamak.
İnsanlığa faydalı olma idealini taşıyan, millî ve manevi değerlerine bağlı, akademik eğitimini en iyi şekilde almış, güzel ahlaklı ve karakterli insanlar yetiştirmek.
Öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda meslekî, sosyal, kültürel ve akademik gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde meslekî, bilimsel, sanatsal, sportif ve kültürel faaliyetlerde yer almalarını sağlamak.14
14
2.2.2. İmam Hatip Liselerinin Kayıt Şartları ve Olanakları
Anadolu İmam Hatip Liselerini, ortaokullardan veya imam hatip ortaokullarından mezun olan bütün öğrenciler tercih edebilir. Proje okulu statüsünde olan Anadolu İmam Hatip Liseleri LGS sınav puanı ile öğrenci alırken diğer AİH Liseleri sınav şartı olmaksızın adrese dayalı kayıt yöntemi ile öğrenci almaktadır.
AİH Liselerinden mezun olan öğrenciler puanı ve tercihi doğrultusunda istediği her türlü yükseköğretim kurumuna girebilmekte, eğitimlerini tamamlayabilmekte, lisansüstü eğitim çalışmaları da yapabilmektedirler.
Ayrıca okumuş oldukları İslamî ilimler ve aldıkları dinî eğitim gereğince Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülen din eğitimi ve hizmetleri alanında sınavlarda başarılı olmaları koşulu ile camilerde; müezzinlik, imam-hatiplik veya Kur’an kursu öğreticiliği görevlerine gelebilmektedirler.
2.2.3. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Okutulan Dersler Tablo 2.1. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Okutulan Dersler
Kaynak: Anadolu İmam Hatip Liseleri Tanıtım Sunusu (sf.25)
Tablo2.1 de yer alan AİH Liselerinde okutulan %25 oranındaki derslerden Kur’an-ı Kerim ve Arapça dersleri tüm sınıf seviyelerinde okutulurken diğerleri belli sınıf seviyelerinde okutulmaktadır.
Tablo 2.2. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Okutulan Temel İslam Bilimleri Dersleri
Kaynak: Anadolu İmam Hatip Liseleri Tanıtım Sunusu (sf.29)
Ortaokuldan sonra gerçekleşen lise tercih dönemlerinde veli ve öğrenciler tercihlerini şekillendirirken bu tabloyu da göz önüne almakta ve özellikle veliler %25 oranındaki meslek derslerinin varlığının öğrencileri fen ve sosyal bilimler ağırlıklı dersleri yeterli düzeyde almaktan mahrum bıraktığını düşünmektedirler. Bu durum AİH Liselerinin tercih edilmesinin önünde önemli bir engel teşkil etmektedir. Bu durumun böyle olup olmağı aşağıdaki tabloya bakılarak değerlendirilebilir.
Tablo 2.3. Anadolu İmam Hatip Liselerinde ve Anadolu Liselerinde Okutulan Dersler (Karşılaştırmalı)
Tabloda görüldüğü gibi okutulan temel dersler bazında iki okul türü arasında sadece Yabancı Dil, Din Kültürü, Görsel Sanatlar, Müzik ve Beden Eğitimi derslerinde farklılık vardır.
Seçmeli dersler ise her sınıf seviyesinde seçilebilecek seçmeli ders sayısı kadar öğrencinin ilgi ve tercihleri, ders başarı durumları ve hedefledikleri yüksek öğretim programına yönelik öğrenci, veli ve okul tarafından işbirliği içerinde seçimi yapılır.
2.2.4. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Program Çeşitliliği
AİH Liselerinde öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda eğitim-öğretim almasını sağlayacak programlar uygulamaya konulmuştur. Bu programlar Şekil 2.1. de gösterilmiştir.
Şekil 2.1. İmam Hatip Okulları Program çeşitliliği
Kaynak: http://dogm.meb.gov.tr/infografik/Program_Cesitliligi.png
2.2.4.1. Fen ve Sosyal Bilimler Programı Uygulayan AİH Liseleri
Medeniyet ve bilim tarihimizde ön plana çıkan bilim insanları ve düşünürleri tanıyıp onların hayatları, eserleri ve insanlık tarihine etkileri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak,
Anadolu İmam Hatip Liselerinde öğrenim gören aynı zamanda fen ve sosyal bilimlere ilgi duyan öğrencilerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda gelişmelerine destek olmak, rasyonel ve analitik düşünme becerilerini geliştirmek,
Fen bilimleri ve sosyal bilimler alanında ilgi ve yetenekleri doğrultusunda özgüvenleri yüksek, donanımlı, medeniyet değerlerimizin farkında olan öğrenciler yetiştirmek ve bu öğrencilerin üniversiteler ile yapılan protokoller aracılığı ile akademik camianın da katkısıyla yükseköğretime hazırlanmalarına katkı sağlamak,15
amaçlarını gerçekleştirmek için açılmış olan AİH liseleridir. Bu okullar proje okulu kapsamında olup LGS sınav puanı ile öğrenci almaktadırlar.
Bu okullarda okutulan temel dersler normal Fen Liselerinde okutulan temel derlerle hemen hemen aynı olup Tablo 2.4. de görüldüğü gibi iki okul türü arasında sadece Yabancı Dil, Spor Sanat ve Bilgisayar Bilimi derslerinde farklılık vardır.
Tablo 2.4. Anadolu İmam Hatip Fen Liselerinde ve Fen Liselerinde Okutulan Dersler (Karşılaştırmalı)
Kaynak: Anadolu İmam Hatip Liseleri Tanıtım Sunusu (sf.41)
Sosyal Bilimler Programı Uygulayan Anadolu İmam Hatip Liselerinde ve Sosyal Bilimler Liselerinde okutulan temel derslerde ise bir farklılık yoktur. Her iki okul türünde de aynı temel dersler okutulmaktadır.
15
Tablo 2.5. Sosyal Bilimler Programı Uygulayan Anadolu İmam Hatip Liselerinde ve Sosyal Bilimler Liselerinde Okutulan Dersler (Karşılaştırmalı)
Kaynak: Anadolu İmam Hatip Liseleri Tanıtım Sunusu (sf.43)
2.2.4.2. Hazırlık Sınıfları ile Dil Ağırlıklı Program Uygulayan Anadolu İmam Hatip Liseleri
Bu program türünü uygulayan AİH Liselerinde anadilinin yanında yabancı bir dilde okuma, yazma, konuşma ve anlama becerilerinin kazandırılması hedeflenmektedir. Hazırlık sınıfında İngilizce, Arapça, İspanyolca, Almanca ve Rusça dillerinden biri 1. yabancı dil olarak okutulur. Bu okulların eğitim süresi hazırlık sınıfı+4 yıl olmak üzere toplamda 5 yıldır. Hazırlık sınıflarında 20 saat birinci yabancı dil, 7 saat de ikinci yabancı dil okutulur. Bunların yanında 4 ders saati Kur’an-ı Kerim, 3 ders saati Türkçe, 3 ders saati Matematik, 2 ders saati Beden Eğitimi ve Spor, 1 ders saati de Rehberlik dersleri okutulmaktadır.
Dünyadaki bilimsel gelişmeleri yakından takip edebilen, İslam dünyası ve diğer toplumlar ile etkili sosyal ilişkiler kurabilen bireylerin yetişmesine destek sağlamak amacıyla açılmıştır.16
2.2.4.3. Sanat Programı Uygulanan Anadolu İmam Hatip Liseleri
Bu okulların amacı geleneksel veya çağdaş sanatlar (Hüsn-i Hat ve Ebru) alanlarında öğrencilerin yeteneklerini geliştirmek, farklı sanat alanlarına dair bilgi ve becerilerini artırmak, bu alanda özgün çalışmalar ortaya koyabilmelerini sağlamak ve
16
tercih ettikleri sanat alanında yükseköğrenime hazırlanmalarına katkı sunmaktadır. Bu okullara girecek öğrenciler yetenek sınavı ile seçilmektedir.
2.2.4.4. Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liseleri
Ülkemizin din eğitimi konusundaki tecrübelerinden yararlanmak isteyen Müslüman ülkeler ile içerisinde Müslümanların yoğun olarak yaşadığı ülkelerdeki Müslüman toplulukların din eğitimi alanındaki taleplerine cevap vermek, buralarda ihtiyaç duyulan din görevlilerinin yetişmesine katkıda bulunmak amacıyla açılmışlardır.
Türk ve yabancı uyruklu öğrencilerin akademik, mesleki, kültürel, ahlâkî, sosyal ve sportif gelişimlerini sağlamanın yanında bir bu öğrencilerin üst öğrenime hazırlanması amaçlanmıştır. Ayrıca yurt dışından gelen öğrencilerin Türk-İslam kültür ve medeniyetini tanımalarına olanak sağlayarak değişik toplumların sosyo-kültürel açıdan birbirlerini tanımaları ve aralarındaki kardeşlik duygularının gelişmesi amaçlanmıştır.17
2.2.4.5. Hafız Öğrencilerin Eğitim Gördüğü Anadolu İmam Hatip Liseleri Hafız öğrencilerin; hafızlık koruma ve güçlendirme, Kur’an-ı Kerim içerik bilgisi, Arapça öğretimi, tilâvet ve mûsikî eğitimi alanlarında yetiştirilmesini amaçlayan okullardır. 18
2.2.4.6. Spor Programı Uygulanan Anadolu İmam Hatip Liseleri
Çeşitli spor alanlarında öğrencilerin yeteneklerini geliştirmek, bilgi ve becerilerini artırmak ve bu doğrultuda tercih ettikleri spor alanında yükseköğrenime hazırlanmalarına katkı sağlanmak amacıyla açılmış programlardır.
Yukarıda kısa bilgiler verilen AİH Liseleri dışında bazı AİH liselerinin bünyesinde ilkokuldan sonra 5.-6.-7.- ve 8. Sınıf düzeyinde eğitim öğretim veren İmam Hatip Ortaokulları da bulunmaktadır.19
2.2.5. AİHL Sayısal Verileri
2010 yılında alınan kararla AİH Liselerinin önündeki katsayı engelinin kalkması, 11 Nisan 2012 tarih ve 6287 sayılı “İlköğretim ve Eğitim Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un yürürlüğe girmesi sonrasında 4+4+4=12 yıllık
17 Anadolu İmam Hatip Liseleri Tanıtım Sunusu (sf.58-59) 18 Anadolu İmam Hatip Liseleri Tanıtım Sunusu (sf.55) 19
kesintisiz zorunlu eğitime geçilmesi ayrıca merkezi hükümetin imam hatip okullarını destekleyici ve teşvik edici politikaları nedeniyle İmam-Hatip Ortaokulları yeniden açılmaya başlamış, hem de İHL ve AİHL’de okul sayısı ve öğrenci sayısı hızla artmıştır.
Tablo 2.6. 2011-2019 Yılları Arası AİHL Okul ve Öğrenci Sayıları
2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 2018-2019 Okul sayısı 493 537 708 854 1017 1149 1452 1604 1624 Örgün Öğrenci Sayısı 235639 268245 380771 474096 546443 555870 506516 514806 498002 Açık İhl Öğrenci Sayısı 121938 121335 138802 112697 107867 Toplam 668381 677205 645318 627503 605869
Kaynak; Milli Eğitim İstatistikleri (2010-2011/2018-2019 Yılları Arası)
Tablo 2.6 incelendiğinde katsayı probleminin kalktığı 2010-2011 eğitim öğretim yılından günümüze kadar AİH Liselerinin sayısının sürekli arttığını görmekteyiz. Ancak öğrenci sayısının maksimum seviyeye ulaştığı 2015-2016 eğitim öğretim yılından sonra okul sayılarının artmasına rağmen öğrenci sayılarının azaldığı da dikkatlerden kaçmamaktadır. Bu durum son yıllarda AİH Liselerini tercih etme oranının düştüğünün bir göstergesidir.
2.2.6. Pamukkale ve Merkezefendi İlçelerindeki AİH liseleri ve Özellikleri
Bu araştırma projesinin evrenini oluşturan Denizli ili Merkezefendi ve Pamukkale İlçelerinde toplam 7 tane AİH Lisesi bulunmaktadır.
Merkezfendi AİH Liseleri: Pamukkale ilçesinde bulunan bir AİH lisesi dışındaki tüm imam hatip liseleri bu ilçe sınırları içerisinde yer almakta olup sayıları 7 tanedir.
Denizli Anadolu İmam Hatip Lisesi: Din Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı olarak hizmet veren bu okulda Fen ve Sosyal Bilimler Programı uygulanmakta olup öğrencilerini LGS sınav puanına göre seçmektedir. Yaklaşık 800 civarı öğrencisi bulunan okulun bünyesinde yatılı öğrencilerin barındığı kız ve erkek pansiyonu bulunmaktadır.
Cedide Abalıoğlu AİH Lisesi: Eski binasında 1955-56 yılında eğitim-öğretime başlayan bu okul 2012 yılında yeni binasına taşınmıştır. Günümüzde Proje okulu kapsamında olan okulda 2012 yılından itibaren Hafızlık Projesi, 2017 yılından itibaren ise Fen ve Sosyal Bilimler programı uygulanmaktadır. 2018-2019 Eğitim Öğretim yılından
itibaren LGS sınavıyla öğrenci alan okul kategorisindedir. DPY statüsünde olup, 120 erkek öğrenciye hizmet veren bir pansiyonu bulunmaktadır. Okulda yaklaşık 600 öğrenci aktif olarak öğrenim görmektedir. Cedide Abalıoğlu Anadolu İmam Hatip Lisesi bünyesinde Mesleki Açık öğretim Lisesi (MAÖL) kapsamında bir de Açık İmam Hatip Lisesi bulunmakta olup, Cumartesi ve Pazar günleri yaklaşık 350 öğrenci öğrenim görmektedir.
Merkezefendi Belediyesi AİH Lisesi: 2018 yılında Merkezefendi Belediyesi tarafından inşa edilen binada açılan okul, aynı yıl Milli Eğitim Bakanlığına devredilmiş, 2018-2019 Eğitim Öğretim yılında sınavla ilk öğrencilerini alarak eğitim-öğretime başlamıştır. Günümüzde 180 öğrencinin öğrenim gördüğü okul, öğrencilerini LGS sınav puanına göre seçmektedir. Okul proje okulu kapsamında olup Fen ve Sosyal Bilimler Lisesi programı uygulayan imam hatip lisesi statüsündedir.
Ahmet Yesevi AİH Lisesi: 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Kezban-Ali ÇINAR İmam Hatip Orta Okulu binasında eğitim öğretime başlayan okul 2014-2015 sezonunda 36 derslikli yeni binasına taşınmıştır. Yaklaşık 720 öğrencisi bulunan okul adrese dayalı kayıt yöntemiyle öğrenci almaktadır. Yatılı kız öğrencilerin barındığı bir de pansiyonu bulunmaktadır. Bünyesinde Açık İmam Hatip Lisesi işlemlerinin de yürütüldüğü okul, öğrencilerini adrese dayalı kayıt sistemi ile almaktadır.
Barbaros Kız AİH Lisesi: 2014-2015 Eğitim Öğretim yılında eğitim-öğretime başlayan okulun günümüzde yaklaşık 550 kız öğrencisi bulunmaktadır. Okul öğrencilerini adrese dayalı kayıt sistemi ile almakta olup aynı bahçe içerisinde 216 öğrenci kapasiteli bir de kız öğrenci pansiyonu bulunmaktadır. Okul öğrencilerini adrese dayalı kayıt sistemi ile almaktadır.
Hatipzade Veli Başer AİH Lisesi: 2016/2017 eğitim-öğretim yılında açılan okul 24 dersliklidir. Halen Ayşe-Mürüvvet Başer İmam Hatip Ortaokulu ile birlikte aynı binada iki ayrı kurum olarak eğitim öğretime devam etmektedirler. Adrese dayalı kayıt sistemi ile öğrenci kaydı almaktadır.
Servergazi AİH Lisesi: Eylül 2016 tarihinde Gerzele Mahallesinde açılan okul 2017 yılında aynı mahalledeki Hayırseverler Ortaokulu ile karşılıklı olarak binalarını değiştirerek yeni binasına taşınmıştır. Yaklaşık 250 öğrencisi bulunan okulun 2019-2020 eğitim öğretim yılının başlangıcında bünyesinde bir de İHO açılmıştır. Öğrencilerini adrese dayalı kayıt sistemi ile almaktadır.
Pamukkale AİH Liseleri: Pamukkale ilçesinde sadece 1 tane AİH Lisesi bulunmakta olup Bağbaşı mevkiinde yer almaktadır.
Bağbaşı AİH Lisesi: Okul 2014-2015 eğitim öğretim yılında Bağbaşı Kervansaray Mahallesinde yeni inşa edilen 36 derslikli binada eğitim-öğretime açılmıştır. 2015-2016 sezonunda ise lise bünyesinde Bağbaşı İHO adıyla bir de imam hatip ortaokulu açılmıştır. Bugün 150 si ortaokul 565’i lise öğrencisi olmak üzere 715 öğrenci öğrenim görmektedir. Okula yaklaşık 4-5 km mesafede Kınıklı Mahallesinde 72 kız öğrenci kapasitesine sahip bir de kız pansiyonu bulunmaktadır. Okul öğrencilerini adrese dayalı kayıt sistemi ile almaktadır.
Tablo 2.7. 2019-2020 Eğitim Öğretim yılında Denizli İli Merkezefendi ve Pamukkale İlçelerindeki AİH Liseleri ve Özellikleri
Okul Adı İHL Türü Proje /Program /Normal Uygulanan
Program türü Öğrenci kayıt Şekli
Bünyesinde Ortaokul Var/Yok Açık İmam Hatip Var/Yok Pansiyon Var/Yok-Türü
Denizli AİHL Proje Fen ve Sosyal Bilimler Programı Sınav puanıyla Yok Var
Var-Erkek ve Kız Cedide Abalıoğlu AİHL Proje Fen ve Sosyal Bilimler Programı + Hafızlık Sınav
puanıyla Yok Var
Var-Erkek Merkezefendi
Belediyesi AİHL Proje
Fen ve Sosyal Bilimler Programı
Sınav
puanıyla Yok Yok Yok
Ahmet Yesevi AİHL Normal Anadolu İmam Hatip
Adrese
Dayalı Yok Var Var-Kız
Barbaros Kız AİHL Normal Anadolu İmam Hatip
Adrese
Dayalı Yok Yok Var-Kız
Hatipzade Veli Başer
AİHL Normal Anadolu İmam Hatip
Adrese
Dayalı Yok Yok Yok
Servergazi AİHL Normal Anadolu İmam Hatip
Adrese
Dayalı Var Yok Yok
Bağbaşı AİHL Normal Anadolu İmam Hatip
Adrese
Dayalı Var Yok Var-Kız
Kaynak: Bilgiler okul web sitelerinden ve okul yönetiminden alınmıştır.
2.3. İlgili Çalışmalar
Literatürde İmam Hatip Lisesi yöneticilerinin karşılaştığı öğrenci kaynaklı sorunlara ilişkin doğrudan yapılan bir bilimsel araştırmaya rastlanmamış olup, bu başlık çerçevesinde değerlendirebileceğimiz aşağıdaki araştırmalar yer almıştır.
Araştırma konu başlığımıza en yakın benzerlik taşıyan araştırma Karateke,T. tarafından yapılan “İmam-Hatip Liselerinde İdarecilerin Karşılaştıkları Sorunlar” başlıklı, Elazığ il merkezindeki Harput İmam-Hatip Lisesi ile Elazığ Anadolu İmam-Hatip Lisesi, ilçelerinde bulunan Kovancılar İmam-Hatip Lisesi, Palu İmam-Hatip Lisesi, Maden İmam
Hatip Lisesi ve Karakoçan İmam-Hatip Lisesi müdür ve müdür yardımcıları ile yapmış olduğu araştırmadır. Ancak bu araştırmada İmam Hatip Liselerinde yaşanan sorunlar genel olarak ele alınmış olup bu sorunlar içerisinde yer alan öğrenci boyutlu sorunlar araştırmamıza ışık tutmuştur.
Korkmaz M. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Bu Okulu Tercih Süreçleri: Nasıl? Ve Neden?” balıklı araştırmasında Kayseri il merkezi örnekleminde, İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin bu okulu tercih süreçlerini ele almıştır. Araştırmacının Kayseri il merkezinde 2013-2014 eğitim-öğretim yılında, iki farklı imam hatip lisesinde, 152 erkek, 226 kız toplam 380 öğrencinin katılımıyla gerçekleştirdiği bu araştırmasında; “öğrencilerin ortaöğretime geçiş için yapılan merkezi sınav puan ortalamalarının genel itibariyle düşük olduğu, öğrencilerin orta ve alt sosyo-ekonomik tabana sahip olduğu, öğrencilerinin büyük bir kısmının bu okulu tercih sürecinde yeterli bilinç düzeyine sahip olmadıkları, öğrencilerin yaklaşık %70’inin bu okulu isteyerek tercih ettiği, araştırmaya katılan öğrencilerin yaklaşık %61’inin ise bu okulu okumaktan dolayı memnun oldukları” gibi dikkat çekici bulgulara ulaşmıştır.
Kaya (2018) “İlahiyat Dışında Lisans Eğitimi Planlayan İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersleri İle İlgili Değerlendirmeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma” adıyla bir makale kaleme almış ve bulgularından birinde “Araştırmaya katılan, İlahiyat Fakültesi’ni tercih etmeyecek öğrencilerin büyük çoğunluğu; meslek derslerini teorik, ağır ve sıkıcı bulmakta, İmam-Hatip meslek dersleri konu içeriklerinin kendilerine hitap etmediğini düşünmektedir” sonucuna varmıştır.
Mücahit (2017) “Öğrencilerin Gözüyle İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Ve Meslek Dersleri Öğretmenleri (Sivas İli Örneği)” konulu araştırmasında İmam Hatip Lisesinde öğrenim gören öğrencilerin, meslek derslerinin zorunlu olmayıp seçimli olması durumunda yaklaşık % 40 oranındaki bir sayının bu dersleri seçmeyeceğini ifade ettikleri ortaya koymuştur.
Bu durumun derslerde ve öğrencilerin meslek dersleri öğretmenleri ile olan ilişkilerinde bazı sorunların yaşanmasına neden olacağı varsayımından hareketle öğrencilerin meslek derslerine bakış açılarından kaynaklanan sorunlar bu araştırmamızın konularından birini oluşturmuştur.
Aşlamacı ve Eker (2016) “İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Okul Aidiyet ve Dinî Tutum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” konulu araştırmalarında İHL öğrencilerinin % 40,3’ünün bu okulları tercih sebebinde kendi isteğinin etkili olduğu bulgusuna ulaşmıştır.
Gencer (2019) Çorum il merkezinde bulunan 6 imam hatip lisesinde 276 öğrencinin katılımıyla yapmış olduğu “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Okul Aidiyet Duygusu (Çorum Örneği” konulu araştırmasında öğrencilerin okul aidiyet düzeylerinin genel olarak olumlu yönde ve yüksek düzeyde (X=3,51) olduğunu tespit etmiştir.
Altıntaş (2016) “Öğrencilerde İmam-Hatip Lisesi Algısı (Batman Örneği)” başlıklı yüksek lisans tezinde İmam-Hatip Liselerinde okuyan öğrencilerin sosyo-ekonomik, psiko-sosyal, ailevi, kültürel, çevre, dinî algılamadaki ve eğitim sistemindeki olumsuzluklara rağmen olumlu bir İHL algısına sahip olan öğrencilerin olmasının yanında, İHL hakkında olumsuz algıya sahip öğrencilerin de olduğu bulgusuna ulaşmıştır.
Ayrıca Arpacı ve Yıldırım (2013)’ın 2012-2013 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır il merkezindeki İmam Hatip Liselerinde öğrenim gören toplam 380 öğrenci üzerinde yaptıkları “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin, “İmam Hatip Lisesi” Kavramına Yönelik Görüşlerinin Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi (Diyarbakır Örneği)” başlıklı araştırmalarında İmam Hatip Lisesi kavramının öğrencilerin çoğunluğu tarafından güven verici olarak algılandığı sonucuna varmışlardır.
Bu araştırmamızın alt problemlerinden biri de AİH Lisesi öğrencilerinin okula bağlılık düzeylerinin hangi seviyede olduğu ve bu bağlılık düzeyinin olumlu veya olumsuz sonuçlara yol açıp açmadığıdır. Okula bağlılık düzeyi de öğrencilerin kafalarında oluşturdukları “İmam Hatip” algısı ile yakından ilişkilidir.
Karateke (2019)’nin 2018-2019 eğitim-öğretim yılında İHL’de öğrenim gören 412 öğrencinin katılımı ile yapmış olduğu “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin İmam Hatip Lisesi, Meslek Dersi Öğretmeni ve İdarecilerine İlişkin Metaforik Algıları” başlıklı araştırmada, araştırmaya katılan öğrencilerin dörtte üçünün (%77,4) meslek dersi öğretmenlerine ilişkin olumlu (98) metafor üretirken, beşte birlik kısmının (%22,6) ise olumsuz (49) metafor ürettiklerini buna karşılık araştırmaya katılan öğrencilerin üçte birinin (%35) idarecilere ilişkin olumlu (67) metafor üretirken, üçte ikisinin (%65) ise olumsuz (94) metafor ürettiklerini belirlemiştir.
Araştırmamızın alt problemlerinden biri olan AİH Lisesi öğrencilerinin öğretmenleriyle olan ilişki düzeyinden kaynaklanan sorunlar başlığında Karateke’nin yukarıdaki çalışmasında elde ettiği bulgular ışığında öğrencilerin öğretmenleriyle olan ilişki düzeylerinin ortaya çıkardığı olumlu veya olumlu sonuçlar üzerinde de değerlendirme yapılmıştır.
Yukarıdaki araştırmalara ek olarak İmam Hatip Okullarının Tarihçesini konu alan araştırma ve yayınlara da rastlanmıştır.
