B eslen m e v e D iyet D ergisi / J. Nutr. and D iet., 16 : 35 - 38, 1987
B ESL EN M E E Ğ İT İM İN İN Ö Ğ REN CİLERİN B İL G İ V E DAVRANIŞLARINA E T K İS İ
Uzm. Dyt. Sevil BAŞOĞLU* / Prof. Dr. Ayşe BAYSAL**
Bir yıl süreli okutulan beslenm e dersinin öğrencilerin bilgi düzeyleri ve davranışlarına etkisi incelenm iştir. B eslenm e dersi, öğrencilerin bilgi düzeyini yükselttiği gibi davranışlarında da önem li değişiklikler oluştur muştur.
G İR İŞ
B eslenm e eğitim i, to p lu m u n , y eterli ve dengeli b e sin tü k e tm e a lışk a n lık la rın ın geliştirilm esi, yanlış ve olum suz b eslen m e uygu la m a la rın ın o rta d a n k ald ırılm ası, b e sin lerin sağlık bo zu cu d u ru m a g elm esin in önlenm esi, b esin k a y n ak la rın ın d a h a e tk in ve eko n o m ik k u llan ılm ası k o n u la rın d a eğ itilerek b eslen m e d u ru m u n u n d ü zeltilm esin i a m a ç la r (1).
B u a ra ştırm a n ın am acı d a b ir yıl sü reli o k u tu la n b eslen m e d e rsin in ö ğ ren cilerin bilgi düzeyi ve d a v ra n ışla rın a e tk isin i b e lir
le m e k tir. .
ARAŞTIRMA YÖNTEM İ V E ARAÇLARI
B eslenm e eğitim inin, bilgi düzeyi ve d a v ra n ışla ra etk isin i b e lirlem ek için d ers yılı b aşı ve so n u n d a öğrencilere 20 s o ru lu k bilgi ve 10 so ru lu k d av ran ış te sti u y g u lan m ıştır. T estlerd e h e r b ire y in öğren m esi gerekli bilgi ve u y g u lam alara yönelik s o ru la ra a ğ ırlık v e rilm iştir. T est u ygulanırken y an ıtla rın güvenilir o lm ası için öğ re n c ilerin isim y a da n u m a ra la n k ay d ed ilm em iştir. T e stle r ö ğ ren cilerin d e rste b u lu n m a d u ru m ların a göre eğ itim d en önce 50, eği tim d e n so n ra 80 kişiye u y gulanabilm iştir.
(*) H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü A raştırm a Görevlisi. (**) H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi.
36 Başoğlu, S., B aysal, A. Ö ğ ren cilerin b eslen m e k o n u su n d a k i bilgi ve d a v ra n ış d eğişik lik le ri, d o ğ ru y a n ıt say ıları göz ö n ü n d e b u lu n d u ru la ra k d eğ erlen d irilm iştir. D oğru y a n ıt sayısı 0 - 6 o la n la r bilgisiz, 7 - 1 3 o la n la r o rta düzeyde bilgili, 1 4 -2 0 o la n la r bilgili k a b u l e d ilm iştir. D av ra n ış te stin d e ise 0 - 3 so ru y a d o ğ ru y a n ıt v e re n le r ö ğ ren d iğ in i uy g u lam ay an , 4 - 7 so ru y a d o ğ ru y a n ıt v e re n le r ö ğ ren d iğ in i k ısm e n uy g u la y an ve 8 - 1 0 so ru y a d o ğ ru y a n ıt v e re n le r ö ğ ren d iğ in i u y g u la y a n k iş ile r o la ra k k a b u l e d ilm iştir. B u n u n y a n ın d a, te stle rd e k i s o ru la ra v e rile n d o ğ ru , y anlış ve b oş y a n ıt say ısın d a k i d eğ işm eler de b e lirle n m iş tir. H e r iki d e ğ erlen d irm ed e fa rk lılık la rın is ta tis tik sel ö n e m lilik d u ru m u b ağ ım sız ö rn e k le rd e ik i y ü zde a ra s ın d a k i fa rk m ö n em k o n tro lü te sti ile h e sa p la n m ış tır.
BULGULAR V E TARTIŞMA
1 — E ğ itim in Ö ğ re n cilerin B ilgi D üzeyine E t k i s i :
B ilgi te s ti s o n u ç la rın a g ö re d e rs yılı b a ş ın d a b e sle n m e k o n u s u n d a bilgisiz o la n ço k az ö ğ ren ci b u lu n m a k ta d ır (T ablo 1). Ö ğren c ile rin b ü y ü k b ir k ıs m ın ın o r ta d ü zey d e bilg ili o ld u k la rı s a p ta n m ıştır. B u d u ru m s o ru la rın gü n cel o lm ası ve te s t u y g u la n an ö ğ re n c ile rin b i r yıl ö nce a ld ık la rı B eslen m e ve D iyetetiğe G iriş d e rsin d e bazı tem el ilk e le ri ö ğ re n m iş o lm a la rın a bağ lı o la b ilir. E ğ itim so n ra s ın d a ise b ilg ili ö ğ re n c ile rin o ra n ı % 6 d a n % 73.8 e y ü k selm iş, a r tış is ta tis tik s e l y ö n d e n ö n em li b u lu n m u ş tu r (p < 0.01).
Tablo 1': E ğitim in B ilgi Düzeyine E tkisi
Doğru Yanıt E ğitim den Önce E ğitim den Sonra
B ilgi Düzeyi Sayısı Sayı % Sayı % t
B ilgisiz 0 - 6 1 2.0 0 — 1.30
Orta Düzeyde B ilgili 7- 13 46 92.0 21 26.3 7.29
B ilgili 14-20 3 6.0 59 73.8 7.52
K ızılk o r (2), B eslen m e ve D iyet B ö lü m ü n d e e ğ itim g ö rm ü ş 75 ö ğ ren ci ile, d iğ e r b ilim d a lla rın d a eğ itim g ö re n b e sle n m e eğ itim i a lm a m ış 75 öğrenciyi bilgi düzeyleri y ö n ü n d e n k a rş ıla ş tırm ış tır. B u a ra ş tır m a d a da, b e sle n m e eğ itim i, ö ğ re n c ilerin bilgi düzeyini is ta tis tik s e l y ö n d en ö nem li düzeyde a rtırm ış , e ğ itim a lm a y a n g ru p ta % 30.7 o ra n ın d a b ilgili ö ğ ren ci v a rk e n , b eslen m e d ersi a lan g ru p ta b u d eğ er '% 93.3 e u la şm ıştır.
BESLENME EĞİTİMİNİN DAVRANIŞA ETKİSİ 37
K avas ve K avas (3), beslenm e eğitim in in ö ğ ren cilerin bilgi d ü zeyi ve d a v ra n ışla rın a e tk isin i incelem iştir. E ğ itim d en so n ra bilgili ö ğ ren cilerin sayısı % 13'ten % 45’e yükselm iş, g ru p ta bilgisiz öğrenci k a lm a m ıştır. G örü ld ü ğ ü gibi b u ç alışm aların h ep sin d e b eslen m e d e rsi ö ğ ren cilerin bilgi düzeyini y ü k seltm ek ted ir.
2 — E ğ i ti m i n Ö ğ r e n c ile r in D a v r a n ış la r ın a E t k i s i :
E ğ itim d en önce u y g u lan an d av ran ış te stin d e n elde ed ilen b il gilere göre; ö ğ ren cilerin % 14 ü öğrendiğini u y g u lam ak ta, % 54 ü k ısm en u y g u lam ak ta, % 12 si ise öğrendiğini h iç u y g u la m a m ak ta d ır. (Tablo 2). E ğ itim d en so n ra ise, öğrendiğini uyg u lay an ö ğ ren cilerin o ra n ı % 88.8 e yükselm iş, g ru p ta , öğrendiğini u y g u lam ay an öğrenci kalm am ış, b u değişm eler ista tistik se l yönden önem li b u lu n m u ş tu r (p < 0.01).
Tablo 2 : Eğitimin D avranışlara Etkisi Doğru Yanıt
Sayısı
Eğitim den Önce
Sayı %
Eğitim den Sonra
Sayı % t Öğrendiğini Uygulamayan 0-3 6 12.0 0 — 3.18 Öğrendiğini Kısmen Uygulayan 4-7 27 54.0 9 11.3 5.30 Öğrendiğini Uygulayan 8-10 7 14.0 71 88.8 8.41
K avas ve K avas (3)'in çalışm asın d a ise, öğ ren ilen b ilg ilerin dav ra n ış la ra aynı o ra n d a yansım adığı sa p ta n m ıştır. B u n ed en le b u ça lışm ad ak i dav ran ış testin in b u lg u la rı K av as’la rın çalışm asın d an fa rk lılık g ö sterm ek ted ir. B u n u n nedeni, b u b ö lü m d e v e rile r b eslen m e d e rsin in te o rik bilgi y anında, b ü y ü k ölçüde uy g u lam ay a yönelik o lm asıd ır. B u d u ru m örg ü n ve yaygın eğ itim d e te o rik bilgi v erm e n in b eslen m e ile ilgili d a v ra n ışla rd a fazla b ir etk isin in o lam ay a cağım , uygulam alı ve sü rek li beslenm e eğ itim in d en sonuç a lın a b i leceğini g ö sterm ek ted ir.
38 Başoğlu, S., B aysal, A. SUMMARY
T H E E F FE C T OF N U T R İT İO N EDUCATION ON N U TR ITIO N A L KNOW LED G E AND BEH A V IO U R
B aşo ğ lu S., B ay sal, A.
T he effe ct o f n u tr itio n e d u c a tio n c o u rse on th e n u tr itio n a l k n o w led g e a n d b e h a v io u r o f th e s tu d e n ts w e re in v e stig ate d . E d u c a tio n c au sed a sig n ific a n t in c re a se in n u tr itio n k n o w led g e as w ell as n u tritio n a l b e h a v io u rs of th e s tu d e n ts.
K A Y N A K L A R
1 — Baysal, A .: Genel Beslenm e Bilgisi, H atiboğlu Yayınevi, Ankara, 1985. 2 — Kızılkor, H . : Beslenm e E ğitim i Alan Ü niversite Ö ğrencilerinin Beslenm e
A lışkanlıklarının K arşılaştırılm ası ve Bilgi Düzeyinin S aptanm ası, Beslen m e D iyetetik Program ı, M ezuniyet Tez Çalışm ası, A nkara, 1986.
3 — Kavas, A., Kavas, A. Ü niversite Ö ğrencilerinin Beslenm e Bilgi Düzeyi, B eslenm eye K arşı T u tu m ları ve Beslenm e D u rum ları, Beslenm e ve Di yet Dergisi 14: 63-73, 1985.
