23 G‹R‹fi
Bruselloz, insanlarda yüksek morbiditeye neden olan bir zoonozdur (1, 2). Hastal›k evcil hayvan-larda süt veriminin azalmas›na ve düflüklerle eko-nomik kay›plara neden olur (3). Hayvanlarla ya-k›n temas› olanlarda, taze süt ve süt ürünlerini tüketenlerde bruselloz s›k görülmektedir. Her y›l binlerce insan hastal›¤a yakalanmakta ve hastal›k insanlarda fiziki yetersizli¤e ve ifl gücü kay›pla-r›na neden olmaktad›r (3).
Bruselloz gibi zoonozlar ayn› sosyoekonomik ko-flullar› paylaflan insanlarda yayg›n olabilir. Ayn› bölgeden tespit edilen bruselloz olgular›n›n ard›n-dan yap›lacak taramayla yeni olgular saptanabilir. Bu araflt›rmada; geçimini hayvanc›l›kla sa¤layan bir köyden saptanan üç bruselloz olgusunun
ar-d›ndan, köydeki eriflkinler bruselloz aç›s›ndan se-rolojik olarak incelenmifl ve brusellozda seroepi-demiyolojik taraman›n gereklili¤i araflt›r›lm›flt›r. GEREÇ VE YÖNTEM
Hastanemiz infeksiyon hastal›klar› klini¤ine ayn› köyde yaflayan üç brusella olgusunun ard› ard›na baflvurusunun ard›ndan, olgular›n yaflad›¤› köye seroepidemiyolojik bir tarama yap›lmas› planlan-m›flt›r. Çal›flma için yerel etik kurul onay› al›nm›flt›r. Araflt›rmam›z, 37 haneli ve geçimini hayvanc›l›kla sa¤layan insanlar›n yaflad›¤› bir köyde yap›lm›flt›r. Bu köyde yaflayanlara çal›flma-dan önce hastal›k hakk›nda bilgi verilmifltir. Ay-r›ca hastalardan nas›l kan al›naca¤› ve hangi test-lerin ne maksatla yap›laca¤› anlat›lm›flt›r. Çal›fl-maya kat›lmay› kabul edenlerin yaz›l› onamlar›
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2008) 38 (1) : 23-26
© 1993 Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti / Turkish Microbiological Society ISSN 0258-2171
Abant izzet Baysal Üniversitesi T›p Fakültesi 1Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD, 2‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji AD, Bolu.
Esra Koço¤lu1, O¤uz Karabay2, Nevin ‹nce2
‹letiflim / Correspondence: Esra Koço¤lu Adres / Address: Abant ‹zzet Baysal Üniversitesi T›p Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji AD 14280 Bolu Tel: 0 374 253 46 56 (3068) Fax: 0 374 253 46 15 Gsm: 0 542 342 91 49
E-mail: kocogluesra@yahoo.com
Value of serological screening for brucellosis
ÖZET
Bu çal›flmada, ayn› bölgede üç brusella olgusunun saptanmas›n›n ard›ndan serolojik tarama yap›lm›fl ve yeni olgular›n varl›¤› araflt›r›lm›flt›r. Bölgede yaflayan, 15 yafl›n üzerinde olan toplam 67 kiflide brusella antikorlar›n›n varl›¤› Rose Bengal (RBT) ve Standart Tüp Aglütinasyon Testi (STA) ile araflt›r›lm›flt›r. ‹ncelenen 67 olgunun 10'unda (%15) RBT pozitif, sekizinde (%12) STA testi pozitif (≥1/160) bulunmufltur. Sonuçlar›m›za göre riskli bölgelerde brusella pozitif olgular›n ard›ndan yap›lacak serolojik taramalarla birçok yeni olgu saptanabilir.
Anahtar kelimeler:Bruselloz, seroprevalans, tarama SUMMARY
In this study we investigated the presence of new cases by screening in a region after three patients living in the same region diagnosed as brucellosis. The presence of brucella antibodies was searched by Rose Bengal test (RBT) and standart tobe agglutination test (STA) from the blood of 67 individuals among the people over 15 years of age living in that region. Of the investigated 67 participants, RBT was positive in 10 (15%) cases, and STA test was positive (≥1/160) in 8 (12%) individuals. According to our results, many new cases may be detected by serologic screening in risky regions made after the diagnosis of brusellosis in individuals living in that region.
Keywords: Brucellosis, seroprevalence, screening
Bruselloz için serolojik taraman›n de¤eri (*)
24
Tablo 1. Olgular›n demografik, klinik ve serolojik özellikleri. Esra Koço¤lu, O¤uz Karabay, Nevin ‹nce
al›nm›fl ve olgular›n yak›nmalar› standart bir form ile sorgulanm›flt›r. Bölgede yaflayan 15 yafl ve üze-ri nüfus 70 kifliydi ve toplam köy nüfusunun ya-r›s›n› (%50) oluflturuyordu. Üç kifli çal›flmaya ka-t›lmak istemedi¤i için toplam 67 kifliden (%95.7) kan örne¤i al›nm›flt›r.
Çal›flmaya al›nan olgulardan 5 ml venöz kan al›-narak serumlar› ayr›lm›flt›r. Brusella antikorlar›n›n varl›¤› Rose Bengal Testi (RBT) (Dialab, Aus-tria) ve standart tüp aglütinasyon testi (STA) (Wright testi) (Refik Saydam H›fz›ss›hha Merke-zi, Ankara) ile araflt›r›lm›flt›r. RBT testinde 30 µl hasta serumu üzerine 30 µl antijen eklenerek ka-r›flt›r›l›p 4-5 dakika boyunca dairesel hareketlerle çevrildikten sonra aglütinasyon varl›¤› de¤erlendi-rilmifltir(4). STA testinde serum dilüsyonlar› 1/20 ve katlar› fleklinde haz›rlanarak, 37ºC'de 24 sa-at inkübe edilmifltir ve ≥1/160 pozitif olarak de-¤erlendirilmifltir.
‹statistiki de¤erlendirmede niteleyici verilerin de-¤erlendirilmesinde ki-kare testiyle (gere¤inde Fis-her kesin ki-kare kare testi), niceleyici de¤iflken-lerin de¤erlendirilmesinde ise Student-t testi kul-lan›lm›flt›r. ‹statistiki testlerin ölçümünde Epi-info 6.0 adl› paket program (Centers for Disease Con-trol, Atlanta, USA) kullan›lm›flt›r. P<0.05 de¤er-leri anlaml› olarak kabul edilmifltir.
BULGULAR
Olgular›n 26's› (%39) erkek, 41'i (%61) kad›n ve yafl ortalamalar› 44.6 (±18.45) idi. Olgular›n tü-mü geçimini hayvanc›l›kla sa¤lamaktayd› ve son bir y›l içinde, farkl› bölgelerden hayvan nakli ol-du¤u ve bu nakil sonras›nda hayvanlar›n›n 1/
4
'in-de düflükler gözlendi¤i ö¤renilmifltir. Olgular›n 10'unda (% 15) RBT pozitifken bunlar›n sekizin-de (%12) STA (≥ 1/160 ) pozitif olarak belirlenmifltir. Bir olguda (%1.5) 1/80 titrede STA pozitifli¤i saptanm›flt›r. Bir hastada RBT pozitif iken STA testi negatif bulunmufltur. Bu olguya Coombs'lu Wright testi yap›lamam›flt›r›.
STA pozitif bulunan hastalar›n hepsinde RBT de pozitif olarak saptanm›flt›r. Brusella seropozitifli-¤i aç›s›ndan cinsiyet aç›s›ndan fark saptanmad› (p>0.05). Olgular›n demografik, klinik ve serolo-jik özellikleri tabloda sunulmufltur (Tablo 1). TARTIfiMA
Bruselloz, çiftçiler, mezbahane çal›flanlar›, veteri-nerler, hekimler ve laboratuvar personeli için meslek hastal›¤›d›r. Baz› geliflmifl ülkelerde bru-selloz hayvanlardan tamamen eradike edilmifl ol-makla birlikte, ülkemizde hayvanlar aras›nda yay-g›n bir hastal›kt›r. Brusella infeksiyonlar›, ülke-mizin de içerisinde yer ald›¤› Orta ve Do¤u Ak-deniz, Arap yar›madas›, Orta ve Güneydo¤u As-ya ile Orta ve Güney Amerika'da endemik ola-rak görülmektedir(5).
Brusella bakterisi ›s› ve pastörizasyona oldukça duyarl›d›r ve 60°C'de 10 dakikada, % 0,1 fenol-de 15 dakikada tahrip olur. Hayvanlar›n bar›nd›-¤› ah›r tozlar›nda 6 hafta, suda 10 hafta
canl›l›-Özellik (n =67) %
Kad›n/Erkek 41/26 61/39
Ortalama yafl 44.6
Seroloji (RBT) pozitif olgular›n yafl ortalamas› 40.5 15
Eklem a¤r›s› 40 59.7
Bafl a¤r›s› 48 71.6
Atefl 56 83.6
Hayvan kesme 58 86.6
Hayvan do¤urtma 62 92.5
Hayvan do¤umu s›ras›nda eldiven kullanma 0 0 Hayvan do¤umu s›ras›nda maske kullanma 0 0
Süt sa¤ma 64 95.5
Ah›r tozuyla temas 64 95.5
Rose Bengal (+) 10 15
25 ¤›n› sürdürebilir. Toprakta 10 haftadan, gübrede
2 y›ldan, 4-8°C'de saklanan keçi peynirinde ise 6 aydan daha uzun süre yaflad›¤› gösterilmifltir. Düflük yapm›fl hayvan fetüsünde 75 gün, infekte çi¤ sütten yap›lm›fl dondurmada 30 gün, çi¤ süt-ten yap›lm›fl tuzsuz krema ya¤›nda buzdolab›nda 142 gün, % 10 tuz içeren salamura peynirde 45 gün, % 17 tuz içeren de ise 1 ay yaflayabilir. Tereya¤›nda 4 ayda, oda ›s›s›ndaki peynirde 2 ayda ölmektedir. Tulum ve kaflar peyniri uzun süre bekletildi¤i, yo¤urt ise asiditesi yüksek ol-du¤u için bu ürünler ile brusella hastal›¤› bulafl-mamaktad›r (3, 6).
Bruselloz epidemiyolojisi için ülkemizde 1984-87 y›llar› aras›nda Çetin ve arkadafllar› (7) taraf›n-dan yap›lan genifl bir çal›flmada 70009 serum ör-ne¤inde normal popülasyonda %1.8, riskli grup-larda %6.0 oran›nda seropozitiflik saptanm›flt›r. Alt›ndifl'in (8) yapt›¤› çal›flmada hayvanlarla ve ürünleriyle temas› olanlarda %8.6 ile %15.7 ara-s›nda seropozitiflik saptanm›flt›r. Malatya’da yap›-lan bir çal›flmada kasaplarda bruselloz prevayap›-lans› %2.9 olarak bildirilmifltir(9). Günhan ve arkadafl-lar›n›n (10) yapt›¤› bir çal›flmada s›¤›r yetifltirici-lerinde bruselloz s›kl›¤› %5.4, Büke ve arkadafl-lar›n›n (11) yapt›¤› bir çal›flmada ise süt ve süt ürünü üreticilerinde bruselloz seroprevalans› % 7 olarak bildirilmifltir. Kayseri ve Van yöresinde yap›lan iki ayr› çal›flmada hayvanc›l›kla u¤raflan-lar›n bruselloz seroprevalans› s›ras›yla %27.2 ve %13.7 olarak bildirilmifltir (12, 13). Çal›flmam›z-da elde etti¤imiz veriler literatürdeki bulgularla benzerdir.
Bruselloz ülkemizde özellikle Konya, Diyarbak›r ve fianl›urfa yörelerinde yayg›nd›r. Bölgemizde daha önceden brusella s›kl›¤› ile ilgili yap›lan ve 5 234 kiflinin Rose Bengal ve tüpte aglütinasyon testi ile tarand›¤› çal›flmada Bolu'da %1 oran›n-da seropozitiflik saptanm›flt›r (14). Ülkemizde bruselloz 15-35 yafl grubundaki kiflilerde s›k gö-rülmekle birlikte, her yafl ve cinsiyette
görülmek-Bruselloz için serolojik taraman›n de¤eri
tedir (3). Çal›flmam›zda seropozitif bulunan olgula-r›n yafl ortalamas› 40.5 idi ve cinsiyetle brusella se-ropozitifli¤i aç›s›ndan anlaml› fark saptanmam›flt›r. Bruselloz, Türkiye'de endemik bir zoonozdur ve bulafl genellikle çi¤ süt ve süt ürünleriyle olmak-tad›r (3, 15). Bu çal›flmaya kat›lanlar›n hepsi hayvanc›l›kla (hem büyükbafl hem de küçükbafl) u¤raflmaktayd› ve genellikle peynir üretimi yap›-yorlard›. Sorgulama s›ras›nda düflük yapan hay-vanlara yard›m s›ras›nda eldiven kullan›m› gibi bir önlem almad›klar›, hayvanlardan sütü elleriy-le sa¤d›klar› ve sütü kaynatmadan peynir yapt›k-lar› ö¤renildi. Bununla birlikte kendi ürettikleri peyniri satt›klar› ve tüketmedikleri ö¤renildi. Ay-r›ca bir süreden beri hayvanlar›n›n s›kça düflük yapt›¤›n› söylediler. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda elde etti¤imiz sonuçlar do¤rudan hayvanc›l›kla u¤raflan kiflilerde hayvan temas›yla geliflen seropozitiflik hakk›nda ipuçlar› sa¤lamaktad›r. Sonuçlar›m›z, peynir yap›m›nda süte mutlaka ›s› ifllemi uygulan-mas›, peynirin üretildikten sonra hemen piyasaya sürülmemesi ve yeterince olgunlaflmadan tüketil-memesi gereklili¤ini bir kez daha göstermifltir. Çal›flmam›zda 67 kifli taranm›flt›r ve bunlar›n se-kizinde anlaml› titrede (SAT≥ 1/160) pozitiflik saptanm›flt›r. Ayn› sosyoekonomik flartlarda yafla-yan, benzer risk faktörlerine sahip insanlarda akut, kronik ya da subklinik brusella infeksiyonu olabilmektedir. Brusellada subklinik infeksiyon oran› 1/1 ila 12/1 aras›nda bildirilmifltir (16). Subklinik bruselloz özellikle de hayvanc›l›kla u¤-raflanlarda bir meslek hastal›¤› fleklinde gözlenir. Çal›flmaya ald›¤›m›z olgular›n yaklafl›k % 40'›n-da brusellozun en tipik bulgular›n40'›n-dan biri olan eklem a¤r›s› tarif edilmemifltir. Subklinik olgula-r›n genelde belirtisiz oluflu ve ancak serolojik testlerle tan› konulabildi¤i düflünüldü¤ünde, bu bölgelere serolojik tarama yapman›n önemi orta-ya ç›kmaktad›r. Bizim tarama orta-yapt›¤›m›z köyde 15 yafl üzerindeki nüfusun 70 kifli oldu¤u gerçe-¤iyle, sekiz (%12) yeni olguda seropozitiflik
sap-26
6. Dizer U: Bruselloz.http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/in-feksiyon/Ders_Notlari/ BRUSELLOZ.htm
7. Çetin ET, Çoral B, Bilgiç A, ve ark: Türkiye'de insanda bruselloz insidans›n›n saptanmas›. Do¤a-Turk J Med Sci 1990; 14: 324-34.
8. Alt›ndifl M: Afyon bölgesi besicilerinde, kasaplarda, süt ürünleri toplay›c›s› ve imalathanelerinde çal›flanlarda bruselloz seropozitifli¤i. ‹nfek Derg 2001; 15: 11-5.
9. Durmaz R. Malatya'daki kasaplarda inaparan bruselloz s›k-l›¤›. ‹nfek Derg 1990; 4: 231-4.
10. Günhan C, Karakartal G, Büke M ve ark: S›¤›r yetiflti-ricilerinde bruselloz s›kl›¤›. ‹nfek Derg 1988; 2: 177. 11. Büke Ç, Çiçeklio¤lu M, Türk M ve ark: Ovakent bel-desinde bruselloz seroprevalans› ile hastal›k konusundaki bil-gi ve davran›fl›n saptanmas›. ‹nfek Derg 2006; 20: 23-26. 12. Ceylan E, Irmak H, Buz¤an T ve ark. Van ‹line ba¤l› baz› köylerde insan ve hayvan populasyonunda bruselloz se-roprevalans›. Van T›p Derg 2003; 10: 1-4.
13. O¤uzkaya-Artan M, Baykan Z. Kayseri ‹li Kocasinan ‹l-çesi Yaz›r Köyü'nde 15 yafl ve üzeri nüfusta bruselloz serop-revalans›. ‹nfek Derg 2006; 20: 19-21.
14. Karabay O, Serin E, Tamer A: Hepatitis B carriage and Brucella seroprevalence in urban and rural areas of Bolu pro-vince of Turkey: a prospective epidemiologic study. Turk J Gastroenterol 2004; 15: 11-3.
15. Young EJ: Brucella species. “Mandell GL, Bennett J, Do-lin R. (Eds): Principles and Practice of Infectious Diseases”, pp:2669-2674, 6th ed., Chuchill Livingstone, New York (2005).
16. Sünbül M. Bruselloz. http://www.omu.edu.tr/~ha-kan/ders/04bru2001.pdf.
Esra Koço¤lu, O¤uz Karabay, Nevin ‹nce
tanmas›n›n önemli oldu¤u kan›s›nday›z. Ayn› mo-del ülkemiz geneline uyarland›¤›nda, k›rsal böl-gede pozitif bulunan her olgunun ard›ndan yap›-lacak serolojik taramayla birçok yeni bruselloz olgusunun saptanabilece¤i düflünülebilir.
Ülkemizin için önemli bir sa¤l›k sorunu olan brusellozun önlenmesinde hayvanlardaki brusello-zun kontrolü önemli bir yer teflkil etmektedir. Özellikle hayvan at›klar›na maruz kalanlar›n eldi-ven ve maske kullan›m› konusunda bilinçlendiril-meleri gerekmektedir. Çal›flmam›za ald›¤›m›z ol-gular›n hayvanc›l›kla yo¤un olarak u¤raflmalar›na ve hatta %92.5 oran›nda hayvanlar›n›n do¤umun-da bulunmalar›na ra¤men, hiçbirinin bu ifllemeler s›ras›nda eldiven ve maske gibi izolasyon önlem-lerini kullanm›yor olmas›, olgular›m›z›n hastal›k hakk›ndaki e¤itim ve bilinç düzeyini ortaya koy-maktad›r. Ne yaz›k ki bu durumun ülkemiz ge-nelini yans›tt›¤›n› düflünüyoruz.
K›rsal bölgelerde ve hayvanc›l›kla u¤raflan kifli-lerde daha fazla görülmesi nedeniyle bu gibi böl-gelerde yaflayanlar bruselloz hakk›nda bilgilendi-rilmelidir. Bu amaçla Sa¤l›k Bakanl›¤›, Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›, üniversiteler ve bas›n iflbirli-¤i içinde olmal›d›r. Bruselloz zaman›nda ve et-kin tedavi edilmedi¤inde kronikleflebilmekte, komplikasyonlarla ve relapslarla seyredebilmekte-dir. Bu nedenle brusella için riskli bölgede ya-flayan ve seropozitiflik saptanan bir tek olgunun bile ard›ndan, ayn› bölgede yap›lacak taramalarla birçok yeni olgunun saptanarak, tedavilerinin ge-cikmeden sa¤lanabilece¤i kan›s›nday›z.
KAYNAKLAR
1. Corbel MJ: Brucellosis: an overview. Emerg Infect Dis 3: 313-321 (1997).
2. Baysal B: Brucella. “Ustaçelebi fi (ed.): Temel ve Klinik Mikrobiyoloji”, s571-577, Günefl Kitabevi, Ankara (1999). 3. Sözen TH: Bruselloz. “Topçu-Wilke A, Söyletir G, Do¤a-nay M, (eds): ‹nfeksiyon Hastal›klar›”, s: 636-642, Nobel T›p Kitabevleri, ‹stanbul (2002).
4. Bilgehan H: Klinik Mikrobiyolojik Tan›. s: 224-229, 3. bask›, Bar›fl Yay›nlar›, ‹zmir (2002).
5. Yüce A, Çavufl SA: Türkiyede Bruselloz: Genel Bak›fl. Klimik Derg 2006; 19:87-97.
