• Sonuç bulunamadı

Precoce de Tyrinthe Kay s Çeflidinde Farkl Zamanlarda Yap lan Budaman n Verim ve Kalite Üzerine Etkileri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Precoce de Tyrinthe Kay s Çeflidinde Farkl Zamanlarda Yap lan Budaman n Verim ve Kalite Üzerine Etkileri"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Girifl

Kay›s› (Prunus armeniaca L.) Türkiye’de genifl çapta yetifltiricili¤i yap›lan bir meyve türüdür. fiekil ve verim budamalar› birçok meyve türlerinde oldu¤u gibi kay›s›larda da oldukça önemli bir konu olmas›na karfl›n ülkemizde bu konuda pek çal›flma yap›lmam›flt›r.

Kay›s› a¤açlar›nda meydana gelen meyveler, yaz›n çok h›zl› geliflerek olgunlafl›r ve çiçeklerin aç›lmas›ndan sonra çok say›da meyve oluflumu söz konusu olur. A¤açlar çok fazla meyve oluflturdu¤unda, meyveler küçük kalmaktad›r. Ayr›ca verim budamas› yap›lmayan a¤açlarda meyvelerin tac›n d›fl k›s›mlar›nda yo¤unlaflmas› ile bu meyvelerin rüzgar, toz ve günefl ›fl›¤›ndan olumsuz yönde

Precoce de Tyrinthe Kay›s› Çeflidinde Farkl› Zamanlarda Yap›lan Budaman›n Verim ve Kalite Üzerine Etkileri

Levent SON

Mersin Üniversitesi, Mut Meslek Yüksek Okulu, Mut-TÜRK‹YE Ali KÜDEN

Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Adana-TÜRK‹YE

Gelifl Tarihi: 02.11.1999

Özet : Bu araflt›rma, 1994-1996 y›llar› aras›nda ‹çel’in Mut ilçesinde yetifltirilen Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinin üç yafll›

a¤açlar›nda yap›lan yaz, yaz+k›fl ve k›fl budama uygulamalar›n›n; verim, kalite ve fenolojik özellikler üzerine etkilerini saptamak amac›yla yürütülmüfltür. Araflt›rman›n ilk y›l›nda budama yap›lmam›fl a¤açlar daha verimli bulunurken; ikinci y›l oransal periyodisite gösteren bu a¤açlar›n verimleri (6,5 kg/a¤aç) azalm›flt›r. A¤ustos+k›fl (12,0 kg/a¤aç), temmuz+k›fl (10,4 kg/a¤aç) ve eylül+k›fl (10,1 kg/a¤aç) budama uygulamalar›ndan elde edilen verimler ise artm›flt›r. Meyve a¤›rl›¤›, 1995 y›l›nda kontrol a¤açlar›ndan derilen meyvelerde 34,05 g, eylül+k›fl uygulamas›nda 45,66 g, a¤ustos+k›fl uygulamas›nda 44,70 g, k›fl budamas›nda 43,67 g olarak ölçülmüfltür. 1996 y›l›nda kontrol a¤açlar›ndan derilen meyvelerin a¤›rl›¤› 37,8 g olurken, a¤ustos+k›fl, eylül+k›fl ve temmuz+k›fl budama uygulamalar› yap›lan a¤açlarda meyve a¤›rl›¤› s›ras›yla, 50,41 g, 45,96 g ve 42,01 g olarak saptanm›flt›r. Meyvelerdeki suda çözünebilir toplam kuru madde (% SÇKM) içerikleri her iki araflt›rma y›l›nda da k›fl budamalar›nda di¤er uygulamalara göre daha üstün bulunmufltur. Bu araflt›rma sonucunda yaz+k›fl budamalar› Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde düzenli olarak yap›ld›¤› zaman verim ve kalite üzerine olumlu etkide bulundu¤u saptanm›flt›r.

Anahtar Sözcükler: Kay›s›, yaz budamas›, k›fl budamas›, verimlilik.

Effects of Pruning Treatments on the Yield and Fruit Quality of Precoce de Tyrinthe Apricot Cultivar

Abstract : This study was carried out to determine the effects of pruning on the yield, fruit quality and phenological aspects of three year-old trees of the Precoce de Tyrinthe apricot cultivar grown in Mut-Mersin. In the first experimental year, unpruned trees were found to be more productive; however, these trees gave lower yields (6.5 kg/tree) in the second year due to alternate bearing.

August+winter (12.0 kg/tree), July+winter (10.4 kg/tree), and September+winter (10.1 kg/tree) pruning applications were more productive than control trees (6.50 kg/tree). The fruit size of the control trees was 34.05 g, while September+winter (45.66 g), August+winter (44.70 g), and winter (43.67 g) pruning applications gave better results. In 1996, the fruit weight was determined as 33.78 g in control trees, 50.41 g in August+winter, 45.96 g in September+winter, 42.01 g in July+winter pruned trees. Win- ter pruning was found to be more effective in terms of total soluble solid content than the other treatments. As a result, yield and quality were positively affected by a regular summer+winter pruning in the Precoce de Tyrinthe apricot cultivar.

Key Words: Apricot, summer pruning, winter pruning, productivity.

(2)

etkilenmesine ve kalitelerinin düflmesine neden olmaktad›r. A¤aç üzerindeki meyvelerin besin maddeleri için olan rekabetlerini önlemek ve çiçek tomurcu¤u say›s›n› azaltmak için budama yap›lmas›nda yarar vard›r.

Yaz boyunca meyve a¤açlar›nda sürgünlerin seyreltilmeleri, uç alma, e¤me, bükme dallar›n birbirleriyle ba¤lanmas› gibi yap›lan ifllemlerin tümüne yaz budamas› denir. Yaz budamas›nda amaç, meyvelerin daha iyi renklenmesini sa¤lay›p, vegetatif geliflmeyi düzenlemek, k›fl aylar›nda yap›lacak olan budama ifllemlerini azaltmak ve derim iflleri ile kültürel etkinlikleri iyilefltirmek ve kolaylaflt›rmakt›r (Y›lmaz, 1994). Mika (1986), yaz budamas›n›n büyümeyi düzenleyicilerin etkilerini de¤ifltirerek, su ve azot al›m› üzerine olumlu etki yapaca¤›n› ve böylece meyve tutumunu art›rabilece¤ini bildirmifltir.

Türkiye’de kay›s› a¤açlar›nda ilk budama çal›flmas›

Küden ve Kaflka (1995), taraf›ndan subtropik iklim koflullar›nda bafllat›lm›flt›r. Araflt›r›c›lar, Priana ve Beliana kay›s› çeflitlerinde yaz ve k›fl budamas›n›n birlikte yap›lmas› durumunda meyve irili¤i ve verimin budama yap›lmam›fl ve sadece k›fl budamas› yap›lm›fl a¤açlara oranla daha yüksek oldu¤unu saptam›fllard›r. Kay›s›

a¤açlar›ndan yüksek kalitede meyve ve yüksek verim eldesi için yaz budamas› ve meyve seyreltmesi son y›llarda büyük önem kazanm›flt›r(Monastra ve De Salvador, 1995). Kay›s› a¤açlar›nda verimi her y›l düzenli hale sokmak için yaz+k›fl budamalar› yap›lmal›d›r(Ristevski ve Mitrevski, 1982). Yaz aylar›nda kay›s› dallar›nda uç alma sonucunda, meyve dallar›n›n oluflumu teflvik edilebilmektedir(Ristevski ve Mitrevski, 1982, Westwood, 1978). D›fl sat›m konusunda en önemli faktörlerden birisi de pazara kaliteli meyve sunmakt›r.

Budama meyve a¤açlar›nda meyve kalitesini birinci derecede etkileyen bir kültürel uygulamad›r. Bu bak›mdan ihraç edilebilecek yüksek kalitede meyve üretimi yapabilmek için di¤er kültürel uygulamalar›n yan› s›ra budama ifllemine de gereken önem verilmelidir.

Bu araflt›rma, Mersin’inin Mut ve Tarsus yöreleri ile Adana’n›n ilçelerinde son y›llarda yetifltiricili¤i çok büyük miktarda art›fl gösteren Precoce de Tyrinthe kay›s›

çeflidinde yaz, k›fl ve yaz+k›fl budama uygulamalar›n›n verim, kalite ve fenolojik özellikler üzerine etkilerini saptamak ve sonuçta en uygun budama zaman›n›

belirlemek amac›yla yürütülmüfltür. Ayr›ca, bu çal›flma ile Akdeniz Bölgesi’nde son y›llarda geliflen turfanda kay›s›

yetifltiricili¤i ile ilgili olarak budama sorununun çözümlenmesi amaçlanm›flt›r.

Materyal ve Metot Materyal

Bu araflt›rmada, Mut ilinde bir üretici bahçesinde bulunan zerdali anac›na afl›l› 3 yafll› goble flekli verilmifl Precoce de Tyrinthe kay›s› a¤açlar› materyal olarak kullan›lm›flt›r. Araflt›rma, 1994-1996 y›llar› aras›nda yürütülmüfltür.

Araflt›rmada yer alan deneme a¤açlar›na yaz, yaz+k›fl ve k›fl budama uygulamalar› yap›lm›fl, budama yap›lmayan a¤açlar kontrol olarak b›rak›lm›flt›r.

Yaz budamalar› 1994 ve 1995 y›llar›nda temmuz, a¤ustos ve eylül aylar›n›n 15’inde, k›fl budamalar› ise 1995 ve 1996 y›llar›n›n 15-30 Ocak tarihleri aras›nda yap›lm›flt›r. Farkl› zamanlarda yap›lan budamalar için 3’er a¤aç seçilmifltir. Araflt›rmada materyal olarak kullan›lan kay›s› a¤açlar›ndan esas olarak dört grup oluflturulmufltur. Bu gruplar afla¤›daki flekilde düzenlenmifltir.

1. Grup : A¤açlara 1994 ve 1995 y›llar›nda sadece yaz budamalar› yap›lm›flt›r.

2. Grup : A¤açlara 1995 ve 1996 y›llar›nda sadece k›fl budamalar› yap›lm›flt›r.

3. Grup : A¤açlara yaz+k›fl 1994-1995 ve 1995- 1996 budamalar› yap›lm›flt›r.

4. Grup : A¤açlara herhangi bir budama yap›lmam›flt›r.

Metot

Yaz budamalar›nda, y›ll›k sürgünlerin 60-80 cm’den daha uzun olanlar› 60 cm’den k›salt›lm›fl, daha k›sa sürgünlerde ise uç alma yap›lm›fl ve obur dallar al›nm›flt›r.

K›fl budamalar›nda ise y›ll›k sürgünler uzunluklar›na göre 40-60 cm’den k›salt›lm›flt›r(Y›lmaz, 1994, Ristevski ve Mitrevski, 1982).

Farkl› zamanlarda budama yap›lan Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidine ait a¤açlarda fenolojik gözlemler yap›lm›flt›r. Her çeflide ait farkl› uygulama yap›lan deneme a¤açlar›nda 2 y›l boyunca “Pembe tomurcuk”,

“Çiçeklenme”, “Ç›plak çanak” ve “Küçük meyve”

dönemleri saptanm›flt›r. Meyvelerin olgunlaflma dönemleri, verim de¤erleri ve pomolojik özellikleri uygulamalar baz›nda saptanm›flt›r.

Gövde çap ölçümleri, büyümenin durdu¤u geç sonbahar aylar›nda, denemedeki herbir a¤ac›n afl›

noktas›n›n 20 cm üzerinden kompasla yap›lm›flt›r. Elde

(3)

edilen de¤erler a¤açlar›n gövde kesit alan›n›n cm2’sine düflen verimleri saptamak amac›yla kullan›lm›flt›r (Düzgünefl, 1963). Pomolojik özellikler ve verim de¤erleri ile ilgili bulgular üç yinelemeli olarak düzenlenmifl ve tesadüf parselleri deneme desenine göre istatistiksel analize tabi tutularak, Tukey testi uygulanm›flt›r (Marini, 1986).

Bulgular ve Tart›flma Fenolojik Gözlemler

Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde farkl› zamanlarda budama yap›lm›fl a¤açlar›n 1995-1996 y›llar› içinde yap›lan fenolojik gözlem sonuçlar› fiekil 1 ve 2’de verilmifltir.

1995 y›l›nda Precoce de Tyrinthe çeflidinde k›fl budamas› yap›lan a¤açlar en erken çiçeklenirken; bunu s›ras›yla temmuz ve eylül budamalar› izlemifltir. En geç çiçeklenme ise eylül+k›fl ve kontrol uygulamas› yap›lan a¤açlarda saptanm›flt›r (fiekil 1).

1996 y›l›nda da bir önceki y›la benzer olarak k›fl budamas› yap›lan a¤açlar en erken çiçeklenirken, en geç çiçeklenme a¤ustos+k›fl ve eylül+k›fl budamas› yap›lan a¤açlarda belirlenmifltir (fiekil 2). Çiçeklenme bulgular›na göre k›fl, yaz ve yaz+k›fl budama uygulamalar› yap›lm›fl a¤açlar, budama yap›lmam›fl a¤açlara oranla daha erken çiçeklenmifltir. Bu bulgular, “Sunqueen” fleftali, çeflidinde yaz budamas› ve yaz›n tepe alma uygulamalar›n›n çiçeklenmeyi erkene ald›¤›n› bildiren Marini’nin(1986) bulgular›yla benzerlik göstermektedir. Çiçeklenme ile ilgili

araflt›rma sonuçlar›, Maggs’›n, k›fl budamas›n›n meyve a¤açlar›nda çiçeklenmeyi erkene ald›¤› bulgusuyla uyumludur (Mika, 1986).

Meyve Olgunlaflma Zamanlar›

1995 y›l› sonuçlar›na göre a¤ustos+k›fl ve eylül+k›fl budamalar› en erkenci uygulamalar› olufltururken, k›fl›n budanan a¤açlar meyvelerini en geç olgunlaflt›rm›flt›r (fiekil 3). Benzer sonuçlar 1996 y›l›nda da al›nm›flt›r (fiekil 4).

Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde yaz+k›fl budamalar› di¤er uygulamalara göre meyve olgunlaflma zaman›n› öne alm›flt›r. Bu durum yaz›n yap›lan budama ile kay›s› a¤açlar›ndaki büyümeyi engelleyici maddelerin konsantrasyonunda azalma sa¤lanmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Bilindi¤i gibi ABA meyve a¤açlar›nda yeflil aksamda üretilmektedir. Yaz budamalar› a¤açlarda yeflil aksam› ve dolay›s›yla üretilen ABA miktar›n›

azaltmaktad›r. Bunun yan›nda sürgün uçlar›n›n kesilmesiyle oksinlerin bask›s› azalmakta ve sitokininler rahatl›kla sürgünlere do¤ru tafl›nabilmektedirler. Nitekim Ferree ve ark(1984), meyve a¤açlar›nda budamadan sonra sürgünlerde büyümeyi uyart›c›lardan sitokininlerin art›fl gösterdi¤i bildirmifltir.

fieftali a¤açlar›nda derimden sonra yaz›n tepe alma ve budama uygulamalar›n›n meyve olgunlaflma zaman›n›

erkene ald›¤›n› bildiren Emerson ve Hayden(1975)’in bulgular› araflt›rma sonuçlar›m›zla benzerlik göstermektedir. Yaz+k›fl budamalar›n›n kontrol a¤açlara göre meyvelerin daha erken olgunlaflmas›na neden olmas›, pazara erken turfanda meyve ç›kartabilmek

27.fiub 01.Mar 01.Mar 02.Mar 28.fiub 02.Mar 26.fiub 02.Mar

07.Mar 07.Mar 08.Mar 08.Mar 07.Mar 08.Mar 05.Mar 10.Mar

13.Mar 15.Mar 18.Mar 18.Mar 16.Mar 22.Mar 14.Mar 18.Mar

Temmuz Temmuz+K›fl A¤ustos A¤ustos+K›fl Eylül Eylül+K›fl K›fl Kontrol

Budama Zamanlar›

‹lk Çiçeklenme Tam Çiçeklenme Küçük Meyve

fiekil 1. Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde budama uygulamalar› sonucunda elde edilen fenolojik bulgular (1995 y›l› sonuçlar›).

(4)

03.Mar 04.Mar 03.Mar 05.Mar 02.Mar 05.Mar 28.fiub 05.Mar

Mar.99 09.Mar 09.Mar 11.Mar 08.Mar 12.Mar 10.Mar 12.Mar

15.Mar 17.Mar 18.Mar 18.Mar 20.Mar 20.Mar 23.Mar 20.Mar

Temmuz Temmuz+K›fl A¤ustos A¤ustos+K›fl Eylül Eylül+K›fl K›fl Kontrol

Budama Zamanlar›

Çiçeklenme (28 fiubat-1 Nisan)

‹lk Çiçeklenme Tam Çiçeklenme Küçük Meyve

fiekil 2. Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde budama uygulamalar› sonucunda elde edilen fenolojik bulgular (1996 y›l› sonuçlar›).

24.May 23.May 24.May 22.May 24.May 22.May 27.May 26.May

Haz.99 02.Haz 03.Haz 01.Haz 03.Haz 01.Haz 06.Haz 05.Haz

Temmuz Temmuz+K›fl A¤ustos A¤ustos+K›fl Eylül Eylül+K›fl K›fl Kontrol

Budama Zamanlar›

Meyve Olgunlaflma Dönemi (22 May›s-6 Haziran)

Olgunlaflma Bafl›

Olgunlaflma Sonu

fiekil 3. Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde budama uygulamalar›n›n meyve olgunlaflma dönemleri üzerine etkileri (1995 y›l› sonuçlar›).

(5)

bak›m›ndan son derece önemlidir. Özellikle sofral›k kay›s›larda bir gün erkencilik dahi fiyatlar› önemli düzeyde art›rabilmektedir. Bu yüzden erken turfanda yetifltiricilik bak›m›ndan k›fl budamalar›n›n yaz budamalar›yla tamamlanarak yap›lamas›nda yarar vard›r. K›fl budamalar›

her iki araflt›rma y›l›nda da meyve olgunlaflma zaman›n›

kontrole ve di¤er uygulamalara göre geciktirmifltir.

Araflt›rma sonuçlar›m›z, meyve a¤açlar›nda budama konusunda çal›flan pek çok araflt›r›c›n›n meyve olgunlaflma zaman› bak›m›ndan elde etti¤i bulgular› ile uyum içerisindedir.

Verim De¤erleri ‹le ‹lgili Bulgular A¤aç Bafl›na Verimler (kg/a¤aç)

Budama uygulamalar›n›n a¤aç bafl›na verim üzerine etkisi her iki araflt›rma y›l›nda da önemli bulunmufltur (Tablo 1). 1995 y›l›nda budama yap›lmam›fl a¤açlar 16,0 kg/a¤aç ile ilk s›rada bulunurken, bunu 12,8 kg ile a¤ustos+k›fl, 11,5 kg/a¤aç ile temmuz+k›fl ve 11,0kg ile de eylül+k›fl budama uygulamalar› izlemifltir. En düflük verim (9,0 kg/a¤aç) ise k›fl budamas› yap›lan a¤açlardan elde edilmifltir. 1996 y›l› sonuçlar›na göre a¤ustos+k›fl budamas› 12,0 kg ile en yüksek verimi olufltururken, bunu temmuz+k›fl (10,4) ve eylül+k›fl (10,1kg)

budamalar› takip etmifltir. Kontrol a¤açlar› ise 6,5 kg ile en düflük verim de¤erlerini oluflturmufltur.

Araflt›rman›n ilk y›l›nda en yüksek verimler kontrol a¤açlar›ndan al›n›rken, ikinci y›l bu a¤açlar en düflük verimli olarak bulunmufltur. Bu durum kontrol a¤açlar›n›n araflt›rman›n ikinci y›l›nda oransal periyodisite göstermesinden kaynaklanmaktad›r. Yaz+k›fl budamalar›

ise her iki deneme y›l›nda da düzenli bir verim eldesi

03.Haz 01.Haz 02.Haz 01.Haz 04.Haz 02.Haz 06.Haz 05.Haz

Haz.99 10.Haz 11.Haz 10.Haz 13.Haz 11.Haz 15.Haz 14.Haz

Temmuz Temmuz+K›fl A¤ustos A¤ustos+K›fl Eylül Eylül+K›fl K›fl Kontrol

Budama Zamanlar›

Meyve Olgunlaflma Dönemi (1 Haziran-15 Haziran)

Olgunlaflma Bafl›

Olgunlaflma Sonu

fiekil 4. Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde budama uygulamalar›n›n meyve olgunlaflma dönemleri üzerine etkileri (1996 y›l› sonuçlar›).

Tablo 1. Precoce de Tyrinthe Kay›s› Çeflidinde Yap›lan Farkl› Budama Uygulamalar›n›n A¤aç Bafl›na Verim Üzerine Etkileri (kg/a¤aç).

Budama zaman› 1995 Y›l› Sonuçlar› 1996 Y›l› Sonuçlar›

Temmuz 9,50 e 7,10 d

Temmuz + k›fl 11,50 c 10,40 b

A¤ustos 10,00 de 7,60 c

A¤ustos+k›fl 12,80 b 12,00 a

Eylül 10,06 cd 7,20 c

Eylül + k›fl 11,00 cd 10,10 b

K›fl 9,00 e 6,90de

Kontrol 16,00 a 6,50 e

D %5 1,04 0,47

(6)

sa¤lam›flt›r. Nitekim a¤aç bafl›na verim bak›m›ndan bulgular Küden ve Kaflka’n›n (1995) Priana ve Beliana kay›s› çeflitlerinde yapt›klar› budama çal›flmalar›n›n sonuçlar›yla uyum halindedir. Ayr›ca, son y›llarda de¤iflik ülkelerde yap›lan budama çal›flmalar›nda bizim bulgular›m›za benzer sonuçlar al›nm›flt›r (Mika, 1986, Marini ve Barden, 1987, Rom ve Ferree, 1985).

Birim Gövde Kesit Alan›na Düflen Verimler (g/cm2) Birim gövde kesit alan›n›n cm2’sine düflen verim bak›m›ndan budama uygulamalar›n›n etkisi her iki deneme y›l›nda da önemli bulunmufltur (Tablo 2).

1995 y›l›nda gövde kesit alan›n›n cm2’sine düflen verim bak›m›ndan 476,79 g ile kontrol a¤açlar› ilk s›ray›

alm›fl, a¤ustos+k›fl (387,69) ve eylül+k›fl (354,65g) bu uygulamay› izlemifltir. K›fl›n budanan a¤açlar (193,51 g) ise en düflük de¤eri vermifltir. Birim gövde kesit alan›n›n cm2'sine düflen verim bak›m›ndan 1996 y›l›nda, a¤ustos+k›fl (265,31g), temmuz+k›fl (253,46 g) ve eylül+k›fl (243,.45 g) uygulamalar› ön s›rada saptan›rken, bunlar› temmuz (171,41 g) ve eylül (166,27 g) budamalar› izlemifltir. En düflük verim ise, 136,60 g ile k›fl budamas› yap›lan a¤açlardan al›nm›flt›r (Tablo 2).

Araflt›rman›n birinci y›l sonuçlar›na göre Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde birim gövde kesit alan›na düflen verim (g/cm2) bak›m›ndan budama yap›lmam›fl a¤açlar en yüksek de¤erleri vermifltir. Bu durum kontrol a¤açlar›n›n a¤aç bafl›na düflen verimlerinin yüksek olmas›ndan kaynaklanm›flt›r.

‹kinci araflt›rma y›l›nda kontrol a¤açlar› oransal periyodisiteden kaynaklanan verim düflüklükleri göstermifltir. Yaz+k›fl budamalar› ise her iki deneme y›l›nda da düzenli de¤erler vermifltir. Bunun nedenlerinden en önemlisi yaz+k›fl budamas› yap›lan a¤açlarda vegetatif büyümenin yavafllamas› ve gövde büyümesinin s›n›rl› kalmas›d›r. Rom ve Ferree'nin (1985) fleftalilerde yapt›¤› budama çal›flmas›n›n bulgular›

araflt›rma sonuçlar›m›z› desteklemektedir. "Cortland"

elma çeflidinde yaz budamas› yapan Greene ve Lord(1983), yaz budamas›n›n kontrole göre verimi artt›rd›¤›n› saptam›flt›r.

Pomolojik Analizler

Budama uygulamalar›n›n Precoce de Tyrinthe kay›s›

çeflidinde meyvelerin baz› pomolojik özellikler üzerine etkisi her iki deneme y›l›nda da önemli bulunmufltur(Tablo 3, 4).

1995 Y›l› Sonuçlar›

Meyve a¤›rl›¤› bak›m›ndan eylül+k›fl (45,66 g), a¤ustos+k›fl (44,70g) ve k›fl (43,67g) ile en büyük de¤erleri verirken, bunlar› 40,45 g ile temmuz+k›fl budamas› izlemifltir. En küçük meyveler (34,05g) ise kontrol a¤açlar›ndan elde edilmifltir. SÇKM bak›m›ndan, k›fl budama uygulamas› %10,53 ile ilk s›rada bulunurken, bunu a¤ustos (%9,53), temmuz+k›fl (%9,0) ve eylül+k›fl (%9,0) budama uygulamalar› izlemifltir. A¤ustos+k›fl budamas› %8.46 ile en düflük de¤eri oluflturmufltur.

Meyve eti/çekirdek oran› bak›m›ndan k›fl (12,71), temmuz (12,53) ve a¤ustos+k›fl (12,30) uygulamalar› en yüksek de¤erleri verirken, en düflük oran ise (10,00) kontrol a¤açlar›ndan al›nm›flt›r. Meyve suyundaki asitlik bak›m›ndan a¤ustos ve kontrol (%1,99) uygulamalar› en yüksek de¤erleri verirken, bunlar› temmuz(%1,91) ve a¤ustos+k›fl (1,89) izlemifltir. En düflük asitlik ise (%1,72) temmuz budamas›ndan elde edilmifltir (Tablo 3).

1996 y›l› sonuçlar›

A¤ustos+k›fl budamas› 50,41 g ile en iri meyveleri yaparken, bunu eylül+k›fl (45,96g) ve temmuz+k›fl (42,01) budamalar› izlemifltir. 33,78 g ile kontrol a¤açlar› en küçük meyveleri vermifltir. K›fl budamas›

%10,66 ile % SÇKM bak›m›ndan en yüksek de¤eri verirken, bunu a¤ustos+k›fl (%9,73) ve a¤ustos (%9,33) budamalar› izlemifltir. En düflük %SÇKM (%8,53) ise kontrol a¤açlar› meyvelerinden al›nm›flt›r. Meyve eti/çekirdek oran› bak›m›ndan a¤ustos+k›fl (13,72), k›fl (12,51) ve temmuz+k›fl (12,46) uygulamalar› en üstün

Tablo 2. Precoce de Tyrinthe Kay›s› Çeflidinde Yap›lan Farkl› Budama Uygulamalar›n›n Birim Gövde Kesit Alan›na Düflen Verimler Üzerine Etkileri (g/cm2).

Budama zaman› 1995 Y›l› Sonuçlar› 1996 Y›l› Sonuçlar›

Temmuz 257,70 bcd 171,42 bc

Temmuz + k›fl 344,58 abc 10,4 b

A¤ustos 10,0 de 7,6 c

A¤ustos+k›fl 12,8 b 12,0 a

Eylül 1,06 cd 7,2 c

Eylül + k›fl 11,0 cd 10,1 b

K›fl 9,0 e 6,9 de

Kontrol 16,00 a 6,5 e

D %5 1,04 0,47

(7)

de¤erleri olufltururken, en düflük de¤er 10,09 ile kontrol a¤açlar›ndan al›nm›flt›r. Meyve suyundaki asitlik aç›s›ndan kontrol (%2,06), a¤ustos (%2,06) ve eylül+k›fl (%1,93) en baflta bulunurken, en düflük asitlik % 1,71 ile temmuz budamas›ndan elde edilmifltir (Tablo 4).

Meyve a¤›rl›¤› bak›m›ndan elde edilen bulgular, Priana ve Beliana kay›s› çeflitlerinde yaz+k›fl budamalar›n›n meyve irili¤ini artt›rd›¤›n› bildiren Küden ve Kaflka (1895); baz› kay›s› çeflitlerinde yaz budamas›n›n meyve irili¤ini olumlu etkiledi¤ini bildiren Svoboda (1996)'n›n bulgular›yla benzerlik göstermektedir. fieftalilerde vegetatif geliflmeden sonra yaz budamalar› yapan Walsh ve ark(1989) meyve a¤›rl›¤›n›n kontrole göre artt›¤›n›

bulmufllard›r. Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde yaz budamalar›n›n meyve a¤›rl›¤› üzerine etkisi bak›m›ndan bulgular›m›z bu araflt›r›c›lar› sonuçlar›yla uyum halindedir.

Her iki araflt›rma y›l›nda da k›fl budamalar› meyvelerdeki

%SÇKM miktar›n› en fazla art›ran uygulama olmufltur.

Marini (1985) k›fl›n budanan fleftali a¤açlar›n›n

meyvelerinde, yaz budamas› yap›lan a¤açlar›n meyvelerine oranla daha yüksek %SÇKM saptamas›, bulgular›m›zla benzer niteliktedir. Ayr›ca araflt›rmada, elma a¤açlar›nda budama konusunda çal›flan birçok araflt›r›c›n›n (Mika, 1986, Svoboda, 1996, Marini ve Barden, 1982) belirledi¤i sonuçlara benzer de¤erler elde edilmifltir.

Sonuç

Precoce de Tyrinthe kay›s› çeflidinde düzenli ve kaliteli bir ürün eldesi için her y›l yaz+k›fl budamas› yap›lmas›na gereksinim vard›r. Yaz› budamas› k›fl budamas›n›

tamamlayan ve düzelten bir uygulama olarak dikkate al›nmal›d›r. Ayr›ca Mut gibi ilkbahar geç donlar›n› son y›llarda büyük zarar oluflturdu¤u turfanda kay›s›

bölgelerinde sadece k›fl budamas› yap›lmas› a¤açlar›n erken uyanmalar›na neden oldu¤u için zarar düzeyi artmaktad›r. Bu yüzden böyle riskli bölgelerde k›fl budamalar›n›n yaz budamalar›yla birlikte yap›lmas› daha da büyük önem kazanmaktad›r.

Budama Zaman› Meyve % % Mey.Eti/Çek

A¤›rl›¤› (g) SÇKM Asitlik Oran›

Temmuz 39,21c 8,93 cd 1,72 c 12,53 ab

Temmuz + k›fl 40,45 bc 9,00 c 1,91 ab 12,00 abcd

A¤ustos 35,62 d 9,53 b 1,99 a 11,56 bcd

A¤ustos+k›fl 44,70 a 8,46 d 1,89 ab 12,30 abc

Eylül 37,17 cd 8,80 cd 1,82 bc 11,15 d

Eylül + k›fl 45,66 a 9,00 c 1,84 bc 11,27 cd

K›fl 43,67 ab 10,53 a 1,84 bc 12,71 a

Kontrol 34,05 d 8,53 cd 1,99 a 10,00 e

D %5 3,55 0,51 0,13 1,13

Tablo 3. Farkl› Budama Uygulamalar›n›n Precoce de Tyrinthe Kay›s›

Çeflidinde Baz› Pomolojik Özellikler Üzerine Etkileri (1995 y›l›

sonuçlar›).

Budama Zaman› Meyve % % Mey.Eti/Çek

A¤›rl›¤› (g) SÇKM Asitlik Oran›

Temmuz 39,23 cd 8,86 de 1,71 e 12,52 b

Temmuz + k›fl 42,01 c 9,06 cd 1,91 c 12,46 bc

A¤ustos 34,90 e 9,33 bc 2,06 b 11,33 d

A¤ustos+k›fl 50,41 a 9,73 b 1,92 c 13,72 a

Eylül 36,94 de 8,80 de 1,86 d 11,05 de

Eylül + k›fl 45,96 b 9,13 cd 1,93 c 11,48 cd

K›fl 41,17 c 10,66 a 1,92 c 12,51 b

Kontrol 33,78 e 8,53 e 2,09 a 10,09 e

D %5 3,75 0,41 0,033 0,99

Tablo 4. Budaman›n Precoce de Tyrinthe Kay›s› Çeflidinde Baz› Pomolojik Özellikler Üzerine Etkileri (1996 y›l› sonuçlar›).

(8)

Yaz budamas› uygulamalar› ile y›ll›k sürgünlerin üzerinde kesilen noktalar›n alt›nda birden fazla yeni dalc›klar›n ve çok y›ll›k dallarda ise k›sa meyve dalc›klar›n›n oluflumuna neden olmaktad›r. Bu sürgünlerin

varl›¤› tepe tomurcu¤u bask›nl›¤›n› artt›rmakta ve erken çiçeklenmeyi önlemektedir. Yaz ve k›fl budamalar› sonucu çok y›ll›k dallarda oluflan meyve dalc›klar› ise verimlili¤i art›rmaktad›r.

Kaynaklar

Düzgünefl, O., 1963. Bilimsel araflt›rmalarda istatistik prensipleri ve metodlar›. Ege Üniv. Matbaas›, s. 375.

Emerson, F.H., Hayden, R. A., 1975. High density "tree walls".

Hortscience, 10:550.

Ferree, D.C., Myers, S.C., Rom, C.R., Taylor, B.H., 1984. Physiological aspects of summer pruning. Acta Horticulturae 146 (Controlling vigour in fruit trees).

Greene, D.W., Lord, W.J., 1983. Effects of dormant pruning, scoring and growth regulators on growth, yield and fruit quality of

"Delicious" and "Cortland" Apple trees. J.Amer.Soc.Hort.Sci. 108 (4):590-595.

Küden, A., Kaflka, N., 1995. Effects of winter and summer pruning on the yield and fruit quality of Priana and Beliana apricot cultivars.

Acta Hort. 384, Apricot Culture, p: 455-458, ‹zmir.

Marini, P. R., 1986. Vegetative growth, yield and fruit quality of peach as influenced by dormant pruning, summer pruning and summer topping. J.Amer. Soc. Hort.Sci 110 (2):133-139.

Marini, P.R., Barden, J.A., 1987. Summer pruning of peach and peach trees. Hort. Reviews. Vol: 9, p.351-370 (Edited: by Jules Janick).

Marini, P.R., Barden, J.A., 1982. Yield, fruit size, and quality of three apple cultivars as influenced by summer or dormant pruning.

J.Amer.Soc.Hort.Sci.107:474-479.

Marini, P.R., 1985. Defoliation, flower bud cold hardiness and bloom date of peach as influenced by pruning treatments. J. Amer.

Soc.Hort.Sci. 111:391-394.

Mika,A., 1986. Defoliation, flower bud cold hardiness and bloom date of peach as influenced by pruning treatments. J.Amer.Soc.Hort.Sci 111(3):391-394.

Monastra, F. De Salvador, F.R., 1995. Apricot: Present and future. Acta Horticulturae, 384, Apricot culture, p. 401-415, ‹zmir, Turkey.

Ristevski, B., Mitrevski, Z.,1982. Dense plantations of apricot-tree. Acta Horticulturae 121 (Apricot Culture and Decline) p. 317-322.

Ritter, C.M., 1983. Summer pruning of peach trees. The Moutaineer Grower. 448:16,19.

Rom, R.C., Ferree, D.C., 1985. Time and severity of summer pruning influences on young peach tree net photosynthesis transpiration and dry weight distribution. J.Amer.Soc. Hort.Sci. 110(3):455- 461.

Svoboda, A., 1996. Effects of annual apricot pruning on tree growth and fruit quality. Vedecke Proce Ovocnarske, 15, p, 65-78.

Walsh, S.C., Allnutt, J.F., Miller, N.A., 1989. Thompson, H.A., Nitrogen level and time of mechanised summer shearing influence long-term performance of a high-density "Redskin" peach orchard.

J.Amer.Soc.Hort.Sci. 114 (3): 373-377, 1989.

Westwood, M.N., 1978. Temperate-zone Pomology, W.H.Freeman and Comp. San Fransisco.

Y›lmaz, M., 1994. Meyve a¤açlar›nda budama. Ç.Ü.Adana, 130 p.(‹kinci Bask›).

Referanslar

Benzer Belgeler

Özet: Bu araflt›rma, bu¤day ve arpa a¤›rl›kl› rasyona kat›lan farkl› enzim karmalar›n›n broylerlerde canl› a¤›rl›k art›fl›, yemden yararlanma, karkas

A nkara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyat› Uygulama ve Araflt›rma Merkezi (ÇOGEM) taraf›ndan 5-7 Ekim 2011 tarihleri aras›nda "3.. Ulusal Çoçuk ve

Normal ve düflük besin madde yo¤unlu¤una sahip civciv ve piliç yemleri 3 farkl› nicel s›n›rlama yöntemi ile (her gün, gün afl›r›, haftada 5 gün) hayvanlara

[r]

Sosyal Psikoloji ala- n›nda yap›lan deneyler aras›nda belki de en çok ses getiren ve üzerinde tar- t›fl›lan deneylerden biri oldu bu.. Dene- yin amac› insan

Kar›n ultrasonunda safra ke- sesi duvar kal›nl›¤›nda art›fl, safra kesesi içinde tafl veya tafllar,safra çamuru saptana- bilir?. Bu oldukça önemli ve k›sa süre

Yani kendinizi onun yerine koya- caks›n›z, bencilli¤inizden silkinecek- siniz, sizin bir etiniz, kemi¤iniz oldu¤u gibi onun da bir eti, kemi¤i oldu¤unu, onun da

Denetim günü verimleri kullan›larak, 28 ve 56 günlük düzenli ve düzensiz denetim aral›¤› kombinasyonlar›ndan oluflan dört veri setinde Hollanda ve Trapez (Test