Litosfer-yonosfer Balamnn TUSAGA Aktif TE Kestirimleri le
ncelenmesi
A Study of Lithosphere-Ionosphere Coupling Using TUSAGA Active TEC
Estimates
Seçil KARATAY
1, Feza ARIKAN
2, Orhan ARIKAN
3, Iltan SAYIN
2Melih . AYSEZEN
4Dr. Müh. Onur
LENK
4, Doç. Müh. Bahadr AKTU
41. Fizik Bölümü
Frat Üniversitesi
skaratay@firat.edu.tr
2. Elektrik ve Elektronik Mühendislii Bölümü
Hacettepe Üniversitesi
arikan@hacettepe.edu.tr, isiltan@ee.hacettepe.edu.tr
3. Elektrik ve Elektronik Mühendislii Bölümü
Bilkent Üniversitesi
oarikan@ee.bilkent.edu.tr
4. Harita Genel Komutanl
{melihsukru.aysezen,onur.lenk,bahadir.aktug}@hgk.mil.tr
Özetçe
Bu çalmada, Türkiye üzerindeki TUSAGA Aktif Yerküresel Konumlama Sistemi (YKS) istasyon andan elde edilen verilerle Toplam Elektron çerii (TE) kestirimleri kullanlarak sismik hareketliliin iyonosferde meydana getirdii bozulmalar incelenmitir. Kuzey Anadolu Fay (KAF) hattnda meydana gelmi iki deprem çalma kapsamnda ele alnmtr. Çalmann istatistiksel analizi için linti katsay (K) yöntemi, simetrik Kullback-Leibler Mesafesi (KLD) ve L2-Normu (L2N) yöntemleri kullanlmtr. TE üzerinde K, KLD ve L2N yöntemleri ile istasyonlar ve günler arasnda iyonosferin jeomanyetik ve sismik açdan sakin durumlar da göz önüne alnarak incelemeler yaplmtr. Sakin günlerde K deerleri yüksek ilinti sergilerken, deprem günlerinde K deerleri 0.2’ye kadar dümütür. Deprem günlerinde elde edilen KLD deerlerinin sakin günlerde elde edilen deerlerden 10 kat büyük olduu gözlenmitir. Bu sonuçlar nda, Türkiye üzerinde yer alan farkl fay hatlarnda meydana gelmi ve farkl sismik, jeolojik özelliklere sahip depremlerin incelenmesinin, gelecek çalmada ele alnmasnn önemi ortaya konmutur.
Abstract
In this study, the disturbances in the ionosphere due to the seismic activity are investigated by using Total Electron Content estimates obtained from TUSAGA Active GPS stations in Turkey. Two earthquakes with same geophysical properties occurred on Northern Anatolia Fault are chosen for the study. TEC estimates are compared with each other using correlation coefficient (IK), symmetric Kullback-Leibler Distance (KLD) and L2-Norm (L2N) for geomagnetically and seismically quiet days of ionosphere and the earthquakes days. It is observed that IK values of quiet days are highly correlated in quiet days. IK values of earthquake days decrease down to 0.2 in earthquake days. KLD values of earthquake days are 10 times greater than those of the quiet days. In order to form a proper earthquake precursor alarm
signal, more earthquakes with different properties have to be investigated in the future.
1.
Giri
yonosfer, atmosferin 60 ile 1000 km arasnda yer alan önemli bir katmandr. yonosfer katmannn en önemli parametresi konum, zaman, güne, jeomanyetik ve sismik hareketlilikle deiim gösteren elektron younluudur. yonosferi karakterize eden birçok parametre elektron younluuna bal fonksiyonlardr. Bunlardan biri de Toplam Elektron çerii (TE)’dir. TE, 1 m2 kesitli bir silindir boyunca toplam serbest elektron miktardr. Birimi TECU olup 1 TECU, 1016 elektron /m2’dir. TE kestirimi için yer tabanl ve uydu tabanl çeitli teknikler bulunmaktadr. Bunlardan içinde en kullanl olan Yerküresel Konumlama Sistemi (YKS)’dir [1-2].
Litosferde balayan sismik hareketliliin, iyonosferde ve atmosferdeki elektromanyetik ve kimyasal yapda deiimler yarattna dair son zamanlarda youn incelemeler yaplmtr [3-10]. Literatürde yer alan bu çalmalarda iyonosferin sismik hareketlilik dönemlerindeki deikenliini incelemek için elektron younluu, TE ve iyonosferin kritik frekans gibi parametrelerin kullanld istatistiksel ve fiziksel yaklamlar yaplmtr. Bu çalmalarda [3-10], sismik aktivitenin balamasyla deprem gününden birkaç gün öncesinden balayarak iyonosferde TE deerlerinde de büyük ölçekli düzensizlikler meydana geldii ileri sürülmütür.
statistik ve enformasyon teorisinde Kullback-Leibler Iraksakl, iki olaslk younluk fonksiyonu arasndaki farkllklar ölçmek için kullanlan bir yöntemdir [8-12]. Benzer olarak, L2-Normu, iki vektör arasndaki fark tanmlamak için kullanlr [8-10,13]. Bu çalmada linti analizi (K) ile simetrik Kullback-Leibler Mesafesi (KLD) ve L2-Normu (L2N) analizleri kullanlmtr. Bu üç yöntem daha önce Japonya’da meydana gelmi ölçei 5’ten büyük be
463
SIU2010 - IEEE 18.Sinyal isleme ve iletisim uygulamalari kurultayi - Diyarbakir
depremde ve 12 Mays 2008 Çin depreminde uygulanmtr [8-10]. Ölçei 5.9’dan daha küçük olan depremler bu çalmalarda incelenmemitir. Japonya üzerinde mevcut olan YKS istasyon saysnn snrl oluundan ötürü, kullanlan istasyonlarn deprem merkezine olan uzakl 2000 km’ye kadar çkabilmektedir. 12 Mays 2008 Çin depremi için veri salanabilen istasyon says ise bir istasyonla snrl kaldndan dolay, istasyonlar aras farklar incelenememitir.
Bu çalmada, Türkiye’de meydana gelmi farkl ölçekli iki deprem seçilmitir. Daha önceki çalmalardan [10-12] farkl olarak ölçei 5 ve 4.2 olan daha küçük ölçekli depremler incelenmitir. TE verileri Harita Genel Komutanl tarafndan Türkiye üzerine düzgün olarak yerletirilmi TUSAGA Aktif YKS istasyonlarndan elde edilmitir. Bu istasyonlarn birbirlerine olan uzakl 80 ile 100 km arasnda deimektedir. Bu nedenle Türkiye’nin farkl sismik bölgelerinde meydana gelebilecek bir depremi incelerken, deprem merkezi etrafna konumlanm birden fazla istasyon ile çalabilmek mümkün olacaktr. Bu çalmada, daha önceki çalmalardan[8-10] farkl olarak, seçilen YKS istasyonlar deprem merkezine ve birbirlerine çok yakn mesafede yer almaktadr. TE verileri, her bir YKS istasyonu için deprem gününden 10 gün öncesi ve sonras zamanlarda hesaplanmtr. Her bir istasyonun TE verileri, iyonosferin jeomanyetik ve sismik aktivitenin olmad dönem için de elde edilmitir. Üç yöntem, istasyonlar aras çaprazlama karlatrmas, Ortalama Sakin Gün (OSG) karlatrmas ve bir istasyonun ardk günleri karlatrmas olmak üzere üç farkl ekilde uygulanmtr. Kullanlan yöntemler Bölüm 2’de, elde edilen sonuçlar ise Bölüm 3’te verilmitir.
2.
statistiksel Analiz Yöntemleri
Dünya üzerindeki bir YKS alcsna göre yerel zenit dorultusunda hesaplanan toplam serbest elektron miktarna Dik Toplam Elektron çerii (VTEC) denir. d. gün için hesaplanan VTEC verileri, u, alc numaras; N, toplam ölçüm says; n, örnek numaras (1 n N); T ise matris devrii olmak üzere xu;d vektörüyle ifade edilebilir:
xu;d
>
xu;d(1)...xu;d(n)...xu;d(N)@
T (1) TE veri setleri üzerinde mevsimsel ve yllk farklarkaldrmak; farkl zaman aralklarndaki deerleri karlatrabilmek için düzgelenmitir. Eitlik 1 ile ifade edilen bir u istasyonun d. gününün deneysel Olaslk Younluk Fonksiyonu (OYF) Pˆu;d (2) 1 s N i N n d u; d u; d u; (n) ˆ x
»
»
¼
º
«
«
¬
ª
¦
x Peklinde yaklatrlmtr. Deprem dönemlerinde elde edilen TE deerlerinin, sismik açdan hareketliliin olmad dönemlerdeki TE deerlerinden ne kadar fark ettiini gözlemleyebilmek için iyonosferik açdan sakin günlerden elde edilmi TE deerleriyle bir Ortalama Sakin Gün (OGS) vektörü hesaplanmtr. u istasyonunun sakin günler zaman aralndaki toplam Nd kadar gününden elde edilen ortalama
vektörü Eitlik 3’teki gibi tanmlanmtr.
¦
s d d n n u; d d d u; d d s i N 1 s x x (3)Burada yonosferin sakin gün zaman aralnda di balangç
gününü, ds biti gününü temsil etmektedir. Eitlik 3 ile
tanmlanan OGS vektörü için OYF, olarak hesaplanmtr. s i d d u; ˆ P
ki istasyonun VTEC verileri xu ve xv vektörleriyle
tanmlanrsa, Ni balangç Ns biti örnek numaras ve NT
toplam örnek says olmak üzere bu iki istasyonun d. gününe ait günlük çapraz ilinti fonksiyonu
) (n) (x ) (n) (x N ) ; ( v;d v;d s N i N n d u; d u; d v; d u; T d v; d u; 1 r x x
¦
x x (4)eitlii ile tanmlanabilir [8-10]. Burada xu;d ve xv;d
srasyla d. gün için NT örnek üzerinden ve
vektörlerinin ortalama deerini ve ise bu vektörlerin standart sapmasn vermektedir.
u;d
x xv;d
u;d
v;d
Eitlik 2 ile tanmlanan OYF fonksiyonlar kullanlarak u ve v istasyonlar arasndaki simetrik Kullback-Leibler Mesafesi (KLD) Eitlik 5’te ifade edilmitir [8-12].
) \ K( ) \ K( ) ; ( KLDPu ;d Pv ;d Pu ;d Pv ;d Pv ;d Pu ;d (5) Burada K(Pu ;d\Pv ;d),K(Pv ;d\Pu ;d) fonksiyonlar:
¦
¦
¸ ¸ ¹ · ¨ ¨ © § ¸ ¸ ¹ · ¨ ¨ © § s N i N n u;d ;d v ;d v u;d ;d v s N i N n v;d u;d u;d v;d u;d ) n ( P ) n ( P ln ) n ( P ) \ K( ) n ( P ) n ( P ln ) n ( P ) \ K( P P P P (6)eitlikleri ile tanmlanmtr. Yine Eitlik 2 ile tanmlanm olan deneysel OYF kullanlarak u ve v istasyonlar için L2-Norm (L2N), aadaki denklemle ifade edilmitir [8-10,13]:
¦
s i N N n 2 (n) P -(n) P ) d v; ; d u; L2N(P P u;d v;d (7)Tablo 1’de verilen depremler için Tablo 2’de yer alan her bir istasyonun, iyonosferin sakin günlerinden elde edilmi olan TE deerleri ile Eitlik 3 ile verilen OSG vektörü hesaplanmtr. OSG vektörü ile elde edilen
kullanlarak her bir istasyonun deprem ve sakin gün veri
setleri üzerinde , ve
fonksiyonlar kullanlarak OSG karlatrlmas yaplmtr. Tablo 2’de yer alan her bir istasyonun deprem ve sakin dönemindeki d. ve d+1. ardk
günleri, , ve
fonksiyonlar uygulanarak karlatrlmtr. Bu bölümde önerilen yöntemlere ait uygulamalar Bölüm 3’te sunulmutur.
s i d d u; ˆ P
)
;
s i d d u; d u; ˆ ˆ ( r P P;
)
s i d d u; d u; ˆ ˆ ( KLD P P)
;
s i d d u; d u; ˆ ˆ ( L2N P P)
;
u;d1 d u; ˆ ˆ ( r P P KLD(Pˆu;d;
Pˆu;d1)
)
;
u;d1 d u; ˆ ˆ ( L2N P P3.
Sonuçlar
Bölüm 2’de anlatlan istatistiksel yöntemler, deprem öncesi sismik hareketliliin iyonosfer üzerindeki etkilerini saptayabilmek için TE veri setleri üzerinde uygulanmtr. Veri setleri için iki grup zaman aral seçilmitir. lk olarak, Güne’te meydana gelen hareketlilie bal olarak jeomanyetik hareketliliin yaanmad sakin günler zaman aral saptanmtr. Bunun için jeomanyetik hareketlilii ölçeklendiren Dst, Kp ve Ap indisleri göz önüne alnarak sakin günler seçilmitir. kinci olarak, her iki depremde de her
464
bir YKS istasyonu için deprem gününden on gün öncesi ve sonras zaman aralndaki günlerden TE deerleri elde edilmitir. Her iki depremdeki 21 günlük zaman aral boyunca önemli saylabilecek bir jeomanyetik hareketlilik yoktur. Kp indisinin en büyük deeri 4 civarndadr. Bu anlamda deprem günleri zaman aral da jeomanyetik açdan oldukça sakindir. Analiz yöntemleri üç farkl uygulama grubu içinde kullanlmtr. Çalmann amac için Türkiye’de meydana gelen farkl ölçekteki iki deprem seçilmitir. Her iki deprem de Kuzey Anadolu Fay hatt üzerinde bulunup benzer jeofiziksel özellikler tamaktadr. Depremlerin tarihi, olu zaman, konumu (qK-qD), ölçei (M-Richter) ve derinlii (z-km) Tablo 1’de verilmitir. Tablo 2’de E1 ve E2 olarak temsil edilen depremler srasyla 30.07.2009 tarihli Çalayan/Erzincan [14] ve 08.08.2009 tarihli Çanakkale [15] depremidir.
Tablo 1: Depremlerin konum, zaman, büyüklük ve derinlik göstergesi
yer tarih saat qK qD M z E1 30.07 2009 10 37 39.6 40.3 5 5 E2 08.08 2009 04 52 40.3 27.2 4.2 10
yonosferin sakin olarak seçilen zaman aral 1 Ekim-15 Ekim 2009, OSG vektörü elde etmek için seçilen ikinci sakin zaman aral ise 1 Haziran-20 Haziran 2009’dur [16]. Bu çalmada kullanlan Türkiye üzerine düzgün dalm TUSAGA Aktif YKS istasyonlarndan elde edilen veriler üzerinden hesaplanan TE kestirimleri kullanlmtr [1,2,17]. Kullanlan istasyonlarn konum ve kodlar Tablo 2’de, alfabetik sraya göre verilmitir.
Tablo 2: TUSAGA aktif istasyonlar ve koordinatlar. YKS stasyonu Alc Kodu Enlem Boylam Ayvalk ayvl 39.31qK 26.88qD Bandrma band 40.33qK 27.99qD Bayburt bayb 40.25qK 40.19qD Bingöl bing 39.08qK 40.83qD Çanakkale cana 40.11qK 26.41qD Erzincan erzi 39.74qK 39.50qD Refahiye rhiy 39.90qK 38.77qD Tekirda tekr 40.95qK 27.49qD Yenice yenc 39.93qK 27.24qD
lk grup çalmada, Eitlik 3, 5 ve 7, E1 depreminde bayb, bing, erzi, rhiy ve E2 depreminde ayvl, band, cana, tekr, yenc istasyonlarnn TE deerleri arasnda uygulanmtr. Bu grup çalmaya göre her iki depremde kullanlan istasyonlarn çaprazlama K deerleri sakin günlerde +1’e yakn iken deprem günlerinde +0.5 deerine kadar dümütür. stasyonlarn deprem dönemi çaprazlama KLD deerlerinin sakin günlerde elde edilen deerlerden 10 kat büyük olduu gözlenmitir. stasyonlar aras L2N deerleri hem deprem dönemlerinde hem de sakin dönemlerde 0 ile 0.005 arasnda deimitir. L2N yöntemi, deprem dönemi ile sakin dönemde istasyonlar arasndaki fark ölçememitir. ekil 1’de deprem merkezine uzaklklar srasyla 108 km ve 27 km olan bing ve erzi istasyonlarnn deprem ve sakin dönemlerdeki çaprazlama K, KLD ve L2N deerleri verilmitir. K deerlerinin deprem döneminde çok düük olduu (ekil 1a) ve deprem dönemi
KLD deerlerinin (ekil 1b) sakin dönemin (ekil 1e) nerdeyse 10 kat olduu ekil 1’den gözlenmektedir. L2N deerlerinin deprem ve sakin dönemde ayn aralkta deitii yine ekil 1c ve 1f’de görülmektedir. Depremin olduu 11. gün ekil 1a, 1b ve 1c’de ok ile gösterilmitir.
10 20 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 20 Tem-09 Agus 2009 IK (bi ng-er z i) 10 20 0 0.01 0.02 0.03 20 Tem-09 Agus 2009 K L D (bi ng -erz i) 10 20 0 2 4 6 8x 10 -3 20 Tem-09 Agus 2009 L2N (bi ng-er z i) 5 10 15 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1 Ekim-15 Ekim 2009 IK (b ing-erz i) 5 10 15 0 0.005 1 Ekim-15 Ekim 2009 K L D (bi ng-er z i) 5 10 15 0 2 4 6 8x 10 -3 1 Ekim-15 Ekim 2009 L2N (b ing-erz i) bing-merkez : 108.6 km erzi-merkez : 27.9 km a ) b ) c ) d ) e ) f )
ekil 1: bing-erzi istasyonlar aras a) E1 dönemi K, b) E1 dönemi KLD, c) E1 dönemi L2N, d) sakin dönem K, e) sakin
dönem KLD, f) sakin dönem L2N deerleri.
kinci grup çalmada ,
ve fonksiyonlar
Tablo 2’de yer alan her bir istasyonun OSG vektörü ile deprem dönemi ve sakin dönem günleri arasnda uygulanmtr. Bu grup çalmayla K deerleri hem OSG-deprem hem de OSG sakin elemesi için 0.8 ile 1 arasnda deimitir. Deprem öncesi baz günlerde K deerleri 0.6’ya kadar dümütür. KLD ve L2N deerleri bu uygulamada paralel sonuçlar vermitir. OSG-deprem elemesinin KLD ve L2N deerleri, OSG-sakin elemesi deerlerinden çok daha büyük çkmtr. KLD ve L2N deerlerinde özellikle OSG-deprem elemesinde ani artlar gözlenmitir. ekil 2’de deprem merkezine 42 km mesafede bulunan yenc istasyonuna ait K, KLD ve L2N deerleri verilmitir. KLD ve L2N deerlerinin OSG-deprem dönemi deerlerinin (ekil 2b, 2c) OSG-sakin günler deerlerinden (ekil 2d, 2e)çok daha büyük olduu ve K deerlerinin OSG-deprem elemesinde (ekil 2a, 2d) zayf ilinti sergiledii görülmektedir. Depremin olduu 11. gün ekil 2a, 2b ve 2c’de ok ile gösterilmitir.
)
;
s i d d u; d u; ˆ ˆ ( r P P)
;
s i d d u; d u; ˆ ˆ ( KLD P P;
)
s i d d u; d u; ˆ ˆ ( L2N P P 10 20 0 0.5 1 29 Tem-18 Agus 2009 IK (y enc ) 10 20 0 2 4 6 8x 10 -3 29 Tem-18 Agus 2009 K L D(y e n c ) 10 20 0 2 4 6x 10 -3 29 Tem-18 Agus 2009 L 2 N (y enc ) 5 10 15 0 0.5 1 1 Ekim-15 Ekim 2009 IK (y enc ) 5 10 15 0 2 4 6 8x 10 -3 1 Ekim-15 Ekim 2009 K L D(y e n c ) 5 10 15 0 2 4 6x 10 -3 1 Ekim-15 Ekim 2009 L2 N (y enc ) yenc-merkez : 42.2 km a ) b ) c ) d ) e ) f )ekil 2: yenc istasyonu için a) OSG-E2 K, b) OSG-E2 KLD, c) E2 L2N, d) sakin K, e) sakin KLD, f)
OSG-sakin L2N deerleri.
Üçüncü grup olarak ,
ve fonksiyonlar Tablo 2’de yer alan her bir
)
;
u;d 1 d u; ˆ ˆ ( r P P KLD(Pˆu;d;
Pˆu;d1)
)
;
u;d1 d u; ˆ ˆ ( L2N P P465
istasyonun ardk deprem günleri ve sakin günleri arasnda uygulanmtr. Bu uygulamayla, ardk sakin günler arasndaki K deerleri +1’e yakn deiirken, ardk deprem günlerinde deerler +0.2’ye kadar düerek zayf ilinti sergilemitir. Ardk deprem günleri KLD deerleri, ardk sakin günlerin deerlerinden 10 kat büyük çkmtr. Paralel olarak ardk deprem günlerindeki L2N deerleri, ardk sakin günlerden yaklak olarak 2 kat büyük olarak gözlenmitir. Bu uygulamada her üç yöntem de ardk deprem günleri arasndaki fark büyük olarak ölçmütür ve sakin günlerden ayrmtr. ekil 3’te, deprem merkezine 91 km uzaklkta bulunan rhiy istasyonunun ardk deprem ve sakin günlerinde elde edilmi K, KLD ve L2N deerleri verilmitir. Ardk deprem günlerindeki K deerlerinin (ekil 3a), deprem gününden bir ve iki gün önce ani düüle 0.2’ye kadar indii görülmektedir. Ardk deprem günlerindeki KLD deerlerinin (ekil 3b) özellikle deprem öncesi günlerde ardk sakin günler deerlerinin (ekil 3e) 10 kat büyüklükte olduu gözlenmektedir. Deprem günlerindeki L2N deerlerinin sakin günlerden çok çok büyük olduu yine ekil 3c ve 3f’de görülmektedir.
10 20 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 20 Tem-09 Agus 2009 IK (rhi y ) 10 20 0 0.01 0.02 20 Tem-09 Agus 2009 KL D (r h iy ) 10 20 0 2.5 5x 10 -3 20 Tem-09 Agus 2009 L2N (rhi y ) 5 10 15 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1 Ekim-15 Ekim 2009 IK (rhi y ) 5 10 15 0 0.005 1 Ekim-15 Ekim 2009 KL D (r h iy ) 5 10 15 0 2.5 5x 10 -3 1 Ekim-15 Ekim 2009 L2N (rhi y ) rhiy-merkez : 91.5 km a ) b ) c ) d ) e ) f )
ekil 3: rhiy istasyonu için ardk E1 günlerindeki a) K, b) KLD, c) L2N; ardk sakin günlerindeki d) K, e) KLD, f) L2N
deerleri.
4.
Tartma
Bu çalmada, sismik hareketliliin iyonosferde meydana getirdii bozulma etkileri, TUSAGA Aktif anda yer alan YKS istasyonlarndan kestirilen TE deerleri kullanlarak incelenmitir. nceleme için K, KLD ve L2N olmak üzere dört farkl istatistiksel analiz yöntemi, daha önce yaplm olan çalmalara [10-12] benzer olarak üç farkl uygulama grubu içinde kullanlmtr. Kuzey Anadolu Fay hatt üzerinde meydana gelen benzer jeolojik özelliklere sahip Çanakkale ve Erzincan depremleri inceleme kapsamnda ele alnmtr. nceleme zaman aralklar olarak, kullanlan her bir TUSAGA istasyonunun depremden 10 gün öncesi ve sonras olmak üzere 21 günlük deprem aral ile jeomanyetik ve sismik açdan hareketliliin yaanmad, iyonosferin sakin olduu 15 günlük zaman aral seçilmitir. Kullanlan istasyonlar bu balamda yaplm olan daha önceki çalmalara göre deprem merkezlerine ve birbirine çok yakndr. Buna bal olarak istasyonlar aras çaprazlama uygulamasnda daha önceki çalmalarda deprem ve sakin günler arasndaki fark ölçemeyen K yöntemi, bu çalmada deprem günlerini sakin günlerden ayrmtr. KLD ve L2N yöntemi önceki çalmalarda birbirlerine paralel sonuçlar ortaya koyarken bu çalmada deprem bozulmasn çaprazlama uygulamasnda KLD yöntemi ölçmü, L2N yöntemi de ölçememitir. K
yöntemi daha önceki çalmalarn OSG elemelerinde ayrt edici deilken, Türkiye üzerinden elde edilen sonuçlarda ayrt edici olmutur. KLD ve L2N yöntemleri ise önceki çalmalara kyasla OSG ve ardk günler uygulamasnda Türkiye üzerindeki deerlendirmede daha ayrt edici olmutur. Türkiye üzerindeki YKS alclarnn birbirine yakn olmas bu çalmada avantaj salamtr. Bu nedenle bu çalmayla, Türkiye üzerinde yer alan farkl fay hatlarnda meydana gelmi ve farkl sismik, jeolojik özelliklere sahip depremlerin incelenmesi gereklilii ortaya konmutur.
Teekkür
Bu çalma, TUBTAK EEEAG 109E055 numaral proje tarafndan desteklenmitir.
5.
Kaynakça
[1] Arkan, F., Erol, C.B. and Arkan, O., “Regularized estimation of vertical total electron content from Global Positioning System data”, Journal of Geophysical Research-Space Physics, 108(A12): 1469-1480, 2003.
[2] Nayir, H., Arkan, F., Arkan, O. and Erol, C.B., “Total electron content estimation with Reg-Est”, Journal of Geophysical Research-Space Physics, 122: A11313, 2007. [3] Ondoh, T., “Seismo-ionospheric phenomena”, Advances in
Space Research, 26(8): 1267-1272, 2000.
[4] Pulinets, S.A., “Ionospheric precursors of earthquakes; recent advances in theory and practical applications”, TAO, 15(3): 413-435, 2004.
[5] Liu J.Y., Chen, Y.I., Pulinets S.A., Tsai Y.B. and Chuo Y.J., “Seismo-ionospheric signatures prior to M 6.0 Taiwan earthquakes”, Geophysical Research. Letters, 27(19): 3113-3116, 2000.
[6] Chuo. Y.J., Chen, Y.I., Liu, J.Y. and Pulinets, S.A., “Ionospheric f0F2 variations prior to strong earthquakes in
Taiwan area”, Advances in Space Research, 27(6):1305-1310, 2001.
[7] Trigunait, A., Parrot, M., Pulinets, S.A.and Li, F., “Variations of the ionospheric electron density during the Bhuj seismic event”, Annales Geophysicae, 22(12): 4123-4131, 2004.
[8] Karatay, S., Arkan, F. and Arkan, O., “Toplam Elektron çerii ile Litosfer-yonosfer Balamnn ncelenmesi”, SU-2009, Antalya, Türkiye, 9-11 Nisan 2009.
[9] Arkan, F., Karatay, S. And Arkan, O., “Investigation of ionospheric disturbance due to strong earthquakes using total electron content”, Proceedings of EGU-2009, Vienna, Austria, 19-24 April 2009.
[10] Karatay, S., Arkan, F. And Arkan, O., “Investigation of hourly and daily patterns for Lithosphere-Ionosphere coupling before strong earthquakes”, Proceedings of RAST-2009, stanbul, Turkey, 11-13 June 2009.
[11] Cover, T.M. and Thomas, A.J. Elements of Information Theory, Wiley Interscience Publishers, New York, 2006. [12] Hall, P., "On Kullback-Leibler loss and estimation", The
Annals of Statistics, 15(4): 1491-1519, 1987.
[13] Kreyszig, E., Advanced Engineering Mathematics, John Wiley & Sons Inc. Publishers, New York, 1988.
[14] www.koeri.boun.edu.tr [15] www.earthquake.usgs.gov
[16] http://www.swpc.noaa.gov/ftpmenu/indices/old_indices [17] www.ionolab.org
