Hamilelerin saç bakım ürünlerinin kullanımı hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi

ii

HAMĠLELERĠN SAÇ BAKIM ÜRÜNLERĠNĠN KULLANIMI HAKKINDAKĠ GÖRÜġLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ

GĠZEM DOĞANEL AKSOY

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

KUAFÖRLÜK VE GÜZELLĠK BĠLGĠSĠ EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

iii

TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koĢuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 1(bir) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN

Adı: Gizem

Soyadı: DOĞANEL AKSOY

Bölümü: Kuaförlük ve Güzellik Bilgisi Eğitimi Ġmza:

Teslim tarihi:

TEZĠN

Türkçe Adı: Hamilelerin Saç Bakım Ürünlerinin Kullanımı Hakkındaki GörüĢlerinin Belirlenmesi

iv

ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Gizem DOĞANEL AKSOY Ġmza: ………..

v

Jüri Onay Sayfası

Gizem DOĞANEL AKSOY tarafından hazırlanan “Hamilelerin Saç Bakım Ürünlerinin

Kullanımı Hakkındaki GörüĢlerinin Belirlenmesi” adlı tez çalıĢması aĢağıdaki jüri

tarafından oy birliği/oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Kuaförlük ve Güzellik Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı‟nda Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiĢtir.

DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Halime YÜCEER ARSLAN

Moda Tasarımı Bölümü Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………

BaĢkan: Prof. Fatma ÖZTÜRK

Moda Tasarımı Bölümü Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………

Üye: Doç. Dr. Esen ÇORUH

Moda Tasarımı Bölümü Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………

Tez Savunma Tarihi: 21/05/2014

Bu tezin Kuaförlük ve Güzellik Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı‟nda Yüksek Lisans tezi olması için Ģartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Unvan Ad Soyad

vi

TEġEKKÜR

Bu araĢtırmanın geliĢtirilmesi ve tamamlanmasında, fikir ve görüĢleri ile katkı sağlayan, ilgisi, desteği ve önerileri ile bana yol gösteren danıĢmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Halime YÜCEER ARSLAN‟a, çalıĢma sırasında yardımlarını esirgemeyen Doç. Dr. NeĢe ÇEĞĠNDĠR ve Yrd. Doç. Dr. Melek ÖZTÜRK‟e, bu çalıĢmayı yapmam için beni teĢvik eden ve yönlendiren bölüm hocalarıma, verilerin toplanmasında görüĢme formuna cevap veren tüm katılımcılara, çalıĢmalarımda desteklerini esirgemeyen arkadaĢlarıma, araĢtırmamın baĢladığı günden bu yana gösterdiği sabır ve yardımları için eĢime, aileme, emeği geçen değerli hocalarıma katkılarından dolayı teĢekkür eder, saygılarımı sunarım.

Haziran - 2014 Gizem DOĞANEL AKSOY Ankara

vii

HAMĠLELERĠN SAÇ BAKIM ÜRÜNLERĠNĠN KULLANIMI

HAKKINDAKĠ GÖRÜġLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ

(Yüksek Lisans Tezi)

Gizem DOĞANEL AKSOY GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Haziran, 2014

ÖZ

Bu araĢtırmanın amacı, 18-39 yaĢ aralığındaki çalıĢan ve çalıĢmayan hamilelerin saç bakım ürünü kullanımı hakkındaki görüĢlerinin belirlenmesidir.

Bu araĢtırmada, tarama modeline dayalı betimsel araĢtırma yöntemi kullanılmıĢtır. Tarama modelleri, geçmiĢte ya da halen var olan durumu var olduğu Ģekliyle betimlemeyi amaçlayan araĢtırma yaklaĢımları olarak tanımlanmaktadır.

AraĢtırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıĢtır. Anketin hazırlanabilmesi için hamileler rastgele belirlenmiĢ 20 kiĢi ile pilot uygulama yapılıp uzman görüĢü alınmıĢtır. Sonuçta 32 sorudan oluĢan anket formu hazırlanarak, saç bakım ürünü kullanan hamilelerden oluĢan örneklem grubuna uygulanmıĢtır.

AraĢtırmanın evrenini, 2010 yılı Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) verilerine göre kentsel alanda yaĢayan ve saç bakım ürünü kullanma alıĢkanlığı yüksek olduğu varsayılan 18 yaĢ üstü toplam 11212 kadın hamile oluĢturmuĢtur.

AraĢtırmanın örneklemini ise; evrenden tesadüfi olarak seçilen Zonguldak Ġlindeki Kadın Doğum ile ilgili sağlık ünitelerinden sağlık desteği ve ilde faaliyet gösteren kuaförlerden saç bakım desteği alan 370 hamile kadın oluĢturmaktadır.

viii

Uygulanan anketten elde edilen verilerin değerlendirilmesinde "SPSS 18.0" istatistiksel paket programı kullanılmıĢtır. Ankette yer alan görüĢlerin frekans (n), yüzde (%) dağılımları hesaplanmıĢ ve aritmetik ortalamaları alınmıĢtır.

AraĢtırma sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda sorulara verilen cevapların, frekansları, yüzdeleri ve aritmetik ortalama sonuçları dikkate alınarak 18 yaĢ üstü hamilelerin saç bakım ürünlerine yönelik görüĢleri, çalıĢan ve çalıĢmayan hamileler arasındaki özellikler arasındaki farklılıklar belirlenmiĢtir.

Bilim Kodu:

Anahtar Kelimeler: Hamilelik, Kozmetik, Saç Bakımı, Saç Bakım Ürünleri Sayfa Adedi: 69

ix

PREGNANT ABOUT THE USE OF HAĠR CARE PRODUCTS

DETERMĠNATĠON OF THE OPĠNĠON

(Ms. C Thesis)

Gizem DOĞANEL AKSOY

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES June,2014

ABSTRACT

The purpose of this study, working and pregnant women in the 18-39 age range of hair care products is to determine opinions about the use.

In his research, descriptive research method based on screening model is used. Screening models are defined as research approaches aiming to describe a past or a current situation in the form that it exists.

The interview form is used as the data collection tool for this research. A preliminary conversation is made with 20 people who are determined randomly pregnants among about this subject for to prepare the interview form and the expert opinions are collected. As result, a interview form with 32 questions is prepared and applied on the sample group composed of pregnants who use hair care products.

Population of the research, in 2010 Turkey Statistical Institute (TSI), living in urban areas, according to the habit of using hair care products that have a high default all pregnant women over age 18 has created a total of 11 212 thousand.

If the the research sample; from the universe stage sampling method associated with the selected health units in Zonguldak Maternity and provincial operating in support of the health of the hair care hairdresser support area constitutes 370 pregnant women.

"SPSS 18.0" statistical software is used in evaluation of the data obtained from the applied interview form. The distribution of frequency (n) and percentage (%) of opinions of interview form and their arithmetic means are calculated.

x

The differences between knowledge levels of pregnants aged over 18 about use of hair care products and differences between their knowledge levels and demographic characteristics are determined by taking frequencies, percentages and arithmetic means results of data obtained from the given answers to questions of the interview form in the result of research.

Science Code :

Key Words : Pregnancy, Cosmetics, Hair Care, Hair Care Products Page Number : 69

xi

ĠÇĠNDEKĠLER

TABLOLAR LĠSTESĠ ... xiii

ġEKĠLLER VE GRAFĠKLER LĠSTESĠ ...xv

BÖLÜM I

GĠRĠġ ... 1

BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR 6

2.2. Saç ve Saçlı Deri... 7

2.2.1. Saç ve Saçlı Deride Kozmetik Uygulamaların Yol Açtığı Zararlar ... 8

2.2.2. Kozmetik Ürünler ...10

2.2.3. Saç Bakım Kozmetikleri ...12

2.2.3.1. ġampuanlar ...14

2.2.3.2. Saç Kondisyonerleri ...16

2.2.3.3. Yıkama Sonrasında Kullanılan Saç Bakım Ürünleri...18

2.2.3.4. Saç GörünüĢünü Düzelten Kozmetikler ...19

2.2.3.5. Saça Kalıcı ġekil Veren Kozmetikler ...19

2.2.3.6. Saça Kalıcı Renk DeğiĢikliği Sağlayan Ürünler ...19

xii

BÖLÜM III

YÖNTEM ... 25

BÖLÜM IV

BULGULAR VE YORUM ... 28

4.2. Hamilelerin Saç Temizleyici Ürünler ve Saç Bakım Ürünleri Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi ...30

4.3. Hamilelerin Saç Boyama Ürünleri Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi ...37

4.4. Hamilelerin Kalıcı ġekil DeğiĢikliği Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi ...41

4.5. Hamilelerin Saç ġekillendirici Ürünler Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi ...42

4.6. Hamilelerin Saç Dökülmesini Önleyen Ürünlerle Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi .46 4.7. Hamilelerin Saç Bakım Ürünü Satın Alma Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi ...49

BÖLÜM V

SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 52

KAYNAKÇA ... 56

EKLER ... 59

xiii

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1 Kozmetik Ürünlerin Sınıflandırılması ...11 Tablo 2 Saç Bakım Kozmetikleri ...14 Tablo 3 Zonguldak Ġlindeki Kadınların YaĢ Grubuna Göre Doğum Sayıları ve

Örneklem Seçimi ...25 Tablo 4 Hamilelerin Demografik Özellikleri Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları ...29 Tablo 5 Hamilelerin Saç Tipleri Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları ...30 Tablo 6 Hamilelerin Saç Temizliğinde Kullandıkları Ürün Tercihleri Ġle Ġlgili Frekans ve

Yüzde Dağılımları ...31 Tablo 7 Hamilelerin ġampuan Uygulama ġekli Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde

Dağılımları ...32 Tablo 8 Hamilelerin ġampuan Uygulama Sayısı Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde

Dağılımları ...33 Tablo 9 Hamilelerin Saç Temizleyici Ürünlerde Aradığı Özellikler Ġle Ġlgili GörüĢlerinin

Analizi ...33 Tablo 10 Hamilelerin Saç Kremi Kullanımına ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları ...34 Tablo 11 Saç Kremi Kullanan Hamilelerin Saç Kremi Uygulama Teknikleri Ġle Ġlgili

GörüĢlerinin Analizi ...35 Tablo 12 Hamilelerin Saç Bakımı Uygulatma Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları...35 Tablo 13 Saç Bakımı Uygulatan Hamilelerin Saç Bakım Ürünlerinde Aradığı Özellikler

Ġle Ġlgili GörüĢlerinin Analizi ...36 Tablo 14 Hamilelerin Kalıcı Renk DeğiĢikliği Sağlayan Ürün Kullanımlarına ĠliĢkin

Frekans ve Yüzde Dağılımları ...37 Tablo 15 Saç Boyama Uygulaması Yaptıran Hamilelerin Uygulama Öncesi Hekim

GörüĢü Alması Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları ...38 Tablo 16 Hamilelerin Hamilelik Sürecinde Kendilerinin Saç Boyama Durumu Ġle Ġlgili

Frekans ve Yüzde Dağılımları ...38 Tablo 17 Hamilelerin Saç Boyama / Boyatma ġekilleri ile Ġlgili GörüĢlerinin Analizi ...39 Tablo 18 Saç Boyama Uygulaması Yaptıran Hamilelerin, Saç Boyama Ürünlerini

xiv

Tablo 19 Saç Boyası Kullanan Hamilelerin Saç Boyama Ürünlerinde Aranan Özellikler Ġle Ġlgili GörüĢlerinin Analizi ...41 Tablo 20 Hamilelik Sürecinde Kalıcı ġekil DeğiĢikliği Uygulayan Hamilelerin Kalıcı

ġekil DeğiĢikliği Uygulamasına ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları ...42 Tablo 21 Hamilelerin Saç ġekillendirici Ürün Kullanımı Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde

Dağılımları ...43 Tablo 22 Saç ġekillendirici Kullanan Hamilelerin Saç ġekillendirici Ürün Tercihleri Ġle

Ġlgili GörüĢlerinin Analizi ...43 Tablo 23 Saç ġekillendirici Kullanan Hamilelerin ġekillendirici Ürünlerde Aradığı

Özellikler Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi ...44 Tablo 24 Hamilelerin Saç Spreyi Kullanımına ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları ...45 Tablo 25 Saç Spreyi Kullanan Hamilelerin Saç Spreyi Uygulama Uzaklıkları Ġle Ġlgili

GörüĢlerinin Analizi ...45 Tablo 26 Hamilelerin Saç Dökülmesi Problemi Ġle Ġlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları ..46 Tablo 27 Saç Dökülmesi Olan Hamilelerin Saç Dökülmesini Önleyici Ürün Kullanımına

ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları ...47 Tablo 28 Saç Dökülme Önleyici Ürün Kullanan Hamilelerin Saç Dökülme Önleyici Ürün

Tercihleri Ġle Ġlgili GörüĢlerinin Analizi ...48 Tablo 29 Saç Dökülme Önleyici Ürün Kullanan Hamilelerin Saç Dökülme

Önleyici Ürünlerde Aradığı Özellikler Ġle Ġlgili GörüĢlerinin Analizi ...49 Tablo 30 Hamilelerin Saç Bakım Ürünü Satın Alırken Etkilenme Düzeyleri Ġle Ġlgili

GörüĢlerinin Analizi ...50 Tablo 31 Hamilelerin Saç Bakım Ürünlerini Satın Alma Yerleri Ġle Ġlgili GörüĢlerinin

Analizi ...50 Tablo 32 Hamilelerin Saç Bakım Ürünlerini Kullanım Bilgisini Nereden Aldıkları Ġle

xv

ġEKĠLLER VE GRAFĠKLER LĠSTESĠ

BÖLÜM I

GĠRĠġ

Bu bölümde araĢtırmanın problem durumuna, araĢtırmanın amacına, araĢtırmanın önemine, sınırlılıklarına, araĢtırmanın varsayımlarına ve araĢtırmada kullanılan terimlerin tanımlarına yer verilmiĢtir.

1.1. Problem Durumu

Ġnsanların dıĢ görünümü ve kendilerine olan güvenlerinin sağlanmasında güzel ve pürüzsüz bir cilt görünümü kadar saçlarının da önemli bir rolü vardır. Ġnsanların sağlıklı ve bakımlı saçlara sahip olması ve saç stili onların içinde bulundukları ortamlarda olumlu etki bırakır. Saç vücudumuzun boynuzsu, duyumsuz bir uzantısıdır. Görevi kafatasımızı, dolayısı ile beynimizi korumaktır. Rüzgâr, güneĢ, havuz, deniz, fön çekme, saç rengini açma ve saç dalgasını değiĢtirme, vb. fiziksel ve kimyasal uygulamalarla saçın yapısı ve görünüĢü bozulur. Saç bakım kozmetikleriyle amaçlanan saçın bozulan yapısını ve görünüĢünü düzeltmek ve saç Ģeklini korumaktır. Düzenli bir saç bakımı ve saç kozmetiklerinin akılcı kullanımı ile bu hasarlar azaltılarak saçların iyi bir Ģekilde muhafaza edilmesi sağlanabilir. Bunun için saç ve saçlı deriye en uygun kozmetik seçilmeli ve yöntemine göre uygulanmalıdır.

Günümüzde kozmetik ürünler ve kiĢisel bakım ürünleri, günlük bakımın vazgeçilmez birer parçası olmuĢlardır. Kadınların güzelliklerine ve bakımlarına hiçbir dönemde olmadığı kadar önem verdikleri görülmektedir. Tarihsel süreç içerisinde kadınlar güzellik kavramıyla özdeĢleĢmiĢ olduklarından kozmetik endüstrisinde hedef kitle olarak görülmüĢlerdir. Günümüzde kozmetikler ve kozmetoloji kadınlar için hayatlarının her döneminde aynı öneme sahiptir.

2

Gebelik süresince ise kozmetik uygulama yapmayıp bunları doğum sonrasına bırakmak Ģüphesiz en doğru yoldur. Tıp uzmanları, eğer gerekli değil ise bu uygulamalardan kaçınmayı tavsiye etmektedir. Çünkü birçok ilaç, kozmetik ve medikal aletin gebeler üzerinde testleri yapılmamıĢ ya da yeterince yapılmamıĢtır. Bu nedenlerle kozmetik uygulanmalar sonucundaki uygulamaların, fetüs üzerindeki olumsuz etkileri ve sonuçları bilinmediği gibi tahmin de edilememektedir. Ancak, çeĢitli risklere rağmen hamile tüketiciler, saç temizleme ve bakımı konusundaki ürünleri kullanmaktadırlar.

Gerek hamile tüketicilerin gerekse bebeklerinin sağlığının korunması, hamilelerin doğru ürün kullanımının ve kullanım Ģeklinden kaynaklanan olumsuzlukların minimize edilmesi gibi amaçlarla hazırlanan bu araĢtırmanın yapılması gerekli görülmüĢtür.

1.2. AraĢtırmanın Amacı

Bu araĢtırmanın amacı, 18-39 yaĢ aralığındaki hamile kadınların saç bakım ürünü kullanımı hakkındaki görüĢlerini belirlemektir. Ayrıca hamilelerin saç bakım ürünlerinin kullanımı hakkındaki görüĢlerini belirleyerek bu konu ile çalıĢma durumu arasında anlamlı bir fark olup olmadığını ortaya koymaktır.

AraĢtırmada bu genel amaç doğrultusunda Ģu sorulara yanıt aranacaktır. 1. Hamilelerin demografik özellikleri nasıldır?

2. Hamilelerin saç temizleyici ürünlere ve saç bakım ürünlerine iliĢkin görüĢleri nasıldır?

3. Hamilelerin saç boyama ürünlerine iliĢkin görüĢleri nasıldır? 4. Hamilelerin kalıcı saç Ģekil değiĢikliğine iliĢkin görüĢleri nasıldır? 5. Hamilelerin saç Ģekillendirici ürünlere iliĢkin görüĢleri nelerdir?

6. Hamilelerin saç dökülmesini önleyici ürünlere iliĢkin görüĢleri nasıldır? 7. Hamilelerin saç bakım ürünü satın alma durumuna iliĢkin görüĢleri nasıldır?

3

Bu araĢtırma ile elde edilen bilgiler; araĢtırmacılara, hamilelere, üreticilere ve saç bakım ürünleri konusunda eğitim veren bireylere kaynak oluĢturacaktır.

1.3. AraĢtırmanın Önemi

Yapılacak çalıĢma iki bakımdan önemli bulunmaktadır. Tüketici açısından:

Türkiye nüfusu, 2010 yılı verilerine göre 73722988‟dir. Bu sayının 1241617‟sini hamileler oluĢturmakta olup, Türkiye nüfusunun % 8.05‟lik oranına karĢılık gelmektedir (TÜĠK, 2010).

Hamile tüketicinin doğru kozmetik ürünü seçebilmesi için saçını tanıması gerekmektedir. Saç türüne göre seçilmeyen kozmetik ürün, saça fayda sağlamayacağı gibi saçın normal fonksiyonlarını da bozabilir. Güvenilirliğinden emin olunmayan, bilinçsiz ve yanlıĢ uygulanan kozmetik ürünün, saçta yaratacağı sorunlar kiĢinin psikolojik ve sosyal açıdan kendini kötü hissetmesine neden olabileceği gibi bebeğin geliĢimini de olumsuz etkileyecektir. Kolayca ulaĢılması mümkün olan ve makul bütçe ile pazarlanan kozmetik ürünler hakkında bilgi sahibi olmayan tüketicinin bu, konuda bilinçli davranması sağlanmalıdır.

Türkiye‟de, tüketicinin sağlık ve güvenliğini ilgilendiren birçok kanun ve ilgili kanunlar kapsamında yayımlanan yönetmelikler bulunmakla birlikte, uygulama ve denetim eksikliği nedeniyle tüketicilerin sağlık güvenliği risk ve tehlike altında bulunmaktadır. Bu araĢtırma sonucunda hazırlanması düĢünülen kullanım rehberi, tüketicilerin bilinçlenmesine katkı sağlaması bakımından önemli bulunmaktadır.

Üreticiler açısından:

Üreticinin tüketiciyi doğru ürün kullanmaya yönlendirmesi, insan sağlığını korumayı hedef alarak çalıĢması, ürün yelpazesinin çeĢitliliğini hamile ve bebek sağlığına yönelik belirlemesi, pazar kalitesini artırması ve müĢteri memnuniyetini üst düzeyde tutması üreticilerin göz önünde bulundurması gereken unsurlardır.

4

AraĢtırma sonucunda hazırlanacak olan rehber, hamilelerin saç bakım ürünlerini doğru kullanmasına ve anne-çocuk sağlığına katkı getirmesi bakımından önem taĢımaktadır.

Bu nedenlerden dolayı yapılacak araĢtırmanın bilime katkı getirmesi umulmaktadır.

1.4. AraĢtırmanın Sınırlılıkları

Bu araĢtırma, Zonguldak ilinde yaĢayan 18-39 yaĢ aralığındaki hamileler ile sınırlıdır.

1.5. Varsayımlar

- AraĢtırmaya katılanlar saç bakım ürünü kullanmaktadır.

- GeliĢtirilen ölçme aracı araĢtırmanın amacına uygun veri toplama konusunda gerekli koĢulları sağlamaktadır.

 Örneklem evreni temsil etmektedir.

1.6. Tanımlar

Hamilelik; rahimde embriyo oluĢmasıyla baĢlayan, doğumla sonuçlanan fizyolojik

süreçtir. Bu fizyolojik süreçte anatomik değiĢikliklerin yanı sıra annenin metabolizmasında da değiĢiklikler görülür. Buna bağlı olarak görülen fizyolojik değiĢimler ile hamilelik anne için zor bir süreç olabilir (Dökmeci, 2003; 235 ve Marieb, 2004: 1129).

Kozmetoloji: Ġnsan vücudunun epiderma, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve dıĢ genital

organlar gibi değiĢik dıĢ kısımlarına, diĢlere ve ağız mukozasına uygulanmak üzere hazırlanmıĢ, tek veya temel amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek, görünümünü değiĢtirmek ve/veya vücut kokularını düzeltmek ve/veya korumak veya iyi bir durumda tutmak olan bütün preparatları veya maddeleri inceleyen ve geliĢtiren bilim dalıdır (Yazan, 2010: 4).

Kozmetik Ürün: Kozmetik ürünler, temizlemek, korumak, görünümünü güzelleĢtirmek ve

koku vermek amacıyla, insan vücudunda baĢta deri olmak üzere; saçlara, kıllara, diĢlere, mükoz membranlara uygulanan, tedavi edici etkisi olmayan ürünlerdir (ĠEGM, 2013).

5

Saç Bakım Kozmetikleri: Saç ve saçlı deriye zarar vermeden saçtaki yağ, kir, jöle gibi

biyolojik ve kimyasal artıkları saçtan arındıran, saçın görünüĢünü düzelten, kolay Ģekil almasını sağlayan, taranmasını kolaylaĢtıran, elektriklenmesini önleyen, hacim kazandıran, kırıklarını düzelten ve pürüzsüz, ipeksi bir görünüm kazandıran veya saçın rengini değiĢtiren kozmetik ürünlerdir (Yazan, 2010: 189).

Tüketici: Saç bakım ürünlerini kullanan hamile kiĢiler. Ġnfertilite:Kısırlık, gebe kalamama durumu.

BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR

Bu bölümde, hamilelik, saç ve saçlı derinin özellikleri, saç bakım kozmetiklerinin yol açtığı zararlar ve saç bakım kozmetiklerine yer verilerek kavramsal çerçeve oluĢturulmuĢtur.

2.1. Hamilelik

Hamilelik; rahimde embriyo oluĢmasıyla baĢlayan, doğumla sonuçlanan fizyolojik süreçtir. Bu fizyolojik süreçte anatomik değiĢikliklerin yanı sıra annenin metabolizmasında da değiĢiklikler görülür. Buna bağlı olarak görülen fizyolojik değiĢimler ile hamilelik anne için zor bir süreç olabilir (Dökmeci, 2003; 235 ve Marieb, 2004: 1129).

Normal ve ortalama hamilelik süresi 280- 282 gündür (ÇoĢkun ve Karanisoğlu,1992). Embriyonal ve fetal geliĢim süresi 40 hafta olarak hesaplanır. Hamilelikle ilgili olaylar genellikle hafta üzerinden açıklanmakta olup kabaca üçer aylık dönemlerden oluĢan üç trimester (birinci trimester, ikinci trimester ve üçüncü trimester) olarak ele alınır (TaĢkın, 2002: 75). Birinci trimester: son menstruasyondan hamileliğin 12-13 haftasına kadar olan süreç, ikinci trimester: birinci trimester sonundan hamileliğin 27. haftasına kadar olan süreç, üçüncü trimester: ikinci trimesterden hamileliğin 40. haftasına kadar geçen süreçtir (Beck, 1997: 13).

7

2.2. Saç ve Saçlı Deri

Saçlar, beyni saklayan kafatasının derisinden uzanan, keratin moleküllerinin sıkı bağlarla birbirine bağlanarak oluĢan, çok katmanlı, oldukça karmaĢık bir biyolojik yapıdır. ġekil 1‟de verildiği üzere saç telinin yapısı üç tabakadan oluĢur. Bunlar;

1. Pul tabakası (Kutikula) dıĢ kabuk, 2. Lif tabakası (Korteks) orta kısım,

3. Ġlik hücreleri (Medülla) iç kısımdır (Erkan, 2001: 23).

ġekil 1: Saçın Anatomik Yapısı (Kundakçı, 1998:127)

Saç keratin denen, protein içeren ölü hücrelerden oluĢmuĢtur (ġenol, 2002: 111). Keratin, keratinositler (epidermal hücreler) tarafından imal edilen bir proteindir. Katı keratin saç, tüy, tırnak, gaga ve boynuzları; yumuĢak keratin ise epidermal deriyi oluĢturur (Tourles, 2002: 4).

Saç ve saçlı derideki yağ bezlerinden salgılanan sebum (yağ) miktarına göre saçlar; Normal, Kuru, Yağlı, Kepekli, YıpranmıĢ saç tipi olarak sınıflandırılırlar.

Normal Saç, saçın yapısını teĢkil eden tüm maddelerin (nem, sebum, protein) dengede

olduğu parlak, canlı ve sağlıklı bir saç türüdür.

Kuru Saç, kafa derisindeki yağ bezleri, saç gövdesini kaplayacak kadar yeterli yağ

8

Yağlı Saç, genetik özellikler dıĢında hormon düzensizlikleri, dıĢ faktörler ve stres gibi

durumlardan dolayı yağ bezlerinin fazla çalıĢtığı saç türüdür.

Kepekli Saç, kafa derisi hücrelerinin çok hızlı yaĢlanması ve keratinleĢmenin çok hızlı gerçekleĢmesiyle oluĢan saç türüdür.

YıpranmıĢ Saç, saç boyama, perma yapma veya ısıyla saçları Ģekillendirme gibi

uygulamalar sonucunda saçın fiziksel yapısının hasara uğraması sonucu oluĢan saç türüdür. (Meredith, 1978: 247-248).

2.2.1. Saç ve Saçlı Deride Kozmetik Uygulamaların Yol Açtığı Zararlar

Genelde kozmetikler güvenilirdir ve iyi tolere edilir. Bununla birlikte bazı durumlarda, ürünün yanlıĢ kullanılmasına ya da geliĢen gerçek bir alerjiye bağlı olarak ters etkiler oluĢabilir. Her yıl belirli sayıda tüketici kozmetiklere bağlı herhangi bir yan etki ile karĢılaĢır. Amerika BirleĢik Devletlerinde Food & Drug Administration-Amerikan Gıda, Ġlaç ve Kozmetik Kanunu= F.D.A‟ya göre oluĢan tüm kozmetik reaksiyonlar içinde; saç kozmetikleri % 86 gibi büyük bir yer kaplamaktadır. Bunların % 40‟ını permalara, % 25‟ini Ģampuanlara ve % 21‟ini saç boyalarına bağlı reaksiyonlar oluĢturmaktadır. Saç, bakım amacıyla kullanılan kozmetikler tarafından gerek fiziksel, gerek kimyasal hasarlara maruz kalmaktadır (Değer, 2003: 26). AĢağıda kısaca bu hasarları oluĢturan etkenler verilmiĢtir.

Travmatik etkenler: Fırçalama, yıkama, kıvırma, boyama gibi iĢlemler sonucunda saçta

tiftiklenme ve keçeleĢme oluĢabilir. Saç tellerinde yatay uzantılar oluĢtuğu gibi ucunda da çatallaĢmalar meydana gelir. DıĢ etkenlere karĢı direnci azalmıĢ olan saçlar en zayıf noktalarından kırılırlar (Koçak, 1993: 4). Güçlü güneĢ ıĢığı, deniz suyu ya da klorlu su saçları inceltir ve kurutur (Henderson, 2000: 33).

Kimyasal etkenler: Boya, perma, meç, röfle, defrize gibi kimyasal iĢlemler sonucunda,

zamanla saçlar yıpranır, kurur ve kopmaya baĢlar. Saç ve saçlı deride kozmetiklerin aĢırı kullanımı sonucu irritan reaksiyonlarda görülmektedir (Henderson, 2000: 33).

9

Permaya bağlı yan etkiler: Kalıcı permalar ve düzeltmeler saç hasarlarına yol açar. Saça

Ģekil verme iĢlemlerinde kullanılan maddeler doğru olarak tatbik edilirse zararlı değildir. Ancak bu maddelerin gereğinden fazla kullanılması saçta geri çevrilemeyen belirtilerin oluĢmasına neden olur. Kullanılan alkali solüsyonlar saçlı deriyi tahriĢ eder, kurutur. Maddelerin göze teması halinde gözde ve göz kapaklarında irritasyonlar meydana gelir. Tioglikolatlara ve tuzlarına karĢı alerjik reaksiyonlar nadirdir, deri reaksiyonları daha çok irritasyona bağlıdır (Koçak, 1993: 21).

Boyalara bağlı yan etkiler: Boyaların sakıncaları çok daha ciddidir. Zararları kullanılan

maddeye bağlıdır. Kına ve çivit gibi bitkisel boyalar zararsızdır. Maden tuzlarından elde edilen boyalar da saçlı deri için bitkiseller kadar zararsız olmakla birlikte, uzun zaman kullanıldıklarında saçı dayanıksız yapar, kolaylıkla boyadan arınmasını engeller, kimi zaman dökülmesine bile sebep olabilir. Parafenilendiamin içeren saç boyaları sık olarak alerjiye yol açar. Reaksiyonlar sıklıkla Ģiddetlidir, veziküller ve sızıntı oluĢabilir. Anilin boyaları saçları dayanıklılığını biraz azaltır, saçlar için çok az zararlı olarak nitelendirilebilirler. Ancak saçlı deri de kazanılmıĢ veya doğuĢtan aĢırı duyarlık bulunabilir (Koçak, 1993: 21).

Saç boyaları üzerinde yapılan araĢtırmalarda, uzmanlar tarafından incelenen 55 saç boyasının hepsi için “tavsiye edilmiyor” değerlendirilmesi yapılmıĢtır. Tüm örneklerde, kanserojen ve alerjik olan kısırlığa yol açabilen ve deri tarafından emilen fenildiamin gibi aromatik aminlere rastlanmıĢtır. Özellikle koyu renk saç boyamaların yüksek oranda kanserojen madde içerdiği saptanmıĢtır. Uzmanlar, saç boyamaya ne kadar erken yaĢta baĢlanırsa ve ne kadar uzun süre saçlar boyanırsa, kanser riskinin de bu oranda arttığını kaydetmiĢlerdir (Değer, 2003: 27). Diğer alerjen olabilecek maddeler arasında sabun, Ģampuan, naylon saç fırçası, plastik tarak ve briyantin gibi estetik bakım elemanları da sayılabilir (Koçak, 1993: 22).

10

2.2.2. Kozmetik Ürünler

Kozmetik; Yunanca süs anlamına gelen “cosmos” sözcüğünden türetilmiĢ bir kelime olup, sağlıklı, bakımlı ve güzel olmayı, bunların sonuçlarını elde etmeyi ve sürdürmeyi amaçlayan “cosmeni”de anlamını bulan evrensel bir kavramdır (Çağın, 1991: 15).

Türkiye Cumhuriyeti 5324 numaralı Yasa’ya göre (2005);

“insan vücudunun epidermis, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve genital organlar gibi değiĢik dıĢ kısımlarına, ağız ve diĢlere ya da mukozaya uygulanmak üzere hazırlanmıĢ; amacı ya da yan amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek ve korumak suretiyle iyi bir durumda muhafaza etmek, görünümünü değiĢtirmek ve vücut kokularını düzeltmek olan saç boyaları ve saç açıcıları da dâhil kimyasal maddelere ya da preparatlara Kozmetik Ürün” adı verilir.

Amerikan Gıda, İlaç ve Kozmetik Kanununa (FDA) göre;

“dökülmek, serpilmek, ovulmak ya da baĢka herhangi bir Ģekilde uygulanmak suretiyle vücudun herhangi bir kısmının temizlenmesi, güzelleĢtirilmesi, cazibesinin arttırılması ve görünümünün değiĢtirilmesi amacıyla uygulanan preparatlar ve bunların hazırlanması için kullanılan maddelere Kozmetik Ürün” adı verilir (Alpmen, 1998: 1).

11 Tablo 1

Kozmetik Ürünlerin Sınıflandırılması

I) Cilt Bakım Kozmetikleri

1. Temizleyiciler

a- Sabunlar ve temizleme çubukları b-Yağsız temizleyiciler

c- Temizleme kremleri d- Exfoliantlar / soyucular e- AĢındırıcılar (abrasive scrubber) f- Temizleme maskeleri g- Diğerleri 2. Tonikler 3. Nemlendiriciler a- Hayvansal yağlar b- Bitkisel yağlar c- Mineral yağlar d-Sentetik yağlar e- Mumlar f-Diğerleri 4. Özel Bakım Ürünleri

5. Diğerleri

II) Saç Bakım Kozmetikleri

1. ġampuanlar / Temizleyiciler

a- Saç Bakım ġampuanları 1. Normal Saçlar 2. Yağlı Saçlar 3. Kuru Saçlar

4. YıpranmıĢ / ĠĢlem GörmüĢ Saçlar i. Bebek Ģampuanları ii. Kondisyoner Ģampuanlar iii. Profesyonel Ģampuanlar iv. Tıbbi Ģampuanlar 2. Saç Kondisyonerleri

3. Saça ġekil Veren Ürünler

a- Spreyler b- Jöleler c- Köpükler d- Losyonlar (sıvı) e- Kremler f- Diğerleri 4. Kalıcı Dalga Veren Losyonlar

5. Saç Boyaları

a- Geçici b- Yarı-kalıcı c- Kalıcı 6. Saç Rengini Açan Ürünler

7. Diğerleri (Saç Onarıcı Bakım Ürünleri) III) Saçlı Deri Bakım

Kozmetikleri

1. Saç Büyümesini Tetikleyen Ürünler 2. Saçlı Deri Onarıcı / Tedavi Edici

Ürünler 3. Diğerleri

IV) Vücut Bakım

Kozmetikleri 1. Banyo Ürünleri

a- Sabunlar 1. Tuvalet

2. Transparan / ġeffaf 3. Susuz Sabun / Siyndet 4. Deodoran Sabun 5. Yüzen Sabun 6. Sıvı Sabun 7. Toz Sabun 8. Kâğıt Sabun 9. Diğerleri

i. Banyo tuzları / tabletleri ii. Banyo yağları iii. Banyo köpükleri iv. Banyo telleri v. Banyo sonrası ürünler vi. Diğerleri (çamur, parfüm, masaj

12 2. GüneĢ Bakım Ürünleri

a- GüneĢ Koruyucuları 1. Organik Koruyucular 2. Ġnorganik Koruyucular 3. Mix Koruyucular

i. Yapay BronzlaĢtırıcılar ii. GüneĢ Öncesi / Sonrası Bakım Ürünleri

iii. Diğerleri 3. Ter Önleyiciler

4. Koku Gidericiler

5. Renk Açıcılar

6. Depilatuarlar a- Fiziki Dökücüler b- Kimyasal Dökücüler c- Kılın Büyümesini YavaĢlatıcı d- Kılın Yok Olmasını Tetikleyici 7. Böceksavarlar

V) Ağız Bakım Kozmetikleri

1. DiĢ Bakım Ürünleri 2. Ağız Gargaraları 3. Diğerleri VI) Dekoratif – Makyaj Kozmetikleri 1. Yüz Pudraları 2. Allıklar 3. Fondötenler

4. Dudak Boyaları / Rujlar 5. Göze Uygulanan Okü‟ler 6. Tırnak Ürünleri 7. Kalıcı Makyaj ve Dövme 8. Diğerleri VII) Parfümler  Parfümler  Eau De Parfum  Eau De Toilette  Eau De Cologne  Katı Parfüm / Stick  Kokulu Toz Pudra  Kokulu Sabun  Diğerleri VIII) Diğerleri  Oral Products a- Vitaminler b- ġifalı Bitkiler c- Food / Gıda  Hijyenik Pedler  Vajinal Ürünler  TraĢ Ürünleri a- Temizleyici b- TraĢ Öncesi c- TraĢ Sonrası  Diğerleri

2.2.3. Saç Bakım Kozmetikleri

Ġnsanların dıĢ görünümü ve kendilerine olan güvenlerinin sağlanmasında güzel ve pürüzsüz bir cilt görünümü kadar saçlarının da önemli bir rolü vardır. Ġnsanların sağlıklı ve bakımlı saçlara sahip olması ve saç stili onların içinde bulundukları ortamlarda olumlu etki bırakır. Saç vücudumuzun boynuzsu, duyumsuz bir uzantısıdır. Görevi kafatasımızı, dolayısı ile beynimizi korumaktır. Rüzgâr, güneĢ, havuz, deniz, fön çekme, saç rengini açma ve saç dalgasını değiĢtirme, vb. fiziksel ve kimyasal uygulamalarla saçın yapısı ve görünüĢü bozulur. Saç bakım kozmetikleriyle amaçlanan saçın bozulan yapısını ve görünüĢünü

13

düzeltmek ve saç Ģeklini korumaktır. Düzenli bir saç bakımı ve saç kozmetiklerinin akılcı kullanımı ile bu hasarlar azaltılarak saçların iyi bir Ģekilde muhafaza edilmesi sağlanabilir. Bunun için saç ve saçlı deriye en uygun kozmetik seçilmeli ve yöntemine göre uygulanmalıdır (MEGEP, 2007).

Saç bakım kozmetikleri; saç ve saçlı deriye zarar vermeden saçtaki yağ, kir, jöle gibi biyolojik ve kimyasal artıkları saçtan arındıran, saçın görünüĢünü düzelten, kolay Ģekil almasını sağlayan, taranmasını kolaylaĢtıran, elektriklenmesini önleyen, hacim kazandıran, kırıklarını düzelten ve pürüzsüz, ipeksi bir görünüm kazandıran veya saçın rengini değiĢtiren kozmetik ürünlerdir (MEGEP, 2007).

Saç bakımının amacı, normal fizyolojik koĢulların dengede tutulmasıdır. Düzenli saç bakımında temizliğin yanı sıra bakımla ilgili kozmetik ürünlerin bilinçli kullanılması, oluĢabilecek hasarların azaltılmasına ve saçın iyi bir durumda muhafaza edilmesine yardımcı olacaktır (Değer, 2003: 29). Saç bakım ürünlerinden beklenilen etkiler; temizlik, bakım, Ģeklin değiĢtirilmesi veya korunması ve saç renginin güzelleĢtirilmesi Ģeklinde sıralanabilir (Saygılı, 2000: 13). Saç bakım kozmetikleri, kullanım Ģekillerine göre Tablo 2‟ de verilmiĢtir (Çelebi, 2004).

14 Tablo 2

Saç Bakım Kozmetikleri

SAÇ BAKIM KOZMETĠKLERĠ

1. ġampuanlar

a) Temel Temizleyici ġampuanlar b) Bebek ġampuanları

c) Medikal (Tıbbi) ġampuanlar d) Profesyonel ġampuanlar

e)Özel Bakım(Düzenleyici) ġampuanlar

2. Saç Kondisyonerleri a) Hazır Kondisyonerler b) Derin Kondisyonerler c) Blow Drying d) Hair Glaze e) Hair Rinse

3.Yıkama Sonrasında Kullanılan Bakım Ürünleri

a) Saçta Kalan Saç Bakım Ürünleri b) Saç Kürleri

c) Saç Suları (Saç Tonikleri)

d) Saçtan Durulanan Saç Bakım Ürünleri

4. Saç GörünüĢünü Düzelten Kozmetikler

a) Saç Kremleri b) Saç Spreyleri c) Saç Köpükleri d) Saç Jöleleri

5. Saça Kalıcı ġekil Veren Kozmetikler* a) Permanant

b) Defrize

6. Saça Kalıcı Renk DeğiĢikliği Sağlayan Ürünler

a) Saç Boyaları - Geçici Saç Boyaları - Yarı Sabit Saç Boyaları - Sabit Saç Boyaları b) Saç Açıcılar

 Çelebi (2004), modern kozmetik ürün sınıflandırmasını yaparken “Saça Kalıcı Dalga Veren Kozmetikler” olarak isimlendirmiĢtir. ÇalıĢmada bu baĢlık permanant ve defrize ürünlerini ele alarak “Saça Kalıcı ġekil Veren Kozmetikler” olarak kullanılmıĢtır.

2.2.3.1. Şampuanlar

ġampuanların kullanım amacı, kirliliğin (sebum, ter, kepek, çevresel koĢullardan ileri gelen kirlilik, saç kozmetiklerinden kalan artıklar) saça ve saçlı deriye zarar vermeden uzaklaĢtırılmasıdır. ġampuanların temel maddesini aniyonik, katyonik, amfoterik veya noniyonik yüzey etken maddeler, köpük stabilizatörleri, aktif maddeler, opaklaĢtırıcı

15

maddeler, koruyucular, renk ve koku maddeleri yer alır (Alpmen, 1978: 81). Bu maddeler, kimyasal yapılarına göre,

1. Temizleyici ve köpük güçlendirici birincil yüzey aktifler, 2. Saça Ģekil verici ikincil yüzey aktifler,

3. Özel etkili ve formülü tamamlayıcı bazı maddeler olarak sınıflanır (Eaton, 1995: 35).

Ġdeal bir Ģampuanın özellikleri Ģu Ģekilde sıralanabilir (ġenol, 2002: 118): 1. Saçı kolay taranır hale getirmeli ve iyi Ģekillendirmeli,

2. Saçı yumuĢatmalı, 3. Parlaklık vermeli,

4. Saç tellerinde elektriklenme ve uçuĢma yapmamalı, 5. Temizlemeli,

6. Yeterli köpük yapmalı,

7. Her türlü saça uygulanabilmeli, 8. Saçı hacimli göstermeli,

9. Fiyatı uygun olmalı,

10. Saç derisinde tahriĢ yapmamalı, 11. Hipoallerjik olmalı,

12. Kötü kokulu olmamalı,

13. Islak saça uygulandığında yayılmalı,

14. Saçın dökülmesini önlemeli, ayrıca göz, saç ve saç derisinde toksik olmamalıdır.

Kullanılacak Ģampuan saç cinsi ve saçlı derinin özelliklerine göre seçilmelidir (Sarıca ve Diğerleri, 1993: 25).

Kullanım amacına göre Ģampuanlar; temel temizleyici, tıbbi, bebek, profesyonel ve düzenleyici olmak üzere gruplandırılabilir (Karaduman, tarihsiz: 7).

a) Temel Temizleyici ġampuanlar: Normal, yağlı, kuru, hasarlanmıĢ ve boyalı saçlara

olmak üzere farklı formülasyonlarda bulunurlar. Normal saç Ģampuanlarında temizleyici maddelerden lauril sülfat kullanılır. Temizleyici özellikleri fazladır. Yağlı saç Ģampuanlarında lauril sülfat veya sülfosüksinat içerirler ve temizleyici özellikleri çok

16

iyidir, saçı yenileyici özellikleri azdır. Her gün kullanımları kurutucu etkisinden dolayı önerilmez. Kuru saç Ģampuanları ise daha az temizleyici içerip, saçı onarma gücü daha fazladır. Saçlarını her gün yıkayanlar için idealdir (Karaduman, tarihsiz: 7).

b) Bebek ġampuanları: Saça, saçlı deriye ve göze zarar vermeyen, iritasyon yapmayan

maddelerden oluĢur. Amfoterik ve temizleme gücü zayıf olan bu tür Ģampuanları her gün saçını yıkayanlar kullanabilir ( Alpmen, 1978: 8).

c) Medikal (Tıbbi) ġampuanlar: Saçlı derideki kepekleri (skuam) uzaklaĢtırmak için

katran, asit salisilik, kükürt, selenyum disülfid, iyod bileĢikleri fenol, çinko ve ketokonazol ilave edilmiĢ Ģampuanlardır. Yağı ve kepeği saç ve saçlı deriden uzaklaĢtırmanın yanında antibakteriyel ve antifungal etkileri de vardır. Hekim kontrolünde kullanılır, bu tür Ģampuanlar amaca yönelik seçilir ve uzun süre kullanılır (KöĢlü, 1993: 30).

d) Profesyonel ġampuanlar: Kuaförlerin saç boyama ve perma gibi kimyasal iĢlemlerin

öncesi ve sonrasında kullandıkları anyonik ve katyonik yüzey aktif madde içeren Ģampuanlardır. Ġrritan ve kontakt dermatite yol açabilirler. Gözlerde yanma, kaĢıntı ve tahriĢe, saçlarda ise matlık, kırılma, sertlik ve dökülmeye neden olabilirler (Karaduman, tarihsiz: 7).

e) Özel Bakım (Düzenleyici) ġampuanları: Saçı temizlerken saç telleri üzerine birikim

yaparak hacim sağlar. Ġnce telli saça uygulanır. Bu grupta A, B, E vitaminleri katkılı Ģampuanlar da sayılabilir (Alpmen, 1978: 8).

2.2.3.2. Saç Kondisyonerleri

Saçı temizledikten sonra sebumu taklit ederek saçın daha iyi durumda görünmesini sağlayan kozmetik ürünlerdir. Uygulandıktan sonra uygulama öncesine nazaran saçların taranabilirliği ve fırçalanabilirliğini arttıran ürünlere “saç kondisyonerleri” denir. Saç kondisyonerleri; saç bakımı, saçın durumunu düzelten ya da saç kremleri olarak da adlandırılırlar. Saç yüzeyi harabiyetini engelleyerek ya da düzelterek yüzey kalitesi arttıran, dolayısıyla saçların durumunu/görünümünü düzelten kimyasal maddelerdir (MEGEP, 2007).

17

a) Hazır Kondisyonerler (Sıvı): Sıvı olarak kullanıma sunulan kondisyonerlerdir. Saçın

farklı durumlarına göre üç çeĢit hazır kondisyoner bulunmaktadır (Çelebi, 2004).

- Quats / Katyonik: Katyonik surfaktan (4‟lü amonyum bileĢikleri) içerdikleri için elektriklenmeyi azaltırlar. ġampuan sonrası uygulanıp durulanırlar. Ev ve salonlarda en çok kullanılan ürünlerdir. ĠĢlem görmüĢ ve yıpranmıĢ saçlar için idealdir.

- Katyonik Polimerler: PVP (polyvinylpyrolidon) elektriklenmeyi azaltır, saç üzerinde bir

film tabakası oluĢtururlar. Normal ve yağlı saçlar için uygundur, ince telli saçlara uygulanmaz.

- Protein Ġçerenler: Hidrolize hayvan proteinleri ve ipek proteini reconstructor olarak

kullanılır. Uçları kırılmıĢ saçlar için uygundur.

b) Derin Kondisyonerler (Krem): Ġçerikleri hazır kondisyonerlerle aynıdır ancak

yoğunlukları daha fazladır. Yağda su emülsiyon yapıdadır (krem). AĢırı kuru saçlar için Ģampuan sonrası 20-30 dakika ısıtılarak ya da ılık havlı ile sarılarak uygulama yapmak gereklidir. Perma öncesinde de uygulanabilir. Hairtherapy, trikoterapi gibi ticari uygulamalarda kullanılan yöntemdir (Çelebi, 2004).

c) Blow Drying (Sıvı): Hazır kondisyonerlerle içerikleri aynıdır. Yağlı ve ince telli saçlara

uygulanır. Kurutulmadan sonra, ısıtılmadan-fönden önce kullanılır (Çelebi, 2004).

d) Hair Glaze (Sıvı): Protein içerirler. Havluyla kurutulan saça fön öncesi uygulanır. Saç

üzerinde kondisyonerlerden daha kalın bir film tabakası oluĢturur. Kuru ve yıpranmıĢ saçlar için kullanılır (Çelebi, 2004).

e) Hair Rinse (Sıvı&Krem): Islak saça uygulanır (Çelebi, 2004).

-Saf / Sıvı formu: Limon ve sirke içerirler. Alkali Ģampuan öncesinde asit artıklarını nötralize etmek için yağlı saça uygulanır. Ancak günümüzde artık bu ürünler kullanılmamaktadır.

18

2.2.3.3. Yıkama Sonrasında Kullanılan Saç Bakım Ürünleri

Yıkama sonrasında kullanılan saç bakım ürünleri saç ve saçlı deriyi etkileyerek, saçı besleyen, dökülmesini önleyen ve saçların sağlıklı büyümesini sağlayan ürünlerdir. Kozmetik açıdan en yaygın görülen yağlanma, kepek ve saç dökülmesi problemlerine karĢı saçtaki tahribatın giderilmesine yönelik ürünlerdir (ġenol, 2002; 94).

a) Saçta Kalan Saç Bakım Ürünleri: Yıkama sonrasında temiz saça uygulanan ve saçta

bırakılan bu ürünler çoğunlukla sıvı emülsiyon Ģeklinde losyon ve kremlerdir (Değer, 2003: 30). Kullanım amaçları, yıkama sonrası saçların Ģekil almasını kolaylaĢtırmak ve verilen Ģeklin korunmasına yardımcı olmak, ıslak ve kuru haldeki saçın taranabilirliğinin artmasını sağlamak, saçtaki statik yükü azaltarak uçuĢmasını en aza indirgemek, saça parlaklık vermek Ģeklinde sıralanabilir. BaĢ derisi ile ilgili problemlerde (kepeklenme, fazla yağlanma) bakım ürünü saçların yanı sıra baĢ derisine de sürülmelidir. Temizlik amacıyla kullanılan ürünlerden daha uzun süreli olarak baĢ derisi ve saç üzerinde bekletildiklerinden etkileri belirginleĢmektedir (Saygılı, 2000: 14).

b) Saç Kürleri: Ġleri derecede tahrip olmuĢ saç ve saç gövdesi için hazırlanan

preparatlardır. Belli aralıklarla ve yıkama sonrasında uygulanır, uygulamanın ardından durulanmayarak saçta bırakılırlar. Saç uzadıkça, saçlı deriden uzak kısımlarda kutikul pulları kalkmaya ve kırılmaya baĢladığından kutikulde bozulmalar meydana gelir. Bakım maddeleri saçın yıpranmıĢ, kırılmıĢ kısımlarına nüfuz ederek etkili olur, saçları dıĢ etkilerden korur, dolgunluk ve hacim verir, elastisite, çekme kuvveti ve doğal ipeksi görünüm kazandırırlar (Saygılı, 2000: 15).

c) Saç Suları (Saç Tonikleri): Saç tonikleri genellikle saç büyümesini hızlandırmak,

kepeği engellemek, saç dökülmesini engellemek veya genel bakım amacı ile kullanılmaktadır (Saygılı, 2000: 16).

d) Saçtan Durulanan Saç Bakım Ürünleri: Her yıkama sonrasında kullanılır ve

genellikle 5-30 dakika arası saçta bekletilirler. Saçı ince bir tabaka halinde kaplayarak bakım yapmanın yanında, saçın Ģekil almasını da kolaylaĢtırırlar (Saygılı, 2000: 16).

19

2.2.3.4. Saç Görünüşünü Düzelten Kozmetikler

Saçın temizlenmesinden sonra görünüĢünü düzeltmek, kolay Ģekil almasını sağlamak, taranmasını kolaylaĢtırmak, elektriklenmesini önlemek, hacim kazandırmak, kırıklarını düzeltmek ve pürüzsüz, ipeksi bir görünüm kazandırmak için kullanılır (Alpmen, 1978: 10).

a) Saç Kremleri: Emülsiyon Ģeklinde olup saça parlaklık, esneklik ve nemli bir his verip

taranmayı kolaylaĢtırır. Uygun miktarda saçı Ģekillendirici madde içerebilir. Ġçerdiği askorbik asit maddesi saçtaki kütikül pulcuklarının kapanmasını sağlar (Alpmen, 1978: 10).

b) Saç Spreyleri: Spreyin ana bileĢenleri saçı nemden koruyan ve saç biçimini saç telleri

arasında oluĢturduğu „cila köpükleri‟ ile sertleĢtirip dayanıklılaĢtıran suni reçinelerdir. Ġçinde bulunan yumuĢatıcılar sprey tabakasını esnek kıllar ve pul pul kabarmayı önler (Alpmen, 1978: 10).

c) Saç Köpükleri: Aerosol kabı içinde Ģekil verici konsantre ve itici gazdan oluĢur. ġekil

verici kaptan püskürtüldüğünde sıvılaĢmıĢ gaz buharlaĢır ve geriye köpük kalır. Bu ürünler kullanılmadan önce mutlaka çalkalanmalıdır (MEGEP, 2007).

d) Saç Jöleleri: Alkol çözeltili jöle oluĢturucu suni reçinelerden ve yağımsı bileĢenlerden

oluĢur. Saça uygulanan jöleler, Ģekil verici bileĢenler içerir, suda çözünen polimerler ile kıvamı arttırılır, jel yapısında saydam preparatlardır (MEGEP, 2007).

2.2.3.5. Saça Kalıcı Şekil Veren Kozmetikler

Saçın Ģeklini kalıcı olarak değiĢtirmek için kullanılan kozmetiklere saça kalıcı dalga veren kozmetikler denir. Permanant ve defrize uygulamalarında saçın istenilen Ģeklini almasını sağlayan ürüne redüktör madde, bu Ģekli sabitleyici ürüne de nötralizatör denir (MEGEP, 2007).

2.2.3.6. Saça Kalıcı Renk Değişikliği Sağlayan Ürünler

Saç rengini değiĢtirmek, farklı renk tonları sağlamak ve beyaz saça istenilen rengi vermek amacıyla kullanılan kozmetiklerdir (Alpmen, 1978: 88).

20

a) Saç Boyaları: Rengi açılmıĢ, beyazlamıĢ saçı boyayarak daha genç bir görünüm

sağlamak, saçın rengini değiĢtirerek modaya uygun hale getirmek için kullanılan kozmetiklere saç boyaları kozmetiği denir (Bouillon, 2002).

Bitki Boyaları: En eski boyalar olup en tutulan bitkisel boya kınadır. Afrika ve Asya‟da yetiĢen kına bitkilerinin saplarından ve yapraklarından elde edilen boya, saçlara turuncu- kırmızı renkler verir. Bir çivit (endigo) bitkisinin kuru ve toz yapraklarından elde edilen boya, mavimsi renk tonları verir. Bunun kınayla karıĢımından açık kahverenginden siyaha kadar tonlar elde edilir. Papatya, somak, ceviz, meĢe kabuğu karıĢım oranına, konsantrasyonuna ve bekleme süresine göre sarı, kahverengi ya da koyu renkler verir (ġenol, 2002: 144). Bu bitki boyalarının kullanımları genellikle aynı biçimdedir. Kuru öğütülmüĢ bitki parçacıkları (yapraklar, çiçekler, saplar, kabuklar v.b.) sıcak suyla bir bulamaç haline getirilir ve saça sürülür.

Metal Tuzu Boyaları: Eski çağlarda kurĢun, bizmut, bakır, gümüĢ ve demir tuzları çözeltileri saç boyamak için kullanılırlardı. Bu boyalar kaĢ, kirpik boyaları için günümüzde de kullanılmaktadır. Bu metal tuzları saç keratini içinde bağlanmıĢ kükürt ile kahverengi ve siyah gibi saçı koyuya boyayan renkler oluĢturur.

Kombine Boyalar: Bitki boyası ve metal tuzu karıĢımları ile bekleme süresi kısaltılmıĢ ve özellikle koyu renklerde büyük renk tonu çeĢidi elde edilmiĢtir. En önemli örnek rastıktır. Örneğin, kınaya metal tuzları eklenerek elde edilir. Bu boyalar 1930 yılına kadar kullanılmıĢtır (Çelebi ve Yıldırım, 2007).

Oksidasyon Boyalar: Ġlk sentetik saç boyası olarak 19. yüzyılın ortasında pirogallol ortaya çıktı. Alkali içerikleri ve hava oksijeni ile birlikte kahverengi bir birleĢik oluĢturuyorlardı ve bu yüzyılda parafenilen daimin Paris‟te oksidasyon saç boyası olarak patent aldı. Bugün kullanılan oksidasyon boyalardaki renk oluĢturucuların en bilinen örneği paratolien daimindir. Oksidasyon boyalarının karakteristik özelliği oksidasyon yoluyla yapay boya pigmentlerini oluĢturan renksiz renk oluĢturucu moleküller meydana getirir. Bunlar kolay kullanılabilir, doğal bir sürü renk sunup pigmentsiz saçı bile iyi örtüp diğer kimyasal

21

iĢlemlerin yapılmasına olanak verdiklerinden bitki ve metal boyaların yerini almıĢlardır (www.sagliksifa.com).

b) Saç Boyalarının Sınıflandırılması: Saç boyaları, saç üzerindeki dayanıklılık sürelerine

göre sınıflandırılır.

Geçici Saç Boyaları: Geçici saç boyaları çubuk, jel, sprey veya köpük Ģeklinde olabilir. Saçta uzun süre kalmaz ve Ģampuanla kolaylıkla uzaklaĢtırılır. Geçici boyalarda kullanılan saç boyaları keratin bakımından zayıf olmalı, ıĢığa karĢı dayanıklı olmalı, yastığı ve kıyafetleri boyamaması için friksiyona dayanıklı olmalı ve Ģampuanla kolayca yıkanabilmelidir. Geçici saç boyaları genellikle sulu, losyon ya da sprey Ģeklinde bulunur. Aynı zamanda saç Ģekillendirmeye katkıda bulunan, saçın dolaĢmasını önleyen, yumuĢaklık ve esneklik sağlayan aniyonik ve katyonik polimerler içerir. Bu tür boyamanın yararları saçtan kolayca çıkarılabilmesi, doğal ya da boyalı saça uygulanabilmesi, kolay uygulanması ve yan etkilerinin olmamasıdır (Çelebi ve Yıldırım, 2007).

Yarı Sabit Saç Boyaları: Yarı sabit saç boyaları sıvı, jel veya krem Ģeklinde olabilir. Bu boyalar keratin bakımından daha güçlü, üst deriye nüfus edecek kadar küçük, saç korteksine tutunan moleküllerdir. Saçı yapısında hiçbir değiĢikliğe uğratmadan saçı doğrudan boyar. Yıkama sıklığına bağlı olarak 3-6 hafta sonra saçtan çıkar (Yıldırım, 2002: 2).Yarı kalıcı boyama özellikle, hisrojen peroksit bazlı saç boyası kullanmak istemeyen bayanlarca tercih edilir. Kolay kullanımıyla doğal ya da rengi açılmıĢ saça doğal renk ve ton çeĢitliliği sunar, sık yıkamayla etkileri azaltılabilir, saça renk vermek için hidrojen perokside ihtiyaç yoktur ve saç liflerinin bozulmasına neden olmaz. Yarı kalıcı boya, saçtaki beyaz oranı % 30‟u aĢmıyorsa beyazları yeterince kapatır. Bu boyalar peroksit içermediği için saça parlaklık vermez (Çelebi ve Yıldırım, 2007).

Sabit Saç Boyaları: Sabit saç boyaları geçici ve yarı sabit saç boyalarından çok daha kalıcı saç boyama etkisine sahiptir. Bu grupta oksidasyon, bitkisel bazlı ve metalik bazlı saç boyaları yer alır (Yıldırım, 2002: 2).

c) Saç Açıcılar: Saçın rengini açmak amacıyla üretilen kozmetiklere renk açıcılar denir.

22

rengini açar. Çoğu saç rengini açıcı ürün, kullanılacağı zaman karıĢtırılan iki ayrı preparattan oluĢur (www.sagliksifa.com). Bunlar:

• Emülsiyon, krem, jöle ya da toz halde bulunan renk açma maddesi • Oksidasyon maddesidir.

Renk Açma Maddesi: Amonyak ve çeĢitli alkali tepkimeli tuzlar gibi alkalileĢtirme maddeleri, renk açma preparatlarının en önemli bileĢenleridir (www.sagliksifa.com).

Oksidasyon Maddesi: Bu madde % 6–12 arasındaki nadir olarak da % 18‟lik konsantrasyonda olan hidrojen peroksittir. Oksidasyon yoluyla renk açma iĢlemini sağlar (www.sagliksifa.com).

2.2. Ġlgili AraĢtırmalar

Api ve diğerleri (2003), kullanılan saç boyasının tipi ne olursa olsun (kalıcı, yarı-kalıcı veya bitkisel), mutajenik ve karsinojenik potansiyellerinin net olarak bilinmediği kimyasal maddeler içerdiğinden saç boyalarının, fetüse transplasental yolla geçerek olası teratojenik etkiler ile çocukluk çağına kadar uzanabilecek karsinojenik etkiler oluĢturabileceğini söylemiĢtir. Olası teratojenik ve karsinojenik etkileri tam olarak aydınlatılıncaya değin gebe kadınlara saç boyası kullanımının pek güvenli olmadığı yönünde görüĢ bildirmiĢtir.

Emami (2005), “Türk Kadınlarının Kozmetik Ürün Kullanma Sıklıkları, YaĢ, Medeni Durum, Eğitim, Meslek, Gelir Durumu ve Kozmetik Ürüne Ayırdığı Bütçe DeğiĢkenlerine Göre Değerlendirilmesi” adlı Yüksek lisans tezinde Türkiye‟nin yedi coğrafik bölgesinde 48 Ģehirde anket uygulaması yapmıĢtır. AraĢtırmada 2150 kadının yaĢ, medeni durum, eğitim durumu, çalıĢma durumu, eve giren toplam aylık gelir, kiĢisel aylık gelir ve kozmetik ürünlere ayrılan aylık bütçe gibi faktörlerine göre kullandıkları ürünler belirlenmiĢtir.

Gocheco ve diğerleri, (2008) “Hamileler Ġçin Saç Ürünlerinin Güvenliği” adlı makalesinde hamile kuaför ve hamile kuaför müĢterilerinin saç ürünleri kimyasallarını bebek sağlığı açısından araĢtırmıĢtır. Tarama yöntemini kullanarak, bu ürünlere maruz kalan gebeler için

23

teratojenik etkilere iliĢkin hiçbir kanıt bulunmamıĢtır. Ancak hamile kuaförlerin kimyasalları kullanırken eldiven kullanmalarını önermiĢtir. Hamile müĢterilerin ise gebelik boyunca 3-4 kez saç kimyasallarını uygulatabileceklerini bildirmiĢtir.

Koçak (1993), “Türk Toplumunda Saç Sağlığı ve Bakımı Konusunda Bilgilerin AraĢtırılması” isimli Tıpta Uzmanlık araĢtırmasında, Türk toplumunun saç sağlığı ve bakımı konusundaki bilgi seviyesinin, ilgisinin, temizlik ve bakım alıĢkanlıklarının ve saçla ilgili eğilimlerinin saptanması amacıyla 1000 kiĢilik bir popülasyon grubu üzerinde araĢtırma yapmıĢtır. Sonuç olarak Türk halkının saç ve saç bakımı hakkında bilgi seviyesinin çok düĢük olduğu, ufak bir kesim dıĢında saç konusunda danıĢma ve bilgi alma yoluna baĢvurmadığı, saçla ilgili ürünleri bilinçsizce ve rastgele kullandığı, saç sağlığı konusunda yanlıĢ kanıları olduğu ve doktora baĢvurma oranının çok düĢük olduğu tespit edilmiĢtir.

Peters ve diğerleri, (2010) “Kuaförlerde Doğurganlık Bozuklukları ve Gebelik Komplikasyonlarının Sistematik Ġncelenmesi” adlı makalede kuaförlerin saç bakım ürünleri kimyasallarına maruz kalmalarının üreme üzerindeki etkilerini araĢtırmıĢtır. Tarama modelini kullanarak saç kimyasallarına maruz kalma ve üreme üzerindeki etkisi arasında anlamlı bir iliĢki bulmuĢtur.

Prince ve diğerleri, (1999) “Kimyasal Saç Tedavileri ve Kuzey Carolina Siyahî Kadınlarının Gebelik Sonuçlarına Etkisi” adlı makalesinde çeĢitli saç bakım ürünleri, toksik kimyasallarının gebe-bebek sağlığına olumsuz etkilerini araĢtırmıĢtır. Vaka – kontrol çalıĢması ile 525 gebe üzerinde çalıĢmıĢtır. Saç düzleĢtirme ve kıvırcıklaĢtırmada kullanılan kimyasallara maruz kalma etkisi ile erken doğum arasında anlamlı bir iliĢki bulmuĢtur.

TekbaĢ, (2006) “Kimyasallar ve Üreme Sağlığı” adlı makalesinde tarama yöntemini kullanarak, saç boyalarında bulunan kurĢun ve buharının gebe üzerindeki etkilerinin düĢük, düĢük doğum ağırlığı, ölü doğum, neonatal ölüm, mental nörolojik yetmezliğe yol açabileceğini bildirmiĢtir.

24

Vural ve Çelebi (2003), “YaĢlı Türk Kadınlarında Saç Bakımı ve Kozmetolojik AlıĢkanlık Profili” isimli makalesinde, kozmetik ürün seçiminde dikkat edilen noktalar, kadınların kiĢisel bakımları için salonlarda yaptırdıkları iĢlemler, saç yıkama alıĢkanlıkları, saç temizliğinde kullanılan kozmetik ürünler, saçta meydana gelen değiĢiklikler ve buna karĢı alınan önlemler araĢtırılmıĢ, katılımcıların eğitim durumları ile kozmetik ürün alırken dikkat ettikleri noktalar ve gelir durumları ile kozmetik ürün alırken dikkat ettikleri noktalar incelenmiĢtir. Ankara, Ġstanbul ve Ġzmir huzurevlerinde yaĢayan, 65 yaĢ ve üzeri 523 bayan üzerinde yapılan araĢtırma sonuçlarına göre, kadınların büyük bir çoğunluğunun rastgele ve bilinçsizce kozmetik kullandıkları belirlenmiĢtir. Ayrıca kadınların kozmetik kullanımında en önemli faktörün ise ürünün fiyatı olduğu tespit edilmiĢtir.

Konu kapsamında yapılan araĢtırmalar incelendiğinde, hamile ve bebek sağlığı ile ilgili yeterli kaynak mevcut olmadığı görülmüĢtür. Bu nedenle çalıĢmamızın sonuçlarının literatürde önderlik etmesi beklenmektedir.

25

BÖLÜM III

YÖNTEM

Bu bölümünde, araĢtırmanın yöntemi, evreni ve örneklemi açıklanarak, veri toplama araçlarının nasıl hazırlandığına iliĢkin bilgiler ile verilerin toplanmasında ve analizinde uygulanan istatistiklere yer verilmiĢtir.

3.1. AraĢtırmanın Yöntemi

AraĢtırmada tarama modeli kullanılmıĢtır. Tarama modeli, geçmiĢte ya da halen var olan bir durumu olduğu Ģekliyle betimlemeyi amaçlayan araĢtırma yaklaĢımıdır. AraĢtırmaya konu olan olay, birey ya da nesne kendi koĢulları içerisinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalıĢılır (Karasar, 2005: 77).

3.2. Evren ve Örneklem

Tablo 3‟te araĢtırmanın evren ve örneklemini belirlemeye yönelik olarak Zonguldak ilinde doğum yapan kadın sayılarına iliĢkin bilgilere yer verilmiĢtir.

Tablo 3

Zonguldak İlindeki Doğum Yapan Kadın Sayısı ve Örneklem Seçimi

Doğum Yapan Kadın Sayısı Toplam

Türkiye Geneli 1 241 617 kadın

Zonguldak Geneli 8 791 kadın

Örneklem 370 kadın

26

Türkiye Ġstatistik Kurumu verilerine göre Tablo 3 incelendiğinde; Zonguldak ilinde 2010 yılı itibariyle doğum yapan 8 bin 791 kadının olduğu görülmektedir. Evreni doğru temsil edecek bir örneklem grubuna ulaĢmak için; % 95 güven aralığında ve ± 0,05 örneklem hatası ile evrenin 10 000 kiĢi ve üstü olduğu durumlarda örneklem 370 kiĢi alınır (Yazıcıoğlu ve Erdoğan; 2004: 50). Örneklemi; evrenden tesadüfi olarak seçilen, Zonguldak Ġlindeki Kadın Doğum ile ilgili sağlık ünitelerinden sağlık desteği ve ilde faaliyet gösteren kuaförlerden saç bakım desteği alan 185 „i çalıĢan, 185‟i ise çalıĢmayan hamile kadınlar oluĢturmaktadır.

3.3. Verilerin Toplanması

AraĢtırmada; hamilelerin saç bakım ürünlerini kullanmayla ilgili görüĢlerini saptamak amacıyla veri toplama aracı olarak araĢtırmacı tarafından hazırlanan anket formu kullanılmıĢtır (Ek-1). Hazırlanan anket formu, önce uzman görüĢüne sunulmuĢ, alınan öneriler doğrultusunda gerekli düzeltmelerden sonra 20 kiĢi ile pilot uygulama yapılmıĢ ve anket formuna son Ģekli verilmiĢtir.

Anket formu dokuz bölümden oluĢmaktadır. Formun birinci bölümünde kiĢisel bilgilerle ilgili altı, saç bakımı ile ilgili genel bilgi ve görüĢlerin alındığı bölümde yedi soruya yer verilmiĢtir. Anket formunun ikinci bölümünden dokuzuncu bölümüne kadar saç bakım ürünlerinin kullanımı hakkında hamilelerin bilgi düzeylerinin yer aldığı yirmi dört soru bulunmaktadır. Sorularda beĢli likert ölçeği yer almaktadır. Likert tipi formda yer alan “çok önemli” seçeneğine beĢ (5), “önemli” seçeneğine dört (4), “kısmen önemli” seçeneğine üç (3), “önemli değil” seçeneğine iki (2) ve “hiç önemli değil” seçeneğine bir (1) sayısal değerleri verilmiĢtir.

Bu seçeneklere verilen puanlar ise; Çok önemli, 4,51 - 5,00

Önemli, 3,51 – 4,50

Kısmen Önemli, 2,51 - 3,50 Önemsiz, 1,51 – 2,50

27

Hazırlanan form, Zonguldak ilinde tesadüfî örnekleme yöntemiyle belirlenen hamile kadınlara uygulanmıĢtır. Örnekleme, anket formundaki soruları yanıtlamayı kabul eden kadınlardan 370 kiĢi seçilmiĢtir. Anket sonuçlarından elde edilen veriler değerlendirilmiĢ, hamile kadınların saç bakım kozmetiklerini kullanmalarına iliĢkin görüĢleri belirlenmiĢtir. Ayrıca, ayrı ayrı olmak üzere çalıĢan ve ev hanımı olan hamileler ile konu hakkındaki görüĢleri arasındaki farklılıklar ortaya konulmuĢtur.

3.4. Verilerin Analizi

Ankete katılan kadınların görüĢlerinin değerlendirilmesi yapılırken; “Ek 1”de verilen anket formu ile elde edilen istatistiksel analizi için aĢağıdaki sıra izlenmiĢtir.

Örneklem grubunun, hamilelik sürecinde saç bakım ürünlerini kullanımlarına yönelik hazırlanan anket formuna verdikleri cevaplardan elde edilen veriler, SPSS 18.0 istatistiksel paket programı yardımıyla bilgisayar ortamına aktarılmıĢ, frekans (f) ve yüzde dağılımları (%) hesaplanmıĢtır. Anket formunda;

1- Birinci bölüme verilen cevapların frekans ve yüzde dağılımları,

2- Likert tipi sorulara verilen cevapların analizinde aritmetik ortalamaları alınmıĢtır.

3- ÇalıĢan kadın ve ev hanımı hamile grupların görüĢleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığının belirlenmesinde aritmetik ortalamaları hesaplanarak incelenmiĢtir.

BÖLÜM IV

BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde, araĢtırmanın genel amacı doğrultusunda cevap aranan sorulara iliĢkin toplanan veriler, sorular bazında çözümlenmiĢ, elde edilen bulgular ve bu bulgulara iliĢkin yorumlar sunulmuĢtur.

4.1. Demografik Özellikler

Alt Amaç 1: Hamilelerin demografik özellikleri nasıldır?

AraĢtırma kapsamına alınan 370 hamilenin, 185 çalıĢan hamile, 185 çalıĢmayan hamile olarak kiĢisel bilgilerine iliĢkin elde edilen veriler aĢağıda tablolar halinde sunularak yorumlara yer verilmiĢtir.

29 Tablo 4

Hamilelerin Demografik Özellikleri İle İlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları

YaĢ Aralıkları Frekans Yüzde

25 YaĢ ve Altı 98 26,6

26-30 YaĢ Arası 150 40,5

31 YaĢ ve Üzeri 122 32,9

Toplam 370 100,0

Eğitim Durumu Frekans Yüzde

Ġlkokul 9 2,4 Ortaokul 21 5,6 Lise 163 44,1 Önlisans 52 14,1 Lisans 114 30,8 Yüksek Lisans 11 2,9 Toplam 370 100,0

Hamilelik Sayısı Frekans Yüzde

1.Hamilelik 226 61,1

2. Hamilelik 105 28,4

3.Hamilelik 30 8,1

4 ve Üzeri Hamilelik 9 2,5

Toplam 370 100,0

Gelir Düzeyi Frekans Yüzde

500-1000 TL 96 25,9

1001-1500 TL 97 26,2

1501- 2000 TL 85 23,0

2001 TL ve Üstü 92 24,9

Toplam 370 100,0

Hamilelik Ayı Frekans Yüzde

1-3 Ay 130 35,1

4-6 Ay 82 22,2

7-9 Ay 158 42,7

Toplam 370 100,0

Tablo 4‟de araĢtırmaya katılan hamilelerin %40,5‟i 26-30 yaĢ arasında, %32,9‟u 31 yaĢ ve üzerinde ve %26,6‟sı 25 yaĢ ve altındadır.

AraĢtırmaya katılan hamilelerin %44,1‟i lise mezunu, %30,8‟i ise lisans mezunu, %14,1‟i ön lisans mezunu, %5,6‟sı ortaokul mezunu, %2,9‟u yüksek lisans ve %2,4‟ü ilkokul mezunudur.

AraĢtırmaya katılan hamilelerin %61,1‟i bir kez hamilelik yaĢamıĢ iken %28,4‟ü ikinci kez, %8,1‟i üçüncü kez, %2,5‟i dördüncü kez ve üzeri hamilelik yaĢamıĢtır.

30

Hamilelerin %26,2‟sinin geliri 1001-1500 TL arasında, %25,9‟unun geliri 500-1000 TL arasında iken, %24,9‟unun geliri ise 2001 TL ve üzerinde ve %23,0‟ünün geliri 1501-2000 TL arasındadır.

Hamilelerin %42,7‟si ise 7-9 ay arasında, %35,1‟i 1-3 ay arasında hamile iken %22,2‟si 4-6 ay arasındadır.

4.2. Hamilelerin Saç Temizleyici Ürünler ve Saç Bakım Ürünleri Ġle Ġlgili GörüĢlerin Analizi

Alt Amaç 2: Hamilelerin saç temizleyici ve saç bakım ürünlerine iliĢkin görüĢleri nasıldır?

AraĢtırma kapsamına alınan 370 tüketici hamilenin, 185 çalıĢan hamile, 185 çalıĢmayan hamile olarak saç temizleyici ürünler ve saç bakım ürünlerine iliĢkin elde edilen veriler aĢağıda tablolar halinde sunularak yorumlara yer verilmiĢtir.

Tablo 5

Hamilelerin Saç Tipleri İle İlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları

Saç Tipleri Frekans Yüzde

ÇalıĢmayan Yağlı 41 11,1 Kuru 51 13,8 Normal 47 12,7 Kepekli 29 7,85 YıpranmıĢ 17 4,6 Toplam 185 50,0 ÇalıĢan Yağlı 44 11,9 Kuru 64 17,3 Normal 41 11,1 Kepekli 21 5,7 YıpranmıĢ 15 4,05 Toplam 185 50,0 Genel Toplam 370 100,0

Tablo 5‟de araĢtırmaya katılan çalıĢmayan hamilelerin %13,8‟i kuru saç tipine, %12,7‟si normal saç tipine, %11,1‟i yağlı saç tipine sahip iken, %7,85‟i kepekli saç tipine ve %4,6‟sı ise yıpranmıĢ saç tipine sahiptir.

31

AraĢtırmaya katılan çalıĢan hamilelerin %17,3‟ü kuru saç tipine, %11,9‟u yağlı saç tipine sahip iken %11,1‟i normal saç tipine, %5,7‟si kepekli saç tipine ve %4,05‟i ise yıpranmıĢ saç tipine sahiptir. Ġki çalıĢmayan grupta da kuru saça sahip olan grubun saçlarında neme ihtiyacı olduğu görülmektedir ve yeterli miktarda su içmedikleri söylenebilir.

Tablo 6

Hamilelerin Saç Temizliğinde Kullandıkları Ürün Tercihleri İle İlgili Frekans ve Yüzde Dağılımları

Saç Temizleyici Ürünler Frekans Yüzde

ÇalıĢmayan

Sabun 8 2,5

Temizleyici (Normal) ġampuan 154 41,6

Bebek ġampuanı 6 1,6

Özel Bakım ġampuanı 14 3,8

Tıbbi ġampuan 3 0,8

Toplam 185 50,0

ÇalıĢan

Sabun 2 0,55

Temizleyici (Normal) ġampuan 166 44,9

Bebek ġampuanı 1 0,25

Özel Bakım ġampuanı 10 2,7

Tıbbi ġampuan 6 1,6

Toplam 185 50,0

Genel Toplam 370 100,0

Tablo 6‟da araĢtırmaya katılan çalıĢmayan hamilelerin %41,6‟sı temizleyici (normal) Ģampuanı, %3,8‟i özel bakım Ģampuanı, %2,5‟i saç temizliği için sabunu tercih eder iken %1,6‟si bebek Ģampuanı ve %0,8‟i ise tıbbi Ģampuanı tercih etmiĢtir.

AraĢtırmaya katılan çalıĢan hamilelerin %44,9‟u temizleyici (normal) Ģampuanı, %2,7‟si özel bakım Ģampuanı, %1,6‟sı ise tıbbi Ģampuanı %0,55‟i saç temizliği için sabunu tercih eder iken %0,25‟i bebek Ģampuanı tercih etmiĢtir. Hamilelerin temizleyici(normal) Ģampuanı daha çok tercih etmesinde piyasada daha çok bulunması önemli bir sebep olmuĢtur.