Köpek artritislerinin oluşumunda enzimlerin rolü ve sağaltımına yeni bir bakış I: Osteoartritis, romatoid artritis, etiyoloji, patogenez, teşhis, tedavi

KÖPEK ARTR

iTisLERiNiN

OLUŞUMUNDA

ENZiMLER

iN

ROLÜ VE

SAGALTIMINA YENi BiR

BAKıŞ

i:

Osteoartritis, Romatoid Artritis

,

Etiyoloji

,

Patogenez

,

Teşhis,

Tedav

i

Mustafa

A

ncan

1@

Kerim Nida

Çalım1

E

nzymatic R

oles of Art

hritis

in

Do

gs and a New Aspect for Treatment P

roce dure

I:

Os

teoarth ri tis,

Rheumatoid A

r thr itis,

Etiology, Patogenesis, Diagnosis, Treatment

Özet: Artritisler; bir çok tipininolmasıve etiyo-patogenezislerinin multifaktöriyelolmasından dolayı köpeksağlığı açısından önemlidirter.Tüm artritisler içerisinde özellikle dejeneratif osteoartritis (üA) ve yangısel romatoid artritis (RA),diğer art-ritislere oranla dahasıkgörülmesindendolayı ayrıcaöneme sahiptirler. Bunlardan osteoartritisin tüm artritisler içerisindeki oranının %13 olduğu belirtilmiştir. Bunun dışında köpeklerdeki topallıldann %37'sinin osteoartritisten kaynaklandığı be

-lirlen miştir.Hem osteoartritiste hem de romatoid artritiste en büyük hedef eklemkıkırdağıdır.Bu derlemede.dejeneratif os -teoartritisinve yangısel romatoid artritisintanımları, etiyolojileri, patogenezisleri,klinikbulguları, teşhisve tedavilerininyanı sıra asılolarakekstraselüler matriksin ve eklemkıkırdağının yıkımından sorumlu olan matriks metalloproteinaz(MMP)'ların salınımları,etkimekanizmalarıve bunlarınlokal ve sistemik inhibitörleri ile bu enzimleribaskılama amacıyla kullanılan rnad-delerdenbahsedilmiştir.

AnahtarKeli me ler: üsteoartritis,Romatoid artritis,Metalloproteinaz

Summary : Arthritis is animportant disease for dog health conceming about multifactorialetio-patogenes isand different types.Degenerative osteoarthritis(üA) and inflammatory rheumatoid arthritis(RA) are commonin the dog, tneretore,that are more cruciaL. It is determlaed that osteoarthritis is 13%of all arthritis.And osteoarthritis is also accountingfor app -roximately37%of alllameness.Both osteoarthritis and rheumatoid arthritis are characterised by jointcartilage loss.In this review, it is mentioned that diagnosis,etiologisis,patogenesis, clinical examinations and treatment of both osteaarthritis and rheumatoid arthritis.Thus,this review is mainly targettingeHectof matrixmetalloproteinases (MMP) during the disease process and it is also statedinhibition of MMPs by locally and systematic proceed for arthritistreatment,

KeyWords : üsteoarthritis,RheumatoidArthritis. Metalloproteinases

Giriş

KöpekEklem

Hastalıklarının Sı nıflandı nıması

Köpeklerde eklem

hastalıklannın sınıflandın

ıması

i

nsanlarda

kullanılan sınıflandırmadan

mo

difiye

edil-miştir.

A

rtritisler iki genel grupta

sınıflandınlır;

eklem

kı­ kırdağındaki yıkımlanmanın

belirgin

olduğu

dejeneratif

artritisler

v

e belirg

in

sino

vitisin

temel patolojik belirti

ol-duğuyangısal

artropatilerdir.

A-

Yangısal

olma

yan

eklem

hastalığı

(dejeneratif

eklem

hastalığı)

1-

Osteoartritis

a- Primer

b

-

Sekonder (osteokondroz

is,

çıkık,

kalça

disp-l

azisi vb.)

2- Tra

vmatik

artritis

3- Hernofilik artritis

4-

N

öropatik artrit

is

B-

Yangısal

eklem

hastalığı

1

- Enfekte eklem

hastalığı

a

-

Bakteriyel artritis

b- Fungal artrit

is

c-

V

iral artritis

2

-

N

on-enfekte

yangısal

eklem

hastalığı

(

immun

kaynaklı)

a- Erozivartritis

•

Romatoid artritis

•

Periostal pro

liferatif

poliartritis

Geli şTarihi:25.08.200 3 @:marican @ selcuk.cdu.t r

ARICAN,ÇAlı M

•

Tazılann

poliartriti

si

•

Fetty sendromu

bo

Non-eroziv artritis

•

Sistemik lupus eritemat

ozus

•

P

oliartritisIPolimyositis

•

P

oliartritiSlMeningitis

•

Ima

baO

h

yangısal

artritls

sendromu

•

P

oliarteritis

nadasa

•

Sjögren

se

ndromu

•

lo

coarn

poIiartrit

is

sendromu

3-

Kristal etkis

ine

baOIı

artritisler

a-

Gut

bo

Pseudogut

c

- Hidroksiapalit

4-

DiOerleri

a-

i

laç etkis

i

b-

Aşılama

reaksiyonu

e-

P\azmat

ikA..enfositik

gonitis

(Benrıett

1987a

,

Benrıen

1987b,

Benrıen

ve Taylor 1988, Ancan 1995)

.

K

öpeklerin

Yangısal

Olmayan

Dejerıeratif

Eklem

Hastalıldan

O

steoartritis (

OA)

Dejeneratif eldern

hastaJıOı

hayvanlar aleminde

çok

yaygındır.

Insanlar, tüm evcil hayvanlar, balinalar,

küçük laboratuar hayvanlan ve

yaşlı

tavuklar

de-jene

ratif eklem

hastallOından etkilenmştir

(Fessler

1984

).

OA

,

köpeklerde görülen en

önemli

eldem

has-tahklanndandır.

Köpeklerde

topa.llıldann yaklaşık

°k3

7'sinin OA

'dan

ileri geldiOi b

ildirilmekledir

(Bennen

ve

ark 1981,

Benrıen

ve May 1995, Ancan ve Yavru

199

7).

Osteoartril

is (

OA); soovial eklemlerin eldem

kı­

kırdaOında

progresit

dejerıerasyona

ilave olarak, kem

ik

ve

yumuşak

dokuda

deQişikliklerle

karakterize,

he-tero

jen

bir

hastalık

olarak

tanımlanır. Kıkırda.k kaybı

ve

o

steoüt ür

emesiyle

karakterizedir

(Anteplio{ılu

ve ar1l;

1990, Lohmander 1994

,

Ancan 1995

,

Rorvik ve

Gron-dahi 1995, 8eeve ar1l; 2000

,

Tamura ve

aı1<:

2002)

.

Etiy

oloji

B

ir

çok vakada

OA'nınoluşum

nedeni tam olarak

be

lli

de{ıildir. Yapısal

ve çevre faklör1eri, genet

ik

du

-yarlılık,

endokrin ve metabol

ik

durum. mekanik ve trav

-mat

ik

yaralar

hastalık

nedeni olabilir (Jouzeau ve ark

20(0

)

.

Gerçekle eklem

kıkırdaOI

ve subkondral kemiOin

yapı sal

zedelenmesi ya da tekrarlayan

anonnal

uzun

e

ldem

fonksiyonları

O

A'y1

oluşturur

(

Milli v

e

Hazı roğlU

199

7)

.

P

rimer

cst

ecenets:

e

klem

kıkırda.Oının

bi-yomaterya

l ö

zelliideri

(

GAG

.

KS

,

cs

j'roe ö

nemli

bir

de-f

ekl

oIduOuna

lnarutan.

os

teoartrilis

başlangıcını açıklar.

Köpeklerin primer OA

'sl

hakkında

ço

k

a

z

şey

bi

·

li

nmektedir

.

Genelik takt

örer

ha

stahOm

başlangıç

y

a

-şını, ılerleyişinideQişlirebilir1ef

(

Ancan 1

995)

.

Sekonder osteoartritis

;

normal

kıkırdak

üzerine etki

ede

n

anormal stresierden

,

en

feksiyon

,

i

mmun

kaynaklı yangı ,

o

steokondrozis veya k

ristal

erırccen

g

ibi has

-tahldann bir sonucu olarak

oluşabilir.

Be

slenme

has-tahkian, travma ve

gelişme

bozuklukla

n ile

d

i{Jer

ne-denlere

bağlı

olarak

şekillenir.

Hafif vakalarda

seko

nder

o

steoartritisin neden

i

genellikl

e

be

lirlenebilir.

Sek

onder

osteoartritis

in,

aıtritislerin

k

öpeklerdeki

e

n

sık

f

ormu

01

-du{ıu belirtilmiştir

(Anca

n

1995

,

Mi

lli

ve

HazırOOlu

1

997

,

Ancan

ve

ar1l;

2000

)

.

Etiyol

ojik

nedenler

arasındayaş,

cinsiyet, 1r1l; ve

ge

-netik endojen risk fakt

ör1eri

olarak

suatare

.

Fazla k

ilo,

eklemin hareketi ve z

orlamalar ile

anormal ek

lem

şekli

ekso

jen

risk faktOl1erid

ir.

vaşm

ilerleme

si

OA

ge·

lişiminde

en güçlü risk faktörlerindend

ir

.

Y

aralanma

veya normal

dolaşımla kıkırda.Oın

ma

triksindeki

kaybın,

yenileme

ve

tamir

yetene{ıine

sah

ip

k

ondrositlerin

du-yarlılık kaybındaki artıştan olabilece{ıi bildirilmiştir

(Ben

-net! ve

ark 1988

,

Bennet! v

e

May 199

5)

.

Art

ematif

o

la-rak,

yaşlanan kıkırdak

matriksi m

ikro y

aralanmalara

karşı

daha

duyarlı

hal

e

gelir ve hücrelerin

y

enileme

ve

tamir mekanizmalan artan bu ha

ssasiyeti

kampa

nse

edemez (Lahmander 1994

,

Tamura ve ark 2(02

).

B

un-Iann

orşıooa.

hafif b

ir

k

ondroplaziye

ve

OA'nın

erken

başlangıcına yol

açan

genelik nedenler ve öze

llikle

in-sanıann

tip-II

pro-kolıojen

gen

i

519 arg-cy

s'nin

na

dir

olan mutasyonu

,

hastallOın oluşumuna

neden

olduğu bildirilmiştir

(Lohmandar 1994)

_

Patogenez

Eklem

haStalıklannın

patogenezi

mu/tifaktöıiyeldir

(

Lahmander 1994)

.

OA

gelişiminde

iki lakl

(?r e

tkilidir

.

Bunlar; olgun eklem

kıkırdaOının

kend

i

k

endini ye

terli

onarma yetisinde

olmaması

ve sabit mekan

i

k

00·

51nçlardır

(M

illi

ve

Hazıroğlu

1997)

.

Osteoartrilis bir

sıra

halinde bir

takım

bozu

lduklan

kapsar. Bunlar;

1·

Anormal

kıkırdak metabolizması (kıkırda k

hi

-penroüsi.

kondrosit

parçalanması

veya ölümüne

ilişkin

kıkırdak kaybı

ve matriks

proteoglikanlannın azalması)

2- Yeni kemik

oluşumu

(subkondra

l

kemikt

e

ka

-uraaşma

ve osteofitozis)

3-

Çeşitli

sinovinsler

(sinavia

l

inlima

h

ücrelerinde

hiperplazi, sinovial fibro:Zis)'d

ir

(Jouzeau ve ark

2000

)

.

Kem

ik

ve

kıkırdakta bağ

doku matriks

inin

yı­ kımlanmasına

makromoleküllü

bileşiklerden

kollojen

i

plikleri ve proteoglikan

yıkımlanması

da

katılmalıdır

(

Ancan ve ark 2000).

P

rimer

OA'nın

neden

i

bilinmemes

ine

karşın

l

ez-yonları n oluşumları

ortaya

konmuştur. Kısaca

eklem

plakları yumuşar,

fi

brüasyon

ve

ülserleşme şekillenir.

Subkondral kem

ik

f

il

dişi

görünüm ve

sertliğine

(ebur-n

asyon)

dönüşür.

Eklem

kenarlarında

os

teofitler

ge-lişir.

il

ave olarak eklem kapsülünün

kalınlaşması,

v

il-lu

slarla b

irfikte

sinov

ial

hücrelerin proliferasyonu ve

kıkırdak

nodülleri

vardır

(Milli ve

Hazıroğlu

1997).

Kıkırdaktaki

büyüme;

kıkırdak

matriksindeki ba

-sınç oluşturmaya eğifimli,

yüksek dansiteli, negatif

y

üklü

proteoglikanlarda

n

köken

alır. Kıkırdaktaki

bü-y

üme;

bu büyüme

basıncı

ile kollojen

ağı tarafından oluşturulan

kuwet

arasındaki

denge i

le

düzenlenir

.

Değerfendirilen

b

üyüme

(kes

ilen

kıkırdak

örneklerin

in

fizy

olojik veya h

ipotonik

tuzlu solüsyonlarda

bek-letiler

ek

,

s

u

içeriğindeki artışın

ö

lçülmesiyle)

OA'1ı kı­ kı rdağın

karakte

ristik

özelliğidir

ve b

üyüme

basıncı

i

le

m

atriksin

hapsettiği

kuwetler

arasındaki

dengede pa

-toloji

k b

ir

değişiklik olç1uğunu

g

österir

(Narmoneva ve

ark

2002

).

Yıkımlanma

sonucu

açığa çıkan kıkırdak

matriks

mole

küllerinin parçalan kondros

itler

tarafındanalınır

ve

d

aha sonra

li

zozomal enz

imler

tarafından yıkımlanır

v

eya

d

ifüzyonla

eklem

sıvısında

kaybolur

.

Eklem s

l-vısındaki

parça

lar

s

inovial

doku hücreleri

tarafından alı­ nı r

ve daha sonra

yıkımlanabifir

veya s

inovial

sıvıyla

be

raber

yığın

halinde lenf

dolaşımına kanşırlar.

Lenf

dolaşımına karışan

matriks molekül

parçalannın

önemli

bir

kısmı

el

imine

edilir veya en sonunda bölgesel lenf

yumrularındayıkımlanlrfar.

Kan

dolaşımına ulaşan

art-mış parçaların

büyük

çoğunluğu karaciğer

hücrelerine

geçerfer

.

Buna

rağmen;

kollojen cross-link'leri

do-laşımda

hayatta

kalırfar v~

idrarda da

artmış

olarak

bu-l

unurfar

(

Lohmander 1994)

.

Teşhis

i

nsan ve veteriner

hekimliğinde

en büyük problem

OA'nın

erken dönemde

teşhis

edilebilmesidir.

Rad-yo

lojik

değişiklikler OA'nın teşhisinde

standart olarak

göz önünde tutulabifirler.

Hastalığın

erken devrelerini

tanımlamada

standart

oluşturmak amacıyla

Loh

-m

ander ve

arkadaşları

pre

-radyolojik

OA ve pre-OA

te-ri

mlerini

geliştirdiler.

Pre-radyolojik OA devresinde

has-talık

be

lirgindir

ve eklem

kıkırdağında

görülür lezyonlar

bu

lunur.

Ancak standartlara göre diagnoz için gerekl

i

olan klinik ve radyografik bulgular yoktur. Pre-OA

te-rim

i;

OA

gelişimine

yol açan eklem

yaralanmasından

sonra,

kıkırdak

matriksindeki belirgin olarak

artmış

olan

dolaşımı

ifade eder. Bu

aşamada kıkırdakta

çok büyük

73

makroskob

ik

değişiklikler

bu

lunmaz

(Rorv

ik

ve Gro

n-dahi 1995). Radyografi

;

sadece

geçmişyıkımlayıcı

be-lirt

ilerin

bir

kaydını oluşturur

ama

hastalığın

bug

ünkü

ak-t

ivitesi

hakkında

b

ilgi

vermez (Lo

hmander

1994

).

Difosfatlanmış

Technetium99

kullanılarakyapılan

kem

ik

s

intigrafisi

kemiğin

yen

ilenme

aktiv

itesi

hakkında

bilgi ve

rir.

Magnet

ik

rezonans (MR)

;

genişlemeyi

ve

os-t

eoartritik

değişikliklerin çeşitliliği

il

e kondra

l

ve

s

ub-kondra

l

lezyon

lann

değerlendirilmesinde,

konvans

iyel

radyografiden ve

bilgisayarlı

tomograf

iden

da

ha

has-sastır.

Ka

tça

ve diz eklemlerinin

kıkırdak

lezyon

lannda

artroskop

ik

değerlendirme

i

çin nokta ska

la

s

istemleri

geliştirilmiştir. Bunların dışında kıkırdak

mat

riks m

o-l

eküllerinin eklem

sıvısında,

serumda veya

i

drarda g

ö-rülen moleküler

parçalarının

asseyi

, i

n v

ivo

kıkırdak

d

o-laşımının

ve

diğer

eklem

hastalıklarının

prognozunu

n

görüntülenebileceği

fikrin

i

vermiştir

(Lohmander 1994

).

Son

yıllarda kıkırdak metabolizması

ü

zerinde y

a-pılan çalışmalar kıkırdağın yıkımlanma

dereces

ini,

g

li-kozam

inoglikan,

kerata

n

s

ülfat,

kondro

itin

s

ülfat

ve

h

ya-l

uronik as

it

m

iktarlanndaki

artışları

ortaya

koymuştur.

OA ve

RA'1ı

ek

lem

sıvılarında

KS

i

le C-4

-S

ko

n

-santrasyon

unun

arttığı

ve HA ko

nsantrasyonunun

az

al-dığı yapılan çalışmalarda gösterilmiştir

(A

ncan

ve a

rk

1994a

,

1994b

,

1994c)

.

B

ir

kem

ik

parametres

i

o

lan o

s-teoka

lsin

konsantrasyonunun

DA'1ı

s

inovial

sıvıda

a

rt-tığı belirtilmiştir.

Bununla berabe

r; I

L-6 ve TNF

a k

on-santrasyonunda

ki

artışlarda

o

rtaya

konmuştur.

MMP

'lerin

s

inovial

sıvı

gibi biyolo

jik

sıvılardaki artışları

da

çeşitli

b

ioasseylerle

gösterilmiştir.

Aks

ine;

çeşitli

MMP

'lere

karşı

ant

ikorlar

kullanan ELlSA

geliştirilmiştir,

fakat sadece potansiyel enzim aktivitesi

hakkında

bil

gi

verirken, sonuçlara göre belirlenen enz

imin

akt

if

o

lup

olmadığını

söylemek mümkün

değildir

(Ancan

ve

Yavru 1997, Clegg ve ark 1997a, 1997b,

Arıcan

ve

a

rk

1998

,

Ancan ve ark 2000).

Tedavi

OA'nın ilerleyişine ilişkin

temel problemle

r;

ağrı , yı­ kımlanma

ve hareket

yeteneğinin azalmasıdır:

Tedav

i

şekli

ve

uygulanışı,

hastaya, eklem bö

lgesine

ve

h

as-talığın oluşum

devresine göre

değişir. Eğitim, yürüyüş

tedavisi ve bandajlar, fizyoterapi, ilaçlar, artroplast

i,

os

-teotom

i

ve en sonunda eklem

in

rezeks

iyonu

yapılır

(Lohmander 1994).

Osteoartritiste eklem

kıkırdak yıkımındaki

il

er-lemeyi

geciktiren/engelleyen

i

laçlar

çok

i

lgi

çek-mektedirler.

Bazı

farmakolojik

ajanların

OA hayvan

mo-dellerinde matriks tamirini

uyarıcı

etkis

i

ve ekle

m

kıkırdağının

proteolitik

yıkımını azalttığı gösterilmiştir.

Bu

hayvan modellerindeki OA

kıkırdağındaki

morfolojik

,

b

i-yokimyasal ve metabolik

değişiklikler

insan DA

kı­ kırdağındakine

benzemektedir.

Bu

ajanlar

'

kond-ARICAN,ÇAlıM

roprotektif ilaçlar' olarak adlandınlmaktaydı. Ancak OA'da sadece kı kırdakdeQil, eklemintüm dokulan et-kilendi~i için artık 'hastalık modifiye

edici

OA ilaçlan'

olarakadlandınlmalanuygungörülmüştür,Bunlar;

1-Tribenosid 2-Diacertıen

3

-

Hyaluronik asit

4·

Traeksamik asit

5-

Tamoksifen

6-

Klorokin

7-

Glukokortikokı

8-

Non-sleroidarıninllamatua rilaç(NSAID)'lar

9

-

Glukozamin sülfat(GS)

10- Kondroitin sülfat (eS)

11·

Doksisiklin

1

2

-

Heparinoid

a- Glikozaminoglikanpolisültat

b-

Pentozanpolisülfat

c-Glikozaminoglikan

peptid

kompleksi (Kirazlı

ve

Akıneı

20(2).

Köpelderin Non-enfektil Yangısal Eklam Has

-talıklan

Romatoid artritis(RA)

Romatoid artritis (RA); kronik, progresil ve aynı

zamanda

birçok

eklemi etkileyen,yıkımlayıcı,yangısal

bir eldemhastaJı~ldır(Ancan

1995).

Etiyoloji

Romatoid artritisin etiyolojisi lam olarak

bi

-linme me ktedir, fakat multifaktöriyel oklu{ıu çeşitli

ça-lışmalarda bildirilmiştir (Ancan 1995). Hayvanlardaki bu hastalıkbirçok yönden insanlardakinabenzer.KO.

pekierdeRA pek çokırkı,kısmenortayaşlardaetkiler,

DahaçokkUçükkaniş köpeklerde ve Shetland çoban

köpeklerind e gözlenir. Hayva nlarda cinsiyet PAr dispozisyonuyoktur.Faka tinsanlarda, özellilde

de

ka

-dınların etkilendi~j belirtilmiştir (Ancan 199 5, Milli ve Hazıro{ılu 199 7).

Patoge nez

Romatoid artritisin patogenezinde

3

ayn dönem

vardır,

1-Dolaşı myoluyla ekle me gelenetiyoloji k bir fak -törünbaşJanl~1sinovi tis,

2· Sinoviadokusundakiprimeryangılı reaksiyonu sürdürensekonderim m unolojikolayla r,

3-

Sinovia dokusundaki yangısaf

alterjik

re

-aksiyonlann pannus Oluşumuna dönüşmesi (Berkel

1982)

.

Romatoid

takt

öre

r

olarak bilinen antikortar

1

9

G ve

1

9

M'dir. Bun!ar yıkımlanmış bir endojen

19

G protein

olan antijenle bireşetek. eklemlerde immun k

omp-Ieksleri Oıuşturur. Bu kompleksierin gelişmesiromatoid artrilisleri n patogenezinin temelidir

ve

kolllJlernenti

ak

-tive

ederek

Iökotaksisi uyanrtar.Lökositler eklemlere gi·

r

etler.

ko mpleks ieri fagosite

ederler

ve liZoz oma! e n-zimler

satnur

.

Bunlar; eldem lezyonlanndan sorumludurtar.

1

9

G'lerinantijenikolarakyıkımlanma

se-bepleri tam açık\ıj}a kavuşmamıştır, Romatoid artmisli

köpeklerin yaklaşık % 25'inin serumunda

1

9

M tipinin

romatoid faktörü bulunur.

1

9

G romatoid faktörü teşhis

açısından önemlidir.Eklem hastalıklanolma yan köpek

ve insanla rda küçük oranlarda romatoid faktör

sap-tanmıştır(Bennen ve ark1981 , Bennen198 7a,Bennen

198 7b ,Milli veHazırooıu1997).

Romatoid artritiste kıkırdak, enzimatik

ve

me-kaniksel olarakyıkımlanır. Enzimler, IL-1

ve

TN

F

c

gibi

moleküler faktörier, debrisinin sinavial hücreler

ta

-rafındanfagositozisi, serbest ve baQ'11demirle eklem yı­

kımı oluşturmak için tetiklenirler.

Sinovitism

erken dev

-relerinde,proteoglikan dokudan aynıır

ve

bu kıkırda~ın

mekaniksel olarakzayıfıamasınayol açar (Ancan 1995.

Bennett ve

May1995).

Köpeklerdeki romatoid artritisteki en belirgin ö zel-lik, proliferatifsinovitis ve fibrovaskülerpannussonuşe­

killenen doku yıkımıdır. Kalınlaşmış eklem kapsülünde

bazen perestat yeni kemik gelişebilir, ancak prodük!if

~işiklikleren az düzeydedir (MilliveHazıroğlu1997).

Teşhis

Klinik, radyolojik, patolojik ve labo ratuar

bul-gulannın ~r1endirilmesiile tanı konur.Amerikan Ro-matizma Derne{ıi, hastalıQ'1 11 özelli~inden en az Tsinin bulunması halinde ancaktanı koymaktadır(Milli

ve

Hazl ~lu1997).

Ropes

tarafından oluşturulan kriterler RA'nın d

i-agnozunda kullanılmıştır.

Beorert ve

May (1995)

RA'nın diagnozu için aşa~ıdakimodifiye kriterleri öne

r-miştir;

1-Istirahatsonrası

güç

kaybı.

2·Hareketsırasında

ekernde

a~nveyatuıukluk,

3-

EklerMeşişkinlik,

4-Di~ereklemlerde 3

ha

fta

içindeşişkinlik,

S.

SimetrikeklemşişkinliOi,

7-Eklem radyografilerinde erozivdeğişikliler,

8- Romatoid faktör için pozitif serolojik test. 9- Sinovial sıvının serolojik analizlerinde

anor-mallik (fibrin yapısında bozulma ve fokal hücre ne

k-rozu) ve sinovial sıvıdan köken alan az miktarda

musin,

10- Sinoviumun histopatolojisinde belirgin villöz

hipertrofi, süperfisial sinovial hücrelerin hipertrofisi,

lenfoid nodül oluşturmakiçin kronikyangıhücrelerinin

(Ienfositler ve plazma hücreleri) belirgin infiltrasyonu,

11- Subkutanöz nodüllerin histopatolojisi;

mer-kezinde hücre nekrozu ve bunun etrafında prolifiye

hücreler, periferal fibrozis ve çoğunluğuperivasküler

olan kronik yangı hücreleri infiltrasyonuyla gra-nülamatözüreme gösterir.

Romatoid artritisin teşhisi için 7, 8 ve ·1 ('.

kri-terlerden ikisini içeren 7 tane kriter muhakkak

bu-lunmalıd ı r. Kriter 1,

2, 3,

4 ve 5 en son

6.

haftada

gö-rülebilir (Bennett 1987a, Bennett 1987t_{.,Arıcan 1995,}

Bennett ve May 1995).

Tedavi

Romatoid artritiste steroidlerleyapılanlokal veya

sistemik tedavilerde, ekrem sıvısında veya serumda

yangısal mediatörlerin baskılanması amaçlanmıştır

(Lohmander 1994).

Romatoid artritiste kıkırdak ve kemik yı­

kımlanmasındanaktive sinovisit ve infiltre makrofajlar

tarafındanüretilen MMP'ler sorumludurlar. Methotrexat

ve kortikosteroidlerMMPoluşumunuönleyerekyararlı

etkilerini göstermişlerdir (Bennett 1987a, Bennett

1987b, Bennett 1987c, Bennett 1987d,Arıcan 1995,

Bennett ve May 1995).

Kaynaklar

AnteplioğluH,Samsar E,AkınF (1990) Eklemhastalıklan,

Genel Şirurji 4. Baskı, Ankara Üniversitesi Veteriner

Fa-kültesiYayınlan:DersKitabı415, 506-527.

Arıcan M, Carter SO, Bennetl D, May C (1994a)

Me-asurement of glycosamioglycans and keratan sulphate in ca-nine arthropathies, Res Vet Sci, 56, 290-297.

ArıcanM,Carter SO, May C, Bennetl D (1994b) Hyaluronan

in canine arthropathies, J Comp Path, 111,185-195.

ArıcanM,Carter SO, Ross G, Bennetl D, Ayad S (1994c)

Immunolocalisalion of collagen Vi in canine osteoarthritic

and normal canine cartilage, Int J Exp Path. 75, A72-73.

ArıcanM (1995) Bone and Cartilage Metabolism in Canine

Arthropathies, Department of Veterinary Clinical Science,

Universityof Liverpool, Chapter I, 1-23.

Ancan M, Yavru N (1997) Köpeklerdeki eklemhastalıklarının

teşhisinde kullanılanbiyokimyasal,irnmımolojkve enzim

pa-rametreleri. Vet Cer Der, 3 (1),54-57.

75

Arıcan M, Elma E, Özkan K (1998) Buzağılarda

ekstra-mitelerde görülen enfeksiyöz artritis olgularının klinik de

-ğe~endirilmesi,Vet Ger Der,4 (1-2),5-7.

ArıcanM,Coughlan AR,Clegg PO, Carter SO (2000) Matrix

metalloproteinases 2 and 9 in bovine synovialfluids,J Vet

Med A,47,449-456.

Bee A, Bames A, Jones MD, Robertson DHL, Clegg PO.

Carter SO (2000) Canine TIMP·2: purificalion,

cha-raeterization and molecular detection,The Vet J, 160,

126-134.

Bennet D (1987a) Immune basederosiveinflammatory joint

disease of the dog. Canine rheumatoid arthritis1.Clinical.ra

-diological and laboratory investigalion,J Smail Anim Prac,

28,779-798.

Bennet D (1987b) Immune basederosiveinflammatoryjoint

disease of the dog. Canine rheumatoid arthritis 2.

Pat-hological investigalion,J Smail Anim Prac, 28,799-820.

Bennet D (1987c) Immune based non-erosive inflammatory

jointdisease of the dog. 1. Canine systemic lupus ery

-thematosus, J Smail Anim Prac, 28,871-890.

Bennet D (1987d) Immune based non-erosiveinflammatory

jointdiseaseof the dog. 3. Canineidiopathic polyarthritis,J

Smail Anim Prac, 28,909-928.

Bennet D,Taylor DJ (1988) Bacterial infective arthritis in the

dog, J Smail Anim Prac,29,207·230.

Bennet D, Tennant B,Lewis DG,Baughan J,May C,Carler

SO (1981) A reappraisal of anterior cruciate ligament d

i-sease in thedog,J Smail Anim Prac,29, 275-297.

Bennet D,May C (1995) Joint diseases of dogs and cats,

Textbook of Veterinary Intemal Medicine,Editör EtlingerSJ,

Feldman EC, Saunders WB Company, Philedelphia.

Ber1<el Ai (1982) Romatizmalhastalıklarınimmunolojsi,Ro

-matizmalHastalıklar(Tuna N)Ayyıldız Matbaası AŞAnkara.

49-75.

Clegg PO,Coughlan AR,Riggs CM,Bur1<e R,Carter SO

(1997a) Charaeterisation of equine matrix metalloproteinase 2 and 9 and idenliticalion of the cellular sources of these

enzymes in joinls, Equine Vet J, 29 (5), 335-342.

Clegg PO, Coughlan AR, RiggsCM, Carter SO (199]b)

Mat-rix metalloproteinases 2 and 9 in equine synovial fluids,

Equ-ine Vet J,29 (5),343-348.

Fessler JF (1984) Degenerative joint disease (Os'

teoarthritis), The Practice of Large Animal (Jennings PB),2,

715-763.

Jouzeau J, Gillet P,Netler P (2000) Interest of animal

mo-dels in preclinical screening of anli-osteoarthritic drugs, Joint B S, 67, 565-569.

KirazlıY,AkıneıA (2002) Osteoartritlehastalıkmodifiyeedici

ilaçlar, Rom Bül, 3, 2-4.

Kostaulas G, LangA,Nagase H, Baici A (1999) Stimulation

of angiogenesis through cathepsin B inactivation of tissue in

-hibitors of matrix metalloproteinases, FEBS Let, 455, 286-290.

ARICAN.ÇA Lı M

LohmanderLS (1994)Articularcarti1ageand osteoarthrosis.

The

role ol moIecoIarmarkerslo monilO(breakdown,repair

and disease.

J

Anat 184,

4n

-492

.

MilliOH,Hazırogıu A (1997) Kemik,eidem. kas, lendo ve

aponOrozlar,veıeroer Paıoopı.Cill BölUm3,414440.

Nagase H (1994) Matrix metalloproleinases, Extracenuıar Matrix inthe Kidney,contrt>NephroI.

Basel, Karger

,

107.

85-93.

Narmoneva DA,

cheung

H

S. Wang

JY,

HoweI

l

DS

.

Setton

LA(2002)Alterad swel.ng behavioı"

ol

femotal cartilageıoı.

Iowing

p

m

immobilization

n

a

canine

model

,

J

orthop

Res,

20,83-91.

okada Y (2000) Matrix-degrading metalloprol einases and

!heirrOIeSinjointdestn.ıction, ModAheumaıol, LO,121-128.

RoıvikAM,GrondahI M(1995)

Marke

rs

of csteoaruves

:

A

re-viewol~erature.

vet

Surg

,

24,255-262.

T

amura

T

, Shirai T,

Kosaka

N

.

ohmori

K.

Takafumi

N

(2002)

PhaımaCOIOgiCaIStOOieS

ol

dacereininanimaımodeisofinf·

Iammation, arthritis and bone resoptco, Euro

J

Pharma. 448.81-87.