Okulöncesi eğitimin ilköğretim 1. ve 3. sınıf öğrencilerinin sosyal becerilerine etkisinin incelenmesi

(1)

ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ BİLİM DALI

OKULÖNCESİ EĞİTİMİN İLKÖĞRETİM 1. ve 3. SINIF

ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BECERİLERİNE ETKİSİNİN

İNCELENMESİ

DANIŞMAN

Yrd. Doç. Dr. Aysel ÇAĞDAŞ

HAZIRLAYAN Aslı ÖZTÜRK

(2)

(3)

I

toplumun ihtiyaçları ve kültürel değerleri doğrultusunda yönlendiren, iyi alışkanlıklar ve davranışlar kazandırarak ilköğretime hazırlayan eğitim sürecidir.

Okulöncesi dönem, çocuğun oldukça hızlı geliştiği, öğrenme potansiyelinin yüksek olduğu, gelişimin kritik özellik kazandığı bir dönem olmasından dolayı çocuğun yaşamında büyük önemi vardır ve iyi değerlendirilmesi gereken bir dönemdir.

Bedenen daha sağlıklı, ana dilini iyi kullanan, kendini ifade edebilen, bağımsız, yaratıcı, yenilikçi, sosyal, uyumlu, akademik açıdan daha başarılı çocuklar yetiştirebilmek iyi planlanmış, nitelikli bir okulöncesi eğitimle mümkündür. Özellikle çocukların sosyal gelişimleri açısından toplumun beklentilerine, normlarına uyan tavır, davranış ve alışkanlıkları kazanmalarını sağlamada, duygu ve düşüncelerini özgürce ifade edebilmelerinde, kendi kendini denetleyen, girişimci, başkaları ile işbirliği içinde çalışabilen, olumlu sosyal ilişkiler kurabilen uyumlu bir birey olmalarında okulöncesi eğitim önemli bir yere sahiptir.

Ayrıca okulöncesi eğitim kurumlarında sağlanan okul aile işbirliği ile sadece çocuk değil ailede bu eğitimden faydalanarak, çocuğun gelişimini desteklemenin yollarını öğrenmektedir. Tüm bu sebeplerden okulöncesi eğitim alan çocukların fiziksel, psikomotor, duygusal, sosyal, bilişsel, dil gelişimleri, okulöncesi eğitim almayan çocuklara göre daha iyi desteklenmektedir.

Bu araştırmada ilköğretim 1.sınıf ve 3. sınıf öğrencilerinin okulöncesi eğitim alıp almama, kardeşe sahip olup olmama,cinsiyet, okulöncesi eğitime devam süresi, temel sosyal becerilerde ve bilişsel becerilerde bir farklılaşmaya neden olup olmadığının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Bu araştırmada birçok kişinin katkısı söz konusudur. Öncelikle çalışmamda bana yol gösteren, sabrını, bilgisini hoşgörüsünü esirgemeyen Danışman Hocam Sayın Yrd.Doç.Dr.Aysel ÇAĞDAŞ’a ve araştırmanın her aşamasında görüşlerine başvurduğum, Prof.Dr. Sayın Ramazan ARI’ya teşekkürlerimi sunarım.

(4)

II

ilköğretim okulu müdür ve öğretmenlerine teşekkür ediyorum.

Araştırma sürecinde her konuda bana destek olan arkadaşım araştırma görevlisi Deniz Ekinci Vural’a, manevi desteğini esirgemeyen, bana her zaman anlayış ve sabırla yaklaşan sevgili eşim Mustafa Öztürk’e, kendimi geliştirmem konusunda beni her daim yüreklendiren sevgili anneme ve her zaman yanımda olduğunu hissettiren sevgili kardeşime sonsuz teşekkürler ederim.

KONYA, 2008 Aslı ÖZTÜRK

(5)

III

TABLOLAR LİSTESİ ... XIII KISALTMALAR ... XVII BÖLÜM I GİRİŞ... 1 Problem ... 1 Amaç ... 4 Alt Amaçlar ... 5 Araştırmanın Önemi ... 8 Sayıltılar ... 9 Sınırlılıklar... 10 Tanımlar ... 10 BÖLÜM II İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR ... 12 1.Okulöncesi Eğitim... 12

1.1.Okulöncesi Eğitimin Tanımı ... 12

1.2.Okulöncesi Eğitimin Önemi... 13

1.3.Okulöncesi Eğitim Kurumları ... 14

1.4.Okulöncesi Eğitimin Amaçları ve İlkeleri... 18

1.5.Okulöncesi Dönemde Genel Gelişim Özellikleri... 19

1.5.1.Bedensel Gelişim... 21

1.5.2.Psikomotor Gelişim... 22

(6)

IV

2.Okulöncesi Dönemde Sosyal Gelişim ve Sosyalleşme Süreci... 34

2.1.Sosyal Gelişimin Tanımı ve Önemi ... 34

2.2.Sosyal Gelişimle İlgili Kavramlar... 35

2.2.1.Benlik ... 35 2.2.2.Sosyalleşme ... 36 2.2.3.Sosyal Olgunluk ... 37 2.2.4.Kültür... 37 2.2.5.Sosyal Beceri... 38 2.2.6.Sosyal Yeterlilik ... 42

2.3.Sosyalleşme Sürecine Etki Eden Faktörler ... 43

2.3.1.Kalıtım... 43

2.3.2.Çevre ... 43

2.3.2.1.Aile ... 44

2.3.2.2.Arkadaş Gruplarının Sosyalleşmede Rolü ... 46

2.3.2.3. Kitle İletişim Araçları... 48

2.3.2.4.Okulöncesi Eğitim ... 48

2.3.2.4.1.Okulöncesi Dönemde Geliştirilmesi Gereken Sosyal Beceriler... 51

2.4.Okulöncesi Dönemde Sosyal Gelişimi Destekleyen Etkinlikler... 53

2.4.1.Serbest Zaman Etkinlikleri... 53

2.4.2.Sanat Etkinlikleri... 56

2.4.3.Oyun Etkinlikleri... 58

(7)

V

Beceriler... 62

2.6.Sosyal Gelişim Kuramları ... 65

2.6.1.Freud ve Psikoseksül Gelişim Kuramı ... 65

2.6.2.Erikson ve Psikososyal Gelişim Kuramı ... 67

2.7. Sosyal Öğrenme Kuramları ... 71

2.7.1. Davranışçı Kuram... 72

2.7.2. Bilişsel Öğrenme Kuramları... 73

2.7.3.Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramları ... 75

2.7.4. Bilişsel-Davranışsal Kuram... 75

3.İlgili Araştırmalar ... 76

3.1.Türkiye'de Yapılan Çalışmalar... 76

3.2.Yurtdışında Yapılan Çalışmalar ... 81

BÖLÜM III YÖNTEM... 85

Araştırma Modeli ... 85

Evren Örneklem ... 85

Veri Toplama Araçları... 91

Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ)... 92

Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ)'nin Güvenirliği ... 94

Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ)'nin Geçerliği... 94

Kişisel Bilgi Formu ... 95

(8)

VI

1.1 Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “ Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 98

1.2/Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 100

1.3/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekleri Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 100

2.1/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 102

2.2/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 103

2.3/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 104

3.1/ İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 105

3.2/ İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 106

(9)

VII

... 107 4.1/ İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 109

4.2/ İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 110

4.3/ İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?

... 111 5.1/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 112

5.2/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 113

5.3/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 114

6.1/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 115

(10)

VIII

7.1/ Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 118

7.2/ Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 121

7.3/ Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 123

BÖLÜM V

TARTIŞMA ve YORUM... 125 1.1 Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “ Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 125

1.2/. Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 128

(11)

IX

Düzeyde Fark Var mıdır? ... 129 2.1/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 130

2.2/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 131

2.3/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 131

3.1/ İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 132

3.2/ İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 134

... 135 4.1/ İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? ... 136

(12)

X

... 137 5.1/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 138

5.2/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır ... 141

6.1/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 143

6.2/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 145

7.1/ Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal

(13)

XI

Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan

Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 147

7.3/ Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen,Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır?... 148 BÖLÜM VI SONUÇ ve ÖNERİLER... 150 BÖLÜM VII ÖZET... 154 SUMMARY ... 156 KAYNAKLAR... 158 EKLER ... 173

EK 1: SOSYAL BECERİLERİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ... 174

EK 2 : ÖLÇEK İZİN YAZISI ... 181 EK 3: KİŞİSEL BİLGİ FORMU... 184 EK 4: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 26/10/2007 TARİH VE 40107 SAYILI YAZISI... 186 EK 5: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 30/10/2007 TARİH VE 40389 SAYILI YAZISI... 189 EK 6: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 30/10/2007 TARİH VE 40395 SAYILI YAZISI... 191

(14)

XII

DEĞERLENDİRME FORMU ... 195 EK 9:SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ANKET İZİN DİLEKÇE FORMU ... 197

(15)

XIII

Dönemleri ve Olası Sonuçlar... .71 2. Kınık İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Resmi İlköğretim Okulları 86 3.Kınık İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Uygulama Yapılan Resmi İlköğretim Okulları ... 87

4.Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitim Alma Durumlarına Göre Dağılımı ... 88

5. Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitim Alma Durumlarına Göre Dağılımı ... 88

6.Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitime Devam Etme Sürelerine Göre Dağılımı ... 89

7. Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitime Devam Etme Sürelerine Göre Dağılımı ... 89

8. Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyet Durumlarına Göre Dağılımı... 90

9.Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyet Durumlarına Göre Dağılımı... 90

10. Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Kardeşi Olup Olmama Durumuna Göre Dağılımı ... 91

11. Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Kardeşi Olup Olmama Durumuna Göre Dağılımı ... 91

(16)

XIV

12.2. Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan , s,n,ve t Değerleri... 100

12.3.Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan ,s, n ve t Değerleri... 101

13.1.Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan , s n ve t Değerleri ... 102

13.2.Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan , s n ve t Değerleri... 103

13.3. Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan , s n ve t Değerleri... 104

14.1. İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan , s, n ve t Değerleri ... 106

14.2.İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan , s n ve t Değerleri ... 107

14.3.İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan , s n ve t Değerleri ... 108

(17)

XV

15.2. İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan , s n ve t Değerleri ... 110

15.3. İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan , s n ve t Değerleri... 111

16.1. Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan

, s n ve t Değerleri ... 112 16.2. Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan , s n ve t Değerleri ... 113

16.3. Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan , s n ve t Değerleri... 114

17.1. Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan

, s n ve t Değerleri ... 115 17.2. Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan , s n ve t Değerleri ... 116

17.3. Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan , s n ve t Değerleri... 117

18.1 Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal

(18)

XVI

Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan ve Scheffe Değerleri ... 120

18.3. Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan ,s,n ve F Değerleri ... 121

18.4. Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan ve Scheffe Değerleri ... 122

18.5. Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Toplam Puan ,s,n ve F Değerleri ... 124

(19)

XVII

(20)

BÖLÜM I GİRİŞ Problem

Eğitim, bireyin davranışlarında, kendi yaşantıları yoluyla kasıtlı olarak belli amaçlara ve toplumsal isteklere uygun değişiklikler oluşturma sürecidir (Ertürk,1972, s.12 ;Oğuzkan ve Oral,1997,ss.1-2; Fidan ve Erden, 1998,s. 2).

Eğitim, bireylerin gelecekteki yaşamlarını etkilemesi ve sosyal yapının oluşmasındaki etkisi nedeniyle önemlidir(Kehale,2002,s.11).

Eğitimin temel amacı,bireyin içinde yaşadığı topluma etkin ve dengeli bir uyum yapmasını sağlamaktır. Burada kastedilen bireyin toplumsal isteklere koşulsuz uyumu değil, etkin gelişimi için gerekli yaşantıları sağlayarak, kendisi ve toplum için yararlı olacak davranışların, onda oluşturulmasıdır (Oğuzkan ve Oral, 1997, ss. 12-13).

Okulöncesi eğitim, çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen 0-6 yaş arasındaki dönemi kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında çok önemli bir yeri olan; Bedensel, psikomotor, sosyal duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, bu doğrultuda kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim sürecidir(Aral, Baran,Bulut ve Çimen.,2000a,s.15).

Okulöncesi eğitimin temel amacı çocuğun ilkokula başlamadan önce bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal açıdan bir bütün olarak gelişmesi için uygun bir ortamda uygun bir eğitimin verilerek çocuklara iyi alışkanlıklar kazandırmak ve çocukların ilköğretime uyum sağlamalarına yardımcı olmaktır(Başal,1998,s.6).

Çocuğun içinde yaşadığı sosyal çevre onun sosyalleşmesini sağlayan bir ortamdır. Çocuk için bu sosyal ortam önce ailesi,sonra gideceği eğitim kurumudur (Ural ve Efe, 2006,s.342).

Çocuklar okulöncesi eğitim kurumuna gelinceye kadar bir çok sosyal beceriyi anne babalarından ve diğer yetişkinlerden öğrenirler. Ancak anne babaların sosyal ve kültürel durumu yeterli olsa bile, tek başına, çocuğun okulöncesi eğitimi gereksinimlerini karşılamada yetersiz kalabilir anne babaların çocuklarına gösterdiği

(21)

ilgi çocuğun temel gereksinimlerini tümüyle karşılamayabilir. Gelişmenin çok hızlı olduğu bu dönemde, okulöncesi kurumlar uygun bir ortamda ve uzman eğiticilerin gözetiminde çocukların yaşlarına ve düzeylerine uygun bazı yaşantılar, deneyimler kazandırmak yoluyla çocukların gelişmesine yardımcı olabilmektedir (Senemoğlu,1994,s.23; Başal,1998,s.6 ;Yavuzer,1998, a,s.156).

Çocuk, okula geldiğinde evde kabul gören bir çok davranışının, okulda kabul görmediğini, ya da okulda farklı biçimlerde davranılması gerektiğini keşfeder. Çocuklar okulda, işbirliği yapmayı, karar vermeyi, kendilerini değerlendirmeyi ve grup etkileşimini takdir etmeyi öğrenirler. Akran grupları çocukların sosyal becerilerini besler ve kendilerini daha iyi anlamalarına yardım eder. Kısaca okulöncesi eğitim,çocuğa olumlu sosyal ilişkilerde bulunmayı öğretir. Bu görevi bazen evdeki olumlu öğretileri pekiştirerek, bazen evdeki eksiklikleri gidererek, bazen de evdeki bozuklukları dengeleyerek yapar (Senemoğlu, 1994, s.23, Zembat ve Unutkan,1999, s.159).

Üç yaşından itibaren gittikçe yaşıtlarına yönelik bir sosyalleşme eğilimi gösteren çocuk için okulöncesi eğitim kurumu yaşantısı sosyal gelişimi açısından çok olumlu bir olanak sağlayabilir. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki okulöncesi eğitim kurumuna giden çocuklar daha sosyal, daha bağımsız ve girişken, daha güvenli ve meraklı olurlar (Zembat ve Unutkan,1999, s.159) .

Bireyin başkaları ile iyi ilişkiler kurmasında, toplumsal kurallara uymasında, sorumluluk yüklenebilmesinde, başkalarına yardım etmesinde, haklarını kullanabilmesinde sosyal becerilerin önemi büyüktür (Çubukçu ve Gültekin, 2000,s. 278).

Parker ve Asher, (1987,s.357), çocukların altı yaşına kadar belirli bir düzeyde sosyal becerileri edinemedikleri takdirde hayatları boyunca risk altında olma olasılığının yüksek olduğunu belirtmişlerdir.

Çağdaş ve Seçer (2002,s.5) sosyal becerilerin erken yaşta edilmesi gereken beceriler olduğuna dikkat çekmiş bazı bilgi ve becerilerin sonradan öğrenilmesinin mümkün olduğunu ancak öğrenilmesi gereken sosyal davranışların zamanında

(22)

öğrenilmezse ileride öğrenilmesinin daha zor olabileceğini, çocuğun sosyal uyumunu bozabileceğini belirtmişlerdir.

Sosyal beceriler ve uyumla ilgili olarak, Rogers ve Ross (1986,s.14), çocukluk döneminde akran gruplarında gözlenen uyumun, yetişkinlikte gösterilen uyumun, gelecekteki ruh sağlığı ve duygusal problemler hakkında fikir verdiğini ifade etmektedirler.

Başaran ise (1992,s.129) yaşının gerektirdiği sosyal gelişime ulaşamamış kişinin davranışlarındaki toplumca onaylanmayan bozukluk nedeniyle toplumun kuralları gereği toplumsal baskı altına alınıp bu baskıdan dolayı mutsuz ve uyumsuz olabileceğini belirtmiştir.

Rubin(1983) Parker ve Asher (1987),Asher (1993),’e göre günümüzde gerek akademik ortamlarda, gerekse günlük yaşam içinde ‘’başarılı’’ olabilmek için gerekli bilişsel yetilere ve yeteneklere sahip olunmanın yanı sıra çeşitli sosyal becerilere sahip olunmanın gerekliliği kaçınılmaz olarak düşünülmektedir. Çeşitli eğitim kurumlarında yapılan araştırmalarda, sosyal becerilere sahip çocukların bu becerilere yeterince sahip olmayan akranlarına oranla daha başarılı oldukları saptanmıştır. Amerika’da birçok araştırmacı tarafından yapılan araştırmalarda çocukların okullarında sergiledikleri bireyler arası ilişkilerin niteliksel yapısının onların gelecekteki bireysel uyumluluğunun belirleyicilerinden olduğu kanıtlanmıştır (akt. Yeates ve Selman ,1989; akt. Palut, 2003).

Çağdaş ve Seçer’e göre (2002,s.5) sosyal gelişimdeki olumsuzluk çocuğun yalnız uyumsuz olmasını değil çocuğun okul başarısını da etkileyebilir örneğin normal zekaya sahip ve çalışkan bir çocuk okulda duygularını, düşüncelerini, bildiklerini, rahatça ifade edemediğinden başarısız olarak görünebilir. Bu nedenle çocukların okul başarısızlıklarının nedenlerini sadece zeka ve tembellikte aramamak gerekir Başarısızlıkların nedenlerini araştırırken sosyal gelişimindeki geriliklerin üzerinde durulması gerekir.

İlköğretimde başarısız olan çocuklara bakıldığında bu başarısızlığın nedeninin her zaman bilişsel yetersizlikler olmadığı çocuğun başarılı olabilmesi için sosyal becerilere de ihtiyaç duyduğu gözlenmektedir. Okulöncesi eğitimin olumlu

(23)

sosyal becerilerin gelişimi açısından kritik bir dönem olması nedeniyle bu dönemde kazandırılacak becerilerin çocuğun ileriki yaşamında daha başarılı bir birey olmasını sağlayabilir.Bu dönemde sağlıklı bir şekilde sosyal gelişimi desteklenen çocuğun ileriki yaşamının uyum düzeyi ve başarı düzeyini olumlu etkilediği görülmüştür.

0-6 yaş dönemi çocuğun fiziksel, psikomotor, duygusal, zihinsel ve dil gelişimi açısından, özellikle de sosyal gelişimi açısından kritik bir dönemdir. Çocukların toplumun beklentilerine, normlarına uyan tavır, davranış ve alışkanlıkları kazanmalarını sağlamada, okulöncesi eğitim önemli bir yere sahiptir. Bu dönem, çocuğun duygu ve düşüncelerini özgürce ifade edebilen,kendi kendini denetleyen,girişimci,başkaları ile işbirliği içinde çalışabilen,olumlu sosyal ilişkiler kurabilen bir birey olmasında önemli bir yer tutar. Bu konuda daha önce ilköğretim döneminde okulöncesi eğitim alıp almamanın sosyal beceri üzerindeki etkileri, okulöncesi eğitim alıp almamanın sosyal uyum düzeylerine etkileri, okulöncesi eğitimin sosyal gelişime etkilerini ölçmek için yapılmış araştırmalar olsa da okulöncesi dönem çocukların sosyal becerileri ile ilgili araştırmaların yeterli olduğu söylenemez. Okulöncesi eğitimin sosyal beceriye etkilerinin devam edip etmediğini belirlemek ve bu etkilerin uzun süreli olup olmadığını test etmek, cinsiyet,kardeşe sahip olup olmama, okulöncesi eğitime devam edip etmeme ve devam süresinin sosyal beceriye etkilerinin ortaya konması açısından bu araştırma önemlidir. Ayrıca bu araştırmanın bulguları ile daha önce yapılmış benzer araştırmaların sonucunda elde edilen bulguların test edilebilmesi, okulöncesi eğitimin öneminin bir kez daha vurgulanması, okulöncesi eğitim kurumlarında okullaşma oranının arttırılması, okulöncesi eğitim kurumlarında sosyal becerileri geliştirici programların hazırlanması, uygulanması, çocukların sosyal gelişimlerine yönelik etkinlik ve çalışmalara daha fazla önem verilmesinin sağlanması açısından ve bu araştırmanın bundan sonra yapılacak araştırmalara ışık tutacak olması nedeniyle, ‘’Okulöncesi eğitimin ilköğretim 1. sınıf ve 3. sınıf öğrencilerinin sosyal becerilerine etkisi ‘’araştırılması gereken önemli bir konudur.

Amaç

Bu araştırmanın genel amacı; okulöncesi eğitim ilköğretim 1.sınıf ve 3. sınıf öğrencilerinin sosyal becerilerini etkilemekte midir? Ayrıca cinsiyet, kardeşe sahip

(24)

olup olmama, okulöncesi eğitime devam edip etmeme ve devam süresi, sosyal becerilerde bir farklılaşmaya neden olmakta mıdır? Sorularına cevap aramaktır.

Alt Amaçlar

Genel amaca bağlı olarak aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır:

1.0/Okulöncesi eğitimin ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak ;

1.1/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

1.2/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

1.3/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

2.0/Okulöncesi eğitimin ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak ;

2.1/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

2.2/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

2.3/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve

(25)

Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

3.0 / İlköğretim 1.sınıf sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak:

3.1/ İlköğretim 1.sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

3.2/ İlköğretim 1.sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme

Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

3.3/ İlköğretim 1.sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde fark var mıdır?

4.0 / İlköğretim 3.sınıf sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak:

4.1/ İlköğretim 3.sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

4.2/ İlköğretim 3.sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

4.3/ İlköğretim 3.sınıf kız ve erkek öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

5.0/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel

(26)

Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak:

5.1/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

5.2/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

5.3/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

6.0/ Kardeşi olan ve olmayan İlköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak:

6.1/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

6.2/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

6.3/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

7.0/Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel

(27)

Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak:

7.1/ Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

7.2/ Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

7.3/ Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ)” Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır?

Araştırmanın Önemi

Okulöncesi dönem kişiliğin gelişimi açısından çok önemlidir. Çünkü; temel bilgi ve beceriler bu dönemde kazanılır. Çocuğun doğuştan getirmiş olduğu potansiyeli, en üst düzeye çıkartabilmesini ve bunu gösterebilmesini sağlayacak uyarıcılara ihtiyacı vardır. Bu uyarıcılar çocuğun bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimini hızlandıracak ve destekleyecek her türlü doğal ve çevresel etmenlerden oluşur (14 M.E. Şurası, 1993, s.231).

Okulöncesi eğitim; çocuklara zengin uyarıcı ve çevre olanakları içinde fiziksel gelişimlerinin, bilişsel gelişimlerinin, dil gelişimlerinin, duygusal gelişimlerinin, sosyal gelişimlerinin desteklendiği, çocuğun daha sonraki eğitim hayatını, sosyal hayatını, kişiliğini, etkileyen önemli bir süreçtir.

Okulöncesi eğitim çocuğun okulöncesi dönem boyunca geliştirmesi gereken sosyal becerileri çocuğa çeşitli etkinliklerle kazandırmaya çalışmakta ya da bu becerileri kazanabilmesi için uygun ortamlar yaratarak sosyal gelişimini desteklemektedir.

(28)

Sosyal beceriler okulöncesi dönemden itibaren kazandırılması gereken tüm yaşam boyu gerekli becerilerdir. Ancak çocuk bir sosyal beceriyi çeşitli nedenlerle öğrenememiş olabilir. Bunlardan biri çocuğun bir beceriyi davranışı göstermekten korkması veya kaygı duyarak yapmaması olabilir. Diğer bir neden ise, çocuğun o beceriyi öğrenmek için yeterince fırsata sahip olmaması olabilir(Akkök,1999,s,2).

Planlı ve uzman tarafından verilen okulöncesi eğitim ile sosyal gelişim alanında belirlenen amaçlar doğrultusunda düzenlenen eğitim programları ve çocukların sosyal becerileri kazanmaları için uygun doğal ortam sayesinde çocukların topluma uyumunun kolaylaştırılması, olumlu kişilik özellikleri geliştirmeleri, akademik anlamda daha başarılı bireyler olmaları sağlanabilir.

Bu araştırmanın sonucunda elde edilecek bulguların özellikle;

1.Okulöncesi eğitim ve okulöncesi eğitimde sosyal becerilerin önemi konusunu güncelleştirip üzerinde düşünme ve tartışma ortamı yaratacağı,

2.Okulöncesi eğitim programlarının ve çocuklar için hazırlanacak sosyal beceri programlarının düzenlenmesine ışık tutacağı,

3.Okulöncesi eğitimin ülke genelinde yaygınlaştırılmasında etkin rol oynayacağı,

4.Araştırma sonunda elde edilen bulgular doğrultusunda geliştirilen önerilerin okulöncesi eğitim programlarını geliştiren uzman öğretmen ve anne babalara rehber olacağı

5.Bu konuda çalışacak araştırmacılara ışık tutacağı umulmaktadır. Sayıltılar

1.Öğretmenlerin, kendilerine verilen ’’Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler’’ alt ölçeklerini öğrencilerin gerçek durumlarını yansıtacak şekilde içten ve samimi cevapladıkları kabul edilmiştir.

2.Araştırmanın her safhasında başvurulan uzman kişilerin yeterli oldukları kabul edilmiştir.

(29)

Sınırlılıklar

1.Araştırma bulguları Kınık ilçe merkezinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu,13 Eylül İlköğretim Okulu,Mustafa Kemal İlköğretim Okulu,Gazi Osman Paşa İlköğretim Okulu,Şehit Cafer Atilla İlköğretim Okulu bünyesindeki 1 ve 3. sınıf öğrencileri ile sınırlıdır.

2.Çocukların sosyal becerilerine ilişkin değerlendirmeler ‘’Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeğinin’’ Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçeklerinin ölçtüğü niteliklerle sınırlıdır.

3.Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçeklerinin değerlendirilmesi çocukların okulda öğretmen tarafından gözlenebilen davranışları ile sınırlıdır.

4.Bu araştırmanın sonuçları araştırmanın örnekleminde yer alan çocuklarla benzer nitelikler taşıyan çocuklara genellenebilir.

Tanımlar

Eğitim:Bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla ,toplumsal isteklere uygun değişiklikler oluşturma sürecidir(Oğuzkan ve Oral,1997,ss.1-2).

Okulöncesi Eğitim:Doğumdan ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan, bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve gelişimsel düzeylerine uygun zengin uyarıcı ve çevre imkanlarını sağlayan, onların kimlik gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi bir biçimde yönlendiren bir eğitim sürecidir (Poyraz,2001,s.21).

Okulöncesi Eğitim Kurumları:0-6 yaş arası çocukların tüm gelişimlerini fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal ve benzeri gelişimlerini sağlıklı, düzenli fiziksel koşullar içinde toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren; onlarda sağlam bir kişiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı ve işlek bir zekanın temellerini atan; uzman- eğitici bir kadroya sahip temel fonksiyonu eğitim olan sosyal kuruluşlardır ( Oğuzkan ve Oral,1997.s.3).

(30)

İlköğretim:Kadın erkek,bütün Türklerin milli gayelere uygun olarak bedeni zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir(İlköğretim ve Eğitim Kanunu- 12.01.1961-10705/222).

Sosyal Gelişim:Kişinin sosyal uyarıcıya,özellikle grup yaşamının baskı ve zorunluluklarına karşı duyarlık geliştirmesi,grubunda ya da kültüründe başkalarıyla geçinebilmesi,onlar gibi davranabilmesidir(Yavuzer,1998b,s.49).

Sosyalleşme:Çocuk veya yetişkin bir kişinin içinde bulunduğu veya yer alacağı sosyal yaşamın asgari gereklerine uygun bir hale gelmesini sağlayan öğrenme ve uyum süreçlerinin bütünüdür(Bilgin,2003,s.351 ).

Sosyal Beceri:Başkalarından olumlu tepkiler getirecek ve olumsuz tepkilerin gelmesini önleyecek, başkalarıyla iletişimi mümkün kılan, sosyal açıdan kabul edilebilir, çevrede etki bırakan, hedefe yönelik, sosyal içeriğe göre değişen, hem belirli gözlenebilir hem de gözlenemeyen bilişsel ve duyuşsal öğeleri içeren ve öğrenilebilir davranışlardır(Yüksel,1997,s.24).

Temel Sosyal Beceri: Öncelikli olarak öğrenilmesi gereken daha sonra öğrenilecek sosyal becerilere temel teşkil edecek becerilerdir.

Sosyal Yeterlilik:Sosyal becerilerin değerlendirilmesinde ve bu değerlendirme sonucunda kişinin gelecek davranışları hakkında ipuçları veren ve davranışta tutarlılığı varsayan bir kavramdır (Bacanlı ,1999,s.23).

Bilişsel Beceri:Anlama, tanıma, uslamadır(Öncül,2000,s.178).

İlişki:İki veya daha çok birey ve topluluk ya da bir bireyle bir topluluk arasındaki her türden bağlantı (Öncül,2000, s.604).

İletişim: Bir düşüncenin, bir duygunun yüz anlatımı, el, kol, baş hareketleri ve konuşma yoluyla ya da yazı, telefon, radyo, televizyon gibi bildirişim araç ve gereçlerinden yararlanarak bir kimseden başka bir kimseye iletimidir (Oğuzkan, 1984, s. 22).

Sosyal İletişim:Kaynağını ve mesajın hedefini insanların oluşturduğu iletişim biçimidir(Özgüven,2001,s.19).

(31)

BÖLÜM II

İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR 1. OKULÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI VE ÖNEMİ 1.1.Okulöncesi Eğitimin Tanımı

Okulöncesi eğitim, doğumdan ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve gelişim düzeylerine uygun, zengin-uyarıcı çevre olanakları sağlayan, onların tüm gelişimlerini toplumun kültür değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim sürecidir (Oğuzkan ve Oral 1997,s. 2).

Ural (1986,s.13)'a göre okulöncesi eğitim, mecburi eğitim çağına kadar olan, çocukların zihin, beden, duygu ve sosyal gelişimlerini sistemli bir ortam içinde daha iyi sağlayan, onlara iyi alışkanlıklar ve davranışlar kazandıran, yeteneklerinin gelişmesine yardım eden, ilkokula hazırlayan ve ilköğretim bütünlüğü içinde yer alan eğitim devresidir.

Poyraz(2001,s.21) okulöncesi eğitimi doğumdan ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan, bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve gelişimsel düzeylerine uygun zengin uyarıcı ve çevre imkanlarını sağlayan, onların kimlik gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi bir biçimde yönlendiren bir eğitim süreci olarak tanımlamıştır.

Okulöncesi eğitim, çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen 0-6 yaş arasındaki dönemi kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında çok önemli bir yeri olan; Bedensel, psikomotor, sosyo-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, bu doğrultuda kişiliğin şekillendiği "erken çocukluk çağı", diye de adlandırılan gelişim ve eğitim sürecidir (Aral ve diğerleri,2000a,s.15).

Yukarıdaki tanımlara dayalı olarak okulöncesi eğitimin zorunlu eğitimin başlangıcına kadar çocukluk yıllarını kapsayan bu yaş çocuklarının tüm yönlerden gelişimini (fiziksel, duygusal, sosyal, bilişsel, dil)destekleyen toplumun ihtiyaçları ve

(32)

kültürel değerleri doğrultusunda yönlendiren iyi alışkanlıklar ve davranışlar kazandıran ilköğretime hazırlayan bir eğitim süreci olduğu söylenebilir.

1.2.Okulöncesi Eğitim’in Önemi

Doğumdan sonraki ilk yıllar insan gelişiminin en hızlı olduğu dönemdir. Çocuk bu dönemde çevre etkilerine karşı çok duyarlıdır. Olumlu veya olumsuz sayılabilecek tüm davranışları hızlı bir şekilde kazanır. Çocuğun gelişiminde kritik dönem olarak adlandırılan bu çağ, doğumdan başlayarak zorunlu ilköğretim yaşına kadar olan yılları kapsar. Okulöncesi veya erken çocukluk çağı olarak adlandırılan bu dönemde kolayca kazanılabilecek davranışlar ileride değiştirilmesi zor olabilecek kalıcı kişilik özellikleri olarak ortaya çıkar (Oğuzkan, 1983,s.5).

Okulöncesi dönemdeki gelişmeler, çocuğun ilerideki yaşamında büyük önem taşımaktadır. Bloom’un yaptığı araştırmalara göre 17 yaşına kadar olan zihinsel gelişmenin %50 ‘si 4 yaşına, %30 ‘u 4 yaşından 8 yaşına, % 20 ‘si 8 yaşından 17 yaşına kadar oluşmaktadır. Bu bulgulara göre çocuğun eğitiminde erken yılların değeri büyüktür ve bu dönemde çocuğun yetenek ve becerilerini geliştirmek için ona rehberlik etmek, çocuğun doğru davranışlarını pekiştirmek gerekir. Bu da ancak, iyi bir şekilde planlanmış sistemli bir okulöncesi eğitim ile olur (Poyraz ve Dere, 2001, s. 17).

Baykan (1994,ss.6-7)okulöncesi eğitim ile çocuğun yeterlilik ve yetersizlikleri, duygusal problemleri daha dikkatli gözlenerek, erken yaşta, ilerlemeden saptanabileceğini bu sayede gerekli önlemler alınabileceğini, uygun olmayan çevre koşulları ve yetersizliklerden çocukların etkilenmesini önleyeceğini, çocuğa sunulan çevre olanakları ve oyun olanakları ile çocuğun fiziksel gelişiminin destekleneceğini bu sayede çocuğun okulöncesi eğitim kurumlarında çocuğun güvenli, özgür bir ortamda yaşıtlarıyla birlikte olabilme şansını elde edeceğini belirtmiştir.

Okulöncesi eğitim çocuğun sağlıklı bir sosyalleşme süreci içinde gelişmesine olanak tanır,çocuğu kendi yaşıtları ile bir araya getirerek,gruplaşma ve grup içi etkileşim fırsatları yaratır.Çocuk,grup oyunları yoluyla kendini tanır,haklarını savunurken,başkalarının hak ve özgürlüklerini de kabul eder(Oğuzkan ve Oral,1997.s.17).

(33)

Okulöncesi eğitim çocuğun okulöncesi dönem boyunca geliştirmesi gereken sosyal becerileri çocuğa çeşitli etkinliklerle kazandırmaya çalışmakta ya da bu becerileri kazanabilmesi için uygun ortamlar yaratarak sosyal gelişimini desteklemektedir. Çocukların kendini ifade etmelerini,başkalarıyla iyi ilişkiler kurmalarını,grupla iş yapabilme becerisi kazanmalarını sağlamakta, topluma uyum düzeyini arttırmaktadır. Ayrıca anne ve babanın evdeki yanlış tutum ve davranışların etkilerini ile olumsuz sosyal şartların etkilerini azaltmakta, çocuklara sosyal ilişki zenginliği sunmaktadır (Oğuzkan ve Oral,1997.s.17 Yavuzer, 1998a, s.158; Türkoğlu, Tanrıöğen, Tozlu, Yalçınkaya, Arıbaş, Kızıloluk, Ergül, Livatyalı, Kuran, Tutkun, Çabuk ve Demirtaş, 2002,s.183).

Okulöncesi dönem çocuğun tüm gelişim yönleri açısından kritik yıllardır. Okulöncesi eğitim, çocuğun gelişim alanlarının en iyi şekilde desteklenmesi açısından ya da bu dönemde çocuğun gelişiminde ortaya çıkan sorunların daha erken fark edilip ilköğretim dönemine kadar çözümlenmesinde aileye rehber ve destek olmakta, çocuğun kişilik özelliklerini olumlu etkilemekte, çocuğun ilköğretimdeki uyum ve başarısını arttırmakta olumsuz çevre koşullarının etkisini azaltmaktadır (Oğuzkan,1983,s.5;Oğuzkan ve Oral,1997,s.18;Yavuzer, 1998a, s.158).

1.3.Okulöncesi Eğitim Kurumları

Okulöncesi eğitim kurumları 0-6 yaş arası çocukların tüm gelişimlerini fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal vb. gelişimlerini sağlıklı, düzenli fiziksel koşullar içinde toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren; onlarda sağlam bir kişiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı ve işlek bir zekanın temellerini atan; uzman- eğitici kadroya sahip temel fonksiyonu eğitim olan sosyal kuruluşlardır ( Oğuzkan ve Oral,1997.s.3).

Okulöncesi eğitim kurumları zengin-uyancı öğrenim yaşantıları onun zihinsel gelişim süreci içinde olgunlaşmasını kolaylaştırır. Sosyal uyum, bağımsızlık, kendini tanıma ve ortaya koyma, etkinliklere kendiliğinden katılma, çevreye dönük ilgi ve merakın artışı, bu kurumların çocuğun kişilik yapısındaki öncelik taşıyan olumlu etkileri olarak sıralanmaktadır (Oğuzkan, 1983, s.8).

(34)

Okulöncesi eğitim kurumları çocuğun içinde bulunduğu kültür değerlerini özümsemesine ve sosyalleşmesine olanaklar tanır. Çocuğu kendi yaşıtları ile bir araya getirerek gruplaşma ve grup içi etkileşim fırsatları yaratır. Çocuk yaşıtlarıyla ilişkide bulunarak, birlikte yaşamayı yemek yemeyi, uyumayı ve oynamayı öğrenir. Çocuk özellikle grup oyunları yoluyla kendini tanır, haklarını savunurken başkalarının hak ve özgürlüklerini de kabul eder. “Ben” ve “başkası” kavramlarının bilincine vararak yardımlaşma ve işbirliği duygusunu geliştirir. Okulöncesi eğitim kurumları aynı zamanda kuralları en etkili biçimde öğretebilen bir kurumdur. Çocuk okulöncesi eğitim kurumunda öz-yönelimli bir dünyadan sosyal yönelimli bir duyarlılığa geçmekte ve içinde yaşadığı toplumu tanıması kolaylaşmaktadır(Oğuzkan ve Oral, 1997.s.17; Yavuzer, 1998a, s.158). Türkoğlu ve diğerleri (2002, s. 183) okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların olumlu arkadaş ilişkileri kurdukları, iyi alışkanlıklar kazandıkları, grupla çalışma becerisi kazandıkları, daha az sinirli olduklarını ve ilerideki okul hayatına karşı daha olumlu tavır geliştirdiklerini belirtmiştir.

Çağdaş ve Seçer(2005, s.90)’e göre, okulöncesi eğitim kurumlarında bilinçli eğitimciler tarafından yapılan gözlemler çocuğun ilgileri, yetenekleri, sorunları ve varsa davranış bozukluklarının erken saptanmasını sağlar. Böylece çocuğu ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yönlendirerek çocuğun mevcut yeteneklerini daha iyi geliştirilmesine yardımcı olunur. Davranış bozukluklarının ve sorunların erken teşhis edilmesine ve daha büyük boyutlara ulaşmadan çözümlenebilmesine imkan sağlar.

Son yıllarda okulöncesi eğitim kurumlarının önemi artmış ve bu kurumlar oldukça yaygınlaşmıştır. Bu duruma okulöncesi eğitimin çocuğa sağladığı yararlar, gelişim ve eğitim alanındaki araştırma bulguları, insan haklarına saygı vb. nedenler dışında toplumsal alandaki değişmeler etkili olmuştur.20. yüzyılın ilk yarısında sanayi ve teknoloji alanındaki gelişmeler, hızlı nüfus artışı ve köyden kente göçün artması, kentleşme, artan hayat pahalılığı ve gelir düzeyini yükseltme zorunluluğu gibi etkenler, toplumun yapısında birtakım sosyal değişmelere ve ekonomik gelişmelere yol açmıştır. Bu değişmelerden en fazla etkilenen sosyal kurumların başında aile gelmektedir. Toplumun temel taşı olan aile kadrosunda görülmüştür.

(35)

Aile kadroları gelişmelere paralel olarak daralıp küçülmeye başlamıştır. Böylece zaman içinde büyükanne-büyükbaba, hatta amcalar daralan kadronun dışında kalmışlar, geniş aile tipleri ye- rine, anne baba ve kardeşlerden oluşan,modern aile dediğimiz çekirdek aile tipleri doğmuştur(Yılmaz,1999,s.9; Çağdaş ve Seçer, 2005, s.85).

Tüm bu toplumsal değişmeler sonucu ailede kadının işlevi değişmiştir Annelerin eğitim düzeyinin artması, teknolojideki gelişme ve ekonomik koşullar her geçen gün kadın iş gücüne olan ihtiyacı artırmaktadır. Kadınlar annelik ve ev işlerinin yanında başlangıçta ailenin geçimine katkıda bulunmak için bir iş tutmak, bir meslek edinmek zorunda kalmışlar, daha sonra da sosyo-kültürel seviye, öğrenme arzusu, topluma hizmet etmek, görev duygusu gibi etkenler kadını evin dışında çalışmaya sevk etmiştir. İşte bu şekilde annenin çalışmak zorunda kalması ve evde çocuğa bakacak kimsenin bulunmaması, çocuğun bakıma ve kimin eline bırakılacağı sorunu, okulöncesi eğitim olgusunu ortaya çıkaran faktörler olmuştur (Yılmaz, 1999, s.9; Çağdaş ve Seçer, 2005, s.85-86).

Şu da unutmamalı ki okulöncesi kurumları sadece annesi çalışan çocukların yararlanacağı bir yer değildir. Çocuğun aile çevresindeki koşulları ne denli iyi ve elverişli olursa olsun çocuğu yaşıtlarıyla birlikte uygun bir ortamda ve uzman eğitimcilerin gözetiminde temel öğrenim olan ilkokula hazırlamak daha olumlu sonuçlar vermektedir. Ayrıca gecekondu ve kırsal bölgelerdeki ailelere çocuğun eğitiminde örnek olması sebebiyle okulöncesi eğitimin önemi açıkça bellidir. Ülkemizin ekonomik ve toplumsal yapısı sonucu, aileler, çocuklarının maddi ve manevi gereksinimlerini yeterince karşılayamamakta, gerekli çağdaş pedagojik formasyondan yoksun bulunmakta ve çocukların eğitim ve öğretiminde devletin desteğine ihtiyaç duymaktadır(Yılmaz, 1999, s. 9; Yavuzer, 1999, s.179; Poyraz ve Dere, 2001, s. 18).

Oğuzkan ve Oral (1997,s.)’a göre kentleşmenin etkisi ile çocukların güvenli ve özgür bir ortamda birlikte olma olanakları giderek kısıtlanmıştır.Bu durum çocukları bedensel ve duygusal olarak etkilemektedir. Bilinçli bir şekilde düzenlenen okulöncesi eğitim kurumlarında uygun fiziksel ortam çocukların beden sağlığını güçlendirirken sağlıklı bir kişilik gelişimi için gerekli fırsatları da yaratır. Okulöncesi

(36)

eğitim kurumlarında çocukların hızla büyüyen fizik yapılarının ihtiyacı olan temiz ve sağlıklı koşullar sağlanır. Sağlıklı beslenme onların tüm gelişimlerine etki eder. Toplu sağlık kontrolleri bazı aksamaları erken tanıma ve gerekli önlemleri alma olanağı sağlar. Ayrıca bedensel alıştırmalar yapmalarına el becerilerini geliştirmelerine olanak sağlayan her türlü araç ve gereç bina içi düzenlemelerle sağlanabilir(Oguzkan ve Oral,1997,ss.10-16).

Okulöncesi eğitim kurumlan çeşitli yasa ve yönetmeliklerle resmi ve özel kuruluşlar tarafından çeşitli adlarla açılmakta ve Milli Eğitim Bakanlığı ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme kurumunun ilgili bölümlerince denetlenmektedir. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olanlar; bağımsız anaokulları, ilköğretim bünyesinde bulunan anasınıfları, Kız Meslek Liseleri bünyesinde açılan uygulama anaokulları ve anasınıflarıdır. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu'na bağlı olanlar, çocuk yuvaları, çocuk bakımevleri, çocuk kulüpleri ve çocuk evleri adıyla açılmaktadır. Bunlara üniversiteler bünyesinde açılan ya da işyerlerinin kendi çalışanları için açtıkları kurumlarda eklenebilir (Oktay, 2002, s. 89).

Milli Eğitim Bakanlığının 2006 yılında yürürlüğe koyduğu Okulöncesi Eğitim Programları temel alındığında, okulöncesi eğitim kurumlan, hizmet verdikleri yaş sınırlarına ve gelişim alanlarına uygun olarak önceki yılların aksine tek grupta toplanmıştır.Buna göre Okulöncesi Eğitim Programı 36-72 aylık çocuklara yöneliktir. Ancak halen yürürlükte olan 25486 no’lu 08.06.2004 tarihli yönetmelikte anaokulu ve anasınıfı ayrı ayrı tanımlanmıştır.0-36 aylık çocuklar için ise 1994 yılında yürürlüğe konulan kreş programı bulunmaktadır.

Kreşler: 0-36 ay çocuklarının bakım, beslenme, bedensel ve ruhsal gelişimlerine uygun olarak hazırlanmış programların uygulandığı okulöncesi eğitim kurumlandır (MEB, 1994, s. 31).

Anaokulu: 36-72 ay çocuklarının eğitimi amacıyla açılan okullardır(25486 nolu resmi gazete,08.06.2004,s.2).

Anasınıfı: 60-72 ay çocuklarının eğitimi amacıyla örgün eğitim kurumları bünyesinde açılan sınıflardır(25486 nolu resmi gazete,08.06.2004,s.2).

(37)

1.4.Okulöncesi Eğitim’in Amaçları ve İlkeleri

Milli Eğitim Bakanlığı,Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 10.08.2006 tarih ve 336 sayılı Kurul Kararı ile okulöncesi eğitimin amaçları ve ilkeleri şu şekilde belirlenmiştir(M.E.B.,2006 s.2).

Türk Millî Eğitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak; Okulöncesi Eğitim’in Amaçları

1.Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak;

2. Onları ilköğretime hazırlamak;

3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetiştirme ortamı yaratmak;

4. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır. Okulöncesi Eğitim’in Temel İlkeleri

1. Okulöncesi eğitim çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır.

2 Okulöncesi eğitim, çocuğun psikomotor, sosyal-duygusal, dil, bilişsel alanlardaki gelişimini desteklemeli, özbakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilköğretime hazır duruma getirmelidir.

3.Okulöncesi eğitim kurumlarında çocukların gereksinimlerini karşılamak amacıyla demokratik eğitim anlayışına uygun eğitim ortamları hazırlanmalıdır

4 Etkinlikler düzenlenirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır.

5.Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır.

6.Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir.

(38)

7.Okulöncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, işbirliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma duygu ve davranışları geliştirilmelidir.

8.Eğitim çocuğun, kendine saygı ve güven duymasını sağlamalı, ona öz denetim kazandırmalıdır.

9.Oyun bu yaş grubundaki çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir. Tüm etkinlikler oyun temelli düzenlenmelidir.

10.Çocuklarla iletişimde, onların kişiliğini zedeleyici şekilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer verilmemelidir.

11.Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği,rehberliği ve güven verici yakınlığı sağlanmalıdır.

12.Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir.

13.Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir.

14.Programlar hazırlanırken aile ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınmalıdır.

15.Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin etkin katılımı sağlanmalıdır.

16.Okulöncesi eğitimde çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitim programı düzenli olarak değerlendirilmelidir.

17.Okulöncesi eğitimde değerlendirme sonuçları çocukların, öğretmenin ve programın geliştirilmesi amacıyla etkin olarak kullanılmalıdır.

1.5.Okulöncesi Dönemde Genel Gelişim Özellikleri

Gelişme insanın beden yapısı, duygusal ve zihinsel özellikler bakımından düzenli bir biçimde değişmesi ve istenilen görevleri yapabilecek bir duruma gelmesidir. Gelişme; büyüme, olgunlaşma, hazır olma ve öğrenmenin etkisi altında oluşur. Gelişme sürekli yeni davranışlar edinme ve bu davranışları daha önce

(39)

edindiği davranışlarla bütünleştirme şeklinde kendini gösterir (Poyraz ve Dere, 2001,s.23).

Büyüme, gelişme ve olgunlaşma birbirinden farklı kavramlardır. Büyüme; uzunluk veya ağırlık gibi miktarda artış anlamında kullanılır. Gelişme, çocuğun daha karmaşık bir yapı kazandığı yani nicelden çok nitel bir değişikliği belirtir. Diğer taraftan olgunlaşma dış unsurlardan etkilenmeyen ve bu nedenle durdurulması ve hatta geciktirilmesi zor olan biyolojik bir değişiklik anlamında kullanılmaktadır (Aydın ve Aydın 1999,s.12).

Gelişim ilkeleri şöyle sıralanabilir.( Yörükoğlu, 1994, s. 30; Dönmezer, 1997, ss. 22-26; Erden ve Akman, 1997, ss. 31-32; Poyraz ve Dere 2001, s. 24; Senemoğlu, 2003, s.15, Bacanlı, 2005, ss. 42-43):

1.Büyüme ve gelişme baştan ayağa içten dışa doğrudur.

2.Gelişim belli bir sıra ve gelişim aşamaları basitten karmaşığa doğru evrim gösterir.

3.Gelişimin hızı her yaşta aynı değildir, yaşamın değişik döneminde farklı türden gelişimler ön plana çıkar.

4.Gelişimde kritik evreler vardır.

5.Gelişim kalıtım ile çevrenin etkileşiminin ürünüdür. 6.Gelişimde bireysel farklar vardır.

7.Çocuğun değişik gelişim alanları birbiri ile ilişki içindedir.

8.Gelişim süreklidir ve belli aşamalar içinde evrim gösterir ancak bu dönemler kesin sınırlarla ayrılmazlar. Gelişmede geri dönüş çok güç hatta bazı durumlarda olanaksızdır.

Okulöncesi yıllar diğer yaşam dönemleri ile kıyaslandığında gelişimin farklı yönlerinin birbirleri ile ilişkisinin en fazla olduğu dönemdir. Hareket gelişiminin en dikkati çeken gelişim yüzü olarak öne çıktığı bu dönemde, zihinsel gelişim de başlangıçta adeta hareket gelişiminin içinde gibi görünür. Duygusal gelişim sosyal gelişime sıkı sıkıya bağlıdır. Dil gelişimi hem konuşma organlarının gelişmesi, hem de çocuğun içinde yaşadığı sosyal çevre ve bu çevrede yaşanan etkileşimle ilgilidir.

(40)

Bu nedenle okulöncesi dönemde gelişim yüzlerini daima birbiri ile ilişkili olarak değerlendirmek gerekir. Bu durumun tüm yaşam dönemlerinde bu tarzda olduğu söylenebilirse de, okulöncesi dönemde özel bir önemi olduğu akıldan çıkarılmamalıdır (0ktay,2002 s.111).

Okulöncesi dönemde gelişim alanları birbiriyle ilişki içersindedir. Bu yıllardaki gelişimin çocuğun hayatında önemli hatta kritik bir yeri vardır. Okulöncesi dönemdeki çocuğun genel gelişim özelliklerini bilmek bu dönemi daha iyi değerlendirmek adına yararlı olabilir.

1.5.1.Bedensel Gelişim

Bedensel gelişimin en hızlı olduğu dönem doğumdan sonraki ilk yıldır. Doğuşta baş, vücut büyüklüğünün ¼’ ü kadardır. Sonra sırayla gövde ve daha sonra doğuşta kısa olan kol ve bacak kısımlarında hızlı büyüme görülür. İlk yıllarda alınan kilo, boya göre fazla olduğundan çocuk toplu bir görünümdedir, karnı büyükçedir ve kambur bir duruşu vardır. 2 yaşından itibaren bebeklikteki kamburluğu azalmakta; 3 yaşında ise, duruşu yetişkine benzer bir dikliğe ulaşmaktadır. 4-6 yaşında karın tamamıyla bebeksi görünümünü yitirmekte, gövde incelip, omuzlar genişlemeye başlamaktadır (Poyraz ve Dere, 2001, ss.26-27; Senemoğlu, 2003,s.29).

İlk iki yılda hızlı bir şekilde olduğu gözlenen boy uzaması, giderek daha yavaş; fakat sürekli bir artış göstermektedir. İlk yılda 20-25 cm olan boy artışı, ikinci ve üçüncü yılda 10 cm civarındayken; bu uzama dört ve beşinci yılda 5’ cm’ye kadar düşmekte; altıncı ve yedinci yıllarda 10 cm’lik bir artışla hızlanmış gibi görünmesine karşın, ergenliğe kadar ani bir artış kaydedilmemektedir(Yavuzer, 1998a,s.87).

Doğuşta ortalama 3,5 kg. olan ağırlık, ilk yılda ortalama üç katı ulaşmaktadır. İkinci yıl 3-3,5 kg’lık bir artma göstererek çocuğun ağırlığı 12 kg dolaylarına varmaktadır. Bu artış oranı 2 yaşından sonra gitgide yavaşlayarak, 3 yaşında 2-3 kg; 4-5 yaşlarında ise; 1,5-2 kg kadardır. Sonuç olarak, kiloda artış boy uzamasına benzer bir gelişim göstermektedir (Yavuzer, 1998a,s.87).

Temel işlevleri, büyümeyi uyarmak, beden gelişmesini düzenlemek ve metabolizmayı etkilemek olan, “timus bezi” birinci yıl boyunca ağırlığının en yüksek sınırını kazandığı ergenlikten önceki yıllarda hızla gelişir. Beyin birinci yılda

(41)

%75 altıncı yılda %90 ağırlığına ulaşır.Bu da merkezi sinir sisteminin gelişmesi ile davranışlardaki değişmeleri destekler.Bu gelişme çocuğun okula başlama yaşını da ifade eder( Binbaşıoğlu,1995,s.65; Yavuzer, 1998a, s.88; Aydın ve Aydın,1999,s.13).

1.5.2.Psikomotor Gelişim

Yeni doğan bir bebek reflekslerle donanmış olarak dünyaya gelir ve bu reflekslerle hareket eder. (moro, babinski, emme, yakalama, tonik vb.) İlk altı aydan sonra reflekslerin çoğunun kaybolması beklenir. Çünkü reflekslerin kaybolmaması gelişimle ilgili bir problemin göstergesi olabilir (Aydın ve Aydın, 1999 s.11; Aral ve diğerleri, 2000a, s. 68).

Psikomotor gelişim baştan ayağa ve merkezden dışa doğru olur. İlk yıllarda gelişme son derece hızlıdır. Doğumu izleyen ilk günlerde ve özellikle ilk üç ayda çocuk her türlü ihtiyacının karşılanması için yetişkinin yardımına ve ilgisine gereksinme duyar(Aydın ve Aydın, 1999 s.11).

Psikomotor gelişmenin en hızlı olduğu dönem yaşamın ilk yılıdır.Yeni doğduğunda refleksleri dışında hemen hiçbir istemli davranış gösteremeyen bebek ilk yılın sonunda en önemli motor becerilerden birisi olan yürümeyi başarır(Erden ve Akman ,1997,s.39). Denge sağlar,koşmaya başlar ancak ani duruş ve dönüşleri beceremez.Her basamağa iki ayağıyla basar ve tutunarak merdiven çıkar(Poyraz ve Dere, 2001,s.29).

İki üç yaş arası kazanılan motor beceriler bir yaşam boyu yaşamın her alanında kullanılacak hareketlerin temelini oluşturur(Arı,2005,ss.48-49).

İkinci yaşın başlarında koşma, sıçrama, geri geri yürüme, merdiven çıkma gibi diğer hareket becerilerini geliştirmeye ve buna bağlı olan itme, çekme, dengede durma, eşya taşıma gibi becerilerde de ustalık kazanmaya başlar.İki yaşında koşabilir, merdiven inip çıkabilir.Böylece içinde bulunduğu dünyayı daha iyi tanımak için fırsatlar elde eder. Artık hareket edebildiği için, daha önce merakla gözlediği eşyalara erişmeyi, onlara ellemeyi de başarır. Çocuk kendi kendine yürümeye, arabasının içinde oturmaktansa onu itmeye heveslidir (Oktay, 2002, s. 114; Aydın ve Aydın, 1999, s.13).