Eriflkin Ba¤lanma Biçimi Ölçe¤i: Geçerlilik ve
Güvenilirlik Çal›flmas›
Sermin Kesebir*, Filiz Kökçü**, Ferhan Dereboy***
* Doç. Dr., Erenköy Ruh Sa¤l›¤› ve Sinir Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi,** Uzm. Dr., Adnan Menderes Üniversitesi, Psikiyatri AD, ***Prof. Dr., Adnan Menderes Üniversitesi, Psikiyatri AD Yaz›flma Adresi:
Doç. Dr. Sermin Kesebir,
Erenköy Ruh Sa¤l›¤› ve Sinir Hastal›klar› E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, ‹stanbul
Tel: +905325922080
E-Posta: serminkesebir@hotmail.com
ÖZET
Amaç: Eriflkin Ba¤lanma Biçimi Ölçe¤inin (EBBÖ) Hazan ve Shaver (1987) taraf›ndan gelifltirilen ilk
bölümü üç farkl› ifadeden oluflmaktad›r. Ölçe¤in Mikulincer (1993) taraf›ndan gelifltirilen ikinci bölümünde her bir ba¤lanma biçimi 5 madde ile temsil edilmekte ve en yüksek puan hangisinden al›nd›ysa bireyin ba¤lanma biçimi onunla belirlenmektedir. Bu çal›flma sözkonusu ölçüm arac›n›n uyarlama, geçerlik ve güvenilirlik çal›flmas›d›r.
Yöntem: Ölçe¤in çeviri geçerlik ve güvenilirli¤i yeniden yap›lm›flt›r. Önceki geçerlik ve güvenirlik
çal›flmalar›nda iç tutarl›l›k kayg›l›/ikircikli ve kaç›ngan ba¤lanma için kabul edilebilir iken (Cron-bach alpha= 0.61 ve 0.66) (3) güvenli ba¤lanma için düflüktür (0.42). Bu nedenle taraf›m›zdan ikin-ci bölümde anlafl›l›r olmad›¤› düflünülen maddeler bölünerek 15 olan madde say›s› 18’e ç›kar›lm›fl-t›r. Orjinalinde her bir madde 1 ile 7 aras›nda puanlan›rken, taraf›m›zdan ‘’do¤ru’’ ya da ‘’yanl›fl’’ olarak cevaplanmas› istenmifltir.Yap›sal geçerlik için faktör analizi yap›lm›flt›r.
Bulgular: Güvenli, kaç›ngan ve kayg›l›/ikircikli ba¤lanma için s›ras›yla Cronbach alpha 0.72, 0.82
ve 0.85'tir. Faktör analizinde üç ba¤›ms›z faktör elde edilmifltir. Ölçe¤in ikinci bölümü kategorik olarak iflaretlendi¤inde ölçe¤in birinci bölümü ile tutarl›l›k sadece % 55 oran›nda gözlenmifltir. Kayg›l›/ikircikli ve kaç›ngan ba¤lanma birarada güvensiz ba¤lanma olarak de¤erlendirildi¤inde bi-rinci ve ikinci bölüm aras›ndaki tutarl›l›k artmaktad›r (% 82).
Tart›flma ve Sonuç: Bu ölçekle yap›lacak de¤erlendirmelerde özellikle karfl›laflt›rmalarda puan
ortalamalar›n›n kullan›m›n›n daha uygun olaca¤› düflünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: ba¤lanma, geçerlik, güvenilirlik ABSTRACT
ADULT ATTACHMENT STYLE SCALE: Adaptation, Reliability and Validity Study
Objective: The first part of scale developed by Hazan and Shaver (1987), is formed of three
dif-ferent statements. The second part developed by Mikulincer (1993), each attachment style is rep-resented with six items and the one that gets the highest score defines the attachment style of a person. This study is the adaptation, validity and reliability study of this measurement tool.
Method: The scales translation validity and reliability were redone. In the previous study internal
consistency can be acceptable for avoidant and anxious/ambivalent attachment (cronbach alpha 0.61 and 0.66) but it is low for secure attachment (0.42). Therefore we have divided the state-ments which we find to be unclear and increased the number of statestate-ments from 15 to 18. In the original one each statement is scored 1-7, while we required them to be answered as true or fal-se. Factor analysis was conducted for structural validity.
Findings: Cronbach alpha for secure, avoidant and anxious/ambivalent attachment is 0.72, 0.82
G‹R‹fi
Ba¤lanma biçimi yaflam›n erken dönemlerinde belir-lenen ve süreklik gösterdi¤i düflünülen, kiflinin di¤er in-sanlarla iliflki kurma örüntüsünü flekillendiren bir gö-rüngüdür (Bowlby 1973). Bowlby’e göre, dünya ile da-ha iyi bafla ç›kt›¤› düflünülen bir kifli ile yak›nl›¤› koru-ma ve ayr›l›¤a direnme ba¤lankoru-man›n tan›mlay›c› özelli-¤idir, temel ifllevi ise tehlikelerden korunmad›r. Ba¤lan-ma davran›fl› ile araflt›rBa¤lan-ma ve keflfetme davran›fl› aras›n-da karfl›l›kl› bir iliflki vard›r. Bowlby’nin kuram› (1973) Ainsworth ve arkadafllar› (1978) taraf›ndan gelifltiril-mifltir. Yabanc› durum testi olarak adland›r›lan ve de-ney ortam›nda annesinden ayr›lan ve bir sure sonra an-nesiyle buluflturulan çocuklar›n tepkileri ile karakterli gözlem sonuçlar›na dayanarak güvenli, kaç›ngan ve kayg›l›-ikircikli ba¤lanma biçimleri tan›mlanm›flt›r.
Ba¤lanman›n biyolojik izdüflümünün oksitosinle iliflkili oldu¤u hipotezinden yola ç›karak, depresyon-lu olgularda oksitosin reseptörünün CG genotipinin bir polimorfizmi ile eriflkin ayr›lma anksiyetesi ara-s›nda bir birliktelik gösterilmifltir (Costa ve ark. 2009). Hayvan çal›flmalar› ebeveyn davran›fl›nda, be-yinde, singulat›n rol oynad›¤› ileri sürmekle birlikte bizlerde nas›l oldu¤una iliflkin bilgilerimiz s›n›rl›d›r. Yedi anneye bebeklerin a¤lama sesi dinletilip fonksi-yonel rezonans görüntülerinin kaydedildi¤i bir çal›fl-mada, de¤erlendirilebilir nitelikteki dört görüntüde, anterior singulat ve sa¤ medial prefrontal kortekste, kontrollerde bulunmayan bir aktivite art›fl› gösteril-mifltir (Lorberbaum ve ark. 1999).
Ba¤lanma için bir di¤er üzerinde durulmas› gere-ken önemli konu ard›fl›k kuflaklarda süreklili¤inden söz ediliyor olufludur. Nitekim 10 y›ll›k bir izlem ça-l›flmas›nda 60 anne ve bu annelerin 69 k›z evlad› ayr› ayr› de¤erlendirilmifl ve depresyon, mizaç ve sosyo-ekonomik düzeyden ba¤›ms›z olarak ebeveyn tutu-munun kuflaktan kufla¤a aktar›ld›¤› öne sürülmüfltür (Miller ve ark. 1997). Özellikle de duygulan›ms›z ba-k›m diye adland›r›lan tutumun anneler ve k›zlar› ara-s›nda yüzde yüze yaklaflan ba¤lant›s› mevcuttur. Ba¤lanma örüntüleri kuflaklar boyu aktar›labildi¤i gi-bi, gebelik döneminde anne aday›n›n bebe¤ine iliflkin tasar›mlar› da bebe¤iyle ba¤lanma iliflkisini yordaya-bilmektedir (Çetin 2008). Yak›n zamanda yap›lan
ça-l›flmalar annenin güvensiz ba¤lanma biçimi ve do-¤um sonras› depresyon aras›nda bir ba¤›nt› oldu¤u-nu göstermifltir (Bifulco ve ark. 2004, Sabuncuo¤lu ve Berkem 2006). Do¤um sonras› dönemde annede orta-ya ç›kan depresyon anne ile çocuk aras›nda kurulan iliflkiyi, annenin bebek bak›m› ve ebeveyn rolünü ö¤-renmesini etkileyebilmektedir (Danac› ve ark. 2000).
Ba¤lanma kuramc›lar›na göre süt çocuklu¤u döne-minde güvenli ya da güvensiz olarak bir kez belirlendik-ten sonra çok az de¤iflkenlik gösterir (Hamilton 2002). Bowlby’nin çal›flmalar›ndan bafllamak üzere güvensiz ba¤lanma biçemi daha sonraki yaflam dönemlerinde psikopatolojinin belirleyicisi olarak düflünülmüflken gü-venli ba¤lanma sa¤l›kl› süreçlerle iliflkilendirilmifltir (Nakash-Eisikovits ve ark. 2002). Major depresif bozuk-luk, do¤um sonras› depresyon, panik bozukbozuk-luk, sosyal kayg› bozuklu¤u, obsesif-kompulsif bozukluk, travma sonras› stres bozuklu¤u ve kronik a¤r› bozuklu¤unun güvensiz ba¤lanma biçimiyle iliflkileri çeflitli araflt›rma-larda gösterilmifltir (Eng ve ark. 2001, Bifulco ve ar. 2003, Smith ve ark. 2009, Sabuncuo¤lu ve Berkem 2006, Ma-razziti ve ark. 2007, Simpson ve ark. 2003, Twaite ve ark. 2004, Ciehanowski ve ark. 2003, Mhyr ve ark. 2004). Gü-venli olmayan ba¤lanma biçimlerinin ergende ve erifl-kinde kiflilik bozukluklar› ile birliktelik gösterdi¤i, kay-g›l›/ikircikli ba¤lanman›n içe vuruk, kaç›ngan ba¤lan-man›n ise içe ve d›fla vuruk patolojilerin bir kar›fl›m›n› yans›tt›¤› belirtilmifltir (Fonagy ve ark. 1996, Fonagy ve ark. 2000). Ponizovsky ve arkadafllar› 2007’de erkek fli-zofreni olgular› ile sa¤l›kl› bireyler aras›nda güvenli ba¤-lanma puanlar› yönünden bir fark bulmad›klar›n› bildir-mifllerdir. Fakat kaç›ngan ve anksiyöz ba¤lanma puanla-r› yüksek, kaç›ngan ba¤lanma puanlapuanla-r› ile hem pozitif hem de negatif sendrom puanlar›, anksiyöz ba¤lanma puanlar› ile de pozitif ba¤lanma puanlar› iliflkilidir. Bir çal›flmada iki uçlu olgularda anksiyöz ba¤lanma biçimi, iyilik, manik ve depresif tüm dönemlerde kararl›l›¤›n› koruyarak sa¤l›kl› olgulardan farkl›lafl›rken (Morris ve ark. 2009), bir di¤erinde iki uçlu olgularda kaç›ngan, bu olgular›n çocuklar›nda kayg›l›/ikircikli ba¤lanma ön planda izlenmifltir (Kökçü ve Kesebir 2010).
Ba¤lanmay› de¤erlendirmenin en güvenilir yolu kli-nisyenin kifliyle görüflerek ba¤lanma biçimini belirleme-sidir. Bunun için en s›k Yetiflkin Ba¤lanma Görüflmesi
part is marked categorically, it only shows 55% consistency with the first part. When avoidant and anxious/ambivalent attachment are evaluated together as insecure attachment, the consistency between first and second parts increase to 82%.
Discussion and Conclusion: It is thought that in the evaluations made with this scale, especially
in comparisons, it will be better to use average of scores.
(Adult Attachment Interview) kullan›lmaktad›r (Main ve ark. 1985). Ba¤lanma biçimini belirlemeye yönelik pek çok anket mevcuttur. Pek ço¤unun sadece güvenir-lik çal›flmas› yap›lm›flt›r. K›s›tl›l›k kiflinin kendi geri bil-diriminin nesnelli¤inin düflük olufludur. Bartholomew ve Horowitz (1991), Bowlby’nin ben ve baflkalar› mode-linin olumlu ve olumsuz seçenekleri temelinde dört ba¤-lanma örüntüsü tan›mlam›fl, ‹liflki Anketi (‹A) ve ‹liflki Ölçekleri Anketi’ni (‹ÖA) gelifltirmifllerdir. Ayn› gruptan Brennan ve arkadafllar› da (1998) Yak›n ‹liflkilerde Yaflan-t›lar Envanteri’ni (Y‹YE) gelifltirmifltir. Dizinde en s›k ad› geçen ölçüm arac› Ana Babaya Ba¤lanma Ölçe¤i’dir (PBI; The Parental Bonding Instrument), (Parker ve ark. 1979). Bu ölçek Bowlby’nin (1969, 1973) ba¤lanma kura-m›n› temel alarak gelifltirilen ilk ölçeklerden biridir. Öl-çe¤e göre, yeterli ilgi-afl›r› korumama (high care-low overprotection) optimal ba¤lanma olarak tan›mlanmak-tad›r. Yetersiz ilgi (low care) -afl›r› korumama ise ba¤lan-mama ya da zay›f ba¤lanma s›n›f›na girmektedir. Yeterli ilgi-afl›r› koruma davran›fllar› sergileyen ana babalar da duyarl› kontrol (affectionate constraint) s›n›f›nda yer al-maktad›r. Yetersiz ilgi-afl›r› koruyucu ana baba davran›fl-lar› ise duygulan›ms›z kontrol (affectionless control) ola-rak s›n›fland›r›lm›flt›r. Ölçek Kapç› ve Küçüker taraf›n-dan Türkçe’ye uyarlanm›flt›r. Hazan ve Shaver’›n (1987) Ainsworth’un üç ba¤lanma biçimine karfl›l›k gelen üç paragrafl›k de¤erlendirmesinden oluflan bir ölçek, çok say›da araflt›rmada kullan›lm›flt›r (Collins ve Read 1990,
Mikulincer ve ark. 1993, Simpson 1990).
Eriflkin Ba¤lanma Biçemi Ölçe¤i (EBBÖ) iki bölüm-den oluflmaktad›r. Hazan ve Shaver (1987) taraf›ndan gelifltirilen ilk bölüm her biri eriflkinleri güvenli, kayg›-l›/ikircikli ve kaç›ngan olarak s›n›flamaya yarayan, ço-cuklukta ebeveynle iliflki özellikleri ve genel davran›fl özellikleri hakk›nda tan›mlar içeren üç farkl› ifadeden oluflmaktad›r. Ölçe¤in Mikulincer ve arkadafllar› (1990) taraf›ndan gelifltirilen ikinci bölümü ise kat›l›mc›dan her birini 1-7 aras›nda puanlanmas› istenen 15 madde-den oluflmaktad›r. Her bir ba¤lanma biçemi 5 madde ile temsil edilmektedir ve en yüksek puan hangisinden al›nd›ysa ölçe¤i dolduran bireyin ba¤lanma biçimini belirlemektedir. Hazan ve Shaver (1987) taraf›ndan ge-lifltirilen ilk bölüm burada art›k puanlanmamakta, tan›-t›m görevi görmektedir. Ülkemizde yap›lan bir çal›flma-da iç tutarl›l›k, kaç›ngan ve kayg›l›/ikircikli ba¤lanma için kabul edilebilir bulunurken (Cronbach ?, s›ras›yla = 0.61 ve 0.66), yaz›nda daha önce vurgulanan bir s›n›rl›-l›k olarak (Griffin ve Bartholomew 1994), güvenli ba¤-lanma biçimi için zay›f bulunmufltur (Cronbach ? = 0.42) (Sabuncuo¤lu ve Berkem 2006).
Önceki güvenilirlik çal›flmalar›ndan elde edilen so-nuçlar›n istenilen ölçüde iyi olmamas› (düflük ya da de¤iflken olmas›) ve geçerlik çal›flmas›n›n bulunma-mas› nedeniyle, bu çal›flmada, ülkemizde giderek da-ha çok kullan›lmaya bafllayan bu ölçüm arac›n›n uyar-lama, geçerlik ve güvenirli¤i yeniden ele al›nm›flt›r.
Tablo-1: Madde Analizi
Madde Madde Madde Madde Cronbach alpha
numaras› Ortalamas› varyans Toplam
de¤eri korelasyonu Kaç›ngan 1 2.41 2.51 0.78 0.83 Ba¤lanma 2 2.43 2.55 0.79 0.84 Biçimi 5 2.44 2.56 0.77 0.83 6 2.35 2.45 0.67 0.80 15 2.42 2.53 0.71 0.83 17 2.27 2.41 0.65 0.79 Kayg›l› ‹kircikli 3 2.16 2.43 0.48 0.71 Ba¤lanma Biçimi 4 2.01 2.34 0.55 0.74 7 2.12 2.23 0.67 0.70 13 2.25 2.82 0.42 0.74 14 2.40 2.96 0.44 0.71 16 2.18 2.57 0.45 0.72 Güvenli 8 2.78 3.28 0.88 0.85 Ba¤lanma 9 2.91 3.44 0.89 0.86 Biçimi 10 3.16 4.51 0.89 0.87 11 2.45 2.86 0.86 0.83 12 2.69 3.17 0.88 0.85 18 2.63 2.84 0.87 0.84
YÖNTEM Örneklem
Bu çal›flman›n örneklemi herhangi bir psikiyatrik bozuklu¤u olmayan, 18-80 yafllar› aras›, okur yazar, 120 gönüllü bireyden oluflmaktad›r. Bireylerin herbiri SCID-NP (Structured Clinical Interview for DSM-Axis 1 Disorders-nonpatient) DSM-III-R eksen I bozuklukla-r› hasta olmayan kifliler için yap›land›bozuklukla-r›lm›fl klinik gö-rüflme formu, Türkçe örne¤i (Sorias ve ark. 1990) ile de¤erlendirilmifltir (37). 53 erkek (%44.5) ve 66 kad›n (%55.5) olgunun yafl ortalamas› 37.6±15.7 olarak he-saplanm›flt›r. Örneklemin %33.6’s› (s= 40) tek bafl›na yaflamaktad›r. %55.5’i (s= 66) evli, %11’i ise dul (s= 13) olup çocuklar› ya da kendi ailesi ile yaflamaktad›r. %65 (s=72) olgu lise, %24 (s= 28) olgu üniversite, %11 (s= 13) olgu ise ilkö¤retim mezunudur. Olgular›n %60’› (s= 72) çal›flmaktad›r. Sosyoekonomik düzeyleri benzer olup, tüm olgular Ayd›n il merkezinde yaflamaktad›r.
Uygulama
Bu çal›flman›n yap›labilmesi için gerekli izin Adnan Menderes Üniversitesi Etik Kurulundan al›nm›flt›r.
Önceki güvenirlik çal›flmalar›ndan elde edilen so-nuçlar›n istenilen ölçüde iyi olmamas› (düflük ya da de¤iflken olmas›) nedeniyle ölçe¤in Türkçe çeviri ge-çerlik ve güvenirli¤i yeniden yap›lm›flt›r. ‹ngilizce metin önce bir psikiyatrist taraf›ndan (Dr. SK) Türkçe-ye, sonra bir baflka psikiyatr (Dr. FD) taraf›ndan ingi-lizceye çevrilmifl ve iki metin karfl›laflt›r›lm›flt›r.
‹kinci aflamada birinci bölüm oldu¤u gibi koru-nurken, ölçe¤in ikinci bölümünde yeterince anlafl›l›r olmad›¤› düflünülen maddeler bölünerek 15 olan madde say›s› 18’e ç›kar›lm›flt›r. Bu ifllem yap›l›rken odak grup görüflmelerinden yararlan›lm›flt›r. Orjina-linde, her bir madde 1 ile 7 aras›nda puanlan›rken, ta-raf›m›zdan ‘do¤ru’ ya da ‘yanl›fl’ olarak cevaplanma-s› istenmifltir. Bu uygulama güvenirli¤i art›rmak ama-c›yla yap›lm›flt›r. Bu noktada kiflinin tüm yaflam›n› göz önünde bulundurarak de¤erlendirme yap›lmas› konusunda yönerge verilmifltir.
‹statistiksel Analiz
Örneklem say›s›n›n yeterlili¤i Kaiser Meyer Olkin ölçümü ile test edilmifltir. Güvenilirlik için iç tutarl›l›k
Tablo-2: Faktör matrisi
1 2 3
1 (K) Kendimi rahat b›rak›p baflka insanlara ba¤lanmak zor gelir. 0.669 2 (K) ‹htiyac›n oldu¤unda baflkalar› asla orada olmaz. 0.719
3 (G) Baflka birine rahatça ba¤lan›r›m. - 0.524 0.298
4 (G) ‹htiyac›m oldu¤unda baflkalar›n›n yan›mda olaca¤›n› bilirim. - 0.460 0.098 5 (K) ‹htiyac›m oldu¤unda baflkalar›n›n yan›mda olaca¤›na her zaman
güvenebilece¤imden emin de¤ilim. 0.499
6 (K) Baflka bir insana tümüyle güvenmek zor gelir. 0.535
7 (G) S›kl›kla terk edilme kayg›lar› yaflamam. - 0.478 0.281 8 (K‹) S›kl›kla birlikte oldu¤um kiflinin beni gerçekten sevmedi¤i
endiflesine kap›l›r›m. 0.698
9 (K‹) Baflkalar›n›n benimle benim istedi¤im kadar yak›nl›k
kurmad›klar›n› düflünürüm. 0.578
10 (K‹) S›kl›kla birlikte oldu¤um kiflinin benimle kalmak
istemeyece¤i endiflesi yaflar›m. 0.786
11 (K‹) Baflka bir insanla tümüyle bütünleflmek isterim. - 0.716 0.342 12 (K‹) Baflka bir insanla tümüyle bir olma arzum insanlar›
benden uzaklaflt›r›r. 0.433
13 (G) Baflkalar›yla yak›n iliflkiler kurmay› kolay bulurum. 0.694 14 (G) Baflka birinin benimle çok yak›n olma iste¤inden rahats›z olmam. 0.658 15 (K) Baflka birinin benimle çok yak›nlaflmas› beni endiflelendirir. 0.441
16 (G) Baflka birini kendime yak›nlaflt›rmak konusunda rahat›md›r. 0.722 17 (K) S›kl›kla birlikte oldu¤um kifli benimle benim kendimi rahat
hissedebilece¤imden daha çok yak›nlaflmak ister. 0.448 18 (K‹) S›kl›kla birlikte oldu¤um kifli ile onun kendini rahat
hissetti¤inden daha yak›n olmak isterim. - 0.743 0.384
hesaplan›rken, Thurstone tipi ölçekler için tercih edi-len Kuder-Richardson testi (Bartlett’s test of spheri-city) kullan›lm›flt›r. Buna ek olarak madde analizi ya-p›lm›flt›r. Yap›sal geçerlik için faktör analizi (Varimax PCA rotasyon) uygulanm›flt›r. Say›sal de¤iflkenler T test (ortalama/SS= 0.3) ile, s›n›fsal de¤iflkenler kikare testi ile de¤erlendirilmifltir.
BULGULAR Örneklem
Bir adet ölçek formu hatal› bulunup, 119 form de-¤erlendirmeye al›nm›flt›r. Örneklem say›s› bu ölçüm arac›n›n geçerlik ve güvenirli¤ini test etmek için ye-terli olup, KMO 0.633 olarak hesaplanm›flt›r (p< 0.001, ds= 153, x2= 841.148).
Güvenilirlik ve Geçerlilik
Güvenli, kaç›ngan ve kayg›l›/ikircikli ba¤lanma için Kuder-Richardson iç tutarl›l›¤› s›ras›yla 0.72, 0.82 ve 0.85’tir. Madde toplam korelasyon puan› hiçbir madde için 0.4’ün alt›nda bulunmam›flt›r (tablo-1). Faktör analizinde tüm maddeler 3 faktör alt›nda top-lanm›flt›r. Faktör yükleri, özde¤erleri ve varyans yüz-deleri tablo-2 ve 3’te özetlenmifltir.
Sosyodemografik bulgular
Ba¤lanma biçimi yönünden cinsiyetler aras› fark iz-lenmemifltir. Ancak kaç›ngan ba¤lanma puanlar› erkek-lerde, kayg›l›/ikircikli ba¤lanma puanlar› ise kad›nlar-da kad›nlar-daha yüksek bulunmufltur (p= 0.045 ve p= 0.037). Yafl, e¤itim durumu, medeni durum, çal›fl›yor olup ol-mama gibi sosyodemografik de¤iflkenler ba¤lanma biçi-mine göre herhangi bir farkl›laflma göstermemifltir.
TARTIfiMA
Her bir ba¤lanma biçiminin klinik görünümleri farkl› farkl›d›r, ileriye ve geriye dönük görüngüsel yans›malar› vard›r. Bunu gözlemek görece kolay olsa da nesnel olarak ele almak çok zordur. Ebeveynlik ifl-levinin kalitesi, bir iliflkinin di¤erini nas›l etkiledi¤i, anne d›fl›ndaki önemli kiflilerin yeri, ailesel k›r›lmala-r›n etkisi önemli de¤iflkenlerdir. Bunlarla birlikte daha geç ifllevlerle ba¤lant›lar›n›n ne oldu¤u, ba¤lanma
bo-zukluklar›ndan sözedilip edilemeyece¤i önemli soru-lard›r. Bu sorular›n yan›t› bu yaz›n›n konusu de¤ildir fakat ba¤lanma biçimini araflt›rman›n güçlükleri yö-nünden ak›lda tutulmal›d›r. Üzerinde durulmas› gere-ken bir di¤er nokta, çocuklukta güvenli ba¤lanman›n, daha sonra ciddi yaflam olaylar› ve duygudurum bo-zukluklar› ile bozulabilece¤idir (Klohnen ve Bera 1998). Bu nedenle ba¤lanma biçiminin, çocuklukta ve eriflkinlikte ayr› ayr› de¤erlendirilmesi gerekti¤ini ile-ri sürenler de vard›r (Nakash-Eisikovitz ve ark. 2002). Konunun kuramc›lar›na göre ise yaflam›n erken dö-nemlerinde bak›mverenle olan iliflkiyi yans›tan ve kendili¤in ve di¤erlerinin tasar›mlar›n› ruhsal yap›da bar›nd›ran ba¤lanma biçimi görece olarak ayn› kal-maktad›r (Mangelsdorf ve Frosch 1999). ''Kiflinin bafl-ka bir kifli ile yak›n bir iliflki kurup kurmad›¤› ve bu iliflkinin destekleyici ve koruyucu özellikler tafl›y›p ta-fl›mad›¤›, hayat›n›n her döneminde ve yak›n iliflkiler-de gözlemlenebilir'' iliflkiler-denmektedir. ‘’Ba¤lanma biçimi-nin duygudurumdan etkilenece¤i’’ sav› (Paykel ve ark. 2006) taraf›ndan desteklenmektedir. Öyle ki kifli-nin o s›radaki duygudurumu ba¤lanma biçimini de-¤erlendirmesinde etkilidir ki yöntemsel bir sorun ya-rat›r. Ek olarak benlik sayg›s› ve benzeri, duygudu-rumla iliflkili de¤iflkenler, kiflinin yak›n iliflkilerini nes-nel olarak de¤erlendirmesini engelleyecektir. Bu du-rum, de¤erlendirilen bireyin herhangi bir hastal›k dö-neminde olmama ölçütü ile, maddeleri de¤erlendirir-ken kiflinin yaflamboyu özelliklerini göz önünde bu-lundurmas› yönündeki yönergelerle düzeltilmeye ça-l›fl›lm›flt›r. Uygulay›c›lara da bu flekilde önerilmekte-dir. Ancak ne flekilde uygulan›rsa uygulans›n, EBBÖ ve benzeri ölçüm araçlar›nda bir di¤er k›s›tl›l›k kiflinin kendi geri bildiriminin nesnelli¤inin düflük olufludur.
SONUÇ ve TARTIfiMA
Sonuç olarak bu çal›flma ile EBBÖ’de her üç tip ba¤-lanma biçimi için hesaplanan iç tutarl›l›k 0.7’nin üzerine ç›km›flt›r. Yap›sal geçerlik faktör analizinde üç ba¤›ms›z faktörün ortaya ç›k›fl› ile gösterilmifltir. Yap›lan çal›flma-larda (Kökçü ve Kesebir 2010) ölçe¤in ikinci bölümü ile ortaya konan iliflkiler daha güçlüdür. Bu durum bu bö-lümün daha ayr›nt›l› ve uzun olmas› ile aç›klanabilir.
Fa-Tablo-3: Faktör özde¤erleri ve varyans› karfl›lama oranlar›
Faktör Özde¤er Varyans› karfl›lama oran› Kümülatif varyans
1 2.879 16.0 16.0
2 2.535 14.1 30.1
kat ikinci bölüm puan ortalamalar› yerine, herhangi bir ba¤lanma biçiminden al›nan en yüksek puan temel al›-narak kategorik olarak de¤erlendirildi¤inde bu güç azal-maktad›r. Öyle ki ikinci bölümde asl›nda bir profil orta-ya konmaktad›r ve bu profili en çok bir ba¤lanma biçimi fleklinde ya hep ya hiç olarak de¤erlendirmek hata ola-cakt›r. Nitekim bu flekilde kategorik olarak iflaretlendi-¤inde ölçe¤in birinci bölümünde iflaretlenen alt boyutlar (ba¤lanma biçemleri) ile tutarl›l›k sadece % 55 oran›nda gözlenmifltir. Alt boyutlar güvenli ve güvensiz ba¤lanma (kayg›l›/ikircikli ve kaç›ngan ba¤lanma ayn› olarak ele al›n›p güvensiz ba¤lanma olarak adland›r›l›p) olarak de-¤erlendirildi¤inde, hem birinci ve ikinci bölüm aras›nki tutarl›k artm›fl (% 82) hem de di¤er de¤iflkenlerde da-ha çok say›da ve dada-ha güçlü iliflkiler ortaya konmufltur. Bununla birlikte yap›lacak de¤erlendirmelerde özellikle karfl›laflt›rmalarda puan ortalamalar›n›n kullan›m›n›n daha uygun olaca¤› düflünülmektedir.
KAYNAKLAR
Ainsworth MDS, Blehar MC, Waters E, Wall S (1978) Patterns of attachment: a psycho-logical study of the strange situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. Bartholomew K, Horowitz LM (1991) Attachment Styles among Young Adults: A Test
of a Four-Category Model. Journal of Personality and Social Psychology; 61(2):226-244.
Bifulco A, Figueiredo B, Guedeney N (2004) Maternal attachment style and depression associated with childbirth: preliminary results from a European and US cross-cul-tural study. Br J Psychiatry; 46: 31-37
Bowlby J (1973) Attachment and Loss: Separation, Anxiety and Anger. New York: Basic Books.
Brennan KA, Clark CL, Shaver PR (1998) Self report of measurement of adult attach-ment: An integrative overview. In J. A. Simpson & W. S. Rholes (Eds.), Attachment theory and close relationships (pp. 46-76). New York: Guilford.
Costa CA. (1995) Temperament of primary caregivers and development of literacy. Per-cept Mot Skills; 81: 828-830.
Ciechanowski PS, Sullivan M, Jensen M (2003) The relationship of attachment style to depression, catastrophizing and health care utilization in patients with chronic pa-in. Pain; 104: 627- 637.
Chotai J, Jonasson M, Hagglöf B, Adolfsson R (2005) Adolescent attachment styles and their relation to the temperament and character traits of personality in a general po-pulation. Eur Psychiatry; 20(3):251-259.
Çetin FÇ, Geliflimsel Psikopatolojinin Temel Kavramlar›, Uslu R‹, Çocuk ve ergen psiki-yatrisi temel kitab›, Ankara 2008, 141-142.
Danac› AE, Dinç G, Deveci A (2000) Manisa il merkezinde do¤um sonras› depresyon yayg›nl›¤› ve etkileyen etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi; 11:204-211.
Edelstein RS, Alexander KW, Shaver PR, Schaaf JM, Quas JA, Lovas GS, Goodsman GS (2004) Adult attachment style and parental responsiveness during a stressful event. Attach Hum Dev;6(1):31-52.
Eng W, Heimberg RG, Hart TA (2001) Attachment in individuals with social anxiety di-sorder: the relationship among adult attachment styles, social anxiety, and depres-sion. Emotion; 1:365-380.
Findler L, Taubman-Ben-Ari O, Jacob K (2007) Internal and external contributors to ma-ternal mental health and marital adaptation one year after birth: comparisons of mothers of pre-term and full-term twins. Women Health; 46(4):39-60.
Fonagy P, Leigh T, Steele M, Steele H, Kennedy R, Mattoon G (1996) The relation of at-tachment status, psychiatric classification, and response to psychotherapy. J Con-sult Clin Psychol; 64:22–31.
Fonagy P, Target M, Gergely G (2000). Attachment and borderline personality disorder: a theory and some evidence. Psychiatr Clin North Am; 23:103–122.
Goldwyn R, Stanly C, Smith V, Green J (2000) The Manchester Child Attachment Story Task: relationship with parental AAI, SAT and child behaviour. Attach Hum Dev; 2(1):71-84.
Griffin D, Bartholomew K (1994) The metaphysics of measurement: The case of adult at-tachment. In K. Bartholomew and D. Perlman (Eds.), Attachment processes in adulthood: Advances in personal relationships (Vol. 5, pp. 17-52). London: Jessica Kingsley Publishers.
Hazan C, Shaver PR (1987) Romantic love conceptualized as an attachment process. Jo-urnal of Personality and Social Psychology; 52:511-524.
Hamilton CE (2000) Continuity and discontinuity of attachment from infancy through adolescence. Child Development; 7:690-694.
Horowitz LM, Rosenberg SE, Bartholomew K (1993) Interpersonal Problems, Attach-ment Styles, and Outcome in Brief Dynamic Psychotherapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology; 61(4):549-560.
Kapç› E, Küçüker S (2006) Anne babaya ba¤lanma ölçe¤i: Türk üniversite ö¤rencilerin-de psikometrik özelliklerinin ö¤rencilerin-de¤erlendirilmesi Türk Psikiyatri Dergisi; 17(4):286-295.
Kökçü F, Kesebir S (2010). ‹ki uçlu olgular ve çocuklar›nda Ba¤lanma Biçimi: Mizaç ve Klinik Özelliklerle ‹liflkisi, Türk Psikiyatri Dergisi; 21(4): 309-318.
Klohnen EC, Bera S (1998) Behavioral and experiental patterns of avoidantly and secu-rely attached women across adulthood: A 30-year longitudinal perspective. Jour-nal of PersoJour-nality and Social Psychology; 74(1):230-250.
Main M, Kaplan N, Cassidy J (1985) Security in infancy, childhood, and adulthood: A move to the level of representation. Growing points in attachment theory and re-search. Monographs of the Society for Research in Child Development; 50:66-104. Marazzati D, Dell’osso B, Catena Del’Osso M, Consoli G, Del Debbio A, Munqai F, Vi-varelli L, Albanese F, Piccinni A, Rucci P, Dell’Osso L (2007) Romantic attachment in patients with mood and anxiety disorders. CNS Spectr; 12(10):751-756. Mangelsdorf SC, Frosch CA(1999) Temperament and attachment: one construct or two?
Adv Child Dev Behav; 27:181-220
Mikulincer M, Florian V, Tolmacz R, et al. (1990). Attachment styles and fear of death: A case of affect regulation. J Pers Soc Psychol, 58:273-280.
Mikulincer M, Florian F, Weller A (1993) Attachment styles, coping strategies, and postt-raumatic psychological distress: The impact of the Gulf War in Israel. Journal of Personality and Social Psychology; 64:817-826.
Miklowitz DJ, Wisniewski SR, Miyahara S, Otto MW, Sachs GS (2005) Perceived criti-cism from family members as a predictor of one-year course of bipolar disorders. Psychiatry Research; 136(2-3):101-111.
Morriss RK, van der Guht E, Lancaster G, Bentall RP (2009) Adult attachment in bipo-lar 1 disorder. Psychol Psychother; 82:267-277.
Myhr G, Sookman D, Pinard G (2004) Attachment security and parental bonding in adults with obsessive-compulsive disorder: a comparison with depressed out-pa-tients and healthy controls. Acta Psychiatr Scand; 109:447-456.
Nakash-Eisikovits O, Dutra L, Westen D (2002) Relationship between attachment pat-terns and personality pathology in adolescents. J Am Acad Child Adolesc Psychi-atry; 41:1111–1123.
Parker G, Tupling H, Brown LB (1979) A parental bonding instrument. Br J Med Psychol; 52:1-10.
Paykel ES, Abbott R, Morriss R, Hayhurst H, Scott J (2006) Sub-syndromal symptoms in the longitudinal course of bipolar disorder. British Journal of Psychiatry; 189(2):118-123.
Ponizovsky AM, Nechamkin Y, Rosca P (2007) Attachment patterns are associated with symptomatology and course of schizophrenia in male inpatients. Am J Orthopsyc-hiatry; 77(2):324-331.
Sabuncuo¤lu O, Berkem M (2006) Ba¤lanma Biçemi ve Do¤um Sonras› Depresyon Be-lirtileri Aras›ndaki ‹liflki: Türkiye’den Bulgular. Türk Psikiyatri Dergisi; 17(4):252-258.
Shaver PR, Hazan C, Bradshaw D (1988) Love as attachment: The integration of three behavioral systems. In J. R. Sternberg & M. L. Barns (Eds.), The psychology of love (pp. 68-99). New Haven, CT: Yale University Press.
Simpson JA, Rholes WS, Campbell L (2003) Adult attachment, the transition to parent-hood, and depressive symptoms. J Pers Soc Psychol; 84:1172-1187.
Smith M, Calam R, Bolton C (2003) Psychological factors linked to self-reported depres-sion symptoms in late adolescence. Behav Cogn Psychother; 37:73-85.
Sorias S, Sayg›l› R, Elbi H (1990) “DSM-III-R Yap›land›r›lm›fl Klinik Görüflmesi Türkçe Versiyonu, Sa¤likli Kifli Formu: SCID-NP” Ege Üniversitesi Bas›mevi, ‹zmir. Sund AM, Wichstrom L (2002) Insecure attachment as a risk factor for future
depressi-ve symptoms in early adolescence. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry; 41(12):1478-1485.
Twaite JA, Rodriquez-Srednicki O (2004) Childhood sexual and physical abuse and adult vulnerability to PTSD: the mediating effects of attachment and dissociation. J Child Sex Abus; 13(1):17-38.
