Devlet operasının bir temel taşı:30 yıl sonra elveda

(1)

M İ L L İ Y E T

■5 ŞU B A T 1983

nce -

Sinema

tiyatro

sanat eğlence

-

Sinema tiyatro sanat eğlence - Sinema tiyatro sanat eğlence

¡8

Sine

î

- s . />

DEVLET OPERASININ BIR TEMEL TAŞI'

130

yıl sonra

I "ELVEDA,,

SEMİHA BERKSOY AN A - BABASIYLA

Babası Ziya Cenap Berksoy (eski Maliye ve Merkez Bankası memurlarından), ' Annesi Fatma Saime (ressam ve müzisyen)

İSİM

..'

....

II

" H U R İY E ,,

YARIŞM ASINA

İŞTİRAK KUPONU

Berksoy, 30 yıl önce

hem tiyatroda, heır

de Operada unutul

maz başarılar ka*

zanmıştı

LÜTFİ A Y

ıııııııtıııııııııu ım ııı

D

EVLET Tiyatrosu çok yerinde bîr hareketle, Türk j Operasının temel taşlarından I birinin, Semîha Berksoy’un 30. sanat yılını kutluyor.

İstanbulluların çok İyi tanıdıkları Semiha Berksoy, 1941 Nisanında, yal nız 2. perdesi verilen «Tosça» opera sının başkadın roliinii oynamış ve rahmetli hocamız Nurullah Şevket Taşkıran’la beraber, yurdumuzda Ba tı örneğine uygun olarak Türk diliy le icra edilen ilk opera temsilinin gerçekleşebilmesinde tarihî rollerini unutamıyacağımız iki kudretli ses ten biri olmuştu.

Ankara’nın Halkevi sahnesinde, bundan yirmi üç yıl önce vukua ge len bu sanat olayına benim gibi ta nıklık etmiş olanlar, perdenin açıl masını ne endişeler içinde beklemiş olduğumuzu hatırlayacaklardır. Ama perde açılıp şef ilk attaque’i verdik ten, hele iki solistimiz partilerini söy lemeğe başladıktan sonra duyulan endişeler yerini tatlı bir şaşkınlığa, sonra büyük bir sevince bırakmış, perde kapanmadan kopan alkışlar da duyulan hayranlığın candan ifadesi olmuştu.

Operamız bu «Tosça» temsiliyle ha yata gözlerini açmış, daha sonra ger çekleştirilen hamleler hızını o akşam elde edilen parlak başarıdan almıştır.

* * *

Semiha Berksoy, operamıza çıkan ilk Türk kadın sanatçısı olmak şere fini tesadüfe değil, sistemli ve de am il çalışmalarına borçludur. Daha 1928 de İstanbul Konservatuvarma girmiş, Nimet Vahit’in talebesi olmuş, bir yandan da Muhsin Ertuğrui’un açtığı tiyatro okulunu bitirmiş, Berlin Yük sek Müzik Akademisine gönderilme den önce Darülbedayiin tiyatro ve operet çalışmalarına katılmış, güzel sesini İstanbullulara duyurmak fırsa tın ı bulmuştu.

1930 dan, Almanyaya gittiği 1930 yılına kadar, öğrenci ve sanatçı ola rak, gösterdiği çeşitli faaliyet, yetiş kin sanatçıların bile gıpta edecekleri kadar zengindir.

Tolstoy’un «Yaşıyan Kadavrasında Feodor Vasilyeviç şarkısını söyle mekle sahneye adım atmış, ilk sesli Türk filmi olan «İstanbul

Sokaklann-Berksoy, İstanbul Şehir Tiyatrosunda Ekrem ve Cemal Reşit Rey’leriıı «LüKüS HAYAT» operetinde Atıfet

rolünde. \

Berksoy, Almanya’da Berlin’de Akademi Operasında R. Strauss’un «Ariadne auf Naxos» operasında Ariadne

rolünde.

ı ; damın başrollerinden birini oyna

mış, «Yalova Türküsü» müzikalinde Muammer Karacanın partöneri olmuş, Schiller’in «Hile ve Sevgi»sinde Luisa Miller’i oynamış, Süreyya Operetinde, Şehir Tiyatrosunda sahneye konulan yerli ve yabancı operetlerin en önem li rollerine çıkmıştır. Bu arada tiyat ro çalışmalarını da bırakmamış, «Peer Gynt»in Solw*ig’i, «Tohum->da Muhsin Ertuğrııl’un partöneri olmuş, «Karamazov Kardeşler», «ölçüye ö l çü», «Aynaroz Kadısı» piyeslerinde va zife almıştır.

Bu kadarı bile genç bir kadın sa natçıyı tatmin etmeğe yetecek başa rılardı. Ama Semiha Berksoy’un öz lediği bu değildi. O, memleketimizde henüz tatbik sahası olmıyan bir sa nat dalında yetişmek, yükselmek is tiyordu: Opera !

* * *

Istanbulda ünlü müzik pedagogu

Prof. P. Lohmann’m açtığı yarışma yı kazanan Semiha Berksoy, Belediye hesabına, opera sanatçısı olmak üze re, 1936 da Berlin’e gitti.

1939 da Berlin Devlet Yüksek Mü zik Akademisinin opera bölümünden solist olarak mezun oldu ve orada, aynı yıl, R. Strauss’un «Ariadne auf Naxos» operasının başrolünü oynadı.

Bütün ısrarlara, cazip tekliflere rağmen Berlin’de kalmadı. Yurda dönmek, opera alanında hizmet et mek istiyordu. Nitekim öyle de yap tı.

Yurda döndüğü zaman Ankarada kurulmuş, başına Prof. Cari Ebert gibi ünlü bir sanat adamı getirilmiş bir Devlet Konservatuvarı buldu, ilk konserini orada, şef E. Preatorius’un yönetiminde, Wagner’in eserleriyle verdi. Büyük ilgi ve takdir gördü. Çekirdeği «tutmakta» olan Devlet Operası ilk sopranosunu bulmuştu.

1941 deki «Tosça» ve «Madam But- teri’ly» temsilleri bu sayede verildi.

Daha sonra, Devlet Tiyatrosu ve Operası kurulunca Semiha Berksoy, o sıra Almaııyada vermekte olduğu konserleri bırakarak Atıkaraya dön dü. Çalışmaya açılmış olan Büyük Tiyatro sahnesinde «Cavalleria»da Santuzza, «Tief!and»da Marta, «Fide- !io»da Leonore rollerini oynadı.

* * *

1950 den sonra oradaki yerini, ye tişmiş olan arkadaşlarına bırakması nı bildi. Bundan sonra Semiha Berk- soyun bütün saat gücünü ilk gözağrısı olan tiyatroya verdiği görüldü. Buna bir zaruret var mıydı? Kendisinden, geniş tecrübesinden opera bölümünde daha bir süre faydalamlamaz mıydı? Sanat hayatının hazan garip cilveleri vardır. Bu soruların doğru cevabını verebilecekler şimdi, Semiha’dan çok daha önce, opera sahnesinden ve yö

netiminden ayrılmışlardır.

Gerçek şudur ki Semiha Berksoy, opera ile tiyatro sahnesi arasında fark gözetmeyen, sahnede kalmak şartıyla her vazifeyi seve seve yapan gerçek, idealist sanatçılar soy undandı. Öyle olduğu İçindir ki opera bölümünde en büyük rolleri oynadıktan sonra ti yatro bölümüne yerleşmekte tereddüt etmedi. Ama öylesine yerleşti, kom pozisyon rollerinde öyle tipler yarat tı ki kendisine yeni bir şöhret sağla makta gecikmedi. «Köşebaşı»mn Yen ge Hanım’ı ile başlıyan bu yeni ça lışma devresinde sahnemize («Bu ge ce başka gece»nin Şarkıcı Ilasret’i, «Dışardakiler»in Hala’sı, «Karayar Köpriisü»nün Ebe Kadriyesi v.s. gibi) kolay unutulmıyacak pittoresk yüzler çıkardı.

* * *

30. sanat yılında, «Çalıkuşu»nun —•usta bir ressam gibi canlandırdığı—

Hatice Kadın’ı İle Binnaz Hanım’ım bir meslekdaşma emanet ederek, Ver- di’nin «II Trovatore» operasındaki o yaman çingene Azucena’yı oynamıya koşan Semiha Berksoy geride başarı larla dolu zengin bir sanat hayatı bırakıyor. Bir değil, birkaç sanatçıyı şöhret sahibi etmeğe yetecek başarı lar... Ama daha önemlisi, henüz Kon- servatuvar sıralarında okumakta olan kızı Zeliha’ya ve onun şahsında genç kuşaklara bıraktığı güzel örnektir: Mesleğini sevmek ve çalışmak! Y ıl madan, bıkmadan, sahne sanatının çeşitli dallarında fark gözetmeden da ima çalışmak ve sanatçıya yaratma gücünü veren o inancı kaybetmemek.

Otuzuncu sanat yılında bu inancın zerresini kaybetmemiş olan Semiha Berksoy’dan en güzel yaratışlarını asıl bu olgunluk çağından sonra bek liyoruz.

Nice yıllara...