1
1
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİMDALI
ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ
BİLİM DALI
Konya’nın Sosyal Kültürel ve Ekonomik Durumu (Yeni Konya
Gazetesine Göre: 1950-1960)
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN
Prof. Dr. Yaşar SEMİZ
HAZIRLAYAN
Sevgi BAŞARAN
�'°f-. Pr,
Adı Soyadı Sevgi BAŞARAN
Numarası 154202051006
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSiTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Yüksek Lisans Tezi Kabul Formu
· Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih/ Atatürk İlkeleri ve inkılap Tarihi Programı
Tez Danışmam Prof.Dr. Yaşar SE:1ı.IİZ
c
·a
·c:; f:cf
Tezin Adı Konya'nın Sosyal Kültürel ve Ekonomik Durumu (Yeni Konya Gazetesine Göre: 1950-1960) Tezli Yuksck Lisans!J
Doktoraii
D
•• w • ı/ n'\"(r.
1'lı.')
��1
W.:-'�
Yukarıda adı geçen ogrencı tarafından hazırla�n ve,.t;,.loı.��C}.\.r.,.� ... ,paşlıklı bu çalışma .0. .. \./03. . ./'lAll.9. tarihinde yapılan savunma sınavı so��GlıW't'b1ybirtitf1�bkluğu ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Ünvanı, Adı Soyadı Danışman ve Üyeler
iii ÖN SÖZ
Gazete, kamuoyunu oluşturan en önemli araçlardan birisidir. Halkın bölgesel, ulusal ve uluslararası gelişmelerden haberdar edilmesi, dilek ve şikâyetlerinin duyurulması gibi konular gazetenin temel işlevlerindendir. Bu sorumluluğu yerel olarak üstlenen gazetelerden birisi de 1949 yılından itibaren günümüze kadar yayın hayatını sürdüren Yeni Konya gazetesidir. Türkiye'nin parlamenter demokrasiye geçiş sürecinde yayım hayatına başlayan Yeni Konya gazetesi kamuoyunu aydınlatma misyonunun yanı sıra Konya ve çevresinin sosyal, kültürel ve ekonomik hayatının aydınlatılmasında en önemli kaynaklardan birisidir. Bu itibarla Türkiye'de Parlamenter demokrasinin hayata geçirildiği dönemde yayım hayatına başlayarak günümüzde de yayım hayatını sürdüren Yeni Konya gazetesini, demokratik dönüşüm sürecinin ilk dönemini oluşturan 1949-1960 dönemindeki Konya'nın sosyal, kültürel ve ekonomik incelemesini tez konusu olarak seçmeyi uygun bulduk.
Çalışmada, Yeni Konya Gazetesinin, Konya'nın sosyal, kültürel ve ekonomik hayatındaki yerini anlatma çabasında olduk. Gazetede siyasi haberler de yer almasına karşın siyasi çalışmaların fazla olmasından dolayı daha çok sosyal kültürel çalışma yapmayı tercih ettik. Çalışmamızın birinci bölümü Yeni Konya gazetesini tanıtmaktadır. Gazete sahiplerinin, yazı ailesinin kimlerden oluştuğunu anlatan başlıklarını ele aldık.
İkinci ve üçüncü bölümde Konya'nın bahsi geçen dönemde, eğitim, sanat, spor, müzik, gelenek ve görenekler, dini ve milli bayramlar, ekonomi alanlarındaki durumunu inceledik.
Sonuç bölümünde ise Yeni Konya gazetesi ve Konya'nın sosyal, kültürel ve ekonomik durumu hakkında edindiğimiz bilgiler ışığında genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Çalışmada kullanılan kaynaklar ile ilgili olarak, Selçuk Üniversitesi Prof. Erol Güngör Kütüphanesi, Konya İl Halk Kütüphaneleri esas alınmıştır. Gazete Arşivinden Yeni Konya gazetesinin 1950-1960 yılları arasındaki sayılarını taradık. Yalnız 1952 yılının Ocak, Şubat ve Mart ayları sayılarına ulaşılamamıştır. Konya Ticaret Odası dergilerinden, Konya Ansiklopedisinden,1973 Konya İl Yıllığından, Caner Arabacı, Atilla Girgin, Alpay Kabacalı, Nuri İnuğur, Seyit Küçükbezirci ve Mehmet Önder'in eserlerinden bolca
iv yararlandık. Çalışmamıza benzer olarak İbrahim Toruk, Yeni Meram Ve Yeni Konya
Gazetelerinin Anlatımı Üzerinden Konya'daki Sosyal, Politik Ve İktisadi Ortam(1970-1980) Dönemi, Âdem Demirsoy, Konya'da Basının Gelişmesi Ve Yeni Konya Gazetesi,
başlıklı çalışmalara rastladık. Her iki çalışmada da Yeni Konya gazetesinin tanıtıldığını ve olaylara bakışının verilmeye çalışıldığını gördük. Çalışmamız ele aldığımız dönem itibarıyla bahsettiğimiz çalışmalardan ayrılmaktadır.
Çalışmamız sırasında değerli vakitlerini ayırarak hiçbir yardımı esirgemeyen Danışmanım Prof. Dr. Yaşar SEMİZ'e, deneyimlerinden mahrum bırakmayan ve kapılarını daima açan değerli hocalarım Dr. Öğr. Üyesi Sefer SOLMAZ ve Dr. Öğr. Üyesi Mustafa ARIKAN'a teşekkürü borç bilirim. Baştan beri çalışmalarımda büyük destek olan aileme ve yardımlarından dolayı arkadaşlarım Yasemin ELLİK ve Rukiye ERDEN'e teşekkürlerimi sunarım.
v
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı Sevgi BAŞARAN Numarası 154202051006
Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih/Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı
Prof.Dr. Yaşar SEMİZ
Tezin Adı Konya’nın Sosyal Kültürel ve Ekonomik Durumu (Yeni Konya Gazetesine Göre: 1950-1960)
ÖZET
Konya'nın 1950-1960 yılları arasındaki sosyal, kültürel ve ekonomik hayatını öğrenmek isteyenler için Yeni Konya gazetesi faydalı bir kaynaktır. Bahsi geçen dönemde Konya'nın sosyal, kültürel ve ekonomik hayatı detaylandırılarak Yeni Konya gazetesi aracılığıyla verilmiştir. Bu dönemde yazılan makaleler, haberler Yeni Konya'nın ve dolayısıyla Konya halkının olaylara bakışını ortaya koymaktadır.
Araştırmada öncelikle Konya'nın basın tarihinden bahsederek Yeni Konya gazetesinin kimlik bilgileri, teknik yönü, çıkış amacı, yayın politikası, yazar kadrosu verilmiştir. Daha sonra gazetede verilen haberler ve bilgilerden yola çıkarak bahsi geçen dönemin Konya'sı sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan değerlendirilmiştir. Araştırmamızın amacı Yeni Konya gazetesi üzerinden bahsi geçen dönemi aydınlatmaktır.
Anahtar Kelimeler: Yeni Konya Gazetesi, Konya, Edebiyat, Sanat, Eğitim, Kültür, Spor,
vi
T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ
renci
ni
n
Adı Soyadı Sevgi BAŞARAN Numarası 154202051006
Ana Bilim / Bilim Dalı Tarih/Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Prof.Dr.
Yaşar SEMİZ
Tezin İngilizce Adı Konya’s Social Cultural and Economıc Situation (Yeni Konya Newspaper According to:1950-1960)
SUMMARY
Yeni Konya newspaper is a useful resource for those who want to learn Konya's social, cultural, economic life between 1950-1960.Has been given Konya through the Yeni Konya newspaper with details of the social, cultural and economic life of Konya in the last period. The articles written in this period and news reveal Yeni Konya newspapers and the perspective of consequently the people of Konya.
İn the research, firstly, Konya's press history was mentioned and the identity information, technical direction, departure intention, puplication policy and writer staff. Yeni Konya newspaper were given then the period mentioned was determined from the news and information given to the newspaper and was evaluated in terms of social, cultural and economic aspects. The aim of our research is to enlighten the period we have studied through Yeni Konya newspaper
KeyWords: Yeni Konya Newspaper, Konya, Literature, Art, Education, Culture, Sport,
vii
KISALTMALAR CHP: Cumhuriyet Halk Partisi
CMP: Cumhuriyetçi Millet Partisi DP: Demokrat Parti
DTCF: Dil ve Tarih -Coğrafya Fakültesi DDY: Devlet Demir Yolları
MEB: Milli Eğitim Bakanlığı S:Sayı
s:Sayfa
SSK: Sosyal Sigortalar Kurumu TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi TDK: Türk Dil Kurumu.
viii İÇİNDEKİLER
Bilimsel Etik Sayfası ... i
Tez Kabul Formu ... ii
Önsöz ... iii Özet ... v Summary ... vı Kısaltmalar ... vıı GİRİŞ ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM ... 11
YENİ KONYA GAZETESİ ... 11
1. Yeni Konya Gazetesinin Kuruluşu ... 11
1.1.Adı Ve Konya Basınına Girişi ... 11
1.2.Yenilikleri... 12
1.3.Amacı ... 14
1.4.Gelir Kaynakları Ve Ücreti ... 16
1.5.Teknik Yönü ... 17
1.6.Yayın Politikası ... 18
2. Yazar Kadrosu ... 18
1.2 Başyazarlar ... 20
1.2.1-Fakih Özfakih (1 Ocak 1954 - 10 Ağustos 1956) ... 20
1.2.2-Sofu Tuğrul(1 Ocak 1950-4 Aralık 1950.14 Haziran 1952-31 Aralık 1956) ... 21
1.2.3-Namık Ayas(4 Kasım 1957-16 Ekim 1959) ... 22
1.2.4- Ali Rıdvan Bülbül(24 Aralık 1955-10 Ağustos 1956) ... 22
2.2 Sürekli Yazanlar ... 23
2.2.1.Celaleddin Kişmir ... 23
ix
2.2.3-Enver Şevki Botsalı... 25
2.2.4- Mehmet Önder ... 26
1.2.5-Suat Abanazır ... 27
2.2.6-Mehmet Muhlis Koner ... 28
2.2.7-Mithat Şakir Altan... 29
2.2.8-Hulki Amil Keymen ... 30
2.2.9- Adil Gücüyener ... 30
2.2.10-Hüseyin Köroğlu ... 31
2.2.11-Feyzi Halıcı ... 31
2.2.12-Kemal Akça ... 32
2.2.13-Celaleddin Ali İmer... 33
2.2.14-Ahmet Petekçi ... 33
2.2.15-Fakir Usman ... 34
2.2.16-Haluk Tekmen ... 34
2.2.17-Mümtaz Bahri Koru ... 35
2.2.18-Muzaffer Erdoğan ... 35
2.2.19-Mehmet Emin Bolay ... 36
2.2.20- Ramiz Arda ... 37
2.2.21-Hayri Ergene ... 37
2.2.22- Kazım Köroğlu... 38
2.2.23-Nevzat Ayasbeyoğlu ... 38
2.2.24- Ali İhsan Tuna... 39
2.2.25- Sabit Günbay ... 39
2.2.26-Himmet Ölçmen ... 40
2.2.27- İbrahim Aczi Kendi... 40
2.2.28- Cemal Oğuz Öcal ... 41
x
1.3.1-İhsan Baykal... 41
1.3.2-Rüştü Özal ... 42
1.3.3.Mesut Cemil ... 42
1.3.4.Sadrettin Karatay ... 42
1.3.5.Ali Rıza Nalçacı ... 43
1.3.6.Sadi Irmak ... 43
1.3.7.Fethi Ferit Uğur ... 44
1.3.8.Ali Galip Öztürkmen ... 44
1.3.9.Veyis Ersöz ... 44
1.3.10.İhsan Hınçer ... 45
İKİNCİ BÖLÜM ... 47
I.YENİ KONYA GAZETESİNE GÖRE SOSYAL HAYAT ... 47
1. Yeni Konya gazetesine Göre Konya’da Gelenek Görenekler ... 47
1.1 - Kına ve Nişan Törenleri ... 47
1.2-Düğünler ... 48 1.3 - Oturak Âlemi ... 49 1.4 - Komşuluk İlişkileri ... 51 1.5 –Kızlı Kahve Kültürü ... 51 1.6-Şivlilik Geleneği ... 52 2.Dini Bayramlar ... 54
1.2.1 - Ramazan ve Ramazan Bayramı ... 54
1.2.2 - Kurban Bayramı ... 57
3.Milli Bayramlar ... 58
1.3.1 - 23 Nisan Milli Egemenlik Bayramı ... 58
1.3.2 - 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı ... 60
1.3.3 - 30 Ağustos Zafer Bayramı ... 62
xi
4.Atatürk'ü Anma Törenleri ... 66
5.Mevlana'yı Anma Törenleri ... 69
II. Yeni Konya Gazetesine Göre Konya’da Doğal Afetler ... 72
1.Yangınlar ... 72
1.1 Konya İl Merkezindeki Yangınlar... 72
1.2 Konya’nın İlçelerindeki Yangınlar... 73
2.Kuraklık ... 74
3.Sel Felaketleri ... 76
III. Yeni Konya Gazetesine Göre Konya’da Eğitim - Öğretim Faaliyetleri ... 77
1.1 - İlköğretim Okulları ... 78
1.2 - Halk Eğitim Okulları... 81
2.Orta Öğretim ... 83
2.1 - Karma Ortaokul ... 85
2.2 - Konya Lisesi ... 86
2.3 - Konya Sanayi Mektebi ... 89
2.4 - Konya Kız Öğretmen Okulu ... 94
2.5 - Konya İmam Hatip Lisesi ... 96
2.6 - Konya Koleji ... 97
2.7 - Astsubay Okulu ... 98
2.8 - Kız Sanat Enstitüsü ... 98
2.9 - Hemşire Okulu ... 100
3. Konya’da Yükseköğretim Faaliyetleri ... 100
3.1 - Konya’da Üniversite Kurma Çalışmaları ... 101
3.1.1 - Üniversite Kurma İsteğinin Kamuoyuna Duyurulması ... 101
3.1.2 - Üniversite Hakkında Kanun Taslağı ... 101
3.1.3 - Konya'yı Kalkındırma Derneği ... 102
xii
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 105
YENİ KONYA GAZETESİNE GÖRE KONYA'DA KÜLTÜREL VE EKONOMİK HAYAT ... 105
I.Yeni Konya Gazetesine Göre Konya’da Kültürel Hayat ... 105
1-. Yeni Konya ve Sanat ... 105
2.- Yeni Konya ve Müzik ... 109
3.- Yeni Konya ve Spor ... 112
4.-Yeni Konya Sinema ve Tiyatro ... 114
II. Yeni Konya Gazetesine Göre Konya’da Ekonomik Hayat ... 116
1. Temel Geçim Kaynakları ... 116
1.1- Tarım ... 116
1.2 - Hayvancılık ... 119
1.3 - Meyvecilik ... 123
1.4 - Esnaflık ... 126
2. Sanayi ... 129
2.1 - Büyük Sanayi Kuruluşları ... 129
SONUÇ ... 135
BİBLİYOGRAFYA ... 139
1
GİRİŞ
Basın, günlük dilde radyo, televizyon, gazete, dergi gibi elektronik ya da yazılı basın organlarını anlatmak için kullanılan bir kavramdır. Ekonomi, kültür, siyaset veya daha başka konularda topluma bilgi ve haber veren bir araçtır1
.Basın kavramı içinde ele alınan gazetelerin önemi büyüktür.
İlk Türkçe gazete, 1 Kasım 1931 Takvimi Vakayı olarak kabul edilmektedir. Ama bundan önce Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından ilk Türkçe-Arapça gazete olan Vakayı Mısriyye, 20 Kasım 1828 tarihinde yayımlanmıştır. Takvimi Vakayı, II. Mahmut tarafından onaylanmış, iç ve dış olayları halka duyurmak için çıkarılmıştır.
Takvimi Vakayı popüler kültür açısından zengin malzeme içeren bir gazetedir2.1879’da bir
dizgi hatası yüzünden kapatılmıştı. 1891 'de yeniden çıkmaya başlamış ve bir yıl kadar yayım hayatını sürdürdükten sonra bir kere daha kapanmış ve yayım hayatına 27 Temmuz 1908’e kadar ara vermişti. Bu tarihten itibaren Ankara’da Meclisin açılışına kadar yayım hayatını aralıksız sürdüren gazetenin adı BMM tarafından Resmi Ceride olarak
değiştirilmiş, Cumhuriyet döneminde ise Resmi Gazete olmuştur 3
.1840 yılında William
Churchill tarafından Ceridei Havadis adlı yarı resmi gazete yayımlanmıştır4
.
Takvimi Vakayı ve yarı resmi gazete olan Ceridei Havadis'ten sonra ilk Türkçe gazete Agâh Efendi'nin kişisel gayretleriyle 21 Ekim 1860 tarihinde yayımlanmaya başlayan Tercümanı Ahval'dir. Tercümanı Ahval'i 1862'de Şinasi tarafından çıkarılan Tasviri Efkâr takip etmiş ve hürriyet düşüncesini yaymak amacıyla yayımlanmıştır5.1866 yılında yayımlanan gazete ise Ali Süavi tarafından çıkarılan Muhbir adlı gazetedir ve hükümeti eleştirmek, basında hareket yaratmak için oluşturulmuştur. Bir diğer gazete 1869'da Basiretçi Ali Bey tarafından çıkarılan ve dış haberlere oldukça önem veren bir gazete olan Basiret 'tir.1870 yılında ise Aleksan Sarrafyan Efendi tarafından İbret adlı
1
Zeki, Eraslan,''Tarihçi ve Basın'' Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu, I,19-21 Ekim 2016 Elazığ, s.134.
2 Korkmaz, Alemdar,''Osmanlı Basınına Genel Bakış''Osmanlı Basın Hayatı Sempozyumu,6-7 Aralık 1999,s.3. 3
Hıfzı, Topuz,100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1973,s.7. 4
Atilla, Girgin, Türk Basın Tarihi'nde Yerel Gazetecilik, İstanbul 2001,s.18-21. 5 Girgin, s.29-36.
2
gazete çıkarılmıştır.1872 yılında Namık Kemal tarafından yönetilen bu gazetenin çıkış
amacı halka hizmet etmek ve ülkede matbuatın geliştirilmesi olmuştur6
.
Abdülhamit döneminde ise; Sabah (1876), Tercümanı Hakikat (1878), İkdam (1894), Serveti Fünun (1891), Malumat (1894), Mecmüai Ebüzziya (1880) ve Miratı Âlem (1882-83) gazeteleri yayımlanmıştır. Tanzimat'tan sonraki reformlarla birlikte eyalet sisteminden vilayet sistemine geçilmiş ve böylece hemen her vilayette birer matbaa açılmıştır. Bu bağlamda Niş, Silistre ve Vidin eyaletlerinin birleştirilmesi ile oluşan ilk gazete 14 Mart 1865 ve 1 Eylül 1877 tarihleri arasında Mithat Paşa tarafından Tuna
Vilayetinde kurulan, Türkçe-Bulgarca yayımlanan Tuna Vilayet gazetesidir7.
Millî Mücadele dönemindeki basın hareketlerine baktığımızda İstanbul ve Anadolu arasında bir kutuplaşma söz konusudur. İstanbul'un 1918'de işgal edilmesiyle beraber Mütareke ve Millî Mücadele basını dönemi başlamıştır. Anadolu basını bu noktada kilit rol oynamıştır. Bazı gazeteler Millî Mücadeleye destek verirken (İleri, Akşam, Yeni gün ve Vakit) bazıları da (İstanbul, Alemdar ve Peyam-ı Sabah) aleyhte yayın yapmışlardır. Millî Mücadeleye öncülük eden gazeteler ise;1919'da kurulan ve Kuvay-ı Milliye'nin sözcülüğünü yapan İradeyi Milliye, Mustafa Kemal'in isteğiyle ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin kararlarını halka duyurmak için 1920'de kurulan Hâkimiyeti Milliyedir. Gazete 1935'te Ulus adını almıştır. Bir diğer gazete de 1918'de Afyon'da kurulan Öğüt'tür. Bu gazetelerin dışında yurdun diğer bölgelerinde; Adana'da Yeni Adana, Konya'da Babalık, Kastamonu'da Açıksöz, Erzurum'da Şarkın Sesi gibi Milli Mücadeleye destek
veren gazeteler olmuştur8
.1919-23 yılları arasında Kastamonu'da 6, Konya’da 5, Kayseri’de 8, Trabzon’da 15, Bursa’da 9 yeni süreli yayın çıkmıştır. Millî Mücadele
dönemi basınını önemli kılan nokta ise basının bu dönemde ülke çapında yayılmasıdır9
. Basının topluma yararlı olduğu kadar zararlı yönleri de vardır. Bu yüzden hükümetler birtakım önlemler almış, kanunlar koymuşlardır. Bu anlamda Türkiye'de ilk basın hürriyeti 1862 Matbuat Kanunu ile güvence altına alınmaya çalışılmıştır. Daha sonra 1864'te bu kanun sağlamlaştırılmış ve 1909'a kadar yürürlükte kalmıştır. 1867'de Ali Paşa tarafından bir kanun çıkarılmış,1875'de Sadrazam Esat Paşa ve 1876'da Sadrazam Mahmut
6
Girgin, s.36-52. 7
Alpay, Kabacalı, Başlangıçtan Günümüze Türkiye'de Matbaa Basın ve Yayın, İstanbul 2000,s.88-98. 8 Mustafa, Şeker, Tekniği, İçeriği, Çalışan Profili, Haber Kaynakları, Ekonomi Politiği, Gücü ve Sorunlarıyla
Yerel Gazeteler, Tablet Kitabevi, Konya 2007,s.34-41.
9
M.Bülent, Varlık,''Osmanlı Dönemi Türkçe Yerel Basını Üzerine Bazı Gözlemler'',Osmanlı Basın Hayatı Sempozyumu,6-7 Aralık 1999,s.106.
3
Paşa basına el koymuştur. II. Abdülhamit Birinci Meşrutiyeti ilan ederek Kanuni Esasiyi kabul etmiş ve 1864 Matbuat Nizamnamesini çıkartmıştır.1877-1888'de yine matbuat ile ilgili kanunlar çıkarılmıştır.1894-1898 tarihlerinde de matbuat kanunları çıkarılmıştır.16 Temmuz 1909 tarihinde bir kez daha kanun çıkarılmış ve 23 Nisan 1920 Teşkilatı
Esasiye'ye kadar devam etmiştir10.
Mustafa Kemal, milli mücadele sonrasında basının halk üzerindeki etkisine inandığı için dönemin ileri gelen gazetecileriyle bir toplantı düzenlemiştir. Toplantıda gazetecilerin fikirlerini öğrenmeyi ve basın ile ilgili düşüncelerini ifade etmeyi amaçlamıştır11.
İzmit’te 16 Ocak 1923 tarihinde 17 Ocak sabah saat üçe kadar süren bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantıya; Vakit gazetesi Başyazarı Ahmet Emin (Yalman), Tevhidi-i Efkâr gazetesi Başyazarı Velit Ebüzziya, İleri gazetesi Başyazarı Suphi Nuri (İleri), İkdam gazetesi yazarı Yakup Kadri (Karaosmanoğlu), Tanin gazetesi yazarı İsmail Müştak (Mayokan), Akşam gazetesi yazarı Falih Rıfkı (Atay) ve İleri gazetesi yazarı Kılıçzade Hakkı katılmıştır. Mustafa Kemal bütün konuşmalarında basının öneminden bahsetmiştir. Basının sosyal hayattaki yerine ve Cumhuriyet’in gelişmesinde ve ilerlemesindeki rolüne inanan Mustafa Kemal, aynı zamanda yeni rejimin kendi basınını kurması için de bir girişim başlatmıştır. Türk basınında önemli bir yere sahip olan Cumhuriyet gazetesinin yayın hayatına başlaması, basın açısından (7 Mayıs 1924) önemli bir dönüm noktasıdır12
.Bundan sonra 4 Mart 1925'te Mecliste Takrir-i Sükûn Kanunu kabul edilmiştir. Bu kanunla beraber birçok gazete kapatılmıştır. Takrir-i Sükûn Kanunu'ndan pek memnun olunmamış ve bu yeni bir kanunu gerektirmiştir.1931'de Matbuat ve Ceza Kanunu
getirilmiştir. Bu kanun da 1938'e kadar sürekli değişikliklere maruz kalmıştır13
.1950'de DP iktidar olunca 15 Temmuz 1950 tarihinde Basın Kanunu çıkarmıştır. 7 Haziran 1956'da ise
bu kanuna eklemeler yapılmıştır14
.
Yerel basın, toplumsal, ekonomik ve kültürel gelişimleri yöre halkına aktaran, dar bir dağıtımı olmasına rağmen yakın çevreye ilişkin geniş bilgi taşıyan bir vasıtadır. Gelişmiş ülkelerde yerel basın büyük önem taşımaktadır. Çünkü yerel basın organları aracılığıyla vatandaş ile yönetenler arasında iletişim sağlanmakta, halk alınan kararlardan
10
Enver Benhan, Şapolyo, Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara 1976, s.264-269.
11
Mevlüt, Çelebi,''Cumhuriyetin İlk Yıllarında Sıra dışı Bir Gazete: Halk Gazetesi'' Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu, I,19-21 Ekim 2016 Elâzığ, s.1169.
12
Çelebi, s.1170. 13
Topuz, II. Mahmut'tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2014, s.146-162. 14 Şapolyo, s.270.
4
ve kendi beldelerindeki sorunlardan ve bunlara getirilen çözümlerden haberdar olmaktadır. Bu görevlerinden dolayı yerel gazeteler halkın aynasıdır15.
Temel görevi yöredeki halkın sesi olmak olan yerel basının, kamu kurum ve
kuruluşları üzerinde de denetim işlevi vardır16. Yerel basın, yayımladığı haberler,
fotoğraflar, ele aldığı sorunlar, kentin ihtiyaçları, kentteki kültürel ve sosyal etkinliklere ilişkin aktardığı bilgilerle kişiye “yaşanan yer” duygusunu, yaşadığı yerin bir parçası
olduğu düşüncesini kazandırmaktadır17
.
Konya basın tarihi, matbaanın Abdülaziz'in Sultanlığı zamanında Konya Valisi Burdurlu Ahmet Tevfik Paşa tarafından getirilmesiyle başlatılmıştır. Sultan tarafından İstanbul'da resmi ve özel gazeteler çıkarken vilayetlerde de resmi birer gazete kurulması kararı alınmıştır. Bunun üzerine Konya hükümet konağında bir matbaa kurularak ilk defa resmi Konya gazetesi basılmaya başlamıştır. İlk resmî gazeteler içinde en uzun ömürlü olan Konya, varlığını 1932 yılına kadar devam ettirmiştir. Vilayet mektupçuluğuna bağlı olarak çalışan Konya Vilayet Matbaası bir ara Konya Sanat Okulu’na devredilmişse de olumlu bir sonuç alınamamış olup, 1932 yılında Konya gazetesi bir yıl sonra da Konya
Vilayet Matbaası kapatıldı18
.
Konya'da Millî Mücadele döneminde iki gazetenin öne çıktığı görülmekte olup bunlardan biri Mazhar Babalık 'ın Babalık gazetesi diğeri de Abdulgani Efendi'nin Öğüt gazetesidir. Babalık Konya'da ortaya çıkmış bir gazete iken Öğüt bazen Afyon'da bazen Kütahya'da yayım yapmıştır. Öğüt, Mustafa Kemal'in tavsiyesiyle Ankara'da
kurulmuştur.15 Mayıs 1919'da Konya'ya taşınmıştır19
. Bu iki gazete de Millî Mücadeleden
yana olduğundan Mustafa Kemal'in önem verdiği gazetelerdir20
.
Konya'da Vilayet Gazetesi’nden itibaren Yeni Konya gazetesine gelinceye kadar yayımlanan belli başlı gazetelere bakmak da konumuz açısından önemli olacağı için kısaca değinmekte fayda vardır. Bunlar Cumhuriyetten sonra çıkan gazetelerle birlikte ele alınacaktır:
15
Suat, Gezgin, Türkiye'de Yerel Basın, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları İstanbul, 2007, s.177. 16
Mehmet, Yılmaz, Selçuk Gazetesi (1945-51) Konya’nın Sosyo-Kültürel Hayatındaki Yeri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010, s.1.
17
Atilla, Girgin, Yerel Basın,İnkılâp Kitabevi, Ocak 2009, s.391.
18 Mehmet, Önder,''Konya Matbuat Tarihi'‘, Konya, S.120-121, Ekim -Kasım 1948, s.58-59. 19
Mehmet Önder, Millî Mücadelenin Yanında ve Safında Öğüt Gazetesi, Ankara 1986, s.5. 20
Caner Arabacı-Seyit Küçükbezirci,''Konya Basın Tarihi Üstüne Seyit Küçükbezirci İle Söyleşi'‘, Selçuk İletişim,1, S.2,2000, s.147-149.
5
Anadolu (1908-1909), Hakem (1909-1910), Meşrîk-i İrfan (1909-1910), Çiftçi (1909-1910), Şems (1909-1910), Babalık (1910-1950), Meram (1910-1911), Osmanlı (1911-1914), Tekâmül (1911), Öğüt (1917-1923), Telgraf Haberleri (1918-1919), İntibah
(1919-1920), İbret (1919-1920), Halk (1922)21.
Konya Vilayet Gazetesi: 1869 yılında vilayet adına haftalık olarak çıkarılan gazete, Vilayet Matbaasında basılmıştır.1909 yılı sonlarında gazetenin yeri Mektebi Sanayidir22 . Konya gazetesi Yazı İşleri Vilayet Mektupçuları tarafından yönetilmiştir. Özel gazetelerin çıkmaya başlamasıyla gazete bir dönem zayıflasa da varlığını 1932'ye kadar
sürdürmüştür23
.
Anadolu Gazetesi:10 Temmuz 1908 tarihinde pazar ve çarşamba günleri yayımlanmak üzere 4 sayfa 3 sütun olarak yayımlanmaya başlamıştır. Sahibi Mehmet Burhaneddin,
başyazarı Abdurrahman Rahmi ve Hüseyin Vehbi Efendilerdir.1909 yılında kapanmıştır24
. Hakem Gazetesi:1909 yılında haftada iki defa yayımlanan gazete, 1910 yılında kapanmıştır. Gazetenin müdürü Mehmet Tevfik başyazarı Süleyman Necati ve Yusuf Mazhar'dır25
.
Meşrîk-i İrfan Gazetesi:1 Ocak 1909 tarihinde, haftada iki defa çıkan gazete, 1910 yılında
kapanmıştır. Sahibi Müslümzade Hacı Osman ve müdürü Mehmet Burhaneddin'dir26
.
Çiftçi Gazetesi:10 Kasım 1909 tarihinde haftalık çıkarılmaya başlanan gazete, Konya
Numune Çiftliği sahipleri tarafından çıkarılmıştır. Bir süre sonra 1910 yılında kapatılmıştır27
.
Şems Gazetesi:1 Şubat 1909 tarihinde haftalık çıkarılan gazete, 1910 yılında kapatılmıştır.
Sahibi ve başyazarı Yozgatlı Mevlevi Abbas ve Muineddin Mümtaz'dır28.
21
Yılmaz, Selçuk Gazetesi (1945-51) Konya’nın Sosyo-Kültürel Hayatındaki Yeri s.2. 22
Mehmet, Akyüz, Konya Vilayet Gazetesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2009, s.22.
23
Nail, Bülbül,''Konya Vilayet Gazetesi''Konya Ansiklopedisi, VI, Konya 2014, s.52. 24
Mehmet Önder, ''Cumhuriyetten Önce ve Cumhuriyet Döneminde Konya'da Basın'‘, Millî Mücadeleden Günümüze Konya I, 1999, s.22.
25
Önder, aynı yer 26
Önder, aynı yer 27 Önder, aynı yer
6
Meram Gazetesi:1910 yılında haftada iki defa yayımlanan gazete,1911 yılında
kapatılmıştır. Sahibi ve müdürü Hakkı Hami başyazarı Nafiz Bey'dir29
.
Osmanlı Gazetesi:1911 yılında haftalık olarak yayımlanmaya başlayan gazete,1914 yılında kapanmıştır. Sahibi Ahmet Necip müdürleri Mahmut Nedim ve Refii Nevzat Efendilerdir30.
Tekâmül Gazetesi:1911 yılında Refii Nevzat tarafından haftalık çıkarılan gazete, aynı yıl
kapanmıştır31 .
Halk Gazetesi:12 Haziran 1923'den itibaren günlük ve dört sayfa olarak Konya Türk Ocağı adına yayımlanmaya başlanmıştır. Sahibi ve başyazarı daha önce Babalıkta yazan Sami
zade Süreyya Berkem'dir32
.
İbret Gazetesi:1919 yılında haftalık olarak çıkarılmaya başlanmıştır. Sayfa sayısı genelde dört olmakla birlikte bazen iki sayfa olarak da neşredilmiştir. Sahip ve Mesul Müdürü
Hadimi zade Mehmet Emin Bolay'dır 33.
İntibah Gazetesi:25 Şubat 1919'da haftada daha sonra Cuma hariç günlük olarak yayımlanmaya başlamıştır. Sahibi Kutsi Efendi zade Ali Rıza Efendi, Mesul Müdürü
Hadimi zade Mehmet Emin, başyazarı Şeyh zade Ziya Efendi'dir34.
Telgraf Haberleri: Babalık'ın sahibi Yusuf Mazhar tarafından 16 Mart 1918'den itibaren yayımlanmıştır. Amacı, telgrafla alınan haberleri günü gününe okuyucuya ulaştırmaktır.
Babalık gazetesine ek olarak çıkarılmaya başlanmıştır35
.
Öğüt Gazetesi: Yunan işgali üzerine, Selanik'ten Afyon'a göçen Abdülgani Ahmet tarafından Konya'da 1917 yılında Nasihat adıyla çıkarılmaya başlanmıştır. Yunan işgalinin İzmir'den Anadolu içlerine doğru ilerlemesi üzerine matbaası ile birlikte Konya'ya taşınarak, Ekim 1919'da gazetesini yayımlamaya devam etmiştir. Abdülgani Ahmet'in, Anadolu'ya geçmesinde Mustafa Kemal'in rolü vardır. Çünkü ikisi Selanik'ten
28
Önder, aynı yer 29
Önder, s. 23. 30
Önder, aynı yer 31
Önder, aynı yer 32
Hakan, Aydın, Mustafa Kemal Tarafından Konya'da Finanse Edilen Bir Seçim Gazetesi: Halk (12 Haziran-3 Ağustos 1923), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2004, s.22.
33
Önder, Mevlâna, s.452. 34
Önder, Mevlâna, aynı yer 35 Önder, Mevlâna, aynı yer
7
tanışmaktadırlar. İstanbul'da harp yıllarında görüşmüşlerdir. Görüşmede Mustafa Kemal,
Abdülgani'ye Anadolu'ya geçmesini öğütlemiştir36
.
Cumhuriyetin ilanından sonra Konya'da sadece Babalık ile Vilayet gazetesi yayım hayatına devam etmişlerdir. Cumhuriyeti ilanından sonra yayımlanmaya başlayan gazeteler ise;
Duygu Gazetesi: Gazete, 1 Ocak 1930 tarihinde günlük 2- 4 sayfa şeklinde 1930 yılına
kadar yayımlanmıştır. Sahibi ve sorumlu müdürü Cevdet Tahir Arıkut 'tur37.
Konya Ticaret Gazetesi: Konya Ticaret Odası tarafından çıkarılmaya başlanan gazete, 1 Mart 1933 tarihinde 2-4 sayfa halinde haftalık olarak yayımlanmıştır. Yayım hayatına 1
Haziran 1933 tarihine kadar devam edebilmiştir38.
Yeni Anadolu: Gazete 9 Nisan 1932 tarihinde günlük 2-4 sayfa olarak yayımlanmıştır. Sahibi Cemal Tahir Kutay, sorumlu müdürü M. Hayrettin'dir. Kendi matbaasında basılan gazete, 1934 yılında kapanmıştır39.
Zaman Gazetesi: 11 Nisan 1949 tarihinden itibaren yayım hayatına başlayan ve haftalık
2-4 sayfa yayımlanan gazetenin sahibi ve yazı işleri müdürü Edip Nazım Ermeral'dir40
.Başka bir kaynağa göre de 1 Ocak 1934 tarihinde haftalık 4-8 sayfa yayımlanmaya başlamıştır ve
1936 yılında kapanmıştır41
.
Yeni Ses Gazetesi: Gazete, 5 Ekim 1934 tarihinde günlük haftada iki kez, haftalık olarak da 2-4 ve 6 sayfa halinde yayım hayatına başlamıştır.1939 yılında Yeni Babacan adını almıştır.1940 yılında kapanan gazetenin sahibi Taceddin Cavit Öney, sorumlu müdürleri
A. Rıza Kilimci ve M. Nuri Özkara'dır. Gazete, kendi matbaasında basılmıştır42
.
Çağ Gazetesi: Daha önce Çağ adı ile çıkan Zaman gazetesi yeni ismi ile ilk sayısını 15 Aralık 1934 tarihinde çıkartmıştır. Ama devamında sayı olarak 1 değil 26 yazmaktadır. Bu durum gazetenin yalnızca adının değişmiş olduğunu göstermektedir. Gazetenin yeni
36
Önder, Millî Mücadelenin Yanında ve Safında Öğüt Gazetesi, s.4-6. 37
Önder, Mevlâna, s.453. 38 Önder, Mevlâna, aynı yer 39
Önder, Mevlâna, aynı yer 40
Önder,''Cumhuriyetten Önce ve Cumhuriyet Döneminde Konya'da Basın'',s.25. 41 Önder, Mevlâna, s.453.
42
8
sayılarında sahibi kısmında Edip Nazım Ermaral’ın, neşriyat müdürü kısmında ise Mehmet
Şevket Evin ’in adı bulunmaktadır. Gazete, 28 Kasım 1936’da kapanmıştır43
.
Babalık: 6 Ocak 1910'da yayım hayatına başlamıştır. Yayım hayatına başladığı ilk dönemde bazen haftada 2-3, bazen de 4-6 sayfa olarak yayımlanmıştır. Sahibi, Yusuf Mazhar'dır. 1917-18'de Konya Valisi Muammer Bey'in isteği ile adı Türk Sözü olmuş, sonra tekrar eski ismini almıştır.
Ekekon:14 Mart 1935 tarihinden itibaren bazen 4 bazen 2 sayfa çıkan gazetenin sahibi Şevki Ergun, yazı işleri müdürü Ziya Çalık (1935-1938), Ali Rıza Uğurlu (1938-1945),
Besim Ergun (1945-1950)'dur 44. Konya basınında önemli bir yere sahip olan gazete,
gündelik, siyasal ve ulusal alt başlığıyla CHP İl yönetimi tarafından yayımlanmaya başlamıştır. Gazete amblem olarak CHP'nin kırmızı renkli altı oku üzerinde yer alan Konya
Atatürk Anıtını kullanmıştır45
.Kendi matbaasında yayımlanan gazete ara vermeden 15 yıl yayım hayatını sürdürmüş ve birçok yazar yetiştirerek Konya basın dünyasında yerini almıştır. Sosyal konulara önem veren gazete, sahibi Şevki Ergun' un ölümünden sonra kardeşi Besim Ergun tarafından yayım hayatını bir süre daha sürdürmüştür ve 1950 yılında kapanmıştır46
.
Akyokuş: Demokrat bir yol izleyen gazete, Eylül 1947 tarihinde çıkmıştır. Sahibi Kemal Uluşahin, 1948 yılında da Dr. Ziya Barlas'tır. Gazetenin yazı işlerini fahri olarak Muammer Obuz 1947'de Uzun bedestende 1948'de ise Eski Asker Hastanesinde idare etmiştir. Gazete, Yenikitap ve Ülkü yayınevlerinde basılmıştır.2 ile 4 sayfa çıkan gazetenin
tanesi 5-10 kuruştur47.Gazete, Konya DP merkezinin yayın organıdır. 15 Mayıs 1949
tarihinde kapanmıştır48
.
43
Yılmaz, Selçuk Gazetesi (1945-51) Konya’nın Sosyo-Kültürel Hayatındaki Yeri, s.3.
44 Önder, Mevlâna, s.454.
45Caner, Arabacı,''Cumhuriyet Devri Konya Basını Ve Gazetecileri'' Yeni İpek Yolu Konya Ticaret Odası
Dergisi Konya Kitabı XI, Konya 2008, Konya Ticaret Odası Yayınları, 25.
46
Arabacı-Küçükbezirci, Söyleşi, s.152. 47
Mehmet, Önder, Konya Matbuat Tarihi,Konya Halkevi Yayınları, Konya 1949, s.40. 48 Önder, Matbuat, s.41.
9
Selçuk: Selçuk gazetesinin ilk sayısı 6 Kasım 1945 tarihinde çıkmıştır. Gazetenin kurucusu
ve Başyazarı Mehmet Muhlis Koner’dir49.Gazete, 29 Haziran 1951 (sayı 530) de yayım
hayatına son vermiştir50 .
Yeni Konya Gazetesi, Konya'nın 1950-1960 yılları arasındaki sosyal, kültürel ve ekonomik hayatına ışık tutmuş bir gazetedir. Gazete, dönemin sosyal, kültürel ve ekonomik hayatını zengin yazar kadrosu ile birlikte okuyucuya sunmuştur. Gazetede yer alan bilimsel ve kültürel yazılar doğrultusunda çokça bilgiye ulaşılabilmektedir. Yeni Konya gazetesi ve Konya'nın sosyal, kültürel, ekonomik hayatı hem kaynaklarda hem araştırma eserlerde anlatılmaktadır. Fakat Yeni Konya gazetesi temel alınarak Konya'nın 1950-1960 arası dönemi ele alınmamıştır. Bu yüzden 1950-1960 Konya'sının ekonomik faaliyetleri nelerdir, nasıl bir kültüre sahiptir, eğitim durumu nedir gibi sorulara Yeni Konya gazetesi üzerinden cevap bulabilmek için bu konu çalışmamızın konusunu oluşturmuştur.
Çalışmamızın konusu olan Yeni Konya Gazetesi ve Konya'da Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Hayat (1950-1960)incelenirken; Yeni Konya gazetesinin kuruluşundan başlayarak, gazetenin kimliği, yazarları, dönemsel değişimleri, yenilikleri, Konya toplumunu sosyal, kültürel ve ekonomik olarak ele alışı kronolojik bir sıra takip edilerek konu detaylıca araştırılmıştır.
Çalışmamızda mümkün olduğunca bilimsel metot ve teknikler kullanılmaya çalışılmıştır. İlk olarak konu ile ilgili kaynak taraması yapılmış olup, ilgili kaynaklar belirlenmiştir. Daha sonra konu ile alakalı yapılmış çalışmalar göz önünde bulundurulmuştur. Gerekli olduğu düşünülen bilgiler fişleme yöntemiyle elde edilmiştir. Kullanılan bütün kaynak ve araştırma eserler dipnot ve bibliyografyada gösterilmiştir.
Çalışmamızda kullanılan kaynaklar, araştırma eserler ve makaleler; Yeni Konya gazete arşivi, Konya Ticaret Odası Dergisi, Konya Ansiklopedisinin gerekli görülen ciltleri, Caner Arabacı Konya Basın Tarihi, Atilla Girgin, Türk Basın Tarihinde Yerel Gazetecilik, Alpay Kabacalı, Başlangıçtan Günümüze Türkiye'de Matbaa Basın ve Yayın adlı eserlerdir. Bunlardan yanı sıra; Caner Arabacı-Seyit Küçükbezirci, Konya Basın Tarihi
Üstüne Seyit Küçükbezirci İle Söyleşi, Ahmet Şeref Ceran, Millî Mücadeleden Günümüze Konya'da Eğitim Tarihi, Muammer Muşta, Türkiye ve Konya'da Cumhuriyet Döneminde
49
Yılmaz, Selçuk Gazetesi (1945-51) Konya’nın Sosyo-Kültürel Hayatındaki Yeri s.6-9. 50 Yılmaz, Selçuk Gazetesi (1945-51) Konya’nın Sosyo-Kültürel Hayatındaki Yeri s.10.
10
Eğitim Öğretim Hayatı adlı makaleler ve Mehmet Önder'in makale ve kitaplarından
fazlasıyla yararlanılmıştır. Yeni Konya ile ilgili İbrahim Toruk, Yeni Meram Ve Yeni
Konya Gazetelerinin Anlatımı Üzerinden Konya'daki Sosyal, Politik Ve İktisadi Ortam (1970-1980 Dönemi), Âdem Demirsoy, Konya'da Basının Gelişmesi Ve Yeni Konya Gazetesi adlı çalışmalardan da bolca yararlanılmıştır. Bunların dışında internet
kaynaklarına da başvurulmuştur. Çalışmamızda yararlanılan daha birçok eser ve makalelerin tümü bibliyografyada yer almıştır.
11
BİRİNCİ BÖLÜM
YENİ KONYA GAZETESİ
1. Yeni Konya Gazetesinin Kuruluşu 1.1.Adı Ve Konya Basınına Girişi
Yeni Konya gazetesi, günlük tarafsız siyasi gazete başlığı ile 1 Haziran 1949'da yayım hayatına başlamıştır. Adil, Ünal ve Gültekin Gücüyener tarafından kurulan bir şirketçe çıkarılmıştır51
.Kurulduğu dönemde gazetenin sahibi aynı zamanda yazı işleri
müdürü Mustafa Naci Gücüyener'dir. Gazeteye isim veren Mithat Şakir Altan'dır52
.Mithat Şakir Altan ve Osman Çokuslu aralarında belirlemiş oldukları Yeni Konya ile Konya Postası isimleri arasında seçim yapmak durumunda kalmış ve attıkları yazı tura ile gazetenin ismini belirlemişlerdir53
.Yeni Konya'nın basıldığı yer Yeni kitap basımevidir.
Fiyatı 5 kuruştur54.1 Ekim 1958'den itibaren 10 kuruş olmuştur55. Küçükbezirci, gazetenin
çıktığı dönemin 14 Mayıs 1950 DP'nin iktidara geldiği dönem olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca bu dönem gazeteleri arasında bir bayrak yarışı ve bunun bir üçüncü basın dalgası olduğunu belirtmiştir56
.Yeni Konya'nın neşir hayatına girişi ile ilgili Metin Berberoğlu,
Şahin Çarşısının bulunduğu yerde, geniş bir salonda kurulmuş koca bir makinenin yuttuğu boş kâğıtları yazı ve resimlerle dolu olarak çıkışını seyretmek dünyanın en güzel filmini seyretmekten daha cazip gelirdi bize… Gazetede imzasız da olsa yazılarımızı görmek de
gurur vericiydi. İşte bu Yeni Konya idi demiştir57
.
Ali İhsan Tuna, Yeni Konya'nın çıkışı ile ilgili onuncu yıl dönümünde şunları aktarır: Gazetenin ilk çıkış gününü hatırlarım. 31 Mayıs 1949 idi. Günlük mesaimizi
bitirmiş gitmeye hazırlanıyorduk. Patronlarımız; A. Naci Gücüyener, Mehmet Naci Gücüyener, M. Naci Gücüyener ve Mehmet Arıcan içeriye girdiler ve bize haydi çocuklar kolları sıvayın bakalım bir gazete çıkaracağız dediler burada kalemle tarif edemeyeceğim bir gayret ve şevke işe başlayarak gece yarısına kadar çalışıp gazeteyi çıkarmıştık. Ertesi sabah erkenden matbaaya gelip eserimizi tetkik ederken arkadaşlardan birçoğumuz sevinç
51
1984 Sonrası Konya, Ankara 1988, s.379. 52
Yeni Konya,1 Haziran 1953. 53
Âdem, Demirsoy, ‘Yeni Konya’ ‘Konya Ansiklopedisi, IX. Konya 2015, s.115. 54 Yeni Konya,3 Haziran 1949.
55
Yeni Konya,1 Ekim 1958. 56
Arabacı-Küçükbezirci, Söyleşi, s.151. 57 Yeni Konya,1 Haziran 1958.
12
gözyaşları döküyorduk. İşte Konya'da ilk günlük gazete Yeni Konya o gün yani 1 Haziran
1949'da bu şekilde tatlı bir hatıra içinde doğmuştur58
.
Yeni Konya ile ilgili Kaya Can, 5 Haziran 1949 tarihli yazısında, sonunda fikirlerin
hürce beyan edildiği günlük bir gazeteye kavuştuklarını dile getirmiştir59
. Mehmet Önder ise Konya'da yüze yakın gazetenin olduğunu ve bunlardan sadece birkaçının varlığını sürdürebildiğini, Yeni Konya'nın bunun farkında olarak yola çıktığını belirtmiştir60
.Yeni Konya için basın hayatına girişinin 5.yıl dönümünde gazete ile ilgili memnuniyet belirten yorumlar yapılmıştır61
.
Yeni Konya, Atatürk ile ilgili çok sayıda yazıya yer verdiğinden Atatürkçü bir çizgide olmuştur. Atatürkçü tutumu ile yayım hayatına başladığı tarihten itibaren yayımına aralıksız devam eden, kültürlü bir çevrede takdir edilen bir gazetedir. Gazete, çalışma yöntemi ile örnek olup aynı zamanda gençler için bir okul olmuştur62
.Yeni Konya, Orta Anadolu ve Konya'nın en çok tanınmış ve okunmuş güçlü kadrosu ile bilinen siyasi bir fikir gazetesidir63.
1.2.Yenilikleri
Yeni Konya gazetesi 4 sayfa ve küçük boy olarak yayın hayatına başlamış ve 5 kuruş olarak satılmıştır. Bu durum 1 Ekim 1957 yılına kadar devam etmiştir. Bu tarihte sayfa sayısı aynı kalmak kaydı ile fiyatı 10 kuruş olmuştur. Gazete, 1 Temmuz 1960'tan itibaren 8 sayfa olarak basılmaya başlanmış fakat fiyatı yine 10 kuruş olarak devam etmiştir64
.
Gazetenin bir ve ikinci sayfası genelde 6, üçüncü sayfa 4 sütün olarak hazırlanmıştır. Yerel bir gazete olmasına rağmen ilk sayfasında Konya ile ilgili çok az haber yer almıştır. İkinci sayfasında ise şehir haberlerine kısaca yer verilmiştir. Gazetenin birinci sayfasında bir başyazı yer almış ve önemli haberler sırasıyla verilmiştir. Birinci sayfada öncelikle Cumhurbaşkanı ve hükümetle ilgili haberler ve diğer önemli gelişmelerle ilgili kısa bilgiler yer almış haberlerin detayları ise ikinci sayfada verilmiştir. Cumhurbaşkanlığı ve hükümetle ilgili haberin olmadığı zamanlarda da Konya ile ilgili önemli haberlerde protokol sırası takip edilmiştir. Halkı ilgilendiren iktisadi bir haber veya
58
Yeni Konya,1 Haziran 1958. 59
Yeni Konya,5 Haziran 1949. 60
Yeni Konya,1 Haziran 1951. 61 Yeni Konya,1 Haziran 1953. 62
Konya 1973 İl Yıllığı, s.355. 63
Önder, Mevlâna, s.455. 64 Yeni Konya, 1 Temmuz 1960
13
önemli bir spor haberi devamı arka sayfada olacak şekilde sunulmuştur. Gazetede dizi yazılar bazen birkaç sayı devam etmiştir. Özel durumlar bir tarafa bırakılınca gazetede üçüncü ve dördüncü sayfalar 3 ve 4 sütun olarak ilan ve reklamlara ayrılmıştır. Özel ilanların arttığı dönemlerde sayfa sayısı 5 ya da 6 olarak düzenlenmiştir. Gazetenin kuruluşundan itibaren kaç ilan ve reklam aldığı ilan ile reklamların altında yazılmıştır.
Gazetenin başyazıları günün olaylarına göre şekil almıştır. İlk başyazısı yazar ismi belirtilmeden Yeni Konya adına Basına Katılırken başlığı ile yazılmıştır 65. Başyazı dışında daha sonraki dönemde izleyeceği politikaya uygun olarak TBMM, siyasi parti ve dış politika haberlerine yer vermiştir. Gazete 1949 yılının sonuna karar başyazar bulundurmamış, başyazılar Yeni Konya adına yayımlanmıştır. Gazetenin tespit edebildiğimiz ilk başyazarı 1950’den itibaren Yeni Konya’da yazmaya başlayan Fakih Özfakih’tır.
Yeni Konya, gazete olarak yenilikçi bir yol takip etmiştir. Dönemin gazetelerine göre sütun sayısı ve başyazısı daha çoktur. Yeni Meram, Gürses, Ekekon gibi gazetelere göre daha çok reklam aldığından ve tirajı fazla olduğundan daha çok okunmaktadır. Ayrıca gazetenin reklam alışına bakılarak iktidara daha yakın bir gazete olduğu anlaşılabilir. Gazete 1 Haziran 1950'de ebatlarını büyüterek ve ilk iki sayfası 6 ve 3 sütun şeklinde okuyucuları karşısına çıkmıştır66
. Gazetenin önemli yazarlarından birisi olan Celaleddin Kişmir yeni yayın politikası hakkında bilgi verirken artık hikâye ve fıkraların da gazetede yer alacağını ifade etmişti.
Yeni Konya, 6 Ocak 1951 tarihli sayısında partililere hizmette bulunmak ve okuyucu kitlesini memnun edebilmek amacıyla partililer için birer sütun ayırmış, bu
yöntemle vatandaşlara farklı görüşlerin de aktarılması amaçlanmıştı67
. Gazete, bu yeniliği ile farklı fikir ve düşüncelerin ifade edilmesine olanak tanımıştı. 19 Mart 1951'den itibaren halka daha faydalı olabilmek için yerel konulara, memleket meselelerine, gençlik ve spor faaliyetlerine, hikâye, roman gibi birçok konuya yer vermiş68
, yerel bir gazete olarak ilk önce kendi çevresini aydınlatmasına özen göstermiş, 25 Şubat 1951 tarihli yazıda
gazetenin Kore'ye gidip oradan okuyucularına mektup, haber getireceğini belirtmişti69
. Gazete, 2 Haziran 1953’ten itibaren Celaleddin Kişmir tarafından hazırlanan ‘’fıkra’’
65
Yeni Konya,1 Haziran 1949. 66 Yeni Konya, 1 Haziran 1950. 67
Yeni Konya,6 Ocak 1951. 68
Yeni Konya,11 Mart 1951. 69 Yeni Konya,25 Şubat 1951.
14 köşesi ile zenginleştirilmiş70
, 1954 yılından itibaren ise daha geniş okuyucu kitlesine ulaşmak için ek vermeye başlamıştı. Ek sayfadan biri Aynur Şarkman tarafından hazırlanan Kadın ve Modaya ayrılmıştı. 7 Haziran 1955 tarihinden itibaren ek sayfadan
birisi de Mehmet Önder tarafından tarih sayfası olarak hazırlanacağı duyuruldu71. Önder'in
hazırladığı sayfada başta Mustafa Kemal'in Konya'yı ziyaretleri olmak üzere Konya ile ilgili çeşitli konulara yer verilmişti.
Gazetenin 10. yılı olan 1 Haziran 1958 tarihinden itibaren Feyzi Halıcı önderliğinde Konya basınında bir ilk olma özelliği taşıyan sanat sayfasının tertipleneceği
duyurulmuştu72
. Buna göre okuyucular buraya şiir, makale ve hikâye
gönderebileceklerdi73
. Gazete bu şekilde yeni şair ve yazarların keşfedilmesini de sağlamıştı. Yeni Konya, 1 Kasım 1958 tarihinden itibaren ise meşhur karikatürcü- çizer
Osman Filiz'i 2. sayfadaki köşesi ‘’kışı zade’’ ile okuyucularla buluşturmuştur74, 6 Ağustos
1959'da duyurduğu bir haberle de çocuklar için bir çocuk köşesi bulunduracağını ifade etmiştir75
.
Gazete, dönemindeki diğer gazeteler arasından sıyrılarak Yeni Meram gazetesi ile birlikte günümüze kadar güçlü durabilmiş, yerel halkın ilgisini diri tutabilmiş, memnuniyetini kazanmış ve getirdiği yeniliklerle başarısını pekiştirmiştir. Yeni Konya, yeni nesil gazetecilerin yetişmesi için de bir okul olarak kabul edilmiştir.
1.3.Amacı
Yeni Konya ilk sayısında'' Basına Katılırken'' başlığıyla yayımlanan yazısı ile yayım hayatına giriş amacını şöyle ifade etmiştir: Fikir ve kültür tarihi gerçekten zengin
olan Konya'nın medeni hüviyet ve veçhesine lâyık, ileri anlayışlı ve kuvvetli bir basına olan ihtiyacını duymamak imkânsızdır. İşte biz, duyulan o büyük ihtiyacın samimi ve sade bir ifadesi, mahsulü olmak idrak ve haysiyetiyle çıkmaya başlıyoruz.
Yeni Konya, hadiselere, şu veya bu partinin, şu veya bu ideolojinin zaviyesinden bakmayacak, görüşlerinde ve yorumlarında dosdoğru ve objektif kalmaya çalışacaktır. Yeni cereyanlar ortasında bunu başarmanın pek kolay bir iş olmadığını bilmiyor değiliz.
70
- Yeni Konya,2 Haziran 1953. 71
Yeni Konya,7 Haziran 1955.
72 Feyzi, Halıcı''10’uncu Yıl'‘, Yeni Konya,1 Haziran 1958. 73
Yeni Konya,23 Haziran 1955. 74
Yeni Konya,24 Ekim 1958. 75 Yeni Konya, 6 Ağustos,1959.
15
Vazifemiz ağır ve naziktir. Fakat memleketin kalkınma davasında Konya'nın hissesine düşen hamleyi aklıselim ile temiz hislerin emrinde, şuurla yaptıkça, hizmetimizin müessir ve müsmir olacağına inanıyoruz.
Çıkışımız sırf bu inanç ve idrakin cesareti, adımıdır. Fikri, içtimai ve bilhassa iktisadi bakımlardan kalkınmasını istediğimiz Konya’nın ana davalarını sık sık bahis mevzuu etmeğe, tahlil ve teşrihe gayret edeceğiz. Ciddi bir memleket gazetesinin meşgul olması lâzım gelen ilk belli başlı ve hayırlı vazifenin de bu olduğuna kaniyiz. Sütunlarımızda şahsi kaprislerin, gelip geçici, zaman öldürücü heveslerin eseri, kokusu bulunmayacak, ileri bir zihniyetin müspet fikir ve düşüncelerin mahsulleri yer alacaktır. Şu seklimiz ve hüviyetimizle tam ve mükemmel bir gazete olduğumuz iddiasında değiliz. Noksanlarımız elbette vardır. Fakat her geçecek yeni bir günün, göreceğimiz alâkanın da inzimamıyla bizi daha iyiye götüreceğine, mükemmele yaklaştıracağını sanıyoruz. Öyle ümit ediyoruz ki, bu ilerleyiş ve hesaplı çalışma, (Konya’da günlük gazete yaşayamaz) yolunda hâsıl olan karamsarlığı, zamanla iyimserliğe çevirecek, diğer arkadaşlarımızın da
ümit ve cesaretlerini artıracaktır76
.
Gazete'nin ikinci yıldönümünde Hulki Amil Keymen, amaçlarının memleket ve millete hizmet olduğunu ifade etmişti. Kişisel görüş ve düşüncelerden olabildiğince uzaklaşmaya aynı zamanda karınca kararınca bir hizmetin verilmeye çalışıldığını belirtmiştir77
.Yine gazetenin 4. yıldönümünde Sofu Tuğrul şunları söylemiştir; Yeni Konya Orta Anadolu'da şartların pek imkân vermediği durumda amacını ve ilke edindiği tarafsızlığını bozmadan yolunda yürüyen tek gazetedir. Yeni Konya aklı olan herkesi takdir eden, hak hakikat bilen taraf olmuştur78.
Yeni Konya'nın evvelden beri Konya halkının günlük, tarafsız gazeteye olan ihtiyacına büyük uğraşılar sonucu cevap verdiği anlaşılmakla birlikte gazetenin başından beri güçlü yazar kadrosu ile çizgisini koruduğu ifade edilebilmektedir.
76
Yeni Konya,1 Haziran 1949. 77
Yeni Konya,1 Haziran 1950. 78 Yeni Konya,1 Haziran 1952.
16 1.4.Gelir Kaynakları Ve Ücreti
Gazetenin başlıca gelir kaynağı, resmi ilanlar ve reklamlardır. Bu ilanlar dışında özel ilanlardan da gelir elde edilmiştir. Özel ilanlar pazarlığa tabidir. Resmi ilanlar hariç gazete gelirinin büyük kısmı reklamlardan sağlanmıştır. Günü geçen sayılar 25 kuruştur. Resmi ilanların satırı 25 kuruştur. Gazete isminin altında ilanlardan dolayı sorumluluk kabul edilmeyeceği belirtilmiştir. 1950 yılında resmi ilanların santimi 75, satırı 25 kuruştur.1951 yılında abone yıllığı 18, altı aylığı 9 liradır. 1954 yılında ilanların santimi 100, satırı 25 kuruşa;13 Temmuz 1954 tarihinde resmi ilanların santimi 200 kuruşa yükselmiştir.2 Temmuz 1958 tarihinde resmi ilanların santimi 300 kuruştur.1958 yılının ağustos ayından itibaren ve 1959 ve 1960 yılında ilan şartı yoktur. Yalnız 30 Ağustos 1960 tarihinde Küçük İlanlar başlığında: Gazetemiz İstanbul ve Ankara gazeteleri gibi küçük
ilanlara sütun vermek için hazırlıklara başlamıştır. Bu sütunlarda her türlü alım, satım, kiralık ve toplantı ilanlarının beşer kelimesinden 25 kuruş alınacaktır ibaresi yer
almıştır.28 Eylül 1960 tarihinden itibaren yeniden 4 sayfa yayımlanmaya başlayan gazetenin 3.sayfasının yarısı ve 4.sayfanın tamamı reklamlara ayrılmıştır. Görüntülü reklamlar her zaman daha önemli olmuştur.
Gazetenin gelir kaynaklarından birisi de abonelik ücretidir. 1949 yılında gazetenin
bir yıllık abonelik ücreti 15, altı aylığı 8, günü geçen sayılar 25 kuruş iken 22 Ekim 1957 tarihinde yıllık abonelik 30, altı aylığı 18 kuruş olmuştur. Bazen diğer gazetelerde kâğıt pahalılığı yüzünden 15 kuruşa yükselmişse de Yeni Konya 1957'ye kadar fiyatında bir değişiklik yapmamıştır. 1 Ekim 1957'de gazetenin fiyatı 10 kuruşa yükseltilmiş ve bu fiyat politikası 22 Ağustos 1960'a kadar sürdürülmüştür. 23 Ağustos 1960'dan itibaren boyutları büyüyen gazetenin fiyatı da artmış ve 15 kuruş olmuştur.
17 1.5.Teknik Yönü
Gazete kurulduğu dönemin şartlarında gelişmiş teknik imkânlara sahipti79.Yayın
hayatına başladığı tarihten itibaren Konya'nın en önemli mahalli gazetelerinden birisi olan Yeni Konya gazetesini her bir harfi tek tek elle dizilen bir sistemle basmaya başlamışlardı80
. Adil Gücüyener, gazetenin ilk çıktığında elle dizgiden 0.45 ebatla başlamış olduğunu, 0,90 ve 1.35 makine (Linotipe) dizgi ve en son Lasser dizgi, ofset, iki renk baskı tam kadro ile gazeteyi çıkarmış olduklarını ifade etmiştir81. Baskı çeşidi tipo, dizgi çeşidi makine ‘dir82
.
Yeni Konya 9, 10, 11 ve 12 Nisan 1955’te Yeni kitap Basımevi İdarehanesinden, İş bankası ile bitişik olan yeni binasına taşınacağını duyurmuş ve yeni binada matbaa kısmı, mürettiphanesi, idarehanesi gibi kısımlar ayrı ayrı oluşturulduğunu belirtmiştir83
. Gazete bu tarihte makinistlerinden bahsetmeyi de ihmal etmemiş baş makinist Enver Çelikmasat,
makinist Saim, Hasan ve küçük Durmuş Ali'yi sevgiyle anmıştır84. Mehmet Önder bir
yazısında gazetenin eskilerden vazgeçip daha modern makinelerle devam etmesi gerektiğini belirtmiştir85
. Hulki Amil Keymen, gazetenin 7. yıldönümü olan 1 Haziran 1955’teki yazısında, gazetenin yeni yerine taşınmasının ardından teknolojisini de yenilemek amacıyla modern bir matbaayı getirmek istediğini dile getirmiş fakat maddi
imkânlar yeterli gelmediğinden bu niyetin gerçekleştirilemediğinden bahsetmişti86
.
Yeni Konya, 1 Haziran 1965'ten sonra otomatik baskı makinesine sahip olmuş, 31 Ağustos 1968'den sonra Yeni Konya Anadolu Basınında Öncülük Yapıyor başlığı ile duyurduğu haberinde iki katlı baskı makinesi kullanmaya başlayacağını haber vermiştir87. 2 Ekim 1972 tarihinde ise Milliyet gazetesinden alınan klişe atölyesi ile hizmet vermiştir.1 Ocak 1987'de almış olduğu ofset makinesini ancak 1 Temmuz 1987'de kullanabilmiştir. Gazete bu tarihten sonra renkli olarak basılmıştır88.
79 İbrahim, Toruk, ‘Yeni Meram Ve Yeni Konya Gazetelerinin Anlatımı Üzerinden Konya'daki Sosyal, Politik Ve İktisadi Ortam (1970-1980 Dönemi)'‘, Selçuk İletişim,2.3.2002, s.121.
80
Yeni Konya,1 Haziran 1950. 81
Adil, Gücüyener, ‘Anadolu’nun Sesi'‘, Yeni Konya,25 Ocak 1990. 82
Anadolu Basını 1985, Ankara Eylül 1985, s.257. 83
Yeni Konya, 9, 10, 11 ve 12 Nisan 1955. 84
Yeni Konya,1 Haziran 1955.
85 Mehmet, Önder''Niyaz Ederim''Yeni Konya,1 Haziran 1955. 86
Yeni Konya,1 Haziran 1955. 87
Yeni Konya, 31 Ağustos 1968.
18 1.6.Yayın Politikası
Yeni Konya'da uzun zaman yazarlık yapmış olan Suat Abanazır, gazetenin dönemi ve yayın politikası hakkında şunları ifade eder: Bu dönemde DP yeni kurulmuştu. İsmet
Paşa çok partili hayattan yanadır. Böyle bir dönemde Mustafa Naci Gücüyener Yeni Konya'yı yayım hayatına tarafsız bir şekilde başlatır. Bu tarafsız çizgi Mustafa Naci
Gücüyener'in çizdiği yoldur89
.
Ali Rıdvan Bülbül ise gazetenin yayın politikası ile ilgili olarak: Bedava politika,
küfür edebiyatı, kişisel kin ve çekememezliklerden sonra ağırbaşlı, olgun bir yol Yeni Konya'nın en saygısını tarihe işliyor. Bugün Konya'da dünkü basın yok. Bugün Konya basını dünkü gücünde değil. Dün basın, fikir, kültür, olgunluk ve başarı yolunda gülümserken, bugün işportaya düşmüş, 25 kuruşluk kurşun kalem alan her kişi kendisini muhabir ya da yazar olarak görmeye başlamıştır. Yeni Konya, işte dünkü güçlü basının temsilci olarak başarı çemberini yıllara doğru genişletmektedir. Makas gazeteciliğine Konya'da ilk defa Yeni Konya paydos demiştir. Bugün makas gazeteciliğiyle, beş on gün önce Anadolu'nun diğer gazetelerinde yayınlanan yazıları sütunlarına aktararak, Konya gazeteciliğini, düşürenlerin yanında Yeni Konya, gerçek bir Anadolu gazetesi, Konya'nın
en yüz akı olarak yayınına devam ediyor90
. 2. Yazar Kadrosu
Yeni Konya'nın 1 Haziran 1951 tarihinde yazı ailesini tanıtmak için yazdığı sayfada gazetenin yazarları ile ilgili bilgilere ulaşılabilmektedir. Yeni Konya'nın yazı işleri müdürleri: Mustafa Naci Gücüyener, Namık Ayas, Ünal Gücüyener, Rıdvan Bülbül, Ahmet Demirok ve Sofu Tuğrul'dur. Gücüyener, gazeteyi 4 Aralık 1950'de Mehmet Arıcan'a devretmişti. 5 Temmuz 1958'den itibaren yeniden gazetenin sahibi kısmında Mehmet Arıcan'la birlikte yer almaya başlamış, 16 Ekim 1959'dan itibaren yeniden tek başına gazetenin sahibi olmuştur. Gazetenin kurucusu ve yazı işlerini fahri olarak idare eden mesul müdür ise Naci Gücüyener'dir. Gücüyener, fahri olarak yürüttüğü yazı işleri müdürlüğü görevini 1 Ocak 1954'ten itibaren Sofu Tuğrul'a devretmişti. Sofu Tuğrul, 24 Aralık 1955'te Ali Rıdvan Bülbül'e devrettiği yazı işleri müdürlüğü görevini 30 Nisan 1956'dan itibaren yeniden üstlendi. 10 Ağustos 1956'da yeniden Ali Rıdvan Bülbül'e devretmişti. 2 Aralık 1956'dan itibaren yazı işleri müdürlüğü görevini Naci Gücüyener yürütmeye başladı. Gazetenin yazı işleri müdürlüğü görevini 8 Haziran 1957'de Ahmet
89
Arabacı-Ayhan vd. Konya Basın Tarihi, s.248. 90 Arabacı-Ayhan vd. Konya Basın Tarihi, s.249.
19
Demirok devralmış ve 4 Kasım 1957'de yerini Namık Ayas'a bırakmıştı. 16 Ekim 1959'da ise Mustafa Naci Gücüyener'in tek başına gazetenin sahibi olmasından sonra yazı işleri müdürlüğü görevini Ünal Gücüyener üstlenmiştir.
Mustafa Naci Gücüyener, bir gazetenin, muhabirinden mürettibine kadar, birbirileriyle sıkı fıkı olmuş bir aile yuvası olduğunu söylemiştir. Yeni Konya'nın ilk neşriyat müdürü Sabit Günbay'dır. Yönetim kadrosunda Sofu Tuğrul, Kadri Asöcal ve
Nadir Özcan da yer almaktadır91
. Yazı işlerinde Fakih Özfakih, istihbarat şefliğinde Sabit Günbay (lakabı Böcüoğlu), muhasebede Ahmet Bölen, idare amirliğinde Emin Ergene, dağıtımda Ahmet Gücüyener ve M. Tahir Seçkinli yer almıştır. Gazeteyi düzenleyenler:
Necati Çavdar, Kemal Karakeşoğlu, İhsan Küçükarıcı ve Şükrü Karaca'dır92
. Gazetenin
arşiv kısmında Hulki Amil Keymen, hukuk konusunda da Necmettin Ar görev yapmıştır93
. Gazetenin yazar kadrosunda; gazetenin belirttiği ifadeyle muhabiri Ali Rıdvan Bülbül, hikâyecisi Celaleddin Kişmir, tarihçisi Mehmet Önder, edebiyatçısı Muzaffer Meriç'tir. Bunların dışında sürekli olmamak kaydıyla yazı kadrosunda Mümtaz Koru, Kazım Köroğlu, M. Şakir Ülkütaşır, Prof. Nafiz Uzluk, Kemal Akça, Nedim Günsel, Kemal Tuğrul, V. Şakir, Sadi Güntel, İhsan Hınçer, Galip Öztürkmen, Cahit Öztelli, Ramiz Arda, Dr. Fethi Ferit Uğur, İhsan Yund, Hüseyin Köroğlu, Selahattin Ertürk, Nadir Özcan Muhlis Koner, İbrahim Aczi Kendi, Muzaffer Erdoğan yer almaktadır.
Gazete her yıl dönümünde yazı işleri müdürü başta olmak üzere yazı ailesini oluşturan kadroya teşekkürlerini sunmuş, gazete için fedakârlık etmiş ve aralarından
ayrılmış arkadaşlarını anmayı ihmal etmemiştir94
.
Celaleddin Kişmir, Anadolu içinde gazete çıkarmanın hele ki yaşatmanın herkesin
olamayacak kadar büyük bir iş olduğu, gazetecinin bir soytarıdan ziyade memleket davalarının halli konusunda canla başla bazen kendi sağlığının bozulması durumunda bile
kalemini hayra iyiye kullanan bir kişi olduğu muhakkaktır95
diyerek gazetecilerin hangi
vasıfta olması gerektiğine dikkat çekmiştir.
91
Yeni Konya,1 Haziran 1952. 92 Yeni Konya,1 Haziran 1951. 93
Yeni Konya,1 Haziran 1951. 94
Yeni Konya'', Yazı Ailemize Şükran'',1 Haziran 1956.
20
1954 yılında gazetede CHP'ye yakın yazarların yazılarına daha çok rastlanmıştır.1954'te 2. ve 3.sayfada sütun sayısı 5'e düşmüştür. Ayrıca devlete ait resmi ilanlar ve reklamlar bulunmadığından gazetenin iktidardan uzaklaştığını veya basına baskı söz konusu olduğunu anlayabiliriz. 1956 ve 1958'de ise gazetedeki resmi reklamların artmasına bakılarak gazetenin iktidara yaklaştığı söylenebilir. 1956-60 döneminde gazetenin 3.sayfasında haber tümüyle reklama dönmüş, ikinci sayfanın da önemli kısmı reklama ayrılmış olduğundan hareketle gazetenin yazar kadrosundan taviz verdiği ifade edilebilir. Gazetede haber aktarmaktan ziyade ayakta kalma endişesi söz konusudur.1959 yılında reklam ön plandadır.2.sayfanın yarısının reklam olması yazarların yazmaktan çekindiğini akla getirmektedir. 27 Mayıs'tan sonra gazete reklam alamadığından boş kalan sayfaları haberle doldurmak zorunda kalmıştır. Bu yüzden darbeyi yapanlara yakın konularda haberler vermiştir. Yeni Konya'nın yazar kadrosunda öğretmen, doktor, avukat, dönemin bürokratları ile aydınlarının olması gazete için büyük bir zenginlik olmuştur. Güçlü yazar ve muhabir kadrosuyla haberde önde olan Yeni Konya başarısını bu
zenginliğe borçludur96
. 1.2 Başyazarlar
Gazetelerin başyazılarını yazan kimselere başyazar denmektedir. Gazete ve dergilerin ilk sayfalarında belli bir köşede sürekli olarak yer alan ve günün meselelerini konu edinen yazıya başyazı denmektedir. Başyazılar ekseriya o gazete ve derginin temel görüşlerini yansıtır. Yeni Konya gazetesinin 1950 yılına kadar başyazarı bulunmamakla birlikte gazete adına baş makaleye yer verilmiştir. 1955 yılına kadar gazetenin başyazarı bulunmakla beraber 1956'dan itibaren 1959'a kadar başyazarı yoktur. Yazarların başka yerde yayımlanan yazıları alıntılanmış ve 1956-59 yılları arasında genelde veteriner, sosyolog ve doktorların yazılarına yer verilmiştir.
1.2.1-Fakih Özfakih (1 Ocak 1954- 10 Ağustos 1956)
Özfakih,1923’te Konya'nın Taşkent ilçesinde doğmuştur. Evli ve üç çocuk babasıdır. Sırasıyla, Taşkent İlkokulu (1930-1935), Konya Ortaokulu (1936-39), Konya Lisesi (1939-42) ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde (1943-48) okumuştur. Mezun olduktan sonra Konya Barosuna kayıtlı serbest avukat olarak çalışmıştır. (1949-50, 1952-60). Konya Barosu Yönetim Kurulu üyeliği ve Başkan Yardımcılığı, Konya Çocuk
21
Esirgeme Kurumu, Konya Boks İhtisas Kulübü ve Konya Yükseltme Demeği Başkanlıkları görevlerinde bulunmuştur. CHP ile beraber siyasi hayatı başlamıştır. Bu partinin Konya İl Başkanı seçilmiştir. Yeni Konya gazetesinin 1954-56 yılları arasında
başmakalelerini yazmıştır. Milletlerin Uyanması ve Tarih Şuuru97
,Valimiz Şefik Soyer'e Açık Mektup, Serginin Manası, Mefhumlar ve Devlet, Memleket Davaları Avukat İster mi? Bir Yaşın İdraki, Hesap Sorma Patırtısı gibi yazılar yazmıştır. Milletvekilliğinden sonra
Ankara Barosuna kayıtlı serbest avukatlık yapmıştır. (1970-79). 1975’te bir süre Bayındırlık Bakanlığında Bakan Özel Müşaviri olarak görev almıştır. Ereğli Demir Çelik Yönetim Kurulu üyeliğine getirilmiştir. (1978- 81). 1980’den itibaren politika ve meslek dışı sade bir yaşam sürmeyi tercih etmiştir. Kurucu Mecliste Konya ili temsilcisi olarak görev almıştır. (06.01.1961- 15.10.1961). 1. ve 2. Dönem (1961-1969) Konya Milletvekili seçilmiştir.2004 yılında vefat etmiştir98.Özfakih hakkında gazete, her
Taşkentli gibi mağrur görünür fakat gayet mütevazı ve efendi tabirini kullanmıştır99
.
1.2.2-Sofu Tuğrul (1 Ocak 1950-4 Aralık 1950. 14 Haziran 1952-31 Aralık 1956)
1924 yılında Niğde'de doğmuştur. İlk ve orta öğrenimini Aksaray ve Konya'da tamamlamıştır.1941'de Konya Lisesi'ni bitirmiştir.1944'de İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu'ndan mezun olmuştur. Memur olduğu dönemlerde Ekekon, Babalık gibi
gazetelerde yazılar yazmıştır100
.Sofu Tuğrul ile ilgili gazete, işe saat 13.00'de, yarı uyanık yarı uykuda bir vaziyette geldiğini, üst üste iki kahve ve sigara içtiğini aktarmıştır. Ayrıca onun için arkadaşlarından ve yazılarından sonra hep kahve ve sigarının önemli olduğunu
da ifade etmiştir101.Öyle ki Tuğrul, günde 30 bardak kahve içebilmiştir102
.Tuğrul'un en çok
kızdığı şey ayda 20 lira kahve parası vermesidir103
.
Kuruluşundan beri Yeni Konya'da yazmış ve Haziran 1956'ya kadar gazetenin yazı işleri müdürü olmuştur. Yazılarını, Konuşma, Günün Mevzusu başlıkları altında Böyle
Hakem Olmaz, Perihan Sözeri İle Konuştum, Konya'nın Milli Sazı, Ticaret Lisesi'nin Müsameresi,4'üncü Yaş ve Tarafsızlık, Öğretmen Namzetlerine Selam, Konyalının Vazifesi, Konya Kaşıkçılığına Yine Yer Yok, Seçim Meselesi, Kız Sanat Enstitüsü, Kız Sanat
97
Yeni Konya,15 Haziran 1949. 98
https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/2063/201205427_c4.pdf?sequence=13&is Allowed=y, 12.09.2018, s.2008.
99
Yeni Konya,1 Haziran 1950.
100 Demirsoy, Konya'da Basının Gelişmesi Ve Yeni Konya Gazetesi, s.96. 101
Yeni Konya,1 Haziran 1950. 102
Yeni Konya,1 Haziran 1951. 103 Yeni Konya,1 Haziran 1952.
