TOHUM MiKTARININ, BAZI EKMEKLiK BUGDAY ~E~iTLERiNDE VERiME ETKisi
Nedret DURUTAN1 Abdtilkadir AV9.IN2 Hatice EYUPOGLU2 Mehmet KARACA3
OZET: Orta Anadolu bolgesinde nadas-bugday, Kuzey Ge9it bolgesinde baklagil-bugday ekim nobetinde ylirlitlilen denemelerde, tohum miktarlnln Atay 85, Bezostaya 1, Bolal 2973, Gerek 79 ge~itleri ve EyVD-12 ile EyVD-14 ge~it adaylarlnln verimine etkileri incelenmi~tir.
Tohum miktarl-verim fonksiyonel ili~kisi, ge~itlere gore ~u ~ekilde bUlunmu~tur:
Atay 85 i9in, Y= 29+1.346x-0.00155x2 (x=tane/m2) Bezostaya 1 i9in, Y=164+0.582x-0.00057x2
Bolal 2973 i9in, Y=164+0.556x-0.00055x 2 Gerek 79 i9in, Y=205+0.376X-0.00034x2 EyVD-12 i9in, Y=173+0.416x-0.00036x2 EyVD-14 i9in, Y= 98+0.825x-0.0008x2
Ekonomik tohum miktarl Atay 85'te 416 tane/m2 ; Bezostaya l'de 400 tane/m2 ; Bolal 2973'te 435 tane/m2 ; Gerek 79'da 406 tane/m2i. EyVD-12'de 464 tane/m2 ; EyVD-14'te 464 tane/mL
olarak belirlenmi~tir.
Bu degerler 1000 tane aglrllklarlna gore; Atay 85, Bezostaya-1 EyVD-12 ve EyVD-14
ge~itlerinde dekara 16 kg, Bolal 2973 ge~idinde
15 kg, Gerek 79 ge~idinde 14 kg tohumluga denk gelmektedir.
EFFECT OF SEEDING RATES ON THE GRAIN YIELDS OF SOME WHEAT VARIETIES
SUMMARY: In this research; effect of seeding rates on grain yields of Atay 85, Bezostaya 1, Bolal 2973, and Gerek 79 wheat cultivars and candidate varieties of EyVD-12 and EyVD-14 were examined in fallow-wheat rotation systems in 1. 009. Dr. Dlinya Bankasl, ANKARA
2. Tarla Bitkileri Merkez Ara~tlrma Ent. ANKARA
Central Anatolia, and legumes-wheat rotation system in Northern transitional zone.
Estimated equations showing relations between grain yield and seeding rate were;
y= 29+1.346x-0.00155x2 (x=seed/m2 ) for Atay 85 y= 164+0.582x-0.00057x2 for Bezostaya 1
y= 164+0.556x-0.00055x2 for Bolal 2973 y= 205+0.376x-0.00034x2 for Gerek 79 y= 173+0.416x-0.00036x2 for E~VD-12 y= 98+0.825x-0.000 8x2 for E~VD-14
Economical treshold figures of seeding rates were also calculated for varieties. The most economical seeding rate for varieties were 416; 400; 435; 406; 464 and 464 seed/m2 in respecti vely for Atay 85, Bezostaya 1, Bolal 2973, Gerek 79, E~VD-12 and E~VD-14 in both rotation systems at dryland.
GtRt~
Kuru tar1m sisteminin geyerli oldugu ve daha yok nadas sisteminin uyguland1g1 Orta Anadolu ile baklagil-tah1l ekim nobetinin yayg1n oldugu Kuzeygeyi t bolgeler inde pekyok yeti~tirme teknig i ogesinin yan1s1ra tohum miktar1n1n da bugday verimini etkiledigi gozlemlenmektedir.
Bolgede kullan1lan tohum miktarlar1 yoreye ve tarlm teknigine bagl1 olarak bliylik bir
degi~kenlik gostermektedir. Bununla birlikte genel egilim, iklim ko~ullar1, ekim yontemi, tohumluk kalitesi ve kullan1lan ye~it dikkate allnmakslzln fazla tohumluk kullan1m1 yonlindedir. Bu uygulamayla bugdayda onemli bir verim
dli~liklligline ve kaynak kayblna yol aY1lmaktad1r. Bu ara~t1rmanln amaCl kuru tar 1m sisteminde Bezostaya 1, Bolal 2973, Gerek 79 ve Atay 85
ye~itleri ile E~VD-12 ve E~VD-14 ye~it adaylar1 iyin ekonomik tohum miktarlar1nln belirlenmesidir.
Orta Anadolu ko~ullarlnda on yll slireyle Sivas 111/33 ye~idi ile ylirlitlilen ara~tlrmalar1n
sonuylarlna gore sonbahar ylkl~lnln uygun oldugu
ylllarda 250 tane/m2 , sonbaharl kurak gec;:en ylllarda ise 350 tane/m2 tohum miktarl onerilmektedir (BERKMEN, 1961).
PELTON (1969), Kanada'da ylirlittligli 8 yllllk
ara~tlrma sonucuna gore dli~lik tohum miktarlarlnln ver imi , yliksek tohum miktar lar lndan daha c;:ok etkiledigini bildirmektedir. Ara~tlrlclya gore, yliksek tohum miktarlarlnda toprak neminin hlzla tliketilmesine kar~lllk, dli~lik miktarlarda toprak nemi daha uzun bir slire yaraYl~ll dlizeyde kalmaktadlr.
KHALIFA (1970), Sudan'da yaptlgl c;:all~mada,
yliksek tohum miktarlarlnln ba~aktaki tane saYlslnl azaltarak verimi dli~lirdliglinli
belirtmektedir. Buna paralel ba~ka bir c;:all~mada,
birim alandaki tane miktarlyla verim araslndaki
ili~kinin c;:ok yliksek oldugu, yliksek tohum miktarlarlndaki verim dli~liklliglinlin birim alandaki toplam tane saYlslnln azalmaslndan ileri geldigi bildirilmektedir (WILLEY ve HOLLIDAY, 1971).
GULER (1975), ABO Oregon'da ylirlittligli bir
c;:all~mada, dli~lik tohum miktarlarlnda ortalama
karde~ saYlsl ba~aktaki tane saYlsl ve 1000 tane aglrllglnln artmaslna kar~lllk birim alandaki
ba~ak saYlslnln onemli olc;:lide azaldlglnl belirtmektedir.
CLEMENT ve COLLINS (1976), bugdayda dli~lik
ekim slkllglnln karde~lenme, ba~akta tane saYlsl ve 1000 tane aglrllglnl artlrdlglnl, buna
kar~lllk bitki boyunu klsaltlglnl ve olgunla~ma
sliresini uzattlglnl bildirmektedir.
Orta Anadolu'da be~ yll slireyle ylirtittilen denemelerde en uygun tohum miktarlarlnln Bezostaya 1 c;:e~idi ic;:in 275 tane/m2 , Kose 220/39
ic;:in 250 tane/m2 oldugu bildirilmektedir (ANONYMOUS, 1977).
GEN~ (1978), Cumhuriyet 75 bugdaYl ile
~aptlgl c;:all~mada, ba~aktaki tane saYlslnl :artlrma yoluyla, tane verimini artlrmak ic;:in enaz
~arde~lenmeyi saglayacak bitki slkllglnln
~aptanmasl gerektigini vurgulayarak, bitkide
karde9 saY1Sl arttlk<;a hasat indeksinin dii!?tiigiinii
ve
1000 tane aglrllglnln arttlglnl belirtmektedir.KOYCD (1979), Erzurum'da bazl yerli ve yabancl kl~llk ekmeklik bugdaylarla yaptlgl iki yllllk bir yall~mada, fertil ba~ak saY1Sl ile
karde~lenme araslnda ve ba~aktaki tane saY1Sl ile
1000 tane aglrllgl araslnda onemli ili~kiler
saptandlg1nl bildirmektedir.
KARACA ve ark. (1980), Orta Anadolu kuru
ko~ullarlnda 3 yll stireyle ytirtitttikleri
ara~tlrmada, en uygun ekonomik tohum miktarlarlnln ekmeklik bugday ye~itlerindenBolal
2973 iyin 475 tane/m2 , Haymana 79 iyin 400
tane/m2 ve <;akmak 79 makarnallk bugday ye~idi iyin 475 tane/m2 oldugunu bildirmektedirler.
TUGAY (1980), iki arpa ye~idi ile yaptlgl
yall~mada, metrekarede 300 bitki olu~turacak bir ekim slkllglnln uygun oldugunu, daha fazla tohum miktarlarlnln karde~lenme, ba~ak saYlsl ve tane verimini azaltlglnl belirtmektedir.
KARACA ve ark (1983), Orta Anadolu'da ytirtitttikleri ba~ka bir yall~mada, ekonomik tohum miktarlnln Klra y 66 ekmeklik bugday ye~iti iyin
475 tane/m2 Tokak 157/37 arpa ye~idi iyin ise
425 tane/m
1
oldugunu bildirmektedirler. Aynlko~ullarda Tokak 157/37 arpa ye~idille yapllan
ba~ka bir ara~tlrmada, 400-700 tane/m araslndaki tohum miktarlarlnln verimde onemli bir farkll1lk ortaya koymadlgl belirtilmektedir (DEMIR, 1982).
KARACA ve ark (1993), Orta Anadolu'da nadas sisteminde ve Kuzey Geyit bolgesinde heryll ekim sisteminde makarnallk ye~itlerinde ytirtitttikleri
ara~tlrmanln sonucunda, <;akmak 79 ye~idi iyin Orta Anado!u'da 425 tane/m2 , Kuzey Geyit
bolgesinde 375 tane/m2 , Kunduru 1149 iyin her iki bolgede de 375 tane/m2 tohum miktarl ile ekonomik verim elde edilebilecegini belirtmektedirler.
MATERYAL ve YONTEM
Deneme Yerleri : Denemeler Tarla Bitkileri Merkez
Ara~tlrma Enstittisti'ntin Ikizce Ara~tlrma ve
liretrne ~iftligi (Hayrnana), Gozlli ve Malya Tarlrn
i~letrneleri, Golba~l (Ankara), ~orum, ~anklrl ve Tokat' a bagll koylerde seyilen yiftyi tarlalarlnda ylirlitlilmli~tlir.
Denerne ylirlitlilen alanlar; tln ve kill i tlnll blinyeye sahip, hafif alkali, orta kireyli, tuzsuz, fosfor kapsarnl yok az veya az, potasyurnea zengin, organik maddesi yok az olan ve bolgeyi temsil eden topraklardlr. Oenerne yerlerine en yakln meteoroloji istasyonundan saglanan ayllk
yagl~ ve ayllk sleakllk verileri, uzun ylllar ortalamalarlyla kar~lla~tlrlldlglnda baZl ylllarda ve yerlerde onemli farkllllklar gostermektedir.
Degi~kenler : 225; 300; 375; 450 ve 525 tanejm2 tohurn rniktarlarl.
Deneme Deseni : Tesadlif bloklarl, 3 yinelerneli.
Parsel Boyutlar1 : 2.5 rn x 12 m
=
30 rn2Ekim Slra araSl 17.5 em olan yift diskli kornbine mibzer.
Gtibreleme : Nadas sisterninde, 6 kg/da P20S ve 2 kgjda N ekimde mibzerle, 4 kg/da N ilkbaharda listten uygulanml$tlr. Her yll ekim sisteminde 8 kg/da P20S ve 3 kgjda N ekirnde mibzerle, 6 kg/da
N ilkbaharda listten uygulanml$tlr.
Yabancaot Kontrolti ilkbaharda, sapa kalkrna oneesi 2.4-0 otoldlirlieli uygulamaslyla yapllml$tlr.
Hasat 1.4 m i~ geni~ligi olan ozel parsel biyerdoveri ile yapllml$tlr.
BULGULAR ve TARTI~MA
Bezostaya 1: Bezostaya 1 ye$idi ile 1980 oneesi iylirlitlilen ve 0 donemde degerlendirilen den erne
:sonuylarl daha sonraki denerne sonuylarl ile ibirlikte toplu olarak degerlendirilrni~tir.
Bartlett hornojenlik testine (YURTSEVER, 1984) gore
iJ
deneme toplu degerlendirme dl$l blrakllrnl$tlr(~izelge 1).
~izelge 1.Tohum Miktarlarlnln Bezostaya 1 ~e~idinde Verime Etkisi
Tohum Verim (kg/da)
Miktarl Tane/m2 1977 Malya 1977 Hay. 1980 1986 1987 Tokat Gozlli Gozlli
1985
~orum Ort. Yer Ort. 225 314 b 194 242 392 232 e 214 b 265 e 1. 391 a 300 389 a 186 309 381 262 be 212 b 290 b 2.210 d 375 426 a 201 271 386 290 ab 236 ab 301 ab 3.278 b 450 415 a 216 277 415 298 a 234 ab 309 a 4.392 a 525 412 a 251 294 387 278 ab 255 a 313 a 5.272 b 6.230 e P <0.01 0.07 0.08 0.34 <0.01 <0.05 <0.01 <0.01 LSD(%5) 53 45 46 38 31 29 15 16 VK (% ) 7.3 11. 5 8.8 5.1 6.1 6.7 7.4 7.4
Tohum miktar1na bag11 olarak ortaya y1kan verim fark11l1g1 liy denemede anlam11 bulunmu9tur. Genel degerlendirme sonucuna gore, istatistiksel en yliksek verim 450 tane/m2 tohum miktar1 ile elde edilmi 9tir. Ancak, tohum miktar1 x yer ili 9kisi anlam11 y1kt1g1 iyin interaksiyonu incelemekte yarar vard1r ($ekil 1).
40
.
.: Jon ' ::> '" 200I
('<(1.01 LSfkHi 1986 Gozlij /"" / ' ... . . - . - . _ . - ' : , , > : . - 1 9 8 0,,-,
---...
fokat . - ' '._•• - " 1987 Gozln •• , •.,;1985 Cor u• .••• •;... ... 1977 Hay.ana.'
,'
..
-
.'
...
-..
-.
_.
....
.--, ~.~.~.~.~.~.~.~.1--,..,
2/~---,ir----""Ii~---.,i----~----
JOO 315 t,~(l 525 tane /.2~ekil 1. Bezostaya 1 ~e,idinde Yer-Tohum Miktar1 Etkile,imi.
1977 Malya denemesi ile 1986 Gozlli denemesi ayn1 grupta yer ald1klar1 halde Mal:ya' da tohum miktarlar1ndaki art1~a bag11 olarak 375 t/m2 tohum miktar1na kadar verimde art19 olurken, Gozlli'de verim dlizeyinin tohum miktar1na gore degi 9memesi ozellikle 225 t/m2 dozlar1 aras1nda bliyUk fark11l1k
yaratm19t1r. Yine ayn1 grupta yer alan 1980 Tokat
ve 1987 Gozlti denemelerinde 300 t/m2 tohum miktarlarl birbirinden farkllllk gostermektedir.
1987 Gozlti denemesinde ekim donemi yagl$larlnln Kaslmda gelmesi yimlenme ve ylkl$ kaylplarlnln daha fazla olmaslna dolaYlslyla yliksek tohum miktarlarlna cevap allnmaslna neden olurken, 1980 Tokat denemesinde ekim sonraSl kO$ullarln daha iyi" olmaslna ragmen, tane doldurma donemindeki yetersiz yagl$lar nedeniyle ytiksek tohum miktarlarlnda verim dtizeyinde bir farkllllgln ortaya ylkmaSlnl engellemi$tir. 1980 Tokat ve 1987 Gozlli denemeleri ile 1985 <;orum denemesi farkll gruplarda yer aldlgl halde 225 tjm2 tohum miktarlarl farkllllk gostermemi$tir. Bu da ekili donemde dti$en toplam yagl$ ve yagl!? daglllmlnln farkllllglndan ileri gelebilir.
Bezostaya 1 ye$idi iyin tohum miktarl ile verimaraSlndaki fonksiyonel ili$ki;
Y=164+0.582 x-a. 00057x2 (x=tanejm2) (R2=0. 992 *)
e$itligiyle belirlenmektedir.
Ekonomik tohum miktarlarlnl bulmak iyin yapllan marj inal analiz sonucuna gore 1000 tane aglrllgl 40 g olan Bezostaya 1, ye!?idinde fiziksel optimum verime 500 tjm2 tohum miktarl ile Ula$lllrken, 400 tjm2 tohum miktarl (16 kgjda) ekonomik gorlilmektedir.
Bolal 2973 Bolal ye$idi ile ytirtittilen tohum
miktarl deneme sonuylarl <;izelge 2'te ozetlenmi$tir. Daha once 1978 oncesi veriler degerlendirilmi$ olmaslna ragmen daha sagllkll bir veri elde edebilmek iyin, burada yeniden ele allnarak toplu degerlendirmeye katllml$tlr. Toplam 7 denemeden bir tanesi homojenlik testi sonucu degerlendirme dl$l blrakllml$tlr.
~izelge 2. Tohum Miktar1n1n Bolal 2973 Qe~idinde Verime Etkisi
Tohum Verim (kg/da)
Miktar1 1977 1977 1978 1979 1980 1981
Tane/m2 Malya Hay. Hay. Hay. Hay. Hay. Crt. Yer
225 367 194 190 268 e 391 157 d 261 e 77 Malya 394 a 300 412 226 216 281 be 401 170 cd 284 b 77 Hay. 233 e 375 390 242 208 325 ab 404 196 be 294 ab 78 Hay. 208 d 450 398 258 208 325 ab 425 217 ab 305 a 79 Hay. 306 b 525 404 244 215 333 a 407 231 a 306 a 81 Hay. 194 d P 0.26 0.14 0.19 <0.05 0.35 <0.01 <0.01 <0.01 LSD(%5) 44 52 24 45 35 33 14 16 VK ( %) 5.9 11.8 6.2 7.9 4.7 9.1 7.3 7.3 N
"'"
Tohum miktarlndaki degil?meyle ortaya
Qlkan
verim farkllllgl, iki denemede anlamll olmu~tur.
Toplu degerlendirmede, istatistiksel en yliksek verim 450 tanejm2 tohum miktarlyla saglanml~tlr. Tohum miktarlna gore ortaya ylkan verim farkllllklarl, blittin deneme yerlerinde benzer
olmu~tur. Diger bir anlatlmla, deneme yeri/Ylll tohum miktarl etkile~imi ortaya Ylkmaml~tlr.
Bolal 2973 ye~idi iyin tohum miktarlyla verim araslndaki fonksiyonel ilil?ki Y=164+0.556x-00055x2
(R2=0.993*) e~itligi ile belirlenmektedir.
Yapllan mar!jinal analiz sonucunda, 1000 tane aglrllgl 35 g kabul edilen Bolal 2974 ye~idinde fiziksel optimum noktaya 464 tjm2 , ekonomik optimum noktaya ise 435 t/m2 tohum miktarlyla (15 kg/da)
ula~llmaktadlr.
Gerek 79 : Gerek 79 ye~idi ile ylirlittilen deneme sonuy larl 9izelge 3'de ozetlenmi~tir. Ytirlitlilen 10 denemeden bir tanesi homojenlik testi sonucu toplu degerlendirmeye allnmaml~tlr.
Tohum miktarlnln verime olan etkisi dokuz denemenin dordlinde anlamll olmu~tur. Toplu degerlendirmede, istatistiksel olarak en yliksek verim 375 tane/m2 tohum miktarl ile elde
edilmi~tir. Tohum miktarlnln verime etkisi deneme yerlerine gore farklll1k gostermi~tir. Yani interaksiyon anlamll bulunmu~tur (~ekil 2).
<;izelge 4. Tohum Miktarlnln Atay 85 <;e9idinde Verime Etkisi
Tohum Verim (kg/da)
Miktarl 1985 1986 1987 1987 1988
Tane/m2 Hay. Hay. Gozlli Hay. Hay. Ort. Yer
225 313 e 242 200 204 319 255 e 85 Hay 352 b 300 332 be 259 252 211 402 291 b 86 Hay 289 e 375 360 ab 305 274 239 406 317 a 87 Goz 248 d 450 380 a 318 264 233 417 323 a 87 Hay 221 e 525 376 ab 320 251 216 376 308 ab 88 Hay 384 a P <0.05 0.08 0.13 0.11 0.13 <0.01 <0.01 LSD(%5) 46 67 59 29 81 23 23 VK (%) 7.0 12.4 12.7 7.0 11. 3 10.6 10 6 N _.n
I
lSO.35..
.• ,,--- .. _ .. _. •... -/979 HayEnd _-r~--c:::::.---.. :;:::-:~ .. - 1986 I k t :;::."f'". os- . ... / ' 0 a ./"' ... _.-.-.-._.-"", '--... - ' - - - 1986 GOllLi .... ..' -f .100 ~i/~ l , i f l t ' ! . } $ekil 2. Gerek Etkile~imi.79 ~e~idinde Yer-Tohum Miktarl
Tohum miktarl-verim etkile~iminin daha c;:ok 1979 Haymana, 1986 Gozlli, 1980 Tokat denemelerinden ileri geldigi gorlilmektedir.
1979 Haymana denemesinde yagl~ toplamlnln yliksek olmamaslna kar~lllk, ekim donemi yeterli
yagl~l ile iyi bir C;:lkl~ ve ilk geli~menin
saglandlgl, erken ilkbahardaki (mart-nisan) yagl~ln
bi tkide bir duraklamaya yolac;:acak kadar yetersiz oldugu, ba~ak olu~umu ve tane doldurma doneminde gelen yeterli yagl~larla yliksek tohum miktarlarlnln verimde onemli artl~ gosterdigi gorlilmektedir. Buna
kar~lllk 1986 Gozlli denemesinde toplam yagl~ln
yliksek ve daglllmlnln da dlizenli olmasl daha dli~lik
tohum miktarlarlyla verimde potansiyele ula~aldlgl,
yliksek dozlarda bir miktar verim azalmaslnln oldugu gorlilmektedir. Bu da genel ortalamada aynl grupta yer alan bu denemelerin son iki tohum miktarlnda
verim farkllllglnln anlamll olmaslna neden
olmu~tur.
1980 Tokat deneffiesinde, sonbahar, kl~ ve erken ilkbahar yagl~larl normal dtizeyde gergekle~mi~, ge9 ilkbahar-yaz ba~l ise olduk9a kurak ge9mi~tir. Bu donemde ba~ak ve tane olu~umu olumsuz etkilenmi~
olabilir. Bu nedenle birim alanda daha az ba~ak
olan tohum miktarlarlna gore, tohum miktarlarlnln ytiksek oldugu dozlarda verim dtizeyi onemli derecede
ytikselmi~tir. Bu ise, diger denemelerde dti~tik tohum miktarlarlnda verim dtizeyinin a91lmaslna, ytiksek tohum miktarlarlnda farkllllgln or tad an kalkmaslna neden olmu~tur.
Gerek 79 ge~idi i9in tohum miktarl ile verim araslndaki fonksiyonel ili~ki hesaplanml~, ancak
ili~ki anlamll dtizeyde bulunmaml~tlr. Gerek 79
ge~idi, her ttirlti ko~ulda tohum miktarlndan i~eri
gelen verim farkllllglnl en az dtizeye indirecek bi9imde ko~ullara uyum saglama Qzelligine sahiptir. Bin tane aglrllgl ortalama 35 g kabul edilen Gerek79 i9in marjinal analiz sonucunda 406
tane/m2 (14 kg/da) tohum miktarl ekonomik
bulunmu~tur.
Atay 85 : Atay 85 ge~idiyle ytirtittilen 6 denemeden 5 tanesi toplu degerlendirilmeye allnml~tlr. Tohum miktarlna bagll olarak ortaya 91kan verim farkllllklarl sadece bir denemede anlamll
bulunmu~tur (~izelge 4). Toplu degerlendirmede 450 tane/m2 tohum miktarlna kadar verim artmaslna ragmen istatistiksel olarak en yliksek verim 375 tane/m2 tohum miktarl ile saglanml~tlr. Ayrlca tohum miktarl-yer/yll etkile~imi ortaya
91kmaml~tlr.
Yapllan regresyon analizi sonucu, tohum miktar 1 ver im ili~kisini ortaya koyacak e~itlik a~agldaki gibi bulunmu~tur. Y=29+1.346X-0.00155x2
(R2=0.996**)
9izelge 3. Tohum Miktar~n~n Gerek 79 ge~idinde Verime Etkisi
Tohum Verim (kg/da)
Mik. 1979 1980 1980 1981 1986 1987 1985 1986 1986
T./m2 Hay. Hay. Tok. Hay. Gaz. Gaz. 9or. Tokat 9an. Crt.
225 380 b 332 119 e 151 e 414 202 213 b 413 223 272 e 300 392 b 343 147 be 193 be 423 221 224 b 421 217 287 b 375 385 b 352 159 b 214 ab 424 228 271 a 436 231 300 a 450 419 a 315 225 a 214 ab 383 243 278 a 428 211 302 a 525 435 a 324 237 a 255 a 378 244 262 a 426 223 309 a P <0.01 0.15 <0.01 <0.05 0.17 0.15 <0.01
00 00
<0.01 LSD(%5) 18 32 37 52 50 37 31 56 34 12 VK ( %) 2.4 5.1 11.1 13.4 6.6 8.7 6.7 6.9 8.2 7.3~izelge 5.Tohum Miktar1n1n E~VD-12 ~e,iT AdaY1nda verime Etkisi
Tohum verim (kq/da)
Miktar1 1985 1985 1986 1986 1987 1987 1985 1986
Tane/m2 Hay. Golb. Hay. Gozlti Gozlti Hay. ~or. ~or. Ort.
225 208 e 224 e 341 e 403 229 e 272 106 e 199 248 d 300 224 be 243 be 376 be 421 248 be 274 134 be 213 267 e 375 250 ab 285 ab 376 be 407 271 ab 261 152 ab 210 277 be 450 274 a 314 a 395 ab 395 278 a 266 172 ab 219 289 ab 525 286 a 320 a 417 a 391 281 a 263 178 a 215 293 a P <0.05 <0.01 <0.05
00
<0.0100
<0.0100
<0.01 LSD (%5) 41 48 36 54 26 24 39 46 12 VK (%) 8.8 9.3 5.0 7.1 5.4 4.8 14.0 11. 6 7.9 N -0Yapllan rnarjinal analize gore, 1000 tane aglrll~l ortalarna 38 g alan Atay 85 ye~idinde, 416 tanejrn (16 kgjda) tohurn rniktarl fiziksel optimum ver imi sag-Iadlg1 gibi ekonornik tohurn rniktar1 da olrnaktadlr.
Ec;VD- 12 E<;VD- 12 ye~it aday1 i Ie ylirlitlilen 8 denerne ile ilgili veriler <;izelge 5 1 de
ozetlenrni~tir.
Tohurn miktarlna bagll olarak ortaya ylkan verirn farkllllgl 8 denernenin be~inde anlarnll bulunmu~tur.
Toplu degerlendirmede istatistiksel en yliksek verirn 450 tanejrn2 tohurn rniktarlyla elde edilmi~tir. Ancak, tohum rniktarl verirni yll ve yerlerde farkll ~ekilde etkilemi~tir ($ekil 3).
,.' ___- - 19R~ Go,r1ii !lay.ana (";oz1li Hay,ana ~ ~ ?OO lOO - ' - : : " : : - - - : - - " - " - " - " - " - " - ,gAb
_.,
__ ••• _ ••• _ •.. lqR~ ~.,.~ ...-
.--"'-Corull Coru • i 2?~ :WO i i .J 7\ s~~ tanej.7~ekil 3. Ec;VD-12 c;e~it Etkile~imi.
AdaY1nda Yer Tohum Miktar1
JO Jon ...-...::: I qA5 +~~~t-1997 . ..."",.,.. • .;..-'. 19AI _. " , , '
-'
.-'1986 Gozlli, 1987 Haymana ve 1986 ~orum
denemelerinde verim dlizeyinin tohum miktarindaki
degi~meyle etkilenmemesi, diger denemelerde ise tohum miktarina bagli olarak verimde slirekli arti~
olmasi, bu denemeler arasinda dli~lik tohum miktarlarinda farklilik olmasina yliksek tohum miktarlarinda verim farkinin kapanmasina neden
olmu~tur. Boylece, interaksiyon anlamli Yikmi~tir.
1986 hasat yilinda Goz lli' de toplam yagi~in
Haymana'ya gore daha yliksek ve dagilimin daha uygun olmasi tohum miktarinin etkisini ortadan kaldirmi~
ve blitlin dozlarda yliksek verim saglanmi~tir.
Haymana'da mart-nisan doneminde daha az yagi~
alinmasi karde~lenme ve ba~ak olu~umunu olumsuz
etkilemi~ olabilecegi, maYistaki iyi yagi~la tane doldurmanin iyi olabilecegi dolaylsiyla tohum miktarindaki arti~la daha fazla ba~ak saglayan yliksek tohum miktarlarinda verimin artmi~
olabilecegi dli~linlilmektedir.
1987 Haymana denemesinde, ekili donem toplam
yagi~inin ortalama dlizeyinde olmasina ragmen ekim doneminin kurak geymesi yiki~i olumsuz etkilemesi nedeniyle verim potansiyelini dli~lirmli~, yagi~in ki~
ve ilkbahar aylarinda normal dagilimi ise tohum miktarlari arasinda bir farklilik olmasina meydan
vermemi~tir.
1986 ~orum denemesinde, ekili donem toplam
yagi~i ortalama dolayinda olmu~tur. Ancak, ki~ yiki~i-erken ilkbahar yok kurak geymi~tir. Bu nedenle verim dlizeyi dli~mli~, tohum miktarina bir cevap alinamami~tir.
Tohum miktari-verim fonksiyonel ili~kisini
ortaya koyacak e~itlik a~agidaki gibi belirlenmi~tir. Y=173+0.416X-0.00036x 2 (R2=0.995*)
Yapilan marjinal analizde fiziksel optimum verimin 550 tane/m 2 tohum miktari ile saglandigi, ancak 464 tane/m 2 (16 kg/da) tohum miktarinin ekonomik oldugu gorlilmektedir.
E<;:VD 14 : Bu ye~it adayi ile ylirlitlilen 8 denemenin
verileri ~izelge 6'da ozetlenmi
9
tir.~izelge 6.Tohum Miktarlnln E~VD 14 ~e~it adaylnda Verime Etkisi Tohum Miktarl Tane/m2 1985 Hay. 1985 Galb. Verim 1986 Hay. (kg/da) 1986 1987 Gaz. Gazlii 1987 Hay. 1985 ~or. Ort. 225 249 e 257 b 269 b 415 210 e 196 b 110 e 244 d 300 268 be 286 b 291 b 437 255 b 229 a 136 be 272 b 375 324 a 343 a 305 b 433 264 ab 237 a 143 ab 293 b 450 345 a 365 a 360 a 434 287 ab 238 a 146 ab 311 a 525 F LSD(%5) VK (%) 305
*
56 9.9 ab 372**
36 5.9 a 377 a**
41 8.0 413aD
66 8.2 300 a**
42 8.4 225 a*
29 6.8 167 a*
28 10.8 309**
15 8.4 a---
---Tohum miktar1n1n verime olan etkisi 7 denemede anlaml1 bulunmul?tur. istatistiksel olarak en ytiksek verim y111ara gore degil?iklik gostermekle birlikte toplu degerlendirmede 450 tane/m2 tohum miktar1yla saglanm1l?t1r. Y11/yer tohum miktar1 etkilel?imi anlam11 bulunmul?tur ($ekil 4).
f
I i i i i225 300 375 450 525 tane/1l 2
~ekil 4. E~VD-14 ~e~it AdaY1nda Yer-Tohum Miktar1
Etkile~imi. JJ ,"
"'"
300 -'""
<. :> " ;00 100I
,Ht lSIL J9...---
-
-
-
----....
/9116 Gi'zlii •••• 1986 lIaymana ~-_...--- 19W, G(ilh,I~1 .,;,;...
~.
",,'
,...--;::
....
"'-.
., .11": ••• ' __~ 1985 Hayllana /e .,....". ... - 1981 GOlln.
-
. /-
..,,-e , , - _ - - - " ,," ,," ,.,._~-~-~~-+-~-~-t-+_+_~--+ ,," ... 198/ IIayllldna " t"" /"" ••• - 1985 <;orum...
."... . -...
_
...
..",. .""...-...
--
...
..."..
, fIIII" •••Yll ve yerler araslnda cevre ko~ullarlndaki
farkllllk, yer tohum miktarl etkile9iminin anlamll ClkmaSlna neden olmu~tur. Burada geli~me
donemindeki toplam yag19' yagl~ln geli~me donemine
daglll~l ve ozellikle toprak derinligi gibi toprak su ili~kilerinde etkili olan toprak ozellikleri etkili olabilmektedir.
Tohum miktarl-verim fonksiyonel i l i 9kisi: Y=98+0.825x-0.0008x2 (R2=:0.993*) e~itligi ile ortaya
91kmaktadlr.
Yapllan ekonomik analiz sonucunda, fiziksel optimum verimin 522 tjm 2 tohum miktarlyla saglandlgl, ancak 464 tanejm2 (16 kgjda) tohum miktarlnln ekonomik oldugu gorUlmektedir.
KAYNAKLAR
ANONYMOUS, 1977. Orta Anadolu'da 1970-76 Nadas Toprak Hazlrllgl ve Bugday Yeti9 tirme
Teknigi Ara~tlrmalarl. Orta Anadolu Bol. Zirai Ara9' Enst. MUd. YaYlnlarl, YaYln No: 77-2, Ankara.
CLEMENT, E.L., F.C. COLLINS 1976. Effect of Plant Density and Planting Date on Wheat Yields. Arkansas Farm Res. 25 (5) : 5.
BERKMEN, N. 1961. Ankara Zirai Ara~. Enst.
~all9malarl Ankara Zirai Ara~. Enst.
~al19malarl Sayl : 4.
DEMiR, Z. 1982. K1 9 llk Arpada Tohum irilik, Miktar ve Slra Arasl AClkllglnln Tane
Verimine Etkileri. A.ti. Ziraat Fak. Doktara Tezi.
GEN9, i. 1978. Cumhuriyet 75 Bugday ge~idinde
(T. aestivum L.) Bitki Ba~lna Karde~
SaYlslnln Verim ve Verim Unsurlarlna
Etkileri Uzerinde bir Ara~tlrma. 9ukurova Univ. Zir. Fak. YaYlnlarl No: 127, Bilimsel inceleme Ara~tlrma Tezleri : 21.
GULER, M. 1975. Yield and other Agronomic Characters of Winter Wheat Cultivars as Affected by Five Seeding Rates and Three Different Environmental Conditions. oregon State Univ. Master Tez.
KARACA, M., M. GULER, I. UNVER, M. PALA, N.
DURUTAN. 1980. Degi~ik Tohum Miktarlarlnln Bolal 2973, Haymana 79 (Triciticum aestivum) ve 9akmak 79 (Triticum durum) Bugday
ge~itlerinin Verim ve Verim Ogelerine Etkileri. Tarlmsal Ara~tlrma Dergisi, Sayl:1.
KARACA, M., A. AV9IN, M. AVCI, H. EyUPOGLU. 1983.
Degi~ik Tohum Miktarlarlnln Bazl Bugday ve Arpa ge~itlerinde Verime Etkileri. Tarla Bitkileri Yeti~tirme Teknigi Sonuy
Raporlarl. Orta Anadolu Bolge Zirai
Ara~tlrma Enstittisli, Ankara.
KARACA, M., K. MEYVECI, H. KABAK9I, M. GULER. 1993. Tohum Miktarlarlnln, Bazl Makarnallk Bugday ge~itlerinde Verime Etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Ara~. Enst. Dergisi. Cilt : 2. Sayl : 1, Ankara.
KHALIFA, M. 1970. Effects of Sowing Date Nitrogen and Seed Rate on Wheat Yields in the Sudan Gazira, Exper. Agric. 6 : 143-9.
KOYCti, C. 1979. ~e~itli kaynaklardan Temin Edilen Yerli ve Yabancl BaZl Kl~llk Ekmeklik
Bugdaylarda (T. aestivurn L.) Verirn, Verirn Unsurlarl ve Diger Morfolojik Karekterler ile Ekrneklik Kalitesi Uzerinde Ara~tlrmalar. AtatUrk Univ. Zir. Fak. Erzururn.
PELTON, W.L. 1969. Influence of Low Seeding Rates on Wheat Yield in South-Western
Saskatchewan, Can. J. Plant. sci. 49:607-14.
TUGAY, M. E. 1980. Ege Balgesi i9in Se9ilrni~ Bazl Birallk Arpa ~e~itlerinde Ekirn Slkllglnln,
Azot Miktarlnln ve Azot Verrne Zarnarnlnln Verim ve Diger Bazl Ozellikler Uzerine
Etkileri. Ege Univ. Zir. Fak. Agronorni ve Genetik Klirslisli.
WILLEY, R. W. and R. HOLDIDAY. 1971. Plant
Population Shading and Thinnig Stud ides in Wheat J. Agric. Sci. 77: 453-461.
YURTSEVER, N. 1984. Deneysel Istatistik Metodlarl. TOKB, Kay Hizrnetleri Genel MlidUrlligU YaYlnlarl. Genel YaYln No: 121,
Ankara.
![Spectral and theoretical analysis of N-[4-(3-methyl-3-phenyl-cyclobutyl)-thiazol-2yl]-N´-thiophen-2ylmethylene-chloro-acetic acid hydrazide by DFT method]()