+
(,1 1/,1(
2
Citation:
Caglar Manavgat, The Evaluation of Provisions about
Registered Capital System at Turkish Commercial Code
and Capital Markets Law, 29 Banka Huk. Dergisi 45
(2013)
Content downloaded/printed from
HeinOnline
Wed Feb 6 08:34:43 2019
-- Your use of this HeinOnline PDF indicates your
acceptance of HeinOnline's Terms and Conditions
of the license agreement available at
https://heinonline.org/HOL/License
-- The search text of this PDF is generated from
uncorrected OCR text.
-- To obtain permission to use this article beyond the scope
of your HeinOnline license, please use:
Copyright Information
Use QR Code reader to send PDF
to your smartphone or tablet device
TURK TICARET KANUNU VE SERMAYE PiYASASI
KANUNU'NDAKI KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNE iLiKiN HUKUMLERIN DEGERLENDiRiLMESi
Do9. Dr. §Taklar MANAVGAT* OZET
6102 Sayili TUrk Ticaret Kanunu anonim ortakliklar hukukuna dair 6nemli degi~iklikler getirmi~tir. Bu degi~ikliklerden biri de kaylth sermaye sisteminin kanunda hfikme baglanmasidir. Sermaye piyasasi hukukunda halka arzla baglantill olarak dfizenlenen kaylth sermaye sistemi, T~irk Ticaret Kanunu'nda halka alk olmayan anonim ortakliklarin da uygulayabilecegi bir sistem olarak yer almltlr. Temel zelligi ydnetim kurulunun sermaye artirimina karar verebilmesi olan sistem, 6.12.2012 tarihli ve 6362 sayili Sermaye Piyasasi Kanunu'nda, 2499 sayili eski Sermaye Piyasasi Kanunu'ndaki diizenlemeye paralel hfik~imlerle ekillendirilmi~tir. Ayrica kaylth sermaye sisteminin T~irk Ticaret Kanunu'nda yer almasi nedeniyle Sermaye Piyasasi Kanunu'nda TUrk Ticaret Kanunu hiikfimleriyle kurulmasi gereken baglantilar da olu turulmu~tur. Sermaye piyasasi hukukunda otuz yillik bir uygulama geqmi~ine sahip olan sistemin, temel bir kanun niteliginde olan T~irk Ticaret Kanunu'ndaki kaylth sermaye hfik~imlerine kaynaklik etmesi yerinde bir tercih olmu~tur. Ote yandan, stz edilen iki kanundaki dfizenlemeler ortak bir 9erqevede yer almakla birlikte 6nemli noktalarda farkliliklar iqermektedir. Bu farkliliklarin bir kismi halka aqlk olma nedeniyle olu~maktadlr. Ancak halka aqlkllk d19itiin~in 6tesinde farkliliklarin mevcut olmasi, kaylth sermaye sistemiyle ilgili olarak Tiirk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasasi Kanunu hfik~imlerinin karplla -tirmalh olarak incelenmesini bir gereklilik olarak karplmiza 9lkarmltlr. Farklilik-larin uygulamada giderilmesi ydntemleri de tnem kazanan bir diger konu olacaktir. Bu 9allimamlzda, T~irk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasasi Kanunu'nda yer alan kaylth sermaye sistemine dair hiik~imler karplatlrmall olarak incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Kaylth sermaye sistemi, T~irk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasasi Kanunu, halka aqlk anonim ortakliklar, halka aqlk olmayan anonim ortakliklar.
(*) Bilkent Universitesi Hukuk Faktiltesi Ticaret Hukuku Anabilim Dali Ogretim Uyesi (cmanavgat@bilkent.edu.tr).
BATUDERMANAVGAT
ABSTRACT
Turkish Commercial Code No. 6102 has substantially amended the law of joint stock companies. Issuing provisions about registered capital system is one of these amendments. The registered capital system, which was enacted pursuant to public offering in the Capital Markets Law, takes place as a system that can be applied also to closed joint stock companies formed under the Turkish Commercial Code. The fundamental feature of registered capital system is that board of directors is capable of increasing capital. The system provided by Capital Markets Law No. 6362 is parallel to the previous Capital Markets Law No. 2499. Furthermore, the necessary attachments to the Turkish Commercial Code have been provided in the Capital Markets Law. Being shaped according to the provisions of the Capital Markets Law for the registered capital system under the Turkish Commercial Code is an appropriate preference since the system has had a thirty-year history of application under the Capital Markets Law. On the other hand, the provisions of the Turkish Commercial Code and the Capital Markets Law for registered capital system are drawn up with a common framework, yet include considerable differences. Some of the different features are based on joint stock companies being publically held. The fact that there are other differences caused by divergent reasons necessitates comparing provisions of the Turkish Commercial Code and the Capital Markets Law for registered capital system. Overcoming the differences in application is another important issue. In this article, the provisions of the Turkish Commercial Code and the Capital Markets Law for registered capital system are going to be comparatively examined.
Keywords: Registered capital system, Turkish Commercial Code, Capital Markets Law, publicly held joint stock companies, closed joint stock companies.
I. GENEL OLARAK
6102 saylli Tfirk Ticaret Kanunu'nda (TTK) anonim ortakliklar hukukuna ili~kin olarak getirilen yeniliklerden birisi de, kaylth sermaye sisteminin dfizenlenmesidir. Sermaye Piyasasi Kanunu'nda (SPKn) halka arzla baklantill olarak dilzenlenen kaylth sermaye sistemi, TTK'da halka aqlk olmayan ortakliklarin da uygulayabileceki bir sistem olarak dfizen-lenmi~tir.
TTK'nin "II. Sermaye taahhifdii yoluyla artirim 2. Kaylth sermaye sisteminde" ba§llAl altinda 460'inci maddede, halka aqlk olmayan ano-nim ortakliklarda kaylth sermaye sisteminde sermaye taahhldl yoluyla sermaye artiriml dtizen1enmi§tir. Anilan hfikfimde, sermaye artiriml y6nteminin 6tesinde, sisteme ilikin dfizenlemeler de yer almaktadir. Bu
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
baglamda dtirdtincti fikrada, ytinetim kuruluna taninabilecek yetkiler; be~inci fikrada ytinetim kurulunun sermaye artirimi kararina kar§1 aqllabilecek iptal davasi; altinci fikrada ana stSzle~me degi~ikliginin tescili dtizenlenmi~tir.
TTK'da kayitli sermaye sistemi, 460'inci maddede "sermaye ta-ahhtidti yoluyla artirim" ba~lll altinda dtizenlenmekle birlikte, kayitli sermaye sisteminde iq kaynaklardan sermaye artirimi yapilmasi da mtimktindtir. Nitekim iq kaynaklardan sermaye artiriminin dtizenlendiki TTK 462.3'te, ytinetim kurulu kararlyla sermaye artirimi yapilabileceki htikme baglanmltlr.
TTK'nun 332'nci maddesinin birinci fikrasinda, anonim ortakliin en az sermaye tutarl, kayitli sermaye sistemini kabul eden halka alk anonim ortakliklar iqin ytiz bin TL olarak belirlenmi~tir. Ayni maddenin titincti fikrasinda, Gtimrtik ve Ticaret Bakanlii'nin izniyle kayitli ser-maye sisteminden ylkma dtizenlenmi~tir. TTK 332.4 htikmtinde, 2499 saylli Sermaye Piyasasi Kanunu (ESPKn) 12 htikmti sakli tutulmu§tur.
6103 Saylli Tuirk Ticaret Kanununun Ytirtirltigti ve Uygulama ekli Hakkinda Kanun'un 20'nci maddesinin tuinci fikrasinda halka aqlk olmayan anonim ortakliklarin kayitli sermaye sistemine geqi~ine, sis-tern iqinde yapacaklarl i~lemlere, sistemden 9ikma ve 9lkarilmalarina ilikin esaslarl dtizenleme yetkisi Gtimrtik ve Ticaret Bakanlll'na taninmltlr. Bakanlik 19.10.2012 tarihli Resmi Gazete'de yaylmlanan "Halka Aqik Olmayan irketlerde Kayitli Sermaye Sistemine ilikin Esaslar Hakkinda Teblig" (Bakanlik Tebligi) ile bu dtizenlemeyi yapmltlr.
Ote yandan kaylth sermaye sistemi ilk olarak ESPKn'da dtizen-lenmi~tir. ESPKn'da kaylth sermaye sisteminin temel ilke ve esaslarl, kaylth sermaye sisteminde pay sahipliki haklarinin dogumu, kaylth ser-maye sisteminde serser-maye artirimina ilikin ytinetim kurulu kararlarina kar§1 aqllabilecek iptal davasi farkli maddelerde dtizenlenmi~tir. 6.12.2012 tarih ve 6362 saylli SPKn'da kaylth sermaye sistemi, esas iti-bariyle ESPKn'daki sisteme paralel olarak dtizenlenmi§, sistem aynen korunmu~tur. Ancak eski rejimden farkli olarak, TTK'da kaylth sermaye sisteminin dtizenlenmi§ olmasi nedeniyle, SPKn'da TTK htiktimleriyle de baglanti kurulmu§tur.
BATfDER/MANAVGAT
ESPKn'nun kaylth sermaye sistemine ili~kin htiktmleri, TTK'daki
kaylth sermaye sistemine ili~kin dtizenlemeye kaynaklik etmi§tir. Esasen temel bir yasada, kaylth sermaye sistemi gibi 6nemli bir dtizenlemeye, daha dar kapsamda da olsa otuz yillik uygulama geqmi~ine sahip bir mo-delin kaynaklik etmesi, yerinde bir tercihtir. TTK ve SPKn'daki kaylth
sermaye sistemine ili~kin htiktimler, ortak bir genel qerqeve iqinde yer almakla birlikte, 6nemli noktalarda birbirinden ayrilmaktadir. TTK 330 htikmtinde 6zel htiktimler, TTK 332.4 ve 460.7'de, kaylth sermaye sis-temiyle ilgili olarak halka aqlk anonim ortakliklara ili~kin htiktmler sakli tutulmu~tur. Kayitli sermaye sisteminin uygulanmasinda, halka aqlk ano-nim ortakliklarin bu 6zelliginden kaynaklanan farkliliklarin gtzetilmesi yerindedir. Ancak TTK ve SPKn'nun kaylth sermaye sistemine ili~kin hikimlerine bittin halinde bakildiinda, halka aqlkllk 61qttintin hakli kilmasinin 6tesinde farkliliklarin varlii gtrtilmektedir.
Bu callmada, TTK ve SPKn'daki kaylth sermaye sistemine ili~kin htiktimlerin kar~lla~tlrmasi yapilacak ve halka aqlkllk tlfittintin hakli gtstermedigi farkliliklarin giderilme ytntemi tartlllacaktir.
II. SiSTEM - YONTEM AYIRIMI
TTK ve SPKn'daki kaylth sermayeye ili~kin htiktimlerin kar~lla§-tirmasinda ilk olarak, herhangi bir temel sistem farkinin var olup ol-madi ini ortaya koymak gerekir. Bu degerlendirmeyi yapabilmek iqin bir adim geriye gidip, ESPKn 12 ve SPKn 18 htiktimlerinde dtizenlenen
kaylth sermayenin, sadece 6zel bir sermaye artirimi ytntemi mi yoksa bir sermaye sistemi mi olduku sorusuna yanit aramak yerinde olacaktir.
"Sistem" TUrk Dil Kurumu'nun Btytk Ttirkqe SdzltiA'nde, dtizen, bir sonuq elde etmeye yarayan ydntemler dtizeni, yol, ytntem, model gibi 9e~itli karpiliklarla anlamlandlrllmltlr1. Hukuken sistemi, ytntemle e§ anlamll kabul etmeye olanak yoktur. Sistem, kendisine ozgi
kurallarl, y6ntemleri, unsurlarl olan bir btittinti ifade eder.
Bu tanimlama lilinda bakildiginda, ESPKn'da dtizenlenen kaylth
sermaye, bir sistemi ifade eder. ESPKn 7.IV ve 12 hikimlerinde, kaylth
sermaye sistemi kavraminin kullanllml olmasi, varilan bu sonucu, lafzen desteklemektedir. Bu anlaylln bir devami olarak, kaylth sermayenin dtizenlendigi SPKn 18'de "Kaylth Sermaye Sistemi" ba~lll tercih
edile-(1) www.tdkterim.gov.tr/bts.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
rek, ESPKn dtizenlemelerden gelen sistem anlayl§l madde ba~lllna ta~lnmltlr. Ayrica SPKn'daki kayitli sermayeye ilikin htiktimler, esas bakimindan da, bir sistemi ifade etmektedir. ESPKn 12.11 htikmtine gore, kayitli sermaye sisteminde, sermaye artirimina ytinetim kurulu karar ver-mektedir. 6762 saylli Tuirk Ticaret Kanunu'na (ETTK) gore genel kuru-lun mtinhasir yetkisinde olan sermaye artirimina, kayitli sermaye siste-minde ydnetim kurulunun karar vermesi, bir ytintem degi~ikliginin dtesinde, bir sistemin belirleyici unsurunu olu§turmaktadir.
SPKn'da dtizenlenen kayitli sermaye sisteminde, sermaye artirimina ydnetim kurulunun karar vermesinin uzantisi olarak, SPKn 18.6 htikmtinde ydnetim kurulunun, sermaye artirimina ilikin kararinin iptali dtizenlenmi~tir. Yine ytinetim kurulunun sermaye artirimina karar verme yetkisine bagli olarak, SPKn 18.5 htikmtinde, ana sdzle~mede htiktim bulunmak kaydlyla imtiyazli, primli veya itibari degerin altinda pay cikarmak, pay sahiplerinin yeni pay alma hakkini sinirlayan, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini kisitlayan karar almak yetkisi dtizenlenmi~tir. itibari degerin altinda pay 9ikarmak di§inda, ETTK'da genel kurulun mtinhasir yetkisinde olan bu konularda ytinetim kuruluna karar alma yetkisi taninmasi, salt bir tizel sermaye artirimi ytintemi dtizenlemesinin titesinde, sistemin dtizenlendiginin gtistergeleridir.
SPKn'daki kayitli sermayeye ilikin htiktimlerin hem lafzen hem amaqsal olarak, bir sistemi dtizenledigi tespitini yaptiktan sonra, TTK'nin kayitli sermayeye ilikin htiktimlerini, bu baki aqislyla dekerlendirmek gerekir. TTK'nin "En az sermaye tutarl" ba~llkll 332'nci maddesinin birinci fikrasinda kayitli sermaye sistemi kavrami kullanilmi§tir. Ayni maddenin ikinci ve thiUncti fikralarinda, ba~langl sermayesi tanimla-nirken ve kayitli sermaye sistemine giri§ ve 9iki dtizenlenirken, yine
"sistem" kavrami tercih edilmi§tir. Maddenin gerekqesinde de, kayitli sermayenin bir sermaye sistemi olarak kabul edildigi, ortakliklar huku-kunda esas ve kayitli sermaye olmak tizere iki sistemin tanindci alkqa vurgulanmltlr2. Bu 9erqevede TTK 332 htikmtindeki dtizenleme ve ge-rekqesi birbirini tamamlamakta olup, TTK'da kayitli sermayenin, bir sermaye sistemi olarak dtizenlendiginde duraksama yoktur.
Bununla beraber, TTK 332'nin gerekqesinde, ESPKnda dtizenle-nen kayitli sermaye sistemiyle yapilan kar~lla~tlrmada haklilik payi
bu-(2) TBMM, Ddnem: 23, Yasama Yili: 2, S. Sayisi: 96, s. 153.
BATfDER/MANAVGAT
lunmamaktadir. Zira gerekqedeki ifade, Tirkqe kurallari bakimindan farkli §ekillerde de anla§lmaya elverili olmakla beraber, ESPKn'daki kaylth sermaye dfizenlemesinin ytnetim kuruluna yetki verilen tzellikli bir sermaye artirim ydntemi olduku ifade edilmi§ ve TTK dfizenlemesi-nin farkliliki vurgulanmltlr. Oysa ESPKn ve SPKn'daki kayltli sermayeye ili~kin hfiktimler, salt bir artirim ytnteminin dtesinde, bir sistemi bfitfinltik iqinde dfizenlemektedir. Bu nedenle 332'nci madde gerekqesindeki aksi ytndeki aqlklamanin hukuki dayanaki yoktur. ESPKn'da bir sistem halinde dfizenlenen kayith sermaye, bir bfitfinlfik iqinde, ama bazi farkliliklarla TTK'ya alinml ve trim anonim ortakliklarin yararlanabilecegi bir sistem olarak dfizenlenmi~tir.
III. KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNiN HALKA ACIK OL-MAYAN ANONiM ORTAKLIKLARIN YAPISINA UYGUNLUGU
Kaylth sermaye sisteminin temel tzelliki, sermaye artirimina y6netim kurulunun karar verebilmesidir. Genel kurulun toplanmasma gerek kalmadan hlzli ve masrafsiz biqimde sermaye artirimina olanak vermesi nedeniyle, kaylth sermaye sistemi, 9ok ortakh ortakliklara yapisal olarak daha uygundur3. Nitekim ilk kez ESPKn 12 hilkmilyle dilzenle-nen kaylth sermaye sistemi, halka aqlk anonim ortakliklarla 6zde§-le~mi~tir.
Hem yapisal nedenlerle hem hukuki yapi itibariyle halka alk anonim ortakliklara ?zgil olarak ortaya 9ikan kayith sermaye sisteminin, halka kapali ve az ortakh ortakliklara uygunlugunu da degerlendirmek gerekir. TTK 460 hfikmfinde, halka kapali anonim ortakliklarin ana sSzle~melerinde hilkilm bulunmasi kaydlyla, kaylth sermaye sistemini uygulamalarma olanak verilmi~tir. §?ok ortakh ortakliklara ?zgii bir sis-temin, az ortakh ortakliklara uygunluku tarti~ilabilir. Gerqekten genel ku-rula katillmda gri bolugundan kaynaklanan sorunlari olmayan, hatta 9agrislz genel kurul toplantisi yapabilen ortakliklarda, sermaye artirimi ka-ran almak yetkisinin ytnetim kuruluna taninmasi gereksiz bulunabilir.
Salikh bir degerlendirme yapabilmek iqin, konuya, sadece kayith sermaye sisteminin sagladigi olanaklar aqisindan degil, sistemin tehlikeli y6nlerinden de bakmak gerekir. Kayith sermaye sisteminde y6netim
ku-(3) Kanun'un 332'nci maddesinin gerekqesinde, kaylth sermaye sistemini halka aqlk anonim ortakliklara dzgfilemenin, teorik bir temelinin ve ikna edici bir sebebinin bulunmadigi belirtilmi~tir (TBMM, Ddnem: 23, Yasama Yili: 2, S. Sayisi: 96, s. 152).
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
rulunun aldigl sermaye artirim kararina karl1 iptal davasi aqllabilmesine; sermaye artirlmlyla baglantill konularda karar alma yetkisinin ana s6zle§-meyle sinirlandirilabilmesine ragmen, pay sahiplerinin sermaye artirlml karar stirecine katilamamasi, beraberinde bazi tehlikeleri de getirmekte-dir. Ozellikle y6netim kurulundaki tiye dakiliminin, pay sahipleri arasindaki sermaye dakilimini yansitmadii hallerde, sermaye qogunlugu-na sahip pay sahipleri, sermaye artirlml karar stirecinin dllnda yer almak-tadir. Sermayede g6receli olarak dfi§Uik oranda pay sahibi olanlarin, y6netim kurulu tiye seqiminde aday g6sterme imtiyazinl haiz paylara sahip olmalarl nedeniyle, ortakliin sermaye artirim politikasini y6net-meleri mtimktindtir. Sermaye artirlml, ortakliin yatirim politikalarlyla yakindan ilgili olduku iqin, y6netim kurulunun, sermayeye gereksinim doguracak politikalar tiretmesi ve bunun sonucunda sik ve btiytik mik-tarda, ana s6zle~mede yetkili kilinmlsa primli olarak sermaye artirimina gitmesi mtimktindtir. Bu artirimlarin nesnel gerekqeleri ortaya konulabi-leceginden, kayitli sermaye sistemindeki koruma mekanizmalarl da i~letilemeyebilir. Ayrica ortakliin hakimiyetini elde etmek isteyen alicilarin varlii halinde, sahip olduklarl paylarl, kendilerine 6nerilen primle satmak isteyen pay sahipleriyle, y6netim kontroltinti imtiyazli paylarla elinde tutan pay sahibi grubunun menfaati qatlabilir. Bu du-rumda yapilabilecek bir sermaye artirlml, alicilarin maliyetini artirarak, pay allm giri~iminin sonuqlanmasini giiqle~tirebilir.
Nitekim kayitli sermaye sisteminin taldll tehlike dikkate alinarak, TTK 460.1 ve SPKn 18.2 htiktimlerinde, y6netim kuruluna en qok be§
yll iqin bu yetkinin verilmesi ong6rtilmtittir. Genel kurul, en fazla be§ yllda bir, kayitli sermaye sisteminin i~leyi~ini g6zden geqirerek, stireyi uzatmak veya tekrar yetki tanimamak konusunda bir karar verecektir.
Konuya bu aqldan bakildiginda, kayitli sermaye sisteminin taldll tehlike, az ortakli anonim ortakliklar bakimindan daha dtitiUkttir. Zira bu tip ortakliklarda, sermaye dakillml y6netim gtictine yansidi i, ba~ka bir deyi~le y6netim gticti pay sahipliki aylrlml olu~madll iqin y6netim ku-rulu ile pay sahipleri arasinda menfaat qatlmasi ortaya qlkmasi olasil1ii qok daha azdlr. Y6netim kurulu tiye seqiminde aday g6sterme imtiyazini haiz paylar, kuramsal olarak her anonim ortaklik yapisinda olu~turulabi-lirse de, anilan paylar daha qok, sermayenin yayglnla~tll ortakliklarda y6netim gtictinti elde tutmak amacina hizmet etmektedir. Dolayislyla az ortakli yapilarda, sermaye sahibinin, y6netim tizerindeki gticti mutlak
BATfDER/MANAVGAT
oldugundan, imtiyazli paylara ihtiyaq duyulmamaktadir. Yine bu yapida, sermayede hakim olan pay sahiplerinin, ytnetim kurulu tizerindeki gtzetim gticti de etkin biqimde kullamnlabildiginden, ydnetim kurulunun, pay sahiplerinin menfaatine aykiri driven karar almasi siz konusu olma-maktadir. Gtrtildtiti gibi kaylth sermaye sistemi, az ortakli ve tzellikle pay sahibinin ytnetim tizerindeki gtictinti etkin biqimde kullanabildigi ortaklik yapilarinda, daha gtivenli biqimde i~leyebilecektir.
Gtivenlik bakimindan, kaylth sermayenin, az ortakli ortaklik yapisina daha uygun oldugunu tespit ettikten sonra, stz konusu or-takliklarda ytnetim kurulu karariyla sermaye artirimi karari alinmasina gereksinim duyulup duyulmayacagini da degerlendirmek gerekir. Bu so-ruya olumlu yanit vermek gerekir. Genel kurulda karar mekanizmasi tikanmadigi hallerde de, kaylth sermaye sistemi, daha hizli ve etkin biqimde sermaye artirimi karari alinabilmesine hizmet etmektedir. Bu ne-denle az ortakli ortakliklarda da, genel kurulda gtreceli olarak hizli karar alinabildigi halde, pay sahiplerinin sermayedeki pay dakilimini yansitan bir ytnetim kurulunun sermaye artirim karari alabilmesi, hiz ve etkinlik saglamak bakimindan bir gereksinim olabilir.
Halka kapali anonim ortakliklarin kaylth sermaye sistemini tercih etmesi, yakinda gerqekle~tirilecek bir halka arzin 6n hazirliki bakimindan da gerekli olabilir. Gerqekten halka arzin ba§arisi, diker etkenlerin yanisira, piyasalarin en elveri§li olduku dtnemde satlln gerqekle~tirilme-sine bag1idir. ilk halka arzda genellikle kullanilan sermaye artirimi yo-luyla halka arz ytnteminde, satl icin en elveri~li dtnemin tngtrtilmesi ve hizli biqimde sermaye artiriminin yapilmasi inem ta~ir. Esas sermaye sistemindeki sermaye artirim stireci, zaman bakimindan gecikmelere ve otngrtilen dtnemde halka arzin gerqekle tirilememesine yol aqabilir. Anilan nedenle SPKn 18.1 htikmtinde, hentiz halka kapali olmakla bera-ber, paylarini halka arz edecek anonim ortakliklarin kaylth sermaye sis-temini kabul etmelerine olanak taninmltlr. Sermaye Piyasasi Kurulu'nun (SPKr) Seri: IV, No: 38, Kayith Sermaye Sistemine ili~kin Esaslar Tebliki'nin 4.4 htikmtine gtre, paylarini halka arz etmek tizere kayith sermaye sistemine geqen ortakliklarin, ilk sermaye artirimlarinda ve en geq sisteme geqi§ izni almalarini izleyen birinci yilin sonuna kadar halka arzi gerqekle~tirmeleri gerekmektedir. Sermaye piyasasi mevzuatinda halka kapali anonim ortakliklara, halka arzi kolayla§tirmak amaciyla kaylth sermaye sistemine geqi§ olanaki taninml§, ancak sistem iqinde, [Y11 2013
KAYITLI SERMAYE SiSTEMI
halka arz yapmaksizin sermaye artirilmasina izin verilmemi§ ve halka arzin yapilabilmesi iqin de sure tst sinirl getirilmi~tir. Bu sinirlamalar, ser-maye piyasasi mevzuatinin dilzenleme alani 9erqevesinde tutarlidir. Do-layislyla kayitli sermaye sisteminin, sadece halka aqlk anonim ortakliklara uygun bir sistem oldugunu gtstermez. Ayrica TTK 332 hilkmilnde, halka kapall anonim ortakliklara da kayitli sermaye sistemine geqme olanaki tanindigi iqin, sermaye piyasasi mevzuatindaki, kayitli sermaye sistemine geqini izleyen dtnemde halka arzin yapilmasini zorunlu kilan sfire sinirlamalarl 6nemini yitirmi~tir. Zira TTK htiktimlerine gore, ano-nim ortakliklar, halka arz yoluna gitmese bile kayitli sermaye sistemine geqebilecektir.
IV. KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNE GEVI(i VE YONETIM KURULUNA VERiLEBiLECEK YETKiLER
Kayitli sermaye sisteminin temel 6zelliki, ytnetim kurulu kararlyla sermaye artirilabilmesidir. Ana s6zle~mede htiktim bulunmak kaydlyla, ytnetim kurulu, kayitli sermaye tavanina kadar qlkarllml sermayeyi artirmaya yetkilidir. Bu temel yetki SPKn 18.2 ve TTK 460.1 htikUmle-rinde ayni iqerikte dijzenlenmi~tir. SPKn 18.2 htikmtinde, kayitli sermaye sistemi tanimlanirken, TTK'nin esas sermaye sisteminde sermaye artirimina ilikin htiktimlerine bagli olmaksizin ytnetim kurulu kararlyla sermaye artirilabileceginin vurgulanmasi yersizdir. Zira TTK 460 htikmtinde, kayitli sermaye sistemi diizenlendiginden, ETTK dtnemini yansitan bu vurguya gerek yoktur.
Kayitli sermaye sistemi kurulu§ ana s6zle~mesinde kabul edilebi-lecegi gibi, ana stzle~me degi~ikliki ile de kabul edilebilir. Halka kapall anonim ortakliklarin kayitli sermaye sistemini kurulu~ta veya ana stzle~me degi~iklikiyle kabul ederken, Gtimrtik ve Ticaret Bakanlii'nin iznini almasi gerekir (Bakanlik Tebliki md. 6). TTK 332.3 htikmtinde, kaylth sermaye sisteminden 9ikmak iqin Bakanlik izni 6ngtrtildtiti gibi, gerekli nitelikleri kaybeden ortakliklari resen sistemden qxkarma yetkisi de Bakanlik'a taninmi~tir. Bu qerqevede, Bakanlik Tebliki'nde, sisteme geqerken Bakanlik izninin dng6rtilmesi, TTK'daki sistemden qxkmaya ilikin htiktimlerle uyumludur. Ote yandan SPKn 18.1'de, halka aqxk anonim ortakliklarin veya paylarini halka arz etmek tizere SPKr'na ba~vuran ortakliklarin, kayitli sermaye sistemine geqebilmek iqin SPKr'-dan izin almalari gerekmektedir. 0 halde bu 6zellikleri ta§imayan or-takliklar, TTK sistemine gore kayitli sermaye sistemine geqebilecektir. Bu
BATfDER/MANAVGAT
aylrlm, anonim ortaklik ytnetim kurulunun kayith sermaye sistemi iqinde sermaye artirimi yaparken tabi olacaki htiktimler bakimindan da tnemlidir. SPKn sisteminin, TTK htiktimlerinden farkli olan htiktimleri, SPKn 18.1 htikmtinde sayllan ortakliklara uygulanabilecektir. Daha tnce TTK htiktimlerine uygun olarak kaylth sermaye sistemine geqen or-takliklarin, SPKr'dan izin almasina gerek yoktur. Ancak bu ortakliklar halka aqik anonim ortaklik stattistinti kazandiktan sonra SPKn htiktim-lerine gire sermaye artirabilecektir. Daha ince kayith sermaye sistemine geqmi§ bir anonim ortakliin, paylarini halka arz etmek iqin Kurul'a ba~vurmasi, SPKn htiktimlerine gire sermaye artirmasi iqin yeterli degildir. Zira SPKn'a tabi halka aqlk anonim ortaklik, SPKn 3.1.e htikmti uyarinca, paylari halka arz edilmi§ veya halka arz edilmi§ sayllan anonim ortakliklari ifade etmektedir.
Halka kapali anonim ortakliklarda kaylth sermaye sistemini kabul etme veya sisteme gecme ko~ullarini dtizenleyen Bakanlik Tebliki'nin
5.2 maddesinde, diker hususlarin yanisira sermayenin kar~llksiz kalma-masi da aranmltlr. Bu ko~ul, TTK'da yer almamaktadir. Bakanlik Tebliki'nin yasal dayanaki, 6103 sayll Kanun'un 20.3 maddesidir. Anilan maddede, halka kapali anonim ortakliklarda kaylth sermaye sis-temine ili~kin "usul ve esaslar"in dtizenlenmesi yetkisi Bakanlik'a taninmltlr. Bakanlik Tebliki'nin 5.2 htikmtindeki, sermayenin kar~llksiz kalmaml olmasi ko~ulu ise Kanun'un dtizenleme yetkisi tanidili "usul ve esaslar" alaninin di§indadir.
Bakanlik Tebliki'ndeki bu ko~ulun, TTK 376 htikmtinde, serma-yenin kaybi halinde yapilacak i§lemlerde genel kurulun gtrevlerini ye-rine getirmesini saglamak amaclyla tngSrtildtigti dtitintilebilir. Ancak TTK 376'nci maddenin birinci ve ikinci fikralarinda, sermaye ve yasal yedek akqenin zarar nedeniyle kar~llksiz kalmasi, kar~liksiz kalan tutarin oranina gire farkli biqimde dtizenlenmi~tir. Anonim ortakliin sermaye kaybi, TTK 376.2 kapsamina girmedigi stirece, ortakliin sermaye azaltilmasi veya artirilmasi karari almasina gerek yoktur. Bu durumdaki bir ortaklik sermaye gereksinimi duyarsa, kaylth sermaye sistemi iqinde ytnetim kurulu karariyla sermaye artirabilir. Kaldi ki kayith sermaye sis-temindeki bir ortaklik TTK 376.2 kapsamina girdiginde, ydnetim kuru-lunun genel kurulu toplantiya 9akirmasina ve daha sonra maddede dtizenlenen stirecin izlenmesine, ortakhin kayith sermaye sisteminde ol-masi engel olu§turmaz. Bu nedenle sermaye kaybinin bulunol-masi, kayith
KAYITLI SERMAYE SiSTEMI
sermaye sistemine geqmeye engel degildir. Bakanlik Tebliki'nin 9'uncu maddesinde, kayitli sermaye sisteminde sermaye artirimi ytntemi dtizenlenirken, ortakliin sermaye kaybinin bulunmasi hali de dikkate alinmamitlr. Bu nedenle, kayitli sermaye sistemine geqerken sermayenin kar§iliksiz kalmamasi ko§ulunun aranmasi yerinde bir tercih degildir.
Kayitli sermaye sisteminde ytnetim kuruluna sermaye artirma yet-kisi, TTK 460.1 ve SPKn 18.2 htiktimleri 9erqevesinde, en fazla be§ yll iqin verilebilecektir. Ana stzle~mede, daha kisa dtnem iqin ytnetim ku-ruluna yetki taninabilecegi gibi, sfire bitiminde, en fazla be§ yillik dtnemler itibariyle sfire uzatilmasi da mtimktindtir. Stirenin uzatilmasi iqin kayitli sermaye tavanina ula§mak zorunlu degildir. Zira yasal azami stire olan be§ yili geqmemek Uizere ana sdzle~mede belirlenen sfire doldugunda, kaylth sermaye sistemi iqinde ytnetim kurulu kararlyla ser-maye artirmak mtimktin olmayacagindan, stirenin uzatilmasi iqin kaylth sermaye tavanina ula§mak zorunlu degildir. Ana stzle~mede ytnetim kuruluna taninan sermaye artirimi yapma yetkisinin stiresi, sfire dolmadan yapilacak bir ana stzle~me degi~ikliki ile kisaltilabilir.
Kayitli sermaye sisteminde ytnetim kuruluna taninan yetkinin, en fazla be§ yilda bir genel kurul tarafindan gtzden geqirilerek karara baglanmasi zorunlulugunun kaynaki, AET'nin 77/91/EEC sayili ikinci Ydnergesi'dir. Ytnerge'nin 25.2 htikmtine gore, kayitli sermaye siste-minde ydnetim kuruluna taninan yetkinin en fazla be§ yilda bir genel kurul kararlyla yenilenmesi gerekmektedir. Ytnetim kuruluna taninan yetkinin stire sinirina tabi tutulmasinin nedeni, kaylth sermaye sisteminin, faydali ytnlerine ragmen, tztinde ortaklarin aleyhine tehlikeleri de barindirmasidir. Ozellikle yeni pay alma yetkisinin sinirlandirilmasi ve primli ihra9 yetkisinin ytnetim kuruluna tanindcli hallerde, ortaklarin ka-rar alma stirecine katilamadlklari sermaye artirimlari, ortaklarin bir kismi aleyhine sonuqlar dogurabilmektedir. Ytnetim kurulu seqiminde aday gisterme imtiyazina sahip pay sahiplerinin, sermayede qogunluka sahip olmamalarina ragmen ydnetim kurulunda karar alma gtictine sahip ol-duklari hallerde, sermayede 9ogunluka sahip ortaklarla ytnetim kurulu arasindaki menfaat 9ati§masi daha belirgin hale gelebilir. Diker yandan sermayede 9ogunluka sahip olan ortaklarin ydnetim kurulunda hakimi-yete sahip olduku hallerde de, 9ogunluk-azinlik qati§masi ortaya qikabilir. Bu nedenle kayitli sermaye sisteminin uygulama dtnemi, ortaklarin aleyhine sonuqlar dogurmu~sa, genel kurul, kayitli sermaye sisteminin
BATfDER/MANAVGAT
uygulanmasina son vermeyi tercih edebilir. Esasen genel kurulun, kaylth sermaye sisteminde ytnetim kurulunun yetki stiresini uzatmamasi ka-rarini vermesi iqin, mutlaka geqmi§ uygulama ddneminde ortaklarin aleyhine uygulamalar yapllml olmasi da zorunlu degildir. Ortaklar arasi dengeler, geqmi~te herhangi bir olumsuz uygulama olmasa da, sermaye artirimi kararlarinin genel kurulda verilmesini gerektirebilir. Ozellikle or-takliktaki bUyUk ortaklar arasinda bir degi~im olmu~sa, yeni ortak olan veya mevcut payini artiran ortak, sermaye artirimi gibi tnemli bir kararin genel kurulda verilmesini tercih edebilir. Diker yandan ortakliin serma-yesinde ve ydnetim kuruluna ayni ortak veya ortak grubunun hakim olduku hallerde, kaylth sermaye sistemi geqmi~te kttUye kullanllml olsa bile genel kurulda sUre uzatimi kararinin alinabilecegi, bu nedenle en fazla be§ yilda bir genel kurulun, gtzden geqirme ve ydnetim kurulunun yetki stiresinin uzatilmasi konusunda karar alma zorunlulukunun anlam ifade etmeyecegi ileri stirtilebilir. Ancak boyle bir kararin, dtirtistltik ku-ralina aykirilik olu§turduku takdirde, TTK 445 htikmti 9erqevesinde iptali istenebilecektir. Bu nedenle genel kurulun, en fazla be§ yilda bir ytnetim kurulunun yetkisinin devami konusunda karar vermesi, azinlik ortaklarl bakimindan koruyucu bir i§leve sahiptir.
Ana stzle~mede, ytnetim kuruluna verilen sermaye artirim yetki-sinin stiresi dolduku takdirde, ytnetim kurulu sermaye artirimi yetkisini kullanamayacaktir. SPKr'nun Seri: IV, No: 38 Tebliki 4.4'te, bu durum-daki ortakliklarin kaylth sermaye sisteminden 9lkml sayllacaki htikme baglanmltlr. Bakanlik Tebliki'nin 5.6 htikmtinde de, en geq yetki stiresinin dolduku yll iqinde ana stzle~me degi~ikliki yapilarak sUre uzatilmazsa, ortakliklarin kaylth sermaye sisteminden 9lkml sayllacaki ongrtilmtjtir. Oysa ana stzle~mede kaylth sermaye sistemine gore ser-maye artirilmasina ili§kin hikUm yer aldiina gire, ortaklik halen kaylth sermaye sistemindedir. Nitekim TTK 332.3 hfikmfine gire, kaylth ser-maye sisteminden 9ikmak iqin Bakanlik'in, istek fizerine veya resen 9ikarma i~lemine gerek vardir. Bu nedenle Bakanlik Tebliki'ndeki tercih yerinde degildir. Olmasi gereken bakimindan, ydnetim kuruluna verilen yetkinin dolmu§ olmasi nedeniyle, ytnetim kurulunun bu yetkisini kul-lanamamasi; bu yetkinin, ana sdzle~meyle ytnetim kuruluna yeni bir sUre verilinceye kadar donmasi ve siz konusu yetki verilirken, tekrar
sis-teme geqi§ stirecinin izlenmesine gerek bulunmamasi gerekir. Bu dtnemde ortaklik sermaye artirmak isterse, genel kurul kararlyla sermaye artirmasina da engel yoktur. Ancak kaylth sermaye sistemindeki bir ano-[Y11 2013
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
nim ortakhkta, ytinetim kurulunun yetkisi devam ederken, genel kurulun sermaye artirimi kararl almasina TTK 408.1 htikmti engeldir.
Kaylth sermaye sisteminde ytinetim kuruluna sermaye artirimi ka-rarl alma yetkisinin verilmesi halinde, bu yetkiyle baglantill ba~ka yetki-lerin de verilmesi gerekebilir. Primli pay ihraci, mevcut imtiyazli paylarin sermayedeki oransalliini korumak amaclyla imtiyazli pay ihraci, yeni pay alma hakkinin kisitlanmasi kararlarl, sermaye artirimlyla baglantilidir ve amaca uygun bir sermaye artirimi kararl alinabilmesi iqin bu yetkilerin kullanilmasi gerekli olabilir. imtiyazli pay ihraci, ana stSzle~mede mevcut imtiyazlarl haiz pay 9lkarmak iqin kullanilabilir. Ana stSzle~mede ytinetim kuruluna verilecek yetkiyle yeni imtiyaz ihdas edilemez4.
TTK 460.4'te, anilan yetkilerin, ana stSzle~mede htiktim bulunmak kaydlyla ydnetim kurulu tarafindan kullanilabilmesi dngtSrtilmtittir. imtiyazli pay sahiplerinin haklarinin korunmasi iqin getirilen sistem ne-deniyle TTK 460.4 htikmtinde sayllmamakla beraber, TTK 460.2 htikmti uyarinca, ytinetim kurulu sermaye artirim kararinda imtiyazli paylara ili~kin sinirlamalar getirebilecektir. Bu yetkiler, SPKn 18.5 htikmtinde sayllan ve ytinetim kuruluna, kaylth sermaye sisteminde veri-lebilecek yetkilerle 6Srttimektedir. SPKn 12.2 htikmtinde, belli ko~ullarin olu~masi halinde itibari degerin altinda fiyatla pay ihracina olanak tanindigindan, SPKn 18.5 htikmtinde, ytinetim kuruluna, itibari degerin altinda fiyatla pay qlkarmak yetkisi de taninmltlr. Stz konusu ihra9 ytintemi TTK'da dtizenlenmediginden, TTK 460.4 htikmtinde ytinetim kuruluna taninacak yetkiler arasinda sayllmamltlr.
TTK 332.4 htikmtintin gerekqesinde, halka kapali anonim or-takliklar bakimindan, ESPKn 12.11-VI'da dtizenlenen htiktimlerin be-nimsenmedigi, ydnetim kuruluna bu yetkileri vermenin menfaatler den-gesine uygun dtimeyecegi, tehlikeli olacaki belirtilmi~tir5. Buna karlllk TTK 460.4 htikmtinde, stiz konusu yetkilerin ydnetim kuruluna ana stSzle~meyle verilmesi dtizenlenmi~tir. TTK 460 htikmtinde, ESPKn 12 ve SPKn 18 htiktimleriyle uyumlu bir dtizenleme yapilmasi yerindedir. Zira bu yetkiler, sermaye artirimi kararl alma yetkisiyle baglantilidir. Or-takliklarin ko§ullarinin gerektirdigi sermaye artirim kararinin alinabilmesi
(4) Bu konudaki ayrintili degerlendirmeler iqin bk Manavgat, C.: Kaylth Sermaye Sisteminde Ydnetim Kurulunun Imtiyazli Pay Clkarma Yetkisi ve Sinirlarl, Halfik Konuralp Anisina Armagan, C. 3, Ankara 2009, s. 674 vd.
(5) TBMM, Ddnem: 23, Yasama Yli: 2, S. Sayisi: 96, s. 153. C. XXIX Sa. 1]
BATfDER/MANAVGAT
iqin, bu yetkilerin kismen veya tamamen kullanilmasi zorunlu hale gele-bilir. Kanun'un 332.4 htikmtintin gerekqesinde belirtilen, stz konusu yetkilerin menfaatler dengesine uygun dti~meyecegi tespiti yerinde degildir. Aksine bu yetkilerin, sermaye artirim karari esnasinda kul-lanilamamasi, menfaatler dengesini zedeleyecek sonuqlara yol aqabile-cektir. Bu nedenle ESPKn 12.V htikmtinde yer alan ve uzun bir uygu-lama geqmi~ine sahip olan, sermaye artirimlyla baglantill yetkilerin ytnetim kuruluna taninmasinin, TTK 460.4 htikmtinde de benimsenmesi yerinde bir tercihtir.
TTK 460.4 htikmtinde, SPKn 18.5 htikmtinden farkli olarak, imti-yazli pay sahiplerinin haklarini kisitlaylcl nitelikte karar almak yetkisi bulunmamaktadir. Ancak TTK 460.2 htikmtinde, diker hususlarin yanisira varsa imtiyazli paylara ili§kin smirlamalarin yer aldii ytnetim kurulu kararinin ilani ongtrtilmtittir. TTK 454.1'e gore, ydnetim kuru-lunun sermaye artirimi karari, imtiyazli pay sahiplerinin haklarim ihlal edecek nitelikte ise, bu kararin uygulanabilmesi iqin imtiyazli pay sahip-lerince onanmasi gerekmektedir. GtrtildtitiU gibi TTK 460.4 htikmtinde, ytnetim kuruluna ana stzle~meyle verilebilecek yetkiler arasinda yer al-masa da, TTK 460.2 ve 454.1 htiktimleri, kaylth sermaye sisteminde ytnetim kurulunun imtiyazli pay sahiplerinin haklarini sinirlandirabil-mesine olanak vermektedir. Ytnetim kurulunun, imtiyazli pay sahipleri-nin haklarim sinirlandiracak karar alabilmesi iqin ana stzle~meyle ayrica yetkili kilinmasina gerek bulunmamaktadir. Ytnetim kurulunun aldii sermaye artirim kararinin, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini ihlal edecek nitelikte olmasi halinde, gerekli koruma TTK 454.1 hijkmijyle saglanml~tlr.
SPKn 18.5 htikmtine gore ise ydnetim kurulunun, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini kisitlaylcl karar alabilmesi iin, ana sozle~mede yetkilendirilmi§ olmasi gerekmektedir. SPKr'nun Seri: IV, No: 28 Tebliki'nin 7.4 htikmtinde, ana stzle~mede, ydnetim kuruluna imtiyazli pay 9ikarmak ve imtiyazli pay sahiplerinin haklarim kisitlamak yetkileri veriliyorsa, bu ana stzle~me degi~ikliginin, imtiyazli pay sahipleri kuru-lunca onaylanmasi ongtrtilmtitjir. imtiyazli pay sahiplerinin korun-masina ili~kin sistemin degerlendirmesi, a~aglda (VII) no.lu ballk altinda yapllml~tlr.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
V. KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNDE SERMAYE ARTIRIMI TURLERT VE KAYITLI SERMAYE TAVANININ TiLEVT
Halka aqlk ve kapall anonim ortakliklarin, kaylth sermaye siste-minde sermaye artirimi tijrleri konusunda, ortakliin halka aqlkllk ni-telikinden kaynaklanan farklar vardir. SPKn 12.1 hijkmij uyarinca, halka aqlk anonim ortakliklarin qlkardigi paylarin bedelinin tam ve nakden tidenmesi zorunludur. Bu nedenle, halka aqlk anonim ortaklik ister esas sermaye sisteminde ister kaylth sermaye sisteminde olsun, istisnai haller dllnda sadece nakit karllll sermaye artirabilir ve pay bedelinin ta-maminin pekin tidenmesi gerekir.
iq kaynaklardan yapilan sermaye artirimi da, kaylth sermaye siste-mindeki anonim ortakliklarda ydnetim kurulu kararlyla yapilabilir. TTK 462.3 hijkmijnde, ytinetim kurulu kararlyla ana stizle~me degi~tirilerek iq kaynaktan sermaye artirilabilecegi htikme baglanmltlr. Bakanlik Tebliki'nin 9.4 hiikmiinde iq kaynaktan yapilan sermaye artiriminda ta-vanin a§llmasi diizenlenmi§ ve kaylth sermaye sisteminde ytinetim kurulu kararlyla sermaye artirimi yapilabilmesi kabul edilmi§tir.
SPKn 12.6 hiikmiinde, TTK 462.3 hijkmiiniin halka aqlk ve halka aqllmak ijzere SPKr'na ba~vuran ortakliklara uygulanmayacaki dijzenlenmi~tir. Bu hiikiim, anilan ortakliklarda, iq kaynaktan sermaye artiriminin ydnetim kurulu kararlyla yapilmasina engel olmaz. Zira SPKn 18.2 uyarinca ana stizle~mede ytinetim kuruluna verilen sermaye artirim yetkisi, artirimin kaynakina bakilmaksizin kullanilabilir. SPKn 12.6 hiikmiinde getirilen, TTK 462.3 htikmtintin uygulanmayacaki y6niinde-ki istisnayl, iq kaynaklarin tincelikle kullanilmasi zorunlulukuna ili~y6niinde-kin kabul etmek gerekir. iq kaynaklardan sermaye artiriminin ytinetim ku-rulu kararlyla yapilmasini engelleyecek herhangi bir hakli sebep yoktur ve bu yetki SPKn 18.2 hijkmij kapsaminda yer almaktadir.
Halka aqlk olmayan anonim ortakliklarda ise TTK 460.3 htikmtinde, esas sermaye sisteminde sermaye artirimini dtizenleyen TTK 459 htikmtine atif yapllml ve artirlmda nakdi sermayenin kismen tidenmesi ve ayni sermaye konularinda anilan htikmtin uygulanmasi 6ng6rtilmtittir. Bu nedenle kayitli sermaye sistemindeki halka aqlk ol-mayan anonim ortakliklarda, nakdi sermayenin kismen tidenmesi veya ayni sermaye artirimi yapilmasi mtimktindtir. Halka aqlk olan ve olmayan
BATfDER/MANAVGAT
ortakliklar arasindaki bu fark, kabul ettikleri sermaye sisteminden degil, ortaklikin SPKn'a tabi olup olmamasindan kaynaklanmaktadir.
Kaylth sermaye sisteminde yapilan artirlmda, payin ve pay sahipliki haklarinin dogumu bakimindan, ESPKn ddneminde ortaya 9lkan farklilik, yeni bir boyut kazanmltlr. ESPKn 7.IV'teki "kaylth sermaye sistemini kabul etmi§ anonim ortakliklarda hisse senetlerinin satl esnasinda aliclya tesliminden itibaren pay sahipliki haklarl kazanilir..." hijkmij, kaylth
sermaye sisteminde 9lkarilan paylarin dogmasi ve pay sahipliki haklarinin kazanilmasi anini tescilden 6nceki a~amaya ta~lmasi nedeniyle 6dretide tartlllml ve ele~tirilmi~tir6.
"Sermaye Piyasasi Araqlarinin Satin1" ballkll SPKn 12 hijkmijnde, yukarida anilan ESPKn 7.IV htikmtine yer verilmemi§tir. Buna karlllk
SPKn 3.1.d hiikmiinde, qlkarllml sermaye taniminda, "satin1 yapllml paylar" kavrami esas alinml; 12.3 hijkmijnde de, sermaye piyasasi araqlarinin satl esnasinda allclya tesliminin §art olduku diizenlenmi~tir. Her iki hiikiim de, daha 6nce, ESPKn 3.f ve 7.IV maddelerinde yer almltlr. §lkarllml sermayenin tescil yerine, satl olgusuna dayall olarak tanimlanmasi ve sermaye piyasasi araci niteligindeki hisse senetlerinin aliclya teslim edilmesi iqin sermayenin tescil edilmesi aranmadan, satlln
esas alinmasi; kayitli sermaye sistemindeki halka aqlk anonim ortakliklar-da payin tescilden 6nce dokup dogmadii konusunun degerlendirilme-sini gerekli kilmaktadir. ESPKn 7.IV hijkmijnde, tescilden 6nce qlkarilan paylara hiikijmsijzlijk sonucunu baglayan ETTK 395.c.3 ve 412 htiktimlerinin, kayitli sermaye sisteminde yapilan sermaye artirimlarinda uygulanmayacaki 6ng6riilmitij. Bu nedenle, kayitli sermaye sisteminde yapilan artirimlarda, pay, tescilden 6nce, aliclya teslimle birlikte doguyordu. ESPKn d6neminde ele~tirilen bu dizenleme tarzi, SPKn'da terk edilmi~tir. Payin tescille dogmasini dijzenleyen TTK 355, tescilden 6nce qlkarilan paylarin hiikijmsijzltiUAini dizenleyen TTK 486 hiikiimleri, kayitli sermaye sistemindeki halka aqlk anonim ortakliklara da uygulanacaktir. Yeni dizende SPKn 3.1.d hiikmiindeki, kayitli sermaye sistemindeki qlkarllml sermayenin, satin1 yapllml paylarl ifade
(6) Tekinalp, U.: Iki Gfincel Sorunun Cdzfimfine Teorik Yaklaplm Denemesi,
BATIDER 1993, C. XVII, Sa. 2, s. 35 vd.; Helvact, M.: Kaylth Sermaye Sisteminde Sermaye Artirimi Usuli ve Bu Sisteme Tabi Anonim Ortakliklarda Hisse Senetlerinin clkarllma Zamani, BATIDER 1995, C. XVIII, Sa. 1-2, s. 168 vd.; Bahtiyar, M.: Anonim Ortaklikta Kaylth Sermaye Sistemi ve Sermaye Artirimi, Istanbul 1996, s. 119.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
etmesi, ytnetim kurulunun sermaye artirlml kararina ragmen satilamayan ve iptal edilen paylarin qlkarllml sermaye iqinde degerlendirilmeyeceki anlamini ta§lyacaktir. SPKn 12.3'teki, sermaye piyasasi araqlarinin satl esnasinda aliclya teslimini ingiren htikUm ise tUrn sermaye piyasasi araqlarini kapsamakta olup, paylar veya hisse senetlerine ?zgii degildir. Anilan hikim, tescilden tnce pay 9lkarilmasina olanak vermez. HUkmUn amacl, sermaye piyasasi aracinin bedelini tdeyen yatirimcinin, sermaye piyasasi aracini teslim almasini geciktirecek uygulamalarin infine geqmek, dolayislyla yatirimclyl korumaktir. SPKr tarafindan yapilacak diizenlemelerle, paylar ve hisse senetleri bakimindan, satl sfireci, tescille baglantill olarak dfizenlenerek, TTK ve SPKn sistemleri arasinda uyum saglanabilir.
Kayitli sermaye tavani, sistemdeki anonim ortakliklarin ytnetim ku-rulu kararlyla artirabilecekleri sermayenin Ust sinirini gtstermektedir. Kayitli sermaye tavani, genel kurulun ytnetim kuruluna yetki verebile-cegi azami sUre sinirlyla birlikte, kayitli sermaye sisteminin disiplin unsur-larini oluturur. Bu sayede ytnetim kurulu, diledigi zaman ve diledigi miktarda sermaye artiramaz. Her ne kadar hakli bir sebebi olmadan yapilan sermaye artirlml kararinin iptali istenebilecekse de, pay sahipleri-nin, ytnetim kurulu kararlyla artirilabilecek azami sermaye tutarini tnceden bilmek konusunda menfaati vardir. Ozellikle primli pay 9lkarma yetkisinin ytnetim kuruluna tanindiAl hallerde, tavanin ilevi daha belirgin biqimde ortaya 9lkmakta ve pay sahiplerini, katilamayacaklarl sermaye artirlmlarlyla yUz yUze kalmaktan korumaktadir. Pay sahiplerinin, tavani belirlerken alrl tngtirUde bulunmalarini tnlemek amaclyla, belirlene-bilecek kayitli sermaye tavani konusunda da koruma hUkUmleri ge-tirilmi~tir. Bakanlik Tebliki'nin 5.5 hUkmUne gire, kayitli sermaye tavani, ana stzleemenin degi~tirilecegi genel kurul toplantisl sirasinda mevcut 9lkarllml sermayenin en fazla be§ kati kadar olabilecektir. Halka alk anonim ortakliklarin belirleyebilecegi tavan konusunda SPKn'da bir sinir yoktur. Ancak halka aqlk anonim ortakliklarin ana stzleme degi~ikli-Ainde, SPKr'dan uygun gtirU alinmasi gerektigi iqin, Kurul, pay sahip-lerinin menfaatlerini gtzeterek, tavan konusunda sinirlama yapabilecektir. Nitekim Seri: IV, No: 38, Kayitli Sermaye Sistemine ili~kin Esaslar Tebliki'nin 6.1 hUkmUne gore, kayitli sermaye tavani, ortakligin tnerisi ve kayitli sermaye sisteminin amacl giz tinUnde tutularak SPKr'ca belir-lenecektir. Tavan belirlenirken, kayitli sermaye sisteminin amacinin gize-tilmesi, degerlendirmeye herhangi bir nesnellik katmamaktadir. Tavan
BATfDER/MANAVGAT
belirlenirken, ortakligin geqmi§ d6nemde qlkardigi, dolayislyla gereksinim duyduku sermaye ile gelecek d6neme ili~kin tng6rftileri birlikte g6z6nti-ne alinarak tavan yfikseltme istegi degerlendirilmelidir. Gerqekqi olmayan dng6rtilerin, bu degerlendirmeye esas olmamasi gerektiginde ku~ku yoktur. Bu baglamda, ortakliin gelecege d6ntik tng6rfilerini yansitma-yan ve sadece ortakliin mevcut qxkarxlmx§ sermayesini dikkate alan Bakanlik Tebliki'nin 5.5 htikmtindeki tercih de yerinde degildir.
Kayith sermaye tavaninin bu koruyucu ilevi, dx§ kaynaktan yapilan sermaye artirimlari iqin geqerlidir. Ba~ka bir deyi~le, pay sahiplerinin yeni pay alma hakkini kullanmalarinin s6z konusu olmadii, bedelsiz pay daitilacak iq kaynaklardan sermaye artiriminda, kayitli sermaye tavaninin pay sahibini koruyucu ilevi yoktur. Nitekim Bakanlik Tebliki'nin 9.4 hfikmfinde, iq kaynakli sermaye artirimlarinda, kayitli sermaye tavaninin a~ilabilecegi 6ng6rtilmti§ttir. Halka aqxk anonim ortakliklar bakimindan, SPKr'nun Seri: IV, No: 38, Kayith Sermaye Sistemine ilikin Esaslar Tebliki'nin 4.7 htikmtnde de, di§ kaynakli sermaye artiriminda tavan a~imina olanak taninmam§; iq kaynaklardan yapilacak artirimlarla bir ke-reye 6zgti olarak tavanin a§ilabilmesi dtizenlenmi~tir. iq kaynaklardan yapilacak sermaye artirimlarinda, tavanin pay sahiplerini koruyucu i§levi bulunmamakla beraber, birden fazla iq kaynakli artirim sonucunda, qxkarilm§ sermaye, kayitli sermaye tavaninin qok tizerine qxkarsa, ana s6zle~medeki qxkarilm§ sermaye ile kayitli sermaye tavani arasindaki fark biyiyeceginden, tavan a~iminin bir kereye 6zgtj mfimkfin kilinmasi, ka-munun aydinlatilmasi bakimindan daha yerinde bir tercihtir.
Diker yandan SPKn 18.9 htikmrinde, pay ile degi~tirilebilir tahvil veya paya d6ntittirtilebilir bir ttirev araq qxkarilmasi halinde deki~tirme veya d6ni~tftirme sonucunda verilecek paylarin da, qxkarilm§ sermaye ile birlikte kayitli sermaye tavanini a§amayacaki hfikme baglanm~tir. Ancak degi~tirme veya d6nfi~tfirme halinde, verilecek paylar sermaye artirimiyla saglandii takdirde qxkarilm§ sermayenin artirilmasi gerekeceginden, sa-dece qxkarilm§ sermayenin tavani a§amayacainin 6ng6rfilmesi yerinde bir tercih olurdu.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
VI. KAYITLI SERMAYE SISTEMiNDE SERMAYE ARTIRI-MINDA ANA SOZLE$ME DEGI~IKLIGI
Sermaye artirimi, ana stizle~me degi~ikligini gerektirdigi ve ana stizle~me degi~ikliki genel kurulun yetkisinde olduku iqin kaylth sermaye sisteminde ytinetim kurulu kararlyla sermaye artirildikinda, ana stizle~menin degi~tirilmesi sfirecini de degerlendirmek gerekir. ESPKn 12.II'de ytinetim kurulunun, TTK'nin esas sermaye artirilmasina ili§kin htiktimlerine bagll kalinmaksizin sermaye artirabilecegi hijkme baglan-mltlr. Bu 9erqevede SPKr'nun Seri: I, No: 40 Tebliki'nde, kaylth ser-maye sistemindeki ortakliklarin, serser-maye artirimina ili§kin karar almalarl, bu kararla SPKr'na kayda alma iqin ba~vurmalarl, satl sonrasinda da, satl sonuqlarl ve ytinetim kurulu kararlyla SPKr'na ba~vurarak, tescile dayanak olan belgeyi almalarl ve bu belgeyi Ticaret Sicili'ne tescil ve sonrasinda ilan ettirmeleri dtizenlenmi~tir. ESPKn dtineminde, kaylth sermaye sisteminde, ytinetim kuruluna ana stizle~menin sermaye madde-sini degi§tirmek yetkisi taninmadiindan, salt SPKr'nun verdiki tescile dayanak belgenin tescil ve ilanlyla sermaye artirimi tamamlanmaktaydi. Dolayislyla ana stizle~me, gtincel 9lkarllml sermaye tutarini gtisterme-mekte, bu tutar, Ticaret Sicili'ne tescil edilen belgeden anlailabilmek-teydi.
TTK 460 htikmti, kaylth sermaye sisteminde sermaye artiriminda ytinetim kuruluna, ana stizle~menin sermaye maddesini degi~tirmek yet-kisini tanimaktadir. TTK 460.2 htikmii uyarinca, ana stizle~menin serma-yeye ili~kin htikmtintin, artirimi gtisteren halinin ilani gerektigi gibi, ayni maddenin altinci fikrasina gire, ana stizle~menin sermaye maddesinin yeni §eklinin Ticaret Sicili'ne tescili gerekmektedir. Btiylece, kaylth ser-maye sisteminde serser-maye artirimi, TTK 460 htikmtinde, ana stizle~me degi~ikliki §eklinde dfizenlenmi~tir7 .
SPKn 18.7 hijkmijnde de, TTK 460 hijkmijne paralel olarak, ana stizle~menin sermaye maddesinin yeni §eklinin ytinetim kurulunca tescil ve ilan ettirilmesi dijzenlenmi~tir. Btiylece kaylth sermaye sisteminde yapilan sermaye artirimlarinda, ana stizle~menin gtincel 9lkarllml sermaye tutarini gtistermemesi dtinemi, halka aqlk anonim ortakliklarda da sona ermi~tir.
(7) Aksi gdrti§ iqin bk. Moroglu, E.: 6102 Sayili Tfirk Ticaret Kanunu,
Degerlendirme ve Oneriler, Istanbul 2012, s. 267.
BATfDER/MANAVGAT
VII. KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNDE iMTiYAZLI PAY SAHiPLERiNiN KORUNMASI
Halka aqlk ve kapall anonim ortakliklarda, ytnetim kurulunun, sermaye artiriminda imtiyazli pay qlkarabilmesi iqin ana stzlemeyle yetkili kilinml olmasi zorunludur (TTK 460.4; SPKn 18.5). Yukarida da deginildigi gibi bu yetkinin, ana stzlemede mevcut imtiyazlar qerqe-vesinde pay 9lkarilmasi olarak anlallmasi gerekir. Ytnetim kurulu, ana stzlemede yer almayan bir konuda imtiyaz iqeren pay 9lkaramaz.
Kaylth sermaye sisteminde imtiyazli pay sahiplerini koruyucu nite-likteki htiktimler, kaylth sermaye sistemine geqi§ ve bu sistem iqinde ser-maye artirimi sirasinda uygulama alani bulmaktadir. Bu konuda TTK ve SPKn'da farkli rejimler belirlenmi~tir.
TTK 454.1 hiikmiinde, imtiyazli pay sahiplerinin onayina bagli ijq karar sayllmltlr: Ana stzleme degi~ikliki; ytinetim kurulunun sermaye artirmasi konusunda, genel kurulun yetki vermesine ili~kin karari; ytinetim kurulunun sermaye artirmasina ili~kin karari. ]q halde de, imti-yazli pay sahiplerinin onayl, alinan kararin, pay sahiplerinin haklarini ihlal etmesi ko~uluna baglanmltlr.
TTK Tasarlsl'nda 454'iincii maddede, sadece ana stzleme degi~ikligine ili~kin genel kurul kararlarl, imtiyazli pay sahiplerinin onayina baglanmlken, Tasarl'nin TBMM Genel Kurulu'nda gtriiiilmesi sirasinda, birinci fikra htikmtintin kapsami geni§letilerek degi~tirilmi~tir. Bu degi~ikligin gerekqesi olarak da, kaylth sermaye sisteminde ytinetim kurulu kararlarinin, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini ihlil edebilecegi dikkate alinarak, Avrupa Ekonomik Topluluku'nun ilgili ytinergesi geregi htikme aqlkllk kazandirilmasi gtsterilmi§tir8. Ancak a~aglda deginildigi gibi, TTK 454.1'de, gerekqenin aksine, kaylth sermaye sistemine yabanci hiikijmler de ongtirilmittir.
TTK 454.1 hiikmiinde, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini ihlal etmesi halinde onaylanmasi gereken kararlar arasinda, genel kurulun, ana s6zle~me degi~ikligine ili~kin kararina yer verilmi~tir. Kaylth sermaye sistemine geqi§, sistem iqinde tavan ytikseltilmesi ve ytinetim kurulunun sermaye artirimi yapabilmek iqin yetkili olduku stirenin uzatilmasi da
bi-(8) TBMM, D6nem: 23, Yasama Yili: 5, Tutanak Dergisi, C. 90, s. 67.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
rer ana stzle~me degi~ikliki ile gerqekle~ecegi iqin, haklarini ihlal etmesi durumunda, imtiyazli pay sahiplerinin onayina tabi olacaktir. Kayitli ser-mayeye geqi~e ilikin ana stzle~me degi~ikliginde, ytnetim kuruluna imtiyazli pay 9ikarma yetkisi verilmemesi, oransalliin 0nem taldll imti-yazlarda, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini ihlal edecektir. Ornegin kar payi imtiyazinin varlii halinde, ytnetim kurulu kararlyla sermaye artirildiginda kar payinda imtiyazli pay 9lkarilmazsa, kar payinda imtiyazli pay sahiplerinin kar payina imtiyazli katilma hakki olumsuz olarak etki-lenecektir. Bu nedenle, anilan halde kayitli sermaye sistemine geqi~e ilikin ana stzle~me degi~ikliginin imtiyazli pay sahiplerince onaylanmasi gerekecektir.
TTK 454.1 htikmtinde, ydnetim kuruluna sermaye artirilmasi ko-nusunda yetki verilmesine ilikin genel kurul kararinin da imtiyazli pay sahiplerinin onayina tabi olmasi ongtrtilmtittir. Ana stzle~mede kayitli sermaye sistemi kabul edildikten sonra, genel kurulun, ytnetim kuruluna sermaye artirimi konusunda ayri bir yetki vermesi siz konusu degildir. Ytnetim kurulunun, sermaye artirimina bagli yetkiler ve sermaye artirimi yetkisini kullanabilecegi stire dahil olmak Uizere kayitli sermaye sistemine 0zgii yetkilerin ana stzle~meyle taninmasi gerekmektedir. Nitekim TTK 460.1 hfikminfin yanisira Bakanlik Tebliki'nin 5.3.b ve 5.4 hfikfimle-rinde bu husus teyit edilmi~tir. Kayitli sermaye sisteminde ytnetim kuru-luna taninan yetkiler imtiyazli pay sahiplerinin haklarini ihlal ediyorsa, genel kurul karari, ana stzle~me degi~ikliki a~amasinda imtiyazli pay sa-hiplerinin onayina sunulacagindan, ana stzle~me degi~ikliginden baimsiz bir genel kurul kararinin onaya sunulmasi stz konusu olmaya-caktir.
Nihayet TTK 454.1 hfikmii uyarinca, kayitli sermaye sisteminde ydnetim kurulunun aldigi sermaye artirim kararinin uygulanmasi, hak-larini ihlal ettigi takdirde, imtiyazli pay sahiplerinin onay vermesi ko~uluna baglanmltlr. Maddeye, TTK Tasarisi'nin TBMM Genel Kuru-lu'nda yapilan gtrfiUmeleri sirasinda eklenen bu hfikim, Tfirk huku-kunda yenidir. Kayitli sermaye sistemine geqerken ana stzle~me degi~ikligine onay vermi§ olsa bile her sermaye artiriminin iqerecegi 0zellikler imtiyazli pay sahiplerinin haklarini ihlal edebilir. Genel kurul kararlyla sermaye artirildiginda, hak ihlali ko~ulu gerqekle~tigi takdirde, kararin uygulanmasi iqin imtiyazli pay sahiplerinin onayl arandiina gore, artirimin ytnetim kurulu kararlyla yapilmasi halinde de ayni korumanin
BATfDER/MANAVGAT
saglanmasi gereklidir. Zira TTK 460.4'te, kaylth sermaye sisteminde ytnetim kuruluna ana stzle~meyle verilebilecek yetkiler sayllmltlr. SPKn 18.5 htikmtintin aksine, halka kapall anonim ortakliklarda, imti-yazli pay sahiplerinin haklarini kisitlayici nitelikte karar alma yetkisi ana stzle~meyle ytnetim kuruluna verilmeyecektir. Bu durumda kaylth ser-maye sistemine geqerken, haklarini ihial eden bir durumun varlii halinde ana stzle~me degi~ikligine onay veren, hak ihiali yoksa onay dahi ver-mesi gerekmeyen imtiyazli pay sahiplerinin haklari, ytnetim kurulunun aldigi sermaye artirimi kararinin somut ko~ullari nedeniyle ihial edilebilir. imtiyazli pay sahiplerinin korunmasi rejimi bir bitin halinde dikkate alindiginda, imtiyazli pay sahiplerini, ytnetim kurulunun aldii sermaye artirimi kararlari nedeniyle haklari ihial edildigi takdirde, koruma kap-samina almak, sistemin bittinlthiti bakimindan yerindedir. Ancak kanun koyucunun bu tercihi, kaylth sermaye sisteminin tzelliklerine ters dtimektedir. Hizli sermaye artiriminin amaqlandii kaylth sermaye siste-minde, TTK 454.2 htikmti uyarinca imtiyazli pay sahipleri tzel kurulu-nun bir ay iqinde toplantlya 9a~rilmasi, ayni maddenin thinci fikrasi uyarinca tzel kurul tutanainin on gUn iqinde ydnetim kuruluna teslim edilmesi sfireci, kaylth sermaye sistemini amacindan uzakla~tlracaktir9.
Diker taraftan kaylth sermaye sistemini kabul eden halka alk anonim ortakliklarda, imtiyazli pay sahiplerinin korunmasi sistemi, TTK sisteminden farklidir. SPKn 18.5 hiikmiinde, ana stzle~meyle ytnetim kuruluna, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini kisitlayici nitelikte karar alma yetkisinin taninabilecegi dizenlenmi~tir. Buna kar§lllk SPKn 18.4 hilkmilnde, bu madde kapsaminda yapilacak ana stzle~me dei§iklikle-rine ili~kin genel kurul kararlarinin, imtiyazli pay sahipleri tarafindan TTK 454 hiikmiindeki esaslara gire onaylanacaki; kaylth sermaye tavani iqindeki sermaye artirimlarinda ayrica imtiyazli pay sahipleri tzel kurulu kararinin aranmayacaki hilkme baglanmltlr.
SPKn 18 hiikmiinde, kendi iqinde uyumlu, fakat TTK 454 ve 460 sisteminden farkli bir diozen olu~turulmu~tur. Kayitli sermaye
sistemin-(9) Kayitli sermaye sistemindeki halka aqak anonim ortakligin ydnetim kurulunun aldigi tavan iqinde sermaye artaram kararinin imtiyazli pay sahiplerince
onanmasinin sisteme ters dUitg ydntinde, bk. Teoman, 0.: Kayitli Sermaye Sistemini Kabul Eden Anonim Ortakliklarda Ayricalikli Pay Sahiplerinin Tavan Tutarinin Ytikseltilmesini veya Cikarilmri Sermayenin Artirilmasini Onaylamalarinin Zorunlu Olup Olmadigi Sorunu, (Yasa Hukuk Dergisi, C. XV, Sa. 173, s. 599-605), Otuz Yil
Ticaret Hukuku-Ttim Makalelerim- C. II, 1982-2001, Istanbul 2001, s. 393.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
deki halka aqlk anonim ortakliklarda, kayitli sermaye sistemine geqerken, kayitli sermaye sistemi iqinde ytinetim kuruluna sermaye artirimlyla ilgili yetkiler verilirken, kayitli sermaye tavani artirilirken, ytinetim kurulunun sermaye artirimi yapabilmesi iqin tingtirijlen sore uzatilirken yapilacak ana stSzle~me degi~ikliklerinde, haklarl ihlal edilen pay sahiplerinin ana stSzle~me degi~ikligini onaylamalarl gerekecektir. SPKn 18.4 hilkmilnde, TTK 454 hilkmilne atif yapildiindan, imtiyazli pay sahipleri tizel kuru-lunun onayl, ana stSzle~me degi~ikliginin, imtiyazli pay sahiplerinin hak-larini ihlal etmesi halinde stiz konusu olacaki gibi, bu onay, kararin geqerlilik degil, uygulanma ko~uludur.
SPKn 18.4 hiikmii uyarinca, kaylth sermaye sistemi iqinde ydnetim kurulu kararlyla yapilacak sermaye artirimlarinda, imtiyazli pay sahipleri tizel kurulunun onayl aranmayacaktir. Bu hiikiim TTK 454.1 hiikmiinden farklidir. Ancak yine TTK 460 hilkmilnden farkli olarak, SPKn 18.6 uyarinca, imtiyazli pay sahiplerinin haklarini kisitlaylcl nite-likte karar alinabilmesi iqin ytinetim kuruluna yetki verilmesi ge-rektiginden, ana stSzle~me degi~ikliki sirasinda bu yetkiyi ytinetim kuru-luna veren imtiyazli pay sahiplerinin, ytinetim kurulu kararlyla sermaye artirilirken ayrica onay mekanizmaslyla korunmasina gerek yoktur1 °.
TTK ve SPKn'da, kayitli sermaye sisteminde imtiyazli pay sahiple-rinin korunmasi bakimindan farkli rejimler belirlenmesi dogru bir tercih degildir. iki kanun arasindaki farki, anonim ortaklikin halka aqlk veya kapall olmaslyla aqlklamaya da olanak yoktur. Kayitli sermaye sisteminin en tinemli ytinlerinden birisi, hlzll sermaye artirimi oldugundan, ytinetim kurulu kararlyla yapilan her sermaye artiriminda, imtiyazli pay sahipleri tizel kurulunun toplanmasina gerek birakmayan SPKn 18 dilzeni, kayitli sermaye sistemine daha uygun bir yapi oluturmaktadir.
VIII. KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNDE SERMAYE AZAL-TILMASI
Kayitli sermaye sistemindeki bir anonim ortaklikta, sermaye azaltilmasi kararinin ytinetim kurulu tarafindan verilip verilemeyeceki, ayri bir ba§llk altinda incelenmesi gereken, qok ytinlii bir sorundur. TTK 473.6 hiikmiinde, esas sermayenin azaltilmasinl diizenleyen 473, 474 ve 475'inci maddelerin, kayitli sermaye sisteminde 9lkarllml sermayenin azaltilmasina kiyas yoluyla uygulanacaki hilkme baglanmltlr. Sz
ko-(10) Teoman, s. 394.
BATfDER/MANAVGAT
nusu hfiktim, TBMM Genel Kurul gtSrimelerinde TTK Tasarisi'na ek-lenmi~tir. Madde kenar ba~ilinin, "Esas sermayenin azaltilmasi" olmasi nedeniyle, esas sermayenin azaltilmasina ili~kin hiktimlerin, kaylth ser-maye sisteminde 9lkarlml serser-mayenin azaltilmasina uygulanip uygulan-mayacaki konusundaki duraksamayl ortadan kaldirmak amaclyla, TTK 473 hfikmfine altinci fikra eklenmi~tir1 1.
TTK 473.6 hikmti iki noktada tarti~mayi gfindeme getirmektedir: ilk olarak, fikrada, esas sermayenin azaltilmasi hiktimlerinin, 9lkarilml sermayenin azaltilmasina kiyas yoluyla uygulanmasi ongtSrildijinden ve kayith sermaye sisteminde sermaye artirimina ytinetim kurulu karar verdiginden, TTK 473, 474 ve 475 hfikfimleri kiyasen uygulanarak ytinetim kurulu karariyla sermaye azaltilmasina karar verilmesinin mfim-kfin olup olmadi i tarti§labilir. Bu tarti~mada olumsuz sonuca ula~ildll takdirde, TTK 473.6 hfikmfinfin 9lkarilml sermayenin azaltilmasindaki uygulama alanini ve anlamini belirlemek gerekir.
TTK 473.6 hfikmfi, kayith sermaye sisteminde ytinetim kurulu ka-rariyla sermaye azaltilmasina olanak vermez. Zira kayith sermaye siste-minde, ytinetim kuruluna sermaye artirimi ve TTK 460.4 ve SPKn 18.5 maddelerinde saylan, sermaye artirimlyla baglantili yetkiler verilebilmek-tedir. Kaylth sermaye sisteminde sadece sermaye artirimi ve buna bagh yetkiler verilebilen ytinetim kurulunun, sermaye azaltilmasi karari almasi milmkiln degildir. Zira kaylth sermaye sisteminde ydnetim kuruluna, ana stSzle~mede, sermaye azaltilmasi yetkisi verilmemektedir.
TTK ve SPKn'nin kaylth sermayeye ili~kin hfikfimlerinde diizenlenmemesine ragmen, ytinetim kuruluna, ana stzle~mede sermaye azaltilmasi yetkisinin verilip verilemeyecegi veya ana stSzle~mede yetkili kilinmaml olmasina ragmen, TTK 374 hfikmii 9erqevesinde ytinetim ku-rulunun sermaye azaltilmasina karar verip veremeyecegi de tarti§labilir. TTK 473.1.c.1'de anilan, azaltilan tutar kadar, bedeli tamamen ddenecek pay 9lkarilmasi hali di§inda, sermaye azaltilmasi ana stSzle~me degi~ikligini gerektirdiginden ve TTK 408.2.a hfikmfi uyarinca ana stSzle~me degi~ikligi, genel kurulun devredilemez yetkilerinden oldugundan, ana stSzle~meyle ytinetim kuruluna sermaye azaltilmasi yetkisi devredilmez. TTK 473 hfikmfinde, sermaye azaltilmasi karari alinmasi yetkisinin genel kurula taninmi§ olmasi, varilan bu sonucu destekler. Ayni nedenle, TTK
(11) TBMM, Ddnem: 23, Yasama Yili: 5, Tutanak Dergisi, C. 90, s. 68.
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
374 htikmti 9erqevesinde ydnetim kurulunun karar almasi mtimktin degildir. ?tinkti ana stSzle~me degi~ikliki ve tizellikle sermaye azaltilmasi, kanun geregi genel kurulun yetkisine birakllmltlr.
TTK 473.1.c.1 htikmti uyarinca azaltilan sermayenin yerine geqmek tizere pay 9lkarilmasinda, azaltma ve artirim kararlarl birlikte ve-rilmekte ve ana stSzle~me degi~ikligine gerek kalmamaktadir. Bu ydntem, bilanqodaki zararin giderilerek, zarar nedeniyle kaybedilen sermayenin tamamlanmasina hizmet eder. Eger TTK 376.2 htikmtindeki ko~ullar gerqekle~tigi iqin bu i~lem yapillyorsa, anilan htiktimdeki seqenekler arasinda tercih yapilmasi ve uygulanmasi genel kurulun yetkisindedir.
Sermaye ve yasal yedek akqe toplaminin tiqte ikisinin zarar nede-niyle karlllksiz kalmasi halinde, sermayenin tamamlanmasina karar ver-mek yetkisi genel kurula aittir ve ytinetim kurulu, TTK 376.2 htikmti uyarinca genel kurulu toplantlya 9aglrmakla ytiktimltidtir. Anilan koullar gerqekle~tiginde, ana s6zle~me degi~ikligini gerektirmemesine ragmen, ytinetim kurulunun kayitli sermaye sistemi iqinde sermayenin azaltilmasina ve ayni tutarda artirilmasina karar vermesi mtimktin degildir. Sermaye azaltilmasina genel kurul karar verdikten sonra, kayitli sermaye sistemindeki anonim ortaklikta artirim karari ytinetim kurulunca verilebi-lir. Ancak bu durumda hem sermaye azaltilmasinda hem sermaye artiriminda ana stSzle~me degi~ikliki yapmak gerekecektir.
TTK 376.2 htikmtinde tanimlanan sermaye kaybi ko~ullarinin olu~madii hallerde de, kaylth sermaye sisteminde, ana stSzle~me degi~ikligini gerektirmeyen sermaye azaltllmasl, y6netim kurulu kararlyla yapilamaz. Yukarida aqlklandii gibi, kaylth sermaye sisteminde, ana stSzle~mede ytinetim kuruluna sermaye azaltilmasi yetkisi verilmedigi gibi, TTK 473.1 htikmtinde, ana stSzle~me degi~ikliki gerektirmese bile sermaye azaltilmasina karar vermek yetkisi genel kurula taninmltlr. TTK 376.2 htikmtindeki ko~ullar gerqekle~meden, TTK 473.1 htikmtine gore genel kurul kararlyla sermaye azaltildiktan sonra sermaye artirimi yapilmak istenirse, kaylth sermaye sistemindeki ortakliklarda bu sermaye artirimini ytinetim kurulunun yapmasi gerekir. TTK 376.2 htikmtinde genel kurula taninan sermayeyi tamamlama yetkisi azaltmayla e§ anli artirim yetkisini iqerdigi halde, TTK 473.1 htikmti, sermaye azaltilmasi yetkisini genel kurula tanimakta, sermaye artirimi konusunda herhangi bir tizel yetki dtizenlemesi iqermemektedir. Bu nedenle kaylth sermaye
BATfDER/MANAVGAT
sistemindeki ortakliklarda, sermaye artirimi y6netim kurulu kararlyla yapilmalidir.
Nihayet TTK ve SPKn'daki yetersayllar rejimi de, sermaye azaltilmasinin genel kurul kararlyla yapilmasi gerektigi sonucunu dogrular. Anonim ortakliin kaylth sermaye sistemine geqmesini ongoren ana s6zle~me degi~ikliki TTK 421.1 hikmindeki toplanti ve karar yetersayisi ile alinabilirken, genel kurulda sermaye azaltilmasi kararl, TTK 473.3 hikmtintin atfiyla 421.3.1.c'de dizenlenen daha air karar yetersayisi ile alinabilmektedir. SPKn 29.3 htikmtine g6re, kaylth sermaye sistemine geqmeye ili~kin ana s6zle~me degi~ikliki kararinin alinacaki genel kurul toplantisinin toplanti ve karar yetersayisi TTK 418 htikmtine tabi olduku halde; sermaye azaltilmasi kararl verilebilmesi iqin, SPKn 29.6 uyarinca, toplanti yetersayisi aranmaksizin, toplantida temsil edilen paylarin iqte ikisi veya toplantida oy hakkini haiz paylarin yarisinin temsil edilmesi halinde, temsil edilen paylarin qogunluku ile sermaye azaltilmasi kararl alinabilecektir. TTK ve SPKn'da, genel kurul kararlyla sermaye azaltilmasi kararl alinabilmesi iqin aranan yetersayllar, kaylth sermaye sistemine geqi§ iqin gerekli ana s6zle~me degi~iklikinin karara baglanacaki genel kurul toplantisi iqin aranan yetersayllara kiyasla daha yfiksektir. Bu yetersayl rejimi de, y6netim kurulu kararlyla sermaye azaltilmasi kararl verilemeyecegi sonucunu dogrulamaktadir.
0 halde TTK 473.6 hikmti, esas sermayenin azaltilmasina ili§kin htiktimlerin, kaylth sermaye sistemindeki ortakliklarin qlkarllml serma-yesinin azaltilmasinda da uygulanacagini g6stermekte olup, kaylth ser-maye sistemine ozgi farkli bir y6ntem 6ng6rmemektedir. Anilan htiktim, esas sermayenin yanisira qlkarllml sermayenin de azaltilmasinin mimktin olup olmadii noktasinda dogabilecek duraksamalarl gidermeyi amaqlamakta ve soruna olumlu yanit vermektedir.
IX. KAYITLI SERMAYE SiSTEMiNDE YENi PAY ALMA HAKKININ KULLANILMASI VE SINIRLANDIRILMASI
Kaylth sermaye sisteminde yeni pay alma hakkinin kullanilmasi TTK 460.2 hiikmiinde diizenlenmi~tir. Buna gdre ydnetim kurulu, ser-maye artirim kararinda, yeni pay alma hakkinin kullanilma ko§ullari ve sjiresini belirtecektir. Halka aqlk anonim ortakliklar bakimindan, SPKn 18'de tzel bir yeni pay alma hakkinin kullanilmasi sjireci dtizenlenme-mi~tir. Anilan maddenin sekizinci fikrasinda, ytnetim kurulunca alinacak
KAYITLI SERMAYE SISTEMI
kararlarin kamuya duyurulma esaslarini belirlemek yetkisi SPKr'na taninmltlr. Ayrica ayni maddenin be§inci fikrasinda, TTK 461.3 htikmtintin, halka aqlk anonim ortakliklara uygulanmayacaki htikme baglanmltlr. Sz konusu fikra, esas sermaye sisteminde yapilan sermaye artiriminda, yeni pay alma hakkinin kullanilmasi esaslarinin ytnetim ku-rulu kararlyla belirlenmesi ve ilanina ili§kindir. Oysa anilan htiktim, kayitli sermaye sistemini benimsemi§ halka kapall anonim ortakliklar iqin de uygulama alanina sahip degildir. Zira bu ortakliklarda yeni pay alma hakkinin sinirlandirilmasinin esaslarl, TTK 460.2 htikmtine gire belirlene-cektir. Anilan nedenle kayitli sermaye sisteminde ytnetim kurulu ka-rarlyla yapilan sermaye artirimlarinda zaten uygulama alani olmayan TTK 461.3 htikmtintin, halka aqlk anonim ortakliklara uygulanmayacakina ilikin SPKn 18.5 htikmti, kayitli sermaye sistemindeki halka aqlk anonim ortakliklar bakimindan yeni bir hukuki durum yaratmamaktadir.
Kayitli sermaye sisteminde sermaye artiriminda, yeni pay alma hakkinin sinirlandirilmasina karar vermeye yetkili organ, ayni zamanda sermaye artirimina da karar veren ytnetim kuruludur. Sinirlandirma ka-rarinin verilebilmesi iqin TTK 460.4 ve SPKn 18.5 htiktimleri uyarinca, ana stzle~meyle ytnetim kuruluna yetki verilmi§ olmasi zorunludur.
TTK ve SPKn sisteminde, kayitli sermaye sisteminde yeni pay alma hakkinin sinirlandirilmasina karar verecek organ bakimindan fark bulun-mamakla birlikte, sinirlandirma ilkeleri bakimindan fark vardir. SPKn 18.5 htikmtinde, yeni pay alma hakkini kisitlama yetkisinin e~itsizlike yol aqacak §ekilde kullanilamayacagi tngdrtildtikten sonra, TTK 461.2 ve 3 htiktimlerinin, halka aqlk anonim ortakliklara uygulanmayacaki htikme baglanml~tlr.
Halka aqlk anonim ortakliklara uygulanmayacaki tngtrtilen TTK 461.2 htikmti, esas sermaye sisteminde genel kurul kararlyla yeni pay alma hakkinin kisitlanmasinin ilke ve esaslarini dtizenlemekle beraber, htiktimde alkqa tngtrtildtiti gibi, yetersayl dllndaki fikra htikmti, kayitli sermaye sisteminde ytnetim kurulunun sinirlandirma kararina da uygulanacaktir. TTK 461.2 htikmti, sadece hakli sebeplerin varlii ha-linde yeni pay alma hakkinin sinirlandirilmasina olanak vermektedir. Fikrada, hakli sebep olu§turan tiq hal, sinirlaylcl olmayacak §ekilde sayllmltlr: Halka arz, iletme ve i~tiraklerin devralinmasi, iqilerin or-taklika katilmasi. Halka arz a§amasinda sermaye artirimi yoluyla halka arz
