Hakemsiz Yazılar Türk Kütüphaneciliği 15, 2 (2001), 186-193
Engelli Kullanıcılar İçin Bilgiye Erişim*
Information Access for Users With Disabilites
William Miller ve Edward Erazo
•t» »k Çev. Fatoş Subaşıoğlu
Öz
Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ve çağdaş uygarlıkseviyeleri, engellisorunlarının çözüme kavuşturulması ile doğru orantılıdır. Bu makale, Engelli Amerikalılar Yasası (ADA) ve yaptırımlarını, yardımcıteknolojilerve eğitim alt başlıklarında, engellikullanıcılar için bilgiyeerişimi tartışmaktadır.
Engelli Amerikalılar Yasası (ADA), yalnızca kütüphanelerin hizmet sunma bi çimlerindedeğil, bizimbu hizmetlerebakışımızda dadeğişikliklereyolaçmıştır. Bu alanda “biz henüz kör birinden istek almadık, o zaman niye bu işe para har cayalım” demek yeterli değildir. Engelli insanlar kendilerine nelerin sunulduğu nu bilmektediıler. Bu insanlar, yasal bir şikayet başvurusu yapacak kadar öfke lenmiş olsalarbilebunu yapmayabilirler.Ama, eğer onlara uygun kaynaklar var sabuna yanıt vereceklerdir.
O halde, yükseköğrenimkurumlan ellerindekifiziksel olanakları engelli öğ rencilerine ve öğretim üyelerine sunmakonusunda ön-etkin (proaktif)olmalıdır lar. Bu, yalnızca, yapılmasıgerekendoğruiş değildir; sorumluluklannı yerine ge tirmeyen bu kurumlan önemli yaptıranlar dabeklemektedir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi çeşitli sonuçlara yol açabilmektedir. Örneğin ABDAdalet Bakanlığı, engellilerin haklanna ilişkinolarak açılan bir dava sonucunda 25 Şu bat 2000 tarihinde Duke Üniversitesi aleyhinebir karar almıştır. Bu davada te kerleklisandalyeile dolaşmak zorundaolan 1997 mezunubirkız kampusteki bi nalara rahat erişim sağlanamadığı için bir şikayette bulunmuştu. Sonuçta
Üniver-Makale Libraries Issues: Briefings for Faculty and Administrators dergisi 2000, 20 (5)’ten çeviridir. Yrd. Doç. Dr. Fatoş Subaşıoğlu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanecilik Bölü
site sorumluluklarını yerine getirmediği için genel ceza olarak 25 bindolar, ayrı ca söz konusu öğrenci kıza da 7.500 dolar ödemeye mahkum edildi. Bunlardan dahaönemlisi,Duke Üniversitesi “25 yatakhanesinden 18’indeki odalarınen az yansında kapıaralıklannı engelliöğrenciler için genişletmeyi de kabul etti.”
Ne var ki, fiziksel olanaklara ilişkin ADA şikayetlerini ele alan kurumlann (AdaletBakanlığıileEğitimBakanlığıVatandaşlıkHaklanBirimi) aynı zaman da bilgiye eşit erişim konusunda da karar yetkileribulunduğunu çoğumuz bilmi yoruz. Kısaca belirtmek gerekirse, federal yönetmelikler, federal yardım alan ku rumlannengelliliktemelinde aynmcı uygulamalara yönelmelerini yasaklamakta dır. Engelli insanlann başkalan kadar rahatiletişimkurabilmelerinisağlama yü kümlülüğü debu kapsamdadır. Vatandaşlık Haklan Birimi’nin “iletişim” yoru mu, bilgisayar laboratuvarlanna ve kampus ağına, aynca basılı materyallerle elektronik bilgiye erişimi de içermektedir.
“Yeterli Erişim” Ne Zaman Gerçekten Yeterlidir ?
Engellilerin debilgiye erişebilmelerini sağlama yükümlülüğünün nekadanku ramlaraaittir? Genel olarak bakıldığında, kuramlarInterneterişimi gibi birtek nolojiye yatırım yaptıklannda, bununla herkeseerişimsağlama yükümlülüğü al tınagirdikleri varsayılır. Mikro-formatyada nadiren kullanılanyabancı gazete ler gibi dahaaz kullanılan teknolojiler ya da materyaller için evrensel erişilebilir lik beklentisi az olacaktır. Burada genel ilke, kabul edilebilir ölçülerde olanak sağlanmasıdır.
Kütüphanedeki bilgileri başkalarına da sunacaksanız, bunu herkesesunmanız, ayrıcasöz konusu bilgileri kütüphane binası dışında,elektronik olarakdaerişile bilir kılmanız gerekir. Aracı sunucuların kullanımı bunu büyük ölçüde kolaylaş tırmaktadır.Amaortada bir soran vardır. Satıcıfirmalardanbir bölümü, örneğin Westlaw, veri tabanına uzaktan girilmesine izin vermemektedir (burada yetkilen dirilmemiş kişilerin de veri tabanına girebilmesinden endişeedilmektedir). Dola yısıyla, böyle durumlarda, bir kütüphane, erişimi bina içiile sınırlandırmakzo rundadır. Ancak, bu erişim bütünkullanıcılar için sınırlandığından, yani busınır lama yalnızca engellilere yönelik olmadığından, ortada yasalbir soran da yoktur.
1990 sonrası gereklilikler. Bir diğer düşünce ise, bazı sistemve materyalle rin ne zaman edinildiğine ilişkindir. ADA’nın 1990 yılında kabul edilmesinden bu yana varsayılan, kuramlarınbu yasadan haberdar olmaları ve ardından gerek li erişimi sağlamaküzere planlar yapmalarıdır. Sözkonusu erişimin sağlanmama sı durumunda ise, kuramlar, bu alandaki düzenlemelerin maliyetini tam olarak karşılamak durumundadırlar. Bu durumda, en azından kuramsal olarak, eğer
1990yılındansonra bir kütüphane yapmışsanız ve bukütüphanedeki raf aralan tekerlekli sandalyeningeçemeyeceği kadar darsa, o zamanya raftanyeniden dü
188 Hakemsiz Yazılar / William Miller ve Edward Erazo zenlemenizya da engelli kişilere istedikleri kitapları bulupgetireceksürekliper sonelçalıştırmanız gerekir.Ancak,bubile sorunludur;kimi kullanıcılar bunu ka bul etmeyebilir. Benzer biçimde,eğer binaya birekyapmışsanızve burada giriş kapılarıgerekli biçimde yapılandırılmamışsa, kapıları yeniden düzenlemenizve inşaetmenizgerekecektir. Ya da, eğer ortak bir kullanım alanınaerişim sağlaya cak asansör yoksa,sizden bir asansör bulundurmanız istenebilir ve buda 250.000 dolaramal olabilir.
1990 öncesi materyaller. 1990 öncesinde yapılanbinalar vemateryallersöz konusu olduğunda beklentiler daha sınırlı vezorunluluklar daha az katıdır. Bu nunla birlikte, hala kütüphanelerin engellilerin erişimlerine yönelikolarak makul düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir.Örneğin,rafların birbirine çok yakın ol duğuve asansör girişinin bulunmadığı eski yapılar söz konusu olduğunda, böyle bir kütüphaneden engelli insanların fiziksel olarak erişimlerineyönelik düzenle meleryapmaları istenmeyebilir. Ancakyine de, bu eski yapılardakimateryallerin bibliyografik açıdanerişilebilir olması (online katalog gibi) ve bunlara ulaşılma sınıkolaylaştıracak yardımcıların bulunmasıgerekir. Kurumlar hangi tür kaynak ların en fazla kullanıldığını, dolayısıyla erişimi sağlamak için en fazla nereye harcama yapılması gerektiğinibelirlemekle yükümlüdürler.
Yardımcı Teknolojilerin Öğrenilmesi
Tahmin edileceği gibi web,yardımcı teknolojiler dahil, engellileri ele alan birçok bakış açısının öğrenilebileceği mükemmel bir alandır. Bu alanda pek çok yer var dır. Sayısız site arasından başlangıç için en uygun üç yerden söz edilebilir:
• Abledata
(http://www.abledata.com/Site _2/links.htm)
Abledata,uyarlanmış teknolojiler dahil, engelliliğin çeşitliyönleri konusunda bilgi veren genel bir sitedir. Site, Eğitim Bakanlığı bünyesindeki Engellilik ve Rehabilitasyon Araştırmaları Ulusal Enstitüsü (National Institute on Disability and Rehabilitation Research (NIDRR) ürünüdür. Dolayısıyla burası, söz konusu BakanlığınMedeniHaklar Dairesi ile uyum sağlama açısından iyi birsite olarak değerlendirilebilir.
• CODI: Cornucopia of Disability Information (http://codi.buffalo.edu)
Bu siteninkapsamı Abledata’ya benzemektedir, ancak siteninHükümetleher hangi bir bağlantısı yoktur.
• EASI: Equal Access to Software and Information (http//www.rit.edu/-easi/)
Bu site, uzun zamandan buyana Amerikan Yüksek Öğrenim Demeği,Öğre tim, Öğrenme ve TeknolojiGrubu ileilişkili olan EASI Projesinin web sitesidir. Ulusal SağırlarEnstitüsü’nün de bulunduğu Rochester Teknoloji Enstitüsü’nde-ki bu site engelliinsanlarınbilgiye erişimi konusundabilgivermektedir.
Ayrıca, çok sayıda online tartışmagrubu da vardır. Bunlardan biriADAPT- L’tır. Bu tür yerlerde süren tartışmalar,ne türyazılım ve donanımın hangikoşul larda iyi çalışacağıüzerinde odaklaşmaktadır (abonelik adresi).
Arkenstone gibibüyük satıcı firmalarınweb siteleri de () bilgilenme açısın dan son derece yararlıdır.
Ne Tür Destek Gerekiyor?
Geçmiş yıllarda, basılıbir kitap sayfasını ya da diğer basılı materyalleriokuyup bunu yüksek sesle seslendirecekKurzweil makinesi pahalıbir araçtı, ama böyle biraraca sahip olmanın engelli kullanıcılarına hizmet vermekisteyen kütüphane lerin gereksindikleri aşağı yukarıtek şey olduğudüşünülüyordu. Bugünişler bü yük ölçüde değişmiş ve daha karmaşıkduruma gelmiştir. Windows95 ya da DOS ile iyi çalışan yazılım, Windows NTya da Web ileçalışmayabilir. Herhangi bir donanımdakarşılaştığımızkimi sorunlarla uyarlanmış teknoloji donanımındada karşılaşabiliriz. ADAPT-L, belirli bir konfigürasyon iyi çalışmadığında gerekli soruların sorutabileceği iyibiryerdir. Ancak her kütüphanede sistem konfigüras-yonundan anlayan personel bulunması gerekir. Her durum ve sorun içingeçerli tek bir çözüm yoktur. Üstelik, yazılım ve donanımdeğiştikçe çözümler de değiş mektedir.
Bununla birlikte, genelde kütüphaneleraşağıdaki uyarlanmış yardımları sağ lamayı düşünmelidir:
• Fiziksel erişilebilirlik. Kütüphanenin ana girişinde, uzaktan kumandası olanların açabilecekleri ya da kumandasız olanların düğmeye basarak açabile cekleri otomatik kapılar bulunmalıdır. Koridorlar, tekerlekli sandalyekullananla rın istedikleriher yerevetuvaletgibiönemli mekanlara ulaşabilecekleriölçüde geniş olmalıdır. Bazı bilgisayar masalarıtekerlekli sandalye kullananların erişe bilecekleri ölçüde yüksek tutulmalıdır.
• Görsel yardım araçları. Kütüphanelerdebasılı materyali büyüten, dijital hale getiren yada seslendirendonanımbulunmalıdır. Basılı metinler, kapalı dev retelevizyon(CCTV) ilebüyütülebilir vetarayıcılar basılı metinlerin dijital hale getirilmesini sağlayabilirler. Bazı tarayıcılar, aynı zamanda tarananı seslendir
190 Hakemsiz Yazılar / William Miller ve Edward Erazo
mektedir. Basılı materyalin görme engelliler için dijital duruma getirilebilmesi son derece önemlidir. Büyütme kapasiteleri ne olursaolsun fotokopi makineleri körlerve görmegüçlüğü olanlariçinuygun değildir. Elektronik bilgi hiç kuşku suz daha sonra kullanılmak üzere dijital hale getirilebilir. Ama aynı kolaylığın basılı bilgiiçinde sağlanması gerekir.
• Baskı dışı erişim. Elektronik bilgiye ses girişini, ekrangörüntülerinin bü yütülmesini ve indirmeyi (yüklemeyi) sağlayan donanım ve yazılım dadüşünül melidir. Büyük ekranlar yalnızca hafif görme bozukluklarıolanlar içinyararlıdır. Zoom-text gibi basılı metinleri büyüten yazılım programları birçok elektronik bilgiyle çalışabilmektedir. DECTALK gibi bir ekranokuyucu ise sesçıkışı sağ lamaktadır.Ancak bunlar DOS tabanlı olup Windows yadaInternet browserleri ile iyi çalışmamaktadır, bu durumda Windows tabanlı programlar ve internetle iyi çalışan JAWSgibi ekran okuyucularıtercih edilmelidir.
• Mikroformlara dijital erişim. Daha önceleri böyle bir erişimin tekyolu bir okuyucu/yazıcı kullanmak, görüntüleri basmakve daha sonra dijital halege tirmekti. Günümüzde mikroformları doğrudan dijital halegetiren donanım vardır ve dijitalbilgiyi kütüphaneden doğrudan doğruya kullanıcının evine ya daofisi ne elektronik postayla göndermek mümkündür.
Gerek donanıma gerekse koleksiyona fiziksel erişime ek olarak bir dizi ek desteğedaha gerek vardır.Katalog aramasonuçlarını yazabilecek durumdaolma yanlar için,bu tarama sonuçlan belirli terminallerde rahatlıkla (ve ücretsiz) alı- nabilmelidir. Kütüphane,yardıma gereksinim duyanlar için materyallere fiziksel erişimisağlayabilmelidir. Kütüphane bu hizmeti hemen istek üzerine yapamıyor sa, daha önceden ilan edilen zamanlarda gerçekleştirebilmelidir. Kütüphanenin engelli kişilere sunduğu hizmetlerin bir listesi, hem web sitesindehem de halkla ilişkiler masasında bulunmalı ve kütüphane personelinin bu hizmetler konusun da bilgisi olmalıdır.
Örnek Bir Donanım Konfîgürasyonu Neye Benzer?
Her kütüphanenin gereksinimleri ve kaynakları farklıdır ve bu alanda aşağıda ve rilen ve her biri birbirine rakip ürünler arasında çeşitli görüşler vardır. Dolayısıy la, herkesi her durumda memnun edecek tekbir montajdan söz etmemiz müm kün değildir. Bununlabirlikte, tipik olarak, fiyatı makul bir yazılım ve donanım konfigürasyonununşu özellikleri taşıması gerektiğisöylenebilir:
Magnifying America Computer Workstation(s)
ADA uyumlu yazılıma uygun hazırlanan bu uyarlanmış teknoloji iş istasyonu; dergilerden, kitaplardan ve fotokopilerden herhangi bir basılımetni (çok sütunlu metinler dahil) değişikyönlerden tarayabilmekte, ayrıca taranmışmateryali hem gösteriphemde sesliolarak okuyabilmektedir. Kullanıcılar,başkalarını rahatsız etmemek için kulaklık kullanabilirler. Belirli tuşlar, okumanındurdurulması, söz cüklerin hecelenmesi ve metnin tekrar tekrar okunması amacıyla programlanmış tır. Makine, ekranagelen her şeyiokumaktadır. Kimi durumlardases tercihi ya pılabilmekteve okuma hızıayarlanabilmektedir.
Bumakineyeyüklenebilecek uyarlanmışteknolojiler şunlardır:
Arkenstone Open Book: Ruby Edition: Bu yazılım, taranmışmetinleriOp tik KarakterTanıma (OCR)kullanılarak konuşmaya çevirebilmektedir.
Windows NT 4.0 İçin Magic 6.1. Bu yazılım, görme güçlüğü olanlara elekt ronikbüyütme ve renkseçme cihazları yardımıylaekranı görme olanağı sağla maktadır.
Windows NT İçin Jaws. Buprogram“elequence”adı verilen kendi konuşma senteziyle bilgisayarekranını “sesliokuyabilmekte”, böylece görme engeliolan lara (hattakörlere)elektronik ortamdaki kütüphane kaynaklarınaerişimolanağı sağlamaktadır.
Yukarıda değinilen donanımın ve yazılımın hepsi20.000dolardan dahaaz fi yata piyasada bulunabilmektedir. îş istasyonuna ve yanında yazılıma ek olarak bir kütüphaneaşağıdakilerinbulunmasını daisteyebilir:
Magnifying America Patrol XLC CCTV Video Magnifier. Burada özel bir monitöre takılmış büyütücü bir projektör vardır. Bu donanım, metnin büyütülmüş ve çok büyütülmüşgörüntülerini ekrana yansıtarak az görebilenlere yardımcı ol maktadır.
Aladdin Ambassador Reading Appliance. Monitörü olmayan bu tarayı- cı/okuyucu, üstü cam olan tarayıcıyayerleştirilenherşeyiokuyup, mikrofonlar aracılığıyla seslendirebilmektedir. Sistem, açmave kapamaişlemlerinin tek bir tuşla yapılabileceğibiçimde düzenlenmiştir.
Minolta MicroDAX MS 300 (PlusMinolta SP3100 lazer printer). Bu maki-na, mikroformlan,basılabilen, indirilebilen (yüklenebilen)yadaelektronik pos ta ilegönderilebilen dijital bilgiye dönüştürmektedir.Bir başkayol da, eldeki bir
192 Hakemsiz Yazılar / William Miller ve Edward Erazo
okuyucu/yazıcıya DigiPrinter ya da ScreenScan gibi bir alet takılmasıdır ki, bu yolla kullanıcı ekranı tarayabilmekte, sonuçları lazer yazıcıdan alabilmektedir.
Juliet Braille Printer (Braille Embosser). Bu yazıcıtekbirWebPC istasyo nuna bağlanabilir ya dabasım işlemi çok ses çıkaracağından uzak bir mekana bağlanıp orada bulundurulabilir. Yazıcının, çeşitli kampüslerden çıktı alınması için,kütüphane dışındaki bir ağa bağlanması da mümkündür.
Braille Keyboard. Klavyedeki tuşlar üzerindeki küçük çıkıntılar sayesinde Braille alfabesini bilenlerbu klavyeyi rahatlıkla kullanabilirler. Ancak, görme engelli olan herkesBraille bilmemektedir ve ayrıcabilenler destandart klavyeye çok alışık oldukları için buna gerek duymayabilirler.
Eğitim
Bir kütüphanede yardımcı teknoloji istasyonuoluşturulmasınayönelik çabaların başarısı, yalnızca teknoloji seçimine değilaynı zamandaeğitime de bağlıdır. Per sonel sunulan hizmetleri iyi bilmeli, mevcutdonanımve yazılımın nasıl kullanı lacağı konusundaeğitilmelidir.
Başlangıç için en iyi yol, okuldaki engelli öğrencilerden biri ile, kütüphane personeline engellilere nasılyardımcıolabilecekleri konusunda önerilerde bulun malarını sağlamak ve personele duyarlılık eğitimi vermektir. Örneğin danışma masasının çevresi,oradaki görevlinin çıkıp tekerlekli sandalyedeki engellibir in sanla konuşabilmesine uygun olmalı, görevlinin bulunduğu yer, başvuranengel li kişiyeüstten bakacak konumda olmamalıdır.
Kütüphanepersoneliarasından belirlenen biri, yazılım ve donanımı öğrenme si için görevlendirilmeli,sonra bu kişi kendi çalışmaarkadaşlarınıbilgilendirme lidir (eğiticinin eğitimi). Satıcıfirma,iş istasyonunu bir kez oluşturduktan sonra, kütüphanepersoneline geneltanıtıcı bilgiler verebilir.Ancak, bire bir ya da kü çük grupeğitiminin, dahaönce eğitilmiş kütüphaneci tarafından verilmesi gere kir.Çalışmada güçlük yaratabilecek konular arasında, özelişlev tuşlarınınkulla nımı, okuma sesi ve hız ayarlarının yapılması ve taranmış metnindisktedepolan ması bulunabilir.Eğer kullanılıyorsa, şifrelerin haftasonu ve gece çalışan perso nele de verilmesi gerekir.
Sonunda, personel için çeşitli tuşların işlevlerini ve çalıştırma yönergelerini içeren küçükbirlistehazırlanmalıdır. Budonanım ve yazılım çok sık kullanılma yacağı için personel bunlarıkolaylıklaunutabilir.
Benzer donanımveyazılımı diğer kuramlarda kullanan kişiler bunları perso nelden dahaiyi kullanacaklardır. Ancak, bu işe yeni başlayanların, donanımı ve yazılımı kendileriningerektiği gibi kullanabilmeleri için önce personelin yardı
mınave alıştırmalarınagereksinimleri vardır. Gerek kullanıcılardan gerekse per sonelden gelecek sorulara hazır olmak, bu tür iş istasyonlarının daha sık ve etkin biçimdekullanılmasını sağlayacaktır Diğer bütün kütüphanehizmetlerinde oldu ğu gibi buradadakütüphane, kullanıcıların yeniden kütüphaneye gelecek biçim deayrılmalarınısağlayarak bu kullanıcı kesimi için yararlıbir hizmet oluşturabi lir.
Sonuç
Batı toplumunun son 25 yıl içinde tanık olduğu kayda değerdeğişimlerden biri dehertürazınlıkgrubungereksinimlerineyönelikduyarlılığınartmasıdır. Engel lilerefiziksel erişim sağlanması gerektiğinin kabulü aşamasını artık geride bırak tık. Bundan sonraartık ikinci adımınatılması gerekir: Özel yardıma gereksinimi olanlar için bilgiye eşit erişim sağlamak. Bu erişimi sağlamak içinbu konudaki yakınmaları beklememiz ya da buişisaltyasalar öyleemrediyor diye yapmamız gerekmez. Bunu, doğru bir şeyolduğu için yapmalıyız. Bütün kütüphane kulla nıcılarının potansiyelveolası gereksinimlerine yanıt vermekvekaynaklara eri şimlerini sağlayarak araştırmalarını kolaylaştırmak için her tür gerekçe vardır.
Hakemsiz Yazılar Türk Kütüphaneciliği 15, 2 (2001), 194-204
Kütüphanelerarası İşbirliğinin Gerçekleştirilemeyen
Vaadi*
Jordan M. Scepanski
Çev. Mehmet Emin Küçük***
Öz
Kütüphanelerarasıişbirliği günümüzde deönemini sürdürmektedir ve bu konuda yapılabilecek birçok çalışma sözkonusudur. Bu sunuşta, kütüphanelerarası
işbir-liğindeki başarsız deneyimleryanındabaşarılardansöz edilmiş ve bundan sonra
neler yapılabileceği konusunda önerilere yer verilmiştir.
Tünaydındostlar, eski mesai arkadaşlarım veAnkaralı kütüphaneciler. Size ko nuşma yapmak üzere davet edilmekten ve sizinle birlikte olmaktan büyük bir mutluluk duymaktayım. Bana, Türkiye’deağlarve konsorsiyumlara artan bir il gininolduğu söylendi. Birleşik Devletler’de birkütüphane ortaklığına başkanlık etmem nedeniyle, sizlere konuşma fırsatını memnuniyetle karşıladım. Şu ya da bu şekilde 30 yıldan fazla birsüredirortaklıkgirişimlerindeçalışmış birisiolarak görüşlerimi paylaşmak, meslek olarak birlikte nasıl çalıştığımızailişkin gözlem lerimi aktarmakisterim. Mesleki yaşamımın büyük kısmını akademik kütüpha nelerde geçirdim ve mesleki yaşamımneredeyse daima ekip çalışmasını veişbir liğini özendirme unsurlarınıiçermiştir. Bir çok idarecinin yaptığı gibi, birlikte ça lıştığım meslektaşlarımvesorumlu olduğum personel arasında ekip yaklaşımını geliştirmeye çalıştım. Önce, oldukça büyük ve önemli işbirliği kurumu, Ameri kan KütüphanelerDemeği’nde çalıştım. 1970’lerdeALA’nın personeliydim ve ALA’da kütüphanelerin kullanıcılarına verdikleri hizmetleri geliştirmek üzere, her türden kütüphane ve kütüphanecilerlebirlikte çalıştım. Sanırım, normal ola rak, kütüphane derneklerini işbirliği kurumlan olarak görmeyiz. Ancak, doğal olarak bu demekler, ortak çalışmalarla, üyelerinin amaçlarına ulaşmaları için
TKD dizi konferansları kapsamında, 8 Mayıs 2001 tarihinde sunulan konferansın çeviri metni. Executive Director, The Triangle Research Libraries Network (TRLN).
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Emin Küçük, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölümü Öğretim Üyesidir; e-posta: mkucuk@hacettepe.edu.tr
oluşturulmuşlardır ve işbirliği kurumlandır. Daha sonra, akademik kütüphane dünyasının seçkin ortaklıklanndan olan Nashville, Tennessee’deki “The Joint University Libraries” için çalıştım. Bilindiği üzere JUL, oluşturulduğu dönemde AB D’de o güne kadar görülen en farklı kütüphaneierarası işbirliği girişimiydi. Georgia Peabody College for Teachers, Scarritt College ve Vanderbilt Univer sity’iiçeren üç ayn yükseköğretim kurumunun yaran için tümleşik biçimdeyö netilen tek kütüphanesistemiydi. JUL tam potansiyelini hiç bir zaman gerçekleş tirmemesine rağmen, ortak kütüphane hizmetlerinde ilginç ve görkemli bir dene meydi. 1980 ve 1990’larda Kaliforniyadışındaki sorumluluklanm, temel olarak büyükbir devlet yükseköğretim kurumundakütüphaneyöneticisinin sorumluluk- lanndan ibaretti. Fakat bu, diğer kuramlarda çalışan meslektaşlanmlaeşgüdüm lü programlann tasanmı ve takip edilmesinde, ve değişik tip kütüphane ağlan üzerinde yeralan devletkütüphanesinde çalışmak demekti. Birleşik Devletler’in batı kıyısındaki görevimin sonuna doğra, California State Üniversitesi’nin 23 kampüsüarasında işbirliğiniyaygınlaştırmak üzereCalifornia StateÜniversitesi Rektörlüğündeyaklaşık 1 yıl çalıştım. Şuanda, en azından ortak derme geliştir mede, kütüphaneierarası işbirliği modeliolarak oluşturulmuş Triangle Research Libraries Network (TRLN)’de çalışıyorum. Ve meslek yaşamım boyunca bilgi kaynaklannadaha iyi erişim sağlamak için yerel ve bölgesel çabalann içinde yer aldım.
Özetle, kütüphaneierarası işbirliğini, belki de bilinçli olarak seçilmemiş (en azındanbaşlangıçta bir seçimim değildi) fakat sonradanson derece önemli oldu ğunugördüğüm vebazıhüsranlarına rağmen,parçası olmaktan mutluluk duydu ğum, uzmanlık alanım olarakgörmekteyim. Kütüphaneler ve kütüphaneciler ara sı işbirliğini çok önemligörmem nedeniyle bu öğleden sonrasize,birlikte nasıl daha iyiçalışabileceğimizkonusunda düşündüklerimi aktarmayı tercih ettim.
Bu konuşmada Türkiye’de nasıl işbirliğine gitmeniz gerektiği konusundadü şündüklerimi aktarma gibi bir niyetim yok. Anadolu Üniversiteleri Kütüphane Konsorsiyumu’nun oluşturulmasını ve devam eden elektronik kaynaklar lisans anlaşmasına ortakkatılmaçabalarını ilgi ileizlemeklebirlikte, neyi nasıl yapma nız konusunda ne düşündüğümü söylemek üzere burada değilim. Kendi koşulla rınızı, en iyi siz vemeslektaşlarınız bilir. Hepbirlikte nasıldaha iyi şeyler yapa bileceğimiz üzerine konuşmak istiyorum.
Size, özellikleAmerika’nın güneyinde yaşarken bir çok versiyonunu duydu ğum, birhikayeyi anlatmama izinveriniz.Yorumlardan birini, Vanderbilt Üniver sitesi’nin eski rektörlerinden, bir dönem patronlarımdan, Joe Wyatt tarafından 1998 yılında Cronicle of HigherEducation’da kaleme alınmış görüş yazısında gördüm. Wyatt’m yazısından okuyorum:
“Yıllar önce, şimdi adı bilinmeyen Kongre üyesi kendisine yanıt vermesi amacıyla bir seçmenin sormuş olduğu“Wiski hakkında ne düşünüyorsun?” soru sunaşu yanıtıverir. “Eğer şeytanın içkisini kastediyorsan, kötülük kaynağı,
