GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BÜRO YÖNETİMİ EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
TÜRKİYE’DE BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK GRUBU ÖĞRETMENLİĞİ MEZUNLARININ İSTİHDAMI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Erdem TOPUZ
Danışman Prof. Dr. Burhan ÇİL
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI
Erdem TOPUZ’a ait “TÜRKİYE’DE BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK GRUBU ÖĞRETMENLİĞİ MEZUNLARININ İSTİHDAMI” adlı çalışma, jürimiz tarafından Büro Yönetimi Eğitimi Ana Bilim Dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Üye (Tez Danışmanı): Prof. Dr. Burhan ÇİL ...
Üye : Doç. Dr. Mehmet ARSLAN ...
ÖNSÖZ
Ülkemizin ticaret ve turizm alanında başta mesleki ortaöğretim kurumlarında ve diğer mesleki eğitim merkezlerinde görev yapacak öğretmenleri yetiştirmek üzere kurulmuş olan Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi 2000’li yılların başlarına kadar işsiz bırakmayan fakülte olarak anılmaktaydı. Son yıllarda ticaret ve turizm branşlarında Milli Eğitim Bakanlığı öğretmen atamalarında ciddi bir azalma dikkat çekmektedir. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinde Büro Yönetimi Eğitimi bölümü, öğretmen atamalarında en çok sıkıntı yaşayan bölümlerden biridir.
Bu çalışmada; Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Öğretmenliği mezunları bir başka deyişle Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu Öğretmen adaylarının özellikle son on yılda yaşadığı MEB kurumlarına öğretmen olarak atanma sorunu araştırılmıştır.
Çalışmanın hazırlanmasında yardımlarını ve desteğini her zaman hissettiğim değerli hocam Sayın Prof. Dr. Burhan ÇİL’E, sevgili eşime, aileme, arkadaşlarıma, dostlarıma, çalışmanın şekillenmesinde katkısı olan herkese teşekkürlerimi sunuyorum.
Erdem TOPUZ Ankara-2010
ÖZET
TÜRKİYE’DE BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK GRUBU ÖĞRETMENLİĞİ MEZUNLARININ İSTİHDAMI
Topuz, Erdem
Yüksek Lisans, Büro Yönetimi Eğitimi Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Burhan ÇİL
Eylül-2010
Bu çalışmada ülkemizde sekreterleri yetiştirecek meslek dersi öğretmenlerini yetiştirmek üzere açılmış olan ve halen alanında tek bölüm olan Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi bölümü mezunlarının istihdamı üzerine bir araştırma yapılmıştır. Bu çalışma ile Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının 2000’li yıllardan itibaren öğretmen olarak atanmalarındaki azalmaya dikkat çekmek ve Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının istihdamına yönelik mevcut durumu ortaya koymak amaçlanmıştır. Günümüzde daha da önem verilmesi gereken Büro Yönetimi Eğitimi bölümü, özellikle son on yılda Milli Eğitim Bakanlığı öğretmen atamalarında Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu öğretmeni atamasının ciddi bir şekilde azalması ile itibar kaybetmektedir.
Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının Sekreterlik Grubu öğretmeni olarak, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmen olarak atanmalarındaki mevcut durumu ortaya koymak üzere yapılmış olan bu çalışmada, betimsel tarama modeli kullanılmıştır.
Bu çalışma göstermiştir ki son yıllarda Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) gibi olumlu uygulamalara rağmen, mesleki eğitimin yapılandırılmasında ciddi plânlama ve uygulama sorunları yaşanmaktadır. Alan araştırması olarak seçtiğimiz Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı, ortaöğretim düzeyinden lisans düzeyine kadar bu sorunların yaşandığı en çarpıcı örneği teşkil etmektedir.
ABSTRACT
EMPLOYMENT OPPORTUNITIES OF OFFICE MANAGEMENT AND SECRETARIAL EDUCATION GRAD STUDENTS IN TURKEY
Topuz, Erdem
Master Thesis, Department of Office Management Education Thesis Supervisor: Prof. Dr. Burhan ÇİL
September-2010
The current study examined the grad students’ business opportunities of Gazi University, Faculty of Commerce and Tourism Education, Department of Office Management Education which is established for training vocational teachers and the only department in Turkey now.
The aim of the study was to investigate the present situation of business opportunities of Department of Office Management Education grad students. Additionally, it was point out the decrease of teacher assignments about Department of Office Management Education since 2000. Although the Department of Office Management Education should be given more importance nowadays it has seriously lost its reputation due to the decrease of Ministry of National Education (MEB) Office Management and Secretarial Teacher assignment last decade.
Thus, this study investigated the present situation of employment opportunities of Department of Office Management Education grad students. For this, the descriptive analysis was used in this study. The data was gathered from the websites of various public institutions and correspondences in these public institutions, about asking information. Besides, statistical data which was about these public institutions was used.
According to the results of this study, it was found out that in spite of the positive works such as Strengthening the Vocational Education and Training Systems in Turkey (MEGEP), there are serious planning and implementation problems in structuring the vocational education. In the field of Office Management and Secretarial Education, these problems are experienced particularly at the level of secondary education up to undergraduate education and this filed under the study is the most striking example explaining these problems.
İÇİNDEKİLER
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI...ii
ÖNSÖZ ...iii
ÖZET ... iv
ABSTRACT... v
İÇİNDEKİLER ... vi
TABLOLAR LİSTESİ ...viii
KISALTMALAR LİSTESİ... x BİRİNCİ BÖLÜM ... 1 GİRİŞ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ... 2 1.3. Araştırmanın Önemi... 2 1.4. Araştırmadaki Varsayımlar... 3
1.5. Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları ... 4
İKİNCİ BÖLÜM... 5
KAVRAMSAL AÇIKLAMA VE TANIMLAR... 5
2.1. Ülkemizde Sekreterlik Eğitimi... 5
2.2. Ülkemizde Sekreterlik Eğitimi Veren Kurumlar... 6
2.2.1. Sekreterlik Eğitimi Veren Ortaöğretim Kurumları... 7
2.2.2. Sekreterlik Eğitimi Veren Ön lisans Seviyesindeki Okullar ... 10
2.2.3. Sekreterlik Eğitimi Veren Lisans Seviyesindeki Okullar ... 15
2.2.4. Yüksek Lisans Düzeyinde Sekreterlik Eğitimi ... 16
2.3. Ülkemizde Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi... 18
2.4. Ülkemizde Meslek Dersi Öğretmeni İhtiyacının Belirlenmesi... 22
2.5. Ülkemizde Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarının İstihdamı... 24
2.6.1. Almanya’da Sekreterlik Eğitimi ... 32
2.6.2. Fransa’da Sekreterlik Eğitimi... 34
2.6.3. İngiltere’de Sekreterlik Eğitimi ... 35
2.6.4. ABD’de Sekreterlik Eğitimi... 37
2.6.5. Japonya’da Sekreterlik Eğitimi ... 37
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 39
ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ... 39
3.1. Araştırma Modeli ... 39
3.2. Verilerin Toplanması ... 39
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ... 40
ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ BULGULAR VE YORUMLAR... 40
4.1. Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarının İstihdamına Dair Bulgular... 40
4.2. Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarının İstihdamında Yaşanan Sorunlara Dair Bulgular... 45
BEŞİNCİ BÖLÜM... 52
SONUÇ VE ÖNERİLER... 52
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullarda Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanına Ait Sayısal Bilgiler ... 7 Tablo 2: Milli Eğitim Bakanlığı Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne Bağlı Bünyesinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı Bulunan ve Sınavla Öğrenci Alan Ortaöğretim Kurumları ... 7 Tablo 3: Milli Eğitim Bakanlığı Ticaret ve Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullarda Büro Yönetimi ve Sekreterlik ile Adalet Alanı Bulunan Sınavla Öğrenci Alan Ortaöğretim Kurumu Sayısı... 8 Tablo 4: Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığına Bağlı Bünyesine Tıp Sekreterliği Dalı Bulunan ve Sınavla Öğrenci Alan Ortaöğretim Kurumu Sayısı ... 8 Tablo 5: Milli Eğitim Bakanlığı Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanına Sınavsız Öğrenci Alan Kurum Sayısı... 8 Tablo 6: Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Okulların Türlerine Göre Sayıları ... 8 Tablo 7: Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Sınavlı-Sınavsız Öğrenci Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı Bulunan Okul Sayısı... 9 Tablo 8: 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılı Sınavsız Öğrenci Alan Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumu Sayısı ... 9 Tablo 9: 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında Sınavla Öğrenci Alan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı ile Bazı Alanların Okul Sayılarının Karşılaştırılması ... 10 Tablo 10: 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında Sınavsız Öğrenci Alan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı ile Bazı Alanların Okul Sayılarının Karşılaştırılması ... 10 Tablo 11: Türkiye’de Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Bölümü Bulunan Meslek Yüksekokulları... 12 Tablo 12: Türkiye’de Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Ön Lisans Programı Okutulan Meslek Yüksekokulu Sayısı... 13 Tablo 13: Türkiye’de Adalet Ön Lisans Programı Okutulan Meslek Yüksekokulu Sayısı... 14 Tablo 14: Türkiye’de Yeni Açılan-Dönüştürülen Turizm Fakültelerinin Bağlı Olduğu Üniversiteler ve Turizm Fakültesi Bölümleri ... 20
Tablo 15: 2000-2009 Yılları Arasında Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarını MEB Tarafından İstihdam Oranları... 25 Tablo 16: Karaelmas Üniversitesi Devrek Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili ... 27 Tablo 17: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili ... 28 Tablo 18: Süleyman Demirel Üniversitesi Şarkikaraağaç Meslek Yüksekokulu Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Bölümü Akademik Kadrosunun Eğitim Profili ... 28 Tablo 19: Pamukkale Üniversitesi Çivril Atasay Kamer Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili ... 29 Tablo 20: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili ... 29 Tablo 21: Zonguldak Çaycuma Devlet Hastanesinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Hizmetleri Kadroları ve Çalışan Sayıları... 30 Tablo 22: Zonguldak Çaycuma Devlet Hastanesinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Hizmetleri Alanında Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni Olarak Çalışanların Eğitim Profili ... 31 Tablo 23: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi Ana Bilim Dalından 1999-2009 Yılları Arasında Mezun Olanların Sayıları... 43 Tablo 24: Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim Veren Ortaöğretim Kurumlarının Bağlı Oldukları Birimlere Göre Sayısı ... 48
KISALTMALAR LİSTESİ
a. AB: Avrupa Birliği
b. ABD: Amerika Birleşik Devletleri c. DPT: Devlet Plânlama Teşkilatı
d. EARGED: Eğitimi Araştırma Geliştirme Dairesi Başkanlığı e. ETÖGM: Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü
f. İKMEP: İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi g. KTÖGM: Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü
h. MEB: Milli Eğitim Bakanlığı
i. MEGEP: Mesleki Eğitimin Geliştirilmesi Projesi j. ÖSYS: Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi k. TEF: Teknik Eğitim Fakültesi
l. TTEF: Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi
m. TTÖGM: Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü n. VHKİ: Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni
o. YGS: Yükseköğretime Geçiş Sınavı p. YÖK: Yükseköğretim Kurulu
BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ
Bu bölümde araştırmanın problemine, amacına, önemine, sınırlılıklarına ve araştırmaya başlarken yapılan varsayımlara ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
1.1. Problem Durumu
Ülkemizde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu Öğretmeni yetiştiren tek bölüm olan Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi bünyesindeki Büro Yönetimi Eğitim bölümü mezunlarının son on yılda Milli Eğitim Bakanlığınca öğretmen olarak atanmalarındaki ciddi azalma bu çalışmanın problemini oluşturmaktadır.
Ülkemizde ve dünyada faaliyet alanı fark etmeksizin her kurum ve kuruluş iyi yönetilmek durumundadır. Her türlü kurumda yönetim işlevlerinin verimli yürütülmesi için yöneticilere yardımcı olmak üzere nitelikli sekreter veya yönetici asistanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizde; yönetici asistanı, sekreter, kâtip, veri hazırlama memuru, bilgisayar işletmeni, yazı işleri müdürü, insan kaynakları müdürü, özel kalem müdürü gibi alt ve orta düzeyde sekreterlik hizmetlerini yürütmek üzere ortaöğretim kademesinden lisansüstü eğitim kademesine kadar çeşitli mesleki eğitim veren okullar açılmıştır. Dünyada artan rekabet ortamında ve bilişim ve yönetişimin çok önemli hale geldiği günümüz şartlarında bu tür eğitim kurumlarının önemi daha artmıştır.
İş dünyasının mesleki eğitim kurumlarından kalifiye personel talebi artarak devam etmektedir. Özellikle ülkemizde istihdam yapısı incelendiğinde görülmektedir ki birçok mesleki alanda ilgili mesleki alandan diploma, sertifika veya yeterlilik belgesi almamış kişiler çalıştırılmaktadır. Ayrıca mesleki eğitim veren kurumlarımızda uygulamalı eğitimin yeterli olmadığı ve bu nedenle iş dünyasının kaliteli çalışan ihtiyacının yeterince karşılanamadığı dikkat çekmektedir. Büro yönetimi ve sekreterlik hizmetlerinde çalışan profilinde de aynı durum söz konusudur. Mesleki alan mezunu dışında eğitim almış kişiler sekreterlik hizmetlerinde istihdam edilmiştir.
Yönetişim ve bilişim sektörünün orta kademe emek gücünü oluşturan sekreterlik mesleğinin ülkemizde öneminin yeterince kavranamadığı ortadır. Türkiye’de her ilimizde yoğun bir istihdam ihtiyacı olan sekreterlik hizmetleri için mesleki eğitim kurumlarımızda yeterince bölüm açılmamaktadır. Büro Yönetimi ve Sekreterlik hizmetlerinde çalışacak kişileri yetiştirmek üzere kurulmuş ve Türkiye’de sadece Gazi
Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi bünyesinde bulunan Büro Yönetimi Eğitimi bölümü mezunlarının son on yıllık dönemde Milli Eğitim Bakanlığı kurumlarına öğretmen olarak atanmalarında ciddi azalma dikkat çekmektedir. Bu çalışmanın çıkış noktasını sekreter yetiştirmeleri için eğitilmiş Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının öğretmen olarak istihdam edilmesinde yaşanan sorunlar oluşturmaktadır. 1.2. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın temel amacı; ülkemizde büro yönetimi ve sekreterlik mesleğini icra edecek personeli yetiştirecek öğretmenlerin yetiştirilmesi için kurulmuş ve sadece Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi bünyesinde bulunan “Büro Yönetimi Eğitimi” bölümü mezunlarının son on yıldaki istihdam profilini ortaya koymaktır.
Büro Yönetimi ve Sekreterlik öğretmeni yetiştirme amacıyla halen faaliyetteki tek fakülte olma unvânını sürdüren Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi mesleki eğitim alanında çok önemli yere sahiptir. Ancak bu güzide eğitim kurumunun son yıllarda mezun ettiği “Büro Yönetimi Eğitimi” mezunlarının “Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu” öğretmeni olarak atanamaması ya da çok az sayıda atama yapılması bu araştırmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır.
Bu çalışmanın problem cümlesi; Türkiye’de alanında tek öğretmenlik bölümü olan Büro Yönetimi Eğitimi bölümü mezunlarının özellikle son on yılda Milli Eğitim Bakanlığına bağlı mesleki ortaöğretim kurumlarına Büro Yönetimi ve Sekreterlik Öğretmeni olarak atamalarının ciddi bir şekilde azalmasıdır.
1.3. Araştırmanın Önemi
Büro yönetimi ve sekreterlik mesleğinin icra edildiği alan çok geniştir. Sağlık, adalet, ticaret ve yönetim alanları sekreterlik mesleğinin gelişme imkanı bulduğu temel alanlardır. Günümüzde yaşanan gelişmeler klasik temel ekonomik sektörlerin daha alt sektörlere ayrılmasına ve yeni mesleki alanların oluşmasına neden olmuştur. Faaliyet alanı ne olursa olsun tüm üretim sektörlerinde kaliteli ve verimli üretimin ortaya çıkması işlerin iyi bir şekilde plânlamasına ve organizasyonuna bağlıdır. Plânlama ve organizasyon işleri ise büro yönetimi ve sekreterlik mesleği mensuplarının işidir. Varoluş, amaç ve yapısal farklılıklarına rağmen tüm kurum ve kuruluşların en önemli
ortak noktası; faaliyetlerini plânlamak, organize etmek ve koordinasyonu sağlamak gibi temel yönetim işlerini gerçekleştirmek için kaliteli bir büroya sahip olmalarıdır. Tüm kuruluşlar için büro ve büro çalışanları son derece önemlidir. Modern dünyanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek kalifiye eleman ihtiyacı artık her meslek grubunda, özellikle de sekreterlik mesleğinde artmıştır. Her türlü kurum ve kuruluşta istihdam edilen sekreterlerin eğitimi de büyük önem kazanmıştır.
Her kurum için çalışmalarının plânlandığı, önemli kararların alındığı ve ihtiyaç duyulan verilerin toplandığı merkez bürolardır. Bürolar, bu özelliği itibariyle bir kurumun beyni durumundadır. Büro yönetimi ve sekreterlik hizmetlerinde çalışacak kişilerin niteliğine her zamankinden daha çok önem verilmektedir. Türkiye’de büro yönetimi ve sekreterlik hizmetlerini yürütecek nitelikli personelin ortaöğretim ve ön lisans seviyesinde yetiştirilmesi için görev yapacak öğretmenlerin yetiştirilmesi için Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi bünyesinde Büro Yönetimi Eğitimi bölümü açılmıştır. Ancak son yıllarda böylesine önemli bir işleve sahip Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının öğretmen olarak atanmalarında ciddi bir azalma dikkat çekmektedir. Araştırmada bu soruna dikkat çekilmeye çalışılmıştır.
1.4. Araştırmadaki Varsayımlar
Yönetişim ve Bilişim sistemlerinin günümüzde çok önemli yere sahip olduğu bilinmektedir. Yönetim ve Bilişim sektöründe çalışan kişilerin kaliteli ve çağın ihtiyaçlarına cevap verebilecek donanımda olması da kabul edilen önemli bir gerçektir. Bu çalışmada; Türkiye’de Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Büro Yönetimi ve Sekreterlik öğretmeni olarak atanmalarında son on yıldaki ciddi azalma yaşanmaktadır. Bu çalışmanın diğer varsayımları aşağıdaki gibidir;
a) Bu çalışmada kullanılan ve Milli Eğitim Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü istatistiklerinden elde edilen son on yıldaki öğretmen atamalarına ilişkin verilerin doğru olduğu kabul edilmektedir.
b) Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Fakültesi Dekanlığından talep edilen son on yıllık Büro Yönetimi Eğitimi bölümünden mezun olan öğrenci sayılarına ilişkin verilerin doğru olduğu kabul edilmektedir.
c) Kamu ya da özel sektördeki kurumlarda büro yönetimi ve sekreterlik hizmetleri kadrosunda çalışanlarına ait eğitim profilini ortaya çıkarmak üzere bilgilerine başvurulan kurumlara ait bilgilerin doğru olduğu varsayılmaktadır.
1.5. Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları
Araştırmanın konusunu son on yılda Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi bölümünden mezun olmuş Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu öğretmen adaylarının istihdamı oluşturmaktadır. Son on yılda Büro Yönetimi Eğitimi bölümü mezunları ve aynı zamanda Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu Öğretmeni adayı olan bu mezunların öncelikle istihdam edilmesi gereken mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları bu çalışmanın kapsamına girmektedir.
Araştırmanın kapsamı, zamanı ve ekonomik nedenler göz önünde bulundurulduğundan çalışmada bazı kısıtlamalara gidilmiştir. Zaman ve ekonomik kısıtlılıklar nedeniyle bu çalışmada mezunlar ve mezunların istihdam edildikleri kurumlar üzerinde ayrıntılı bir değerlendirme yapılamamıştır. Kaynak taraması yöntemi kullanılarak Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının bölümün misyonu çerçevesindeki son yıllardaki istihdam durumu araştırılmıştır.
İKİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL AÇIKLAMA VE TANIMLAR
Araştırmanın bu bölümünde ülkemizde sekreterlik eğitimi, meslek dersi öğretmenlerinin yetiştirilmesi, meslek dersi öğretmeni ihtiyacının belirlenmesi, sekreterlik grubu öğretmenlerinin istihdamı ve dünyanın çeşitli ülkelerinde büro yönetimi ve sekreterlik eğitimi konusunda literatür taraması ile elde edilen bilgilere yer verilmiştir.
2.1. Ülkemizde Sekreterlik Eğitimi
Ülkemizde son yıllarda, kadınlara özgü bir meslek olarak düşünülen sekreterlik, günümüzde yönetici asistanlığı, VHKİ (Veri Hazırlama Kontrol İşletmeni), memur vb görev unvanları ile cinsiyet farkı gözetilmeksizin binlerce insan tarafından icra edilmektedir. Eski Yunan ve Roma dönemlerinde devlet adamlarının görevlendirdikleri yazmanlarla başlayan sekreterlik hizmetleri sanayi devrimi öncesinde erkekler tarafından yürütülmekteydi. Sanayileşme ile birlikte erkeklerin diğer iş kollarında artan iş gücü ihtiyacını karşılamaları kadınların erkeklerle mesai paylaşımı artmış, 1870’li yıllarda büro hizmetlerinde bayanlar da görev almaya başlamıştır.Ülkemizde Osmanlı döneminde, Umumi Kâtip, Kâtip ve Mahsus Kalem Müdürü gibi görev unvanları ile sekreterlik mesleğini icra eden çalışanlar yetiştirilmiştir. Cumhuriyet döneminde ise, yazman adıyla sekreterler çalışmıştır. Sekreterlik mesleği Türkiye Cumhuriyetinde ilk defa 1953 yılında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile Karayolları Genel Müdürlüğünde bugünkü anlamıyla hizmet vermeye başlamıştır.
Çeşitli dönemlerde isimleri farklı anılmakla beraber sekreterlik mesleği önemli ve eski mesleklerdendir. İnsanların bir arada yaşamaya programlanmış varlıklar olması, yazının bulunup hızlı teknolojik gelişmelerin yaşanması, insanların çoğalıp yürütülecek işlerin artması sekreterlik mesleğinin doğmasına ve öneminin artmasına neden olan sebeplerdir. Son Peygamber Hz. Muhammet’in Allah’tan aldığı emirleri kaydettirmek için arkadaşlarından birini vahiy katibi olarak görevlendirdiği bilinmektedir. Ticarette ileri seviyeye ulaşmış olan Romalılar, bugün bürolarda kullanılan birçok araç-gerecin de mucididir. En eski çağlardan günümüze kadar hemen her alanda kendisine saha bulmuş olan sekreterlik mesleğini yürüteceklerin eğitilmesi önemlidir.
Türkiye’de Sekreterlik Eğitimi ile ilgili gerek Meslek Liselerinde gerekse Yükseköğretim Kurumlarında eğitim-öğretim verilmektedir. Birçok özel “Eğitim Danışmanlık şirketleri” aracılığıyla da kişilerin ilgi alanlarına yönelik eğitim programları düzenlenmektedir. Teknolojinin hayatımıza her alanda girdiği günümüz teknoloji çağında; uzaktan eğitimin yaygınlaşması, yüksek lisans ya da doktora eğitimlerinin bile internet ortamında verilmeye başlanmıştır. (Başpınar, Bayramlı ve Şen; 2007: 1)
Ülkemizde iş hayatı geliştikçe nitelikli büro elemanı ve sekreterlere duyulan ihtiyacı karşılamak üzere Ticaret Okulları ve bu okulların bünyesinde sekreterlik programları açılmıştır. 1955-56 ders yılında Ankara Ticaret Yüksek Öğretmen Okulunda 3 yıllık sekreterlik eğitimine başlanmıştır. 1956-57 de Ankara Sekreterlik Okulu; yine aynı yıllarda İstanbul, İzmir, Eskişehir ve Bursa’da açılan sekreterlik okulları lise ve dengi okul mezunlarına iki yıllık eğitim vermiştir. Ancak bu okullar 1975-76 döneminde kapanmıştır.(Başpınar, Bayramlı ve Şen; 2007:13)
Ülkemizde ekonomik gelişmelere bağlı olarak sekreterlik gereksiniminin arttığı yıllarda sekreterlik mesleğinin eğitiminin olmaması önemli bir dezavantaj olarak görülmektedir. Daha sonra bu alanda hizmet verecek is gücünü yetiştirmek için orta öğretim düzeyinde “Sekreterlik Meslek Liseleri” açılmış, bu dönemden başlayarak Sekreterlik Meslek Lisesi mezunlarının yanı sıra “Ticaret Lisesi” mezunlarının da çalışma hayatına sekreter olarak atılmayı tercih ettikleri görülmüştür.Bu dönemde mesleki eğitim sadece orta öğretim kurumları tarafından verilmemiş; katkısı sınırlı da olsa, Halk Eğitim Merkezleri ve özel dershanelerin düzenlediği beceri kazandırma kurslarıyla sekreterlik mesleğinin özel alanlarında eğitim verilmiştir. (Başpınar, Bayramlı ve Şen; 2007:13)
Günümüzde birçok meslek gibi sekreterlik mesleği de gelişmiş; belirli ilkeleri, kuralları ve sistematiği olan bir disiplin haline gelmiştir. Ülkemizde sekreterlik mesleği geçmiş yıllarda olduğu gibi okur yazarlığı olan herhangi bir okul mezunu kişilerin yapabileceği bir meslek olmaktan çıkmış; ciddi ve profesyonel bir eğitim gerektiren bir meslek haline gelmiştir. Bu anlamda ülkemizde ortaöğretim düzeyinden yüksek lisans düzeyine kadar sekreterlik eğitimi veren devlet ve özel eğitim kurumları bulunmaktadır. 2.2. Ülkemizde Sekreterlik Eğitimi Veren Kurumlar
Ülkemizin son yıllarda ekonomi ve teknoloji alanlarında yaşadığı değişim ve kat ettiği mesafe sonucu tarıma dayalı ekonomik yapı yerini hizmetler sektörünün ağırlıkta
olduğu bir ekonomik yapıya bırakmıştır. Hizmetler sektörünün nicelik ve nitelik olarak önem kazanması bu sektörün alt kollarından olan sekreterlik hizmetlerinin de öneminin artmasına neden olmuştur. Gerçekleşen ekonomik büyüklük ve çeşitlilik içinde sekreterlik hizmetleri en fazla talep edilen hizmetlerden biri haline gelmiştir. Artan nitelikli sekreterlik hizmeti talebini karşılamak üzere özellikle mesleki eğitim veren okul ve kurumlara büyük görev düşmektedir.
2.2.1. Sekreterlik Eğitimi Veren Ortaöğretim Kurumları
Türkiye’de büro yönetimi ve sekreterlik alanında Milli Eğitim Bakanlığı Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne, Ticaret ve Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğüne, Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığına bağlı ortaöğretim kurumlarında eğitim öğretim verilmektedir. Bu ortaöğretim kurumlarının bazılarında ulusal ortaöğretim kurumlarına öğrenci seçme sınavı ile öğrenci kabul edilmektedir.
Tablo 1: Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullarda Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanına Ait Sayısal Bilgiler
Dallar
Okul Türü Okul Sayısı Yönetici Sekreterliği Tıp Sekreterliği Hukuk Sekreterliği Ticaret Sekreterliği
Anadolu Kız Meslek Lisesi 16 14 5 5 5
Anadolu Meslek Lisesi 13 11 4 3 2
Çok Programlı Lise 1 1 1 - -
Kız Meslek Lisesi 13 9 5 3 3
Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi 1 - 1 1 -
Meslek Lisesi 4 4 3 1 1
TOPLAM 48 39 19 13 11
Kaynak:http://ktogm.meb.gov.tr, 20.07.2010
Tablo 2: Milli Eğitim Bakanlığı Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne Bağlı Bünyesinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı Bulunan ve Sınavla Öğrenci Alan Ortaöğretim Kurumları
Alan Okul Türü Okul Sayısı
Anadolu Kız Meslek 16
Büro Yönetimi ve Sekreterlik
Anadolu Meslek 10
Tablo 3: Milli Eğitim Bakanlığı Ticaret ve Turizm Eğitimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Okullarda Büro Yönetimi ve Sekreterlik ile Adalet Alanı Bulunan Sınavla Öğrenci Alan Ortaöğretim Kurumu Sayısı
Alan Okul Sayısı
Büro Yönetimi ve Sekreterlik 26
Adalet 15
TOPLAM 41
Kaynak:https://e-okul.meb.gov.tr, 21.07.2010
Tablo 4: Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığına Bağlı Bünyesine Tıp Sekreterliği Dalı Bulunan ve Sınavla Öğrenci Alan Ortaöğretim Kurumu Sayısı
Alan Dal Okul Sayısı
Sağlık Hizmetleri Sekreterliği Tıbbi Sekreterlik Dalı 36 Kaynak:https://e-okul.meb.gov.tr, 21.07.2010
Tablo 5: Milli Eğitim Bakanlığı Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanına Sınavsız Öğrenci Alan Kurum Sayısı
Alan Okul Türü Bağlı Olduğu Birim Okul Sayısı
Ticaret Meslek
Lisesi Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü 157 Kız Meslek Lisesi Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü 14 Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü 4 Çok Programlı
Lise Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü 5
Meslek Lisesi Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü 4
Büro Yönetimi ve Sekreterlik
Mesleki ve Teknik
Eğitim Merkezi Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü 1
TOPLAM 185
Kaynak:https://e-okul.meb.gov.tr, 28.07.2010
Tablo 6: Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Okulların Türlerine Göre Sayıları
Bağlı Olunan Birim Okul Türü Okul Sayısı
Ticaret Meslek Lisesi 331
Anadolu Ticaret Meslek Lisesi 234
Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi 110
Anadolu İletişim Meslek Lisesi 23
Çok Programlı Lise 188
Adalet Meslek Lisesi 13
Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi 4
Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı
Ortaöğretim Kurumları
Turizm Eğitim Merkezi 9
TOPLAM 912
Tablo 7: Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne Bağlı Sınavlı-Sınavsız Öğrenci Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı Bulunan Okul Sayısı
Alan Okul Türü Sınavsız Sınavlı TOPLAM
Ticaret Meslek Lisesi 157 26 183
Çok Programlı Lise 5 - 5
Büro Yönetimi ve Sekreterlik
TOPLAM 162 26 188
Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı 912 okulun 188 inde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı bulunmaktadır. Bu sayı oransal olarak %20 ye tekabül etmektedir. Bu oran Muhasebe ve Finansman alanı için ise %68’dir. Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı okullardan sınavla öğrenci alanların 133 ünde ve sınavsız öğrenci alanların 488 inde Muhasebe ve Finansman alanı bulunmaktadır. Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı okullarda Bilişim Teknolojileri alanı bulunan okulların tüm TTÖGM okullarına oranı ise %35 ‘tir.
Tablo 8: 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılı Sınavsız Öğrenci Alan Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumu Sayısı
Okul Türleri Bağlı Olduğu Birim Okul Sayısı
TTÖGM 188
ETÖGM 169
Çok Programlı Lise
KTÖGM 134
Anadolu Teknik Lisesi ETÖGM 1
Denizcilik Meslek Lisesi ETÖGM 10
Endüstri Meslek Lisesi ETÖGM 546
Kız Meslek Lisesi KTÖGM 323
Kız Teknik Lisesi KTÖGM 63
Meslek Lisesi (İşitme Engelliler) ÖRGM 15
Meslek Lisesi (Ortopedik Engelliler) ÖRGM 2
TTÖGM 4
ETÖGM 75
Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi
KTÖGM 9
ETÖGM 425
Teknik Lise
KTÖGM 8
Ticaret Meslek Lisesi TTÖGM 331
TOPLAM 2303
Kaynak:https://e-okul.meb.gov.tr, 28.07.2010
Sınavsız öğrenci kabul eden mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının 185 sinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunmaktadır. Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunan kurum sayısının sınavsız öğrenci kabul eden tüm mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına oranı yaklaşık %8’dir.
Tablo 9: 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında Sınavla Öğrenci Alan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı ile Bazı Alanların Okul Sayılarının Karşılaştırılması
BAĞLI OLUNAN BİRİMLER
ALANLAR KTÖGM ETÖGM TTÖGM TOPLAM
Büro Yönetimi ve Sekreterlik 26 0 26 52
Muhasebe ve Finansman 0 0 133 133
Bilişim Teknolojileri 189 398 201 788
Kaynak:https://e-okul.meb.gov.tr, 21.07.2010
Tablo 10: 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında Sınavsız Öğrenci Alan Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarında Büro Yönetimi ve Sekreterlik Alanı ile Bazı Alanların Okul Sayılarının Karşılaştırılması
BAĞLI OLUNAN BİRİMLER
ALANLAR KTÖGM ETÖGM TTÖGM TOPLAM
Büro Yönetimi ve Sekreterlik 19 4 162 185
Muhasebe ve Finansman 68 134 488 690
Bilişim Teknolojileri 248 1220 116 1584
Tablo 9 ve Tablo 10’da da görüldüğü gibi Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunan okul sayısı diğer alanlardan azdır. Bilişim Teknolojileri gibi özelliği itibari ile daha çok teknik lise kapsamında okutulması gereken bir alanın son yıllarda ticaret ve turizm eğitimi veren mesleki okullarda çokça açılmaya başlandığı dikkat çekmektedir.
Ticaret ve Turizm Öğretim Genel Müdürlüğünün resmi internet sitesinde yer alan istatistiki bilgiye göre Ticaret Meslek Lisesi bulunduğu halde bu liselerde Büro Yönetimi Sekreterlik alanı bulunmayan il sayısı 23 tür. Bu iller arasında Trabzon, Kilis, Karabük, Bilecik, Rize, Sinop ve Erzincan gibi ekonomik canlılığın zayıf olmadığı iller dikkat çekmektedir.
2.2.2. Sekreterlik Eğitimi Veren Ön lisans Seviyesindeki Okullar
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde mesleki eğitime büyük önem verilmektedir. Dünya ile ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda, özellikle 1980’lerden sonra uyumunu geliştirmeye başlayan ülkemiz, 2000’li yıllara gelindiğinde eğitime ve özellikle iş dünyasının ihtiyaç duyduğu nitelikli insan gücünü yetiştirecek mesleki eğitim çalışmalarına yatırımını arttırmıştır. Bu bağlamda ülkemizin 81 ilinde devlet ve vakıf üniversitelerinin bünyelerinde meslek yüksekokulları açılmıştır.
2009-2010 akademik yılı itibariyle ülkemizde Büro Yönetimi ve Sekreterlik ön lisans programı bulunan devlet ve vakıf üniversitelerine bağlı 122 meslek yüksekokulu, Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik ön lisans programı olan 52 meslek yüksekokulu, zabıt katibi ve yazı işleri müdürü gibi personeli yetiştirmek üzere faaliyette bulunan 4 Adalet Meslek Yüksekokulu mevcuttur.
Avrupa Birliği tarafından IPA 2006 ( Katılım Öncesi Mali Yardım) programı kapsamında finanse edilen İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi (İKMEP) proje kapsamında Yükseköğretim Kurulu ve Milli Eğitim Bakanlılığı işbirliği ile Avrupa Yeterlililik Çerçevesi ve Türkiye Yükseköğretim Yeterlilik çerçevesine uygun şekilde yapılan çalışmalar sonucunda tamamı 5. seviyede olmak üzere 20 meslek için ön lisans programları ve eğitim standardı dokümanı düzeyinde 52 öğretim programı, 64 meslek programı, 19 sertifika programı ve müfredatları tamamlandığı için söz konusu müfredatların Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilerek üniversitelere tavsiye edilmesi konusu 01.07.2010 tarihli Yükseköğretim Genel Kurul toplantısında incelenmiş ve 2547 sayılı Kanun’un 2880 sayılı Kanun’la değişik 7/d-2 ve 7/h maddeleri uyarınca, söz konusu proje çerçevesinde hazırlanan programlar ve müfredatları uygun görülerek, 2010-2011 öğretim yılından itibaren yükseköğretim kurumlarında uygulanmasına karar verilmiştir.( http://ikmep.yok.gov.tr, 26.07.2010). YÖK’ ün yukarıda adı geçen kararından önce Büro Yönetimi ve Sekreterlik ön lisans programı bu kararla Büro Hizmetleri ve Yönetici Asistanlığı olarak anılmaya başlanmıştır. Yani sekreterlik kavramı yerini yönetici asistanlığına bırakmıştır. Bu gelişmeye bağlı olarak Meslek Yüksekokulları bünyesinde açılmış olan Büro Yönetimi ve Sekreterlik ön lisans programları Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı olarak isim değişikliğine uğramıştır.
Tablo 11: Türkiye’de Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Bölümü Bulunan Meslek Yüksekokulları
Program Adı Program Türü Sayısı
Normal 133 İkinci Öğretim 85 Uzaktan Eğitim 1 Açık öğretim 1 Tam Burslu 11 %50 Burslu 8
İkinci Öğretim %50 Burslu 2
%25 Burslu 4
İkinci Öğretim %25 Burslu 1 Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Programı
Toplam 246
Kaynak:http://rehberlik.osym.gov.tr, 26.07.2010
Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı programında öğrenim süresi 2 yıldır. 2010 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemine göre YGS-4 puan türü ile öğrenciler sınavla yerleştirilmektedir. Mesleki ortaöğretim kurumlarından Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanından mezun olan öğrenciler Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı 2010 ÖSYS de sınavsız yerleşebilmektedir. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezinin Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı programı için 2010 Yerleştirme döneminde ilan ettiği toplam kontenjan 12262’dir.
Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ön lisans programının amacı; günümüzde en çok ihtiyaç duyulan ve iş hayatının büro hizmetlerini daha etkin bir şekilde yerine getirebilen, yazılı ve sözlü iletişim kabiliyetleri yüksek, gerekli bilgi ve becerilerle donanımlı büro yöneticisi, yönetici sekreteri, üst yönetim asistanı gibi kadrolarda çalışacak kişileri yetiştirmektir. Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı programı mezunları, çağdaş yönetim ortamında üst düzey yöneticilerin yanında yönetici sekreteri veya yönetici asistanı olarak görev alabilmektedirler. Mezunlar, Kamu Personeli Seçme Sınavı sonucuna göre kamu kurum ve kuruluşlarında yöneticilerin büro çalışmalarına katkı vermek üzere görev alabilmektedir.
Tablo 12: Türkiye’de Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik Ön Lisans Programı Okutulan Meslek Yüksekokulu Sayısı
Programın Adı Programın Türü Program Sayısı
Tıbbı Dok. Ve Sekrt (Normal) 56
Tıbbı Dok. Ve Sekrt (İÖ) 15
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (Uzaktan) 2
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (Tam Burslu) 8
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (İÖ-Tam Burslu) 1
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (%50 Burslu) 2
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (%25 Burslu) 4
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (İÖ-%25 Burslu) 1 Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik
Tıbbi Dok. Ve Sekrt. (İÖ-%50 Burslu) 1
TOPLAM 90
Kaynak:http://rehberlik.osym.gov.tr, 26.07.2010
Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik ön lisans programında öğrenim süresi 2 yıldır. 2010 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemine göre YGS-3 puan türü ile öğrenciler sınavla yerleştirilmektedir. Mesleki ortaöğretim kurumlarından Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı Tıp Sekreterliği dalı, Sağlık Hizmetleri alanı Tıp Sekreterliği dalından mezun olan öğrenciler Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik ön lisans programına 2010 ÖSYS de sınavsız yerleşebilmektedir. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezinin Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik programı için 2010 Yerleştirme döneminde ilan ettiği toplam kontenjan 3035’dir.
Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik programının amacı; Sağlık birimlerindeki, sekretarya hizmetlerini yürütebilen, hastalıkların tanı, teşhis ve tedavilerini kaydedebilen, tıbbi, idari ve istatistiki dokümanları hazırlayabilen, dokümanları toplayıp, düzenleyerek arşivleyebilen, arşiv düzenleyip, geliştirebilen hasta kabul ve dosya işlemleri ile hastaları muayeneye hazırlayan, çalıştığı birimin yazılı ve sözlü iletişimini sağlayan, hasta, hasta yakınları ve sağlık personeli arasında hizmet vererek destek sağlayan sağlık teknikerlerini yetiştirmektir. Tıbbi sekreter unvanı ile mezun olup işe başlayan Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik ön lisans programı mezunları sağlık sektörünün her alanında çalışabilme imkânına sahiptir. Önemi ve etkinliği giderek artan bir meslek olması nedeniyle iş bulma olanağı oldukça geniştir. Özel,
devlet ve üniversite hastanelerinin tüm birimlerinde (acil servis, poliklinik, servis, başhekimlik, anabilim dalları, etik kurullar, arşiv, hasta kabul, laboratuar, fatura takip, epikriz gibi) görev alabilmektedirler. Ayrıca yataksız tedavi kuruluşları, özel sağlık poliklinikleri, il sağlık müdürlükleri, tıbbi araştırma e-yayın şirketleri, tıbbi malzeme firmaları, dispanserler, görüntüleme merkezleri ve doktor muayenehaneleri de mezunlarımızın istihdam alanları içerisindedir (http://web.deu.edu.tr/shmyo, 26.07.2010).
Tablo 13: Türkiye’de Adalet Ön Lisans Programı Okutulan Meslek Yüksekokulu Sayısı
Programın Adı Programın Türü Program Sayısı
Adalet Meslek Yüksekokulu 3
Adalet Meslek Yüksekokulu (Uzaktan Eğitim) 2
Adalet 6
Adalet (Açık öğretim) 1
Adalet (İkinci Öğretim) 2
Adalet (Tam Burslu) 2
Adalet
Adalet (%50 Burslu) 1
TOPLAM 17
Kaynak:http://rehberlik.osym.gov.tr, 26.07.2010
Adalet ön lisans programında öğrenim süresi 2 yıldır. 2010 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemine göre YGS-3 puan türü ile öğrenciler sınavla yerleştirilmektedir. Mesleki ortaöğretim kurumlarından Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı Hukuk Sekreterliği dalı, Ticaret Meslek Liselerinin adalet alanından mezun olan öğrenciler Adalet ön lisans programına 2010 ÖSYS de sınavsız yerleşebilmektedir. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezinin Adalet ön lisans programı için 2010 Yerleştirme döneminde ilan ettiği toplam kontenjan 1150’dir.
Adalet ön lisans programının amacı, çağdaş ve evrensel değerler ışığında, yargı örgütünde temel hukuk bilgisine sahip ara insan gücü ihtiyacını karşılayabilecek kuramsal bilgi altyapısı olan, bu bilgiyi kullanabilen ve teknolojiyi izleyebilen öğrenciler yetiştirmektir. Program mezunları, hakim ve savcılara yardımcı eleman olmakla birlikte ceza ve infaz kurumlarında ve adalet hizmetleri bünyesinde kamu ve
özel sektörde istihdam imkanı bulabilmektedir. Adalet programını bitirenler; adalet meslek elemanı olarak mahkemelerde, icra dairelerinde, infaz kurumlarında, noterlerde, avukatlık bürolarında, özel şirketlerin ve bankaların hukuk bürolarında çalışabilmektedirler.
2.2.3. Sekreterlik Eğitimi Veren Lisans Seviyesindeki Okullar
Ülkemizde lisans seviyesinde sekreterlik eğitimi veren bir yükseköğretim kurumu bulunmaktadır. Halen Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesine bağlı olarak faaliyetine devam eden Büro Yönetimi Eğitimi bölümünde, Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanında mesleki ortaöğretim kurumlarında ve meslek yüksekokullarında öğrenim gören öğrencileri yetiştirecek öğretmen adayları yetiştirilmektedir. Ancak, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin 13.11.2009 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile tasfiye sürecine girmiş olması ülkemizin Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanındaki tek lisans programının varlığının son bulması anlamına gelmektedir.
Bazı yükseköğretim kurumları bünyesinde bulunan teknik eğitim fakülteleri, mesleki eğitim fakülteleri, mesleki ve teknik eğitim fakülteleri, ticaret ve turizm eğitim fakülteleri ile Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesinin kapatılması ve aynı yükseköğretim kurumlarına bağlı olarak yeni fakülteler kurulması hakkındaki ekli Kararın yürürlüğe konulması; Millî Eğitim Bakanlığının 28/09/2009 tarihli ve 25377 sayılı yazısı üzerine, 28/3/1983 tarihli ve 2809 sayılı Kanunun ek 30. maddesine göre, Bakanlar Kurulunca 02/11/2009 tarihinde kararlaştırılmıştır. 2010-2011 eğitim öğretim yılından itibaren Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi’nin öğrenci almaması kararlaştırılmıştır. Bu çalışmaya konu olan Büro Yönetimi ve Sekreterlik grubu öğretmeni adaylarının istihdamı konusu alınan bu kararla daha anlamlı hale gelmiştir.
Ülkemizde Büro Yönetimi ve Sekreterlik grubu öğretmeni yetiştiren tek fakülte olan Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi, Ankara’da 16.01.1956 tarihinde “Sekreterlik Öğretmeni Yetiştirme Merkezi” ve aynı yıl "Ticaret Öğretmen Okulu" adı altında
öğretim süresi 3 yıl olarak öğretime başlamıştır. 1959 yılında "Ticaret Yüksek Öğretmen Okulu", 1965 yılında da "Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu" olarak adı değiştirilmiş ve öğretim süresi 4 yıla çıkarılmıştır. 1982 yılında, "Yüksek Öğretim Kurumları Teşkilatı" hakkındaki 41 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin
değiştirilerek kabulüne dair 2809 sayılı kanunla kurulan Gazi Üniversitesi bünyesine alınmış ve "Mesleki Eğitim Fakültesi-Ticaret ve Turizm Eğitimi Bölümü" olarak öğretime devam etmiştir. 11 Temmuz 1992 Tarih ve 3837 Sayılı Kanun ile Gazi Üniversitesi'ne bağlı "Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi" olmuştur. 2003 yılında Gölbaşı yerleşkesine taşınmıştır ( http://www.ttef.gazi.edu.tr/files/ickontrol.doc, 07.06.2010)
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin halen aktif olan web sitesinde Büro Yönetimi Eğitimi bölümünün amacı; “Hızlı değişen ve gelişen iş dünyasının gereksinimlerini karşılayabilecek bilgi ve becerilerle donatılmış, en az bir yabancı dil bilen, bilgisayar kullanımında uzman, büro yönetimi ilkelerini ve yöntemlerini profesyonelce kullanabilen, iyi insan ilişkileri kurabilen, yazıları on parmakla ve bakmadan, süratle yazabilen, her türlü büro teknolojisini kullanabilen, modern protokol bilgilerine sahip büro yönetimi alanında eğitim verebilecek öğretmenler ve yüksek düzeyde çalışabilecek büro elemanları, büro yöneticileri ve yönetici asistanları yetiştirmektir” şeklinde ifade edilmektedir. Büro Yönetimi Eğitimi lisans programının eğitim süresi 4 yıl olup, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan Öğrenci Seçme Sınavı sonucunda sözel ağırlıklı puanla öğrenci almaktaydı. Bölüm mezunlarının öncelikli istihdam alanı, mesleki ve teknik eğitim veren ortaöğretim kurumlarıdır. Bölüm mezunları bu okullarda Büro Yönetimi ve Sekreterlik grubu öğretmeni unvanıyla çalıştırılmaktadır. Yine bölüm mezunları, meslek yüksekokullarının büro yönetimi ve yönetici asistanlığı programlarında öğretim görevlisi olarak çalışabilmektedir. Büro Yönetimi Eğitimi mezunları, bölümlerinin misyonuna ters düşen bir şekilde özel ve kamu sektörüne bağlı kurum ve kuruluşlarda yönetici asistanı, sekreter, veri hazırlama ve kontrol işletmeni gibi unvanlarla çalışmaktadır.
2.2.4. Yüksek Lisans Düzeyinde Sekreterlik Eğitimi
Yüksek lisans düzeyinde Büro Yönetimi Eğitimi programı sadece Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde bulunmaktadır. Programın öncelikli amacı MEB’e bağlı eğitim kurumlarında öğretmen olarak görev yapan lisans mezunlarının bilgilerini yenilemelerini ve üst düzeye çıkarmalarını sağlamaktır. Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanında eğitim veren ön lisans ve lisans programlarının ihtiyaç duyduğu öğretim elemanlarını yetiştirmek programın amaçları arasındadır. Programın bir diğer
amacı ise sektörün ihtiyaç duyduğu analitik düşünebilen ve bunu uygulayabilen orta ve üst düzey büro yöneticisini yetiştirmektir.( http://www.egtbil.gazi.edu.tr, 01.03.2010)
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 1993 yılında Sosyal Bilimler Enstitüsü çatısı altında faaliyete başlamıştır. Eğitim bilimlerinin sosyal bilimlerden bir disiplin olarak ayrışmaya, farklılaşmaya ve kendi uzmanlık alanlarını oluşturmaya başlaması eğitim bilimlerinin ayrı bir enstitü olarak faaliyetlerini sürdürmesini gerekli kılmıştır. 04.11.1997 tarih ve 97.39.2761 sayılı YÖK kararıyla Eğitim Bilimleri Enstitüsü ayrı bir enstitü olarak resmiyet kazanmıştır.(Stratejik Plân 2009-2013, 2010)
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, gerek lisansüstü program, gerekse öğrenci sayısı bakımından ülkemizin önde gelen eğitim kurumlarından biri olmuştur. Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde Büro Yönetimi Eğitimi ana bilim dalı dahil olmak üzere 20 ana bilim dalı ve bu ana bilim dallarına bağlı 47 bilim dalında tezli yüksek lisans, tezsiz yüksek lisans ve doktora düzeyinde lisansüstü eğitim programı gerçekleştirilmektedir.
1999-2009 yılları arasında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi programını 115 öğrenci kazanarak öğrenim görmeyi hak etmiş ancak bunlardan 58’i programı bitirerek mezun olabilmiştir. Bu sayı dikkate alındığında Eğitim Bilimleri Büro Yönetimi Eğitimi programında başarı oranı %50’dir.
YÖK’ün lisans düzeyinde Büro Yönetimi Eğitimini bitiren TTEF’leri kapatma kararından sonra yüksek lisans düzeyindeki Büro Yönetimi Eğitimi programının geleceği merak konusu olmuştur. Fen Edebiyat Fakültesi mezunlarının öğretmen veya öğretim görevlisi olabilmek için tezsiz yüksek lisans programlarının misyonu Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi programı için de geçerli olacaktır. Geçmiş yıllarda görüldüğü gibi Halkla İlişkiler, İşletme, İktisat gibi lisans programlarından mezun olup Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programını bitirerek meslek yüksek okullarında öğretim görevlisi olmuş kişiler bulunmaktadır.
2000’li yılların başında Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programına öğrenci olmak için 10-20 arasında kişi müracaat ederken son yıllarda müracaatlarda somut artış olduğu gözlenmektedir. 2001 yılında yüksek lisans programına 17 kişi müracaat etmişken 2010 yılında bu sayı 33 olmuş ve %94’lük artış gerçekleşmiştir. Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programı için öğrenci kontenjanı 2001 yılında 10 olarak belirlenirken 2010 yılında ise 16 öğrenci kesin kayıt hakkı kazanmıştır
(https://ogrenci.gazi.edu.tr/onkayit, 17.08.2010). YÖK’ün mesleki ve teknik eğitim fakültelerinin kapatılması kararı ile ortaöğretim düzeyindeki mesleki ve teknik öğretmen ihtiyacını karşılama amaçlı eğitim düzeyi lisanstan yüksek lisansa yükseltilmiştir. Bu nedenle önümüzdeki yıllarda Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programına ilginin daha da artacağı ön görülmektedir.
Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programı 2 yarı yılı ders, 2 yarı yılı tez olmak üzere 4 dönemden oluşmaktadır. Alan dışından gelen öğrenciler öğrenim gördükleri okullara göre dönemlik bilimsel hazırlık programını tamamladıktan sonra yüksek lisans programı derslerini alabilmektedir ( http://www.egtbil.gazi.edu.tr/, 01.03.2010).
Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programı ile ortak derslere sahip “Yönetim Organizasyon”, “Kamu Yönetimi” ve “İşletme” gibi yüksek lisans programları çeşitli üniversitelerde bulunmaktadır. Ancak bu programların pedagojik ders içerikleri yoktur. Uygulamada ise “Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı” ön lisans programları derslerine giren öğretim görevlilerinin büyük çoğunluğunun yukarıda bahsedilen alan dışı yüksek lisans programlarından mezun oldukları dikkat çekmektedir.
2.3. Ülkemizde Meslek Dersi Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Ülkemizde ortaöğretime genel kültür dersi öğretmeni yetiştirme çabalarının yaklaşık 150 yıllık bir geçmişi olmasına karşın, meslekî ve teknik ortaöğretime öğretmen yetiştirme çabalarının, Cumhuriyet döneminde, ülkemizin sanayileşmesine paralel olarak 1930’lu yılların sonuna doğru ele alınabildiği görülmüştür (Ulusoy ;2003:99). Bu dönemde, ülkeye davet edilen yabancı uzmanların da önerileri ile, ülkenin gelişme ve kalkınması için meslekî ve teknik eğitimin önemi üzerinde durulmuş; bir ülkenin mesleki ve teknik eğitim sistemini kurmak ve geliştirmede ise teknik öğretmenlerin anahtar konumda olduğu görülmüştür (Balcı, 2003). Bunun üzerine, mesleki ve teknik öğretmen yetiştirme sorununa odaklanılmıştır. Bu çerçevede, 1927-1929 yılları arasında, teknik öğretmen yetiştirmek için, Avrupa ülkelerine 133 öğrenci gönderilmiş ve Avrupa ülkelerinden 65 öğretmen getirilmiştir. Daha sonra, mesleki ve teknik alanda öğretmen yetiştirmek için Ankara’da 1937-38 de Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu açılmıştır (Alkan ve arkadaşları, 2001). Zaman içerisinde isim ve öğrenim süresinde deşiklikler yapılan bu okul, uzun yıllar bu konudaki ihtiyacı tek başına karşılamaya devam etmiştir.
Sonraki yıllarda, sanayi ve ekonomide görülen canlanma, nitelikli ara eleman ihtiyacını arttırmış; bu ihtiyacı karşılamak üzere, ortaöğretim düzeyinde öğretim yapan mesleki ve teknik okulların sayısı da çoğalmaya başlamıştır. Buna paralel olarak artan mesleki ve teknik öğretmen talebini karşılamak için teknik ve meslek dersi öğretmeni yetiştiren okullar açılmaya başlanmıştır.
Yüksek Öğretim Kurulu’nun 2003 yılı verilerine göre Türkiye’de çeşitli üniversitelere bağlı 23 Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesi bulunmaktadır. Bunların 17’si Teknik Eğitim Fakültesi, 4’ü Mesleki Eğitim Fakültesi, 1’i Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi ve 1’i de Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesidir. Burhan Akpınar “Teknik Öğretmen Yetiştirme Sorunu ve Teknik Eğitim Fakültelerinin Geleceği” isimli çalışmasında yapı ve sorunları benzerlik gösterdiğinden, Teknik ve Mesleki Eğitim fakültelerini TEF ismiyle ifade etmiştir. TEF’in temel amacı, mesleki ve teknik ortaöğretime öğretmen yetiştirmektir. Yaklaşık 30 program alanında eğitim-öğretim yapılan bu fakültelerden, her yıl binlerce mezun verilmektedir. Ancak, son yıllarda sadece bilgisayar bölümü mezunları MEB tarafından istihdam edilmekte, diğer bölümlerden mezun olanların ataması yapılmamaktadır. Günümüzde, işsiz mezunların on binlerce olduğu tahmin edilmektedir. Bu durumda, iş piyasasına yönelen mezunlar, temelde öğretmen olarak yetiştirildikleri için, gerekli niteliklere sahip olmadıklarından ya iş bulamamakta, ya da mesleğiyle ilgisiz alanlarda, düşük ücret ve statülerde çalışmak zorunda kalmaktadır. Mezun ettiği bireylerin memnuniyeti ve iş dünyasındaki başarıları ile yükseköğretim kurumlarının saygınlığı arasında yakın bir ilişki kurulan günümüzde bu durum, başta mezunlar olmak üzere üniversiteler, öğretim elemanları, diğer bütün ilgililerde rahatsızlık meydana getirmektedir.
Bu çalışmanın konusunu oluşturan Büro Yönetimi ve Sekreterlik öğretmenlerinin de yetiştirildiği Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi mezunları Millî Eğitim Bakanlığı Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı okullarda istihdam edilmektedir. Bakanlık, ayrıca önceki yıllarda üniversitelerin iktisat, işletme gibi bölümlerinin mezunlarını meslek öğretmeni olarak istihdam etmiştir.
Öğretmen yetiştiren okulları da içine alan kaliteli eğitim kapsamında akreditasyon çalışmaları için Bakanlık ile üniversitelerin ilgili eğitim fakülteleri temsilcilerinden bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Akreditasyon; her çocuğun nitelikli
bir öğretmen tarafından yetiştirilmesi için gerekli olan kalite güvence sistemi anlamına gelmektedir (2001 Yılı Başında Millî Eğitim. 2001: 222).
Öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarında uygulanan programları denetlemek, değerlendirmek, geliştirmek ve YÖK’ün öğretmen yetiştirme ile ilgili alacağı kararları oluşturmada danışma organı olarak faaliyet göstermek amacıyla Öğretmen Yetiştirme Türk Millî Komitesi kurulmuştur (2001 Yılı Başında Millî Eğitim. 2001: 223).
Mesleki ve Teknik eğitimin yeniden yapılandırılması amacıyla MEB ve YÖK tarafından çeşitli projeler yürütülmektedir. Bu projeler koordineli bir şekilde ortaöğretim düzeyinde MEB tarafından, yüksek öğretim düzeyinde ise YÖK tarafından yürütülmektedir. YÖK önemli bir karar alarak Cumhuriyetin ilk yıllarından beri faaliyette olan mesleki ve teknik yüksek öğretmen okullarının başka deyişle mesleki ve teknik eğitim fakültelerini kapatmıştır. Bu fakültelerin yerlerine teknoloji fakülteleri ve turizm fakülteleri açılmıştır. Türkiye’de halen 8 üniversiteye bağlı teknoloji fakültesi ve 2 üniversiteye bağlı turizm fakültesi bulunmaktadır (http://rehberlik.osym.gov.tr, 01.06.2010).
Tablo 14: Türkiye’de Yeni Açılan-Dönüştürülen Turizm Fakültelerinin Bağlı Olduğu Üniversiteler ve Turizm Fakültesi Bölümleri
Üniversite Fakülte Program
Gastronomi ve Mutfak Sanatları Rekreasyon Yönetimi
Turizm İşletmeciliği Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi
Turizm Rehberliği
Gastronomi ve Mutfak Sanatları Nevşehir Üniversitesi Turizm Fakültesi
Turizm İşletmeciliği Kaynak: http://rehberlik.osym.gov.tr, 01.06.2010
Bakanlar Kurulu’nun 02.11.2009 tarihinde aldığı karara kadar ülkemizde Gazi Üniversitesi, Nevşehir Üniversitesi ve Kırklareli Üniversitesine bağlı olmak üzere toplam 3 üniversitede mesleki ve teknik eğitim veren ortaöğretim kurumlarında görev yapacak öğretmenleri yetiştirmek üzere Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi bulunmaktaydı. Bunlardan Gazi Üniversitesine bağlı olan Ticaret ve Turizm Eğitim
Fakültesi uzun yıllar alanında tek fakülte olarak hizmet vermiştir. 5662 sayılı kanun uyarınca Nevşehir Üniversitesi ve Kırklareli Üniversitesinde açılan Ticaret ve Turizm Eğitim Fakülteleri eğitim öğretim hayatına başlayamadan YÖK ve MEB’in aldığı yeni karar uyarınca Turizm Fakültelerine dönüştürülmüştür.
YÖK’ün devrim niteliğindeki mesleki ve teknik eğitimin yeniden yapılandırılması süreci içinde mesleki ve teknik eğitim kurumlarında görev yapacak öğretim görevlilerinin yetiştirilmesi konusu gündemdedir. Mesleki ve teknik eğitimin kalitesinin arttırılması, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi mesleki ve teknik eğitim kurumlarının ülke kalkınmasında itici güç haline gelmesi ve mesleki-teknik okul mezunlarının istihdam sorununu çözmek amacıyla 2003 yılında AB ve Türk Hükümetinin desteği ile “Mesleki ve Teknik Eğitimin Modernizasyonu Projesi” uygulanmaya başlamıştır.
Mevcut durumuyla, mesleki ve teknik eğitim fakültelerinin nitelikli öğretmen yetiştirme ve sanayiye yönelik kalifiye teknik eleman yetiştirebilme misyonunu yerine getirebildiklerini söylemek mümkün değildir. Gazi Üniversitesi’ne bağlı mesleki ve teknik eğitim fakültelerinin 1995-2000 yılları arasında mezun olan öğrencilerinin sadece %32’si öğretmen olarak istihdam edilebilmiştir. 2001-2002 yılında ise bu oranın %5’e düştüğü görülmektedir (Gazi TEF, 2003).
AB ülkelerinde mesleki ve teknik ortaöğretime öğretmen yetiştirmede, teorik dersler için genellikle yükseköğretim mezunlarından yararlanıldığı, atölye ve uygulama dersleri için, iş piyasasından deneyimli usta ve uzmanlardan pedagojik eğitimden geçirildikten sonra yararlanıldığı dikkat çekmektedir. Ülkemizdeki mesleki ve teknik eğitim yapısına çok benzeyen model ABD’de bulunan ve mühendislik fakülteleri dışında, mühendislik teknolojisi alanında lisans öğretimi veren “Teknoloji Fakülteleri” veya “Teknik Okullardır”. Bu okullar, bir taraftan piyasaya yönelik olarak teknoloji mühendisi yetiştirirken, diğer yandan, iş deneyimine sahip mezunlarından isteyenlere yüksek lisans düzeyinde pedagojik formasyon eğitimi vererek. Mesleki ve teknik öğretmen ile yönetici yetiştirmektedir. Ülkemizde son yapılan düzenleme ABD model alınarak yapılandırılmış; Teknik Eğitim Fakülteleri Teknoloji Fakültelerine, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakülteleri ise Turizm Fakültelerine dönüştürülmüştür. YÖK’ün “Mesleki ve Teknik Yükseköğretimin Yeniden Düzenlenmesine Dair Kararlar” adlı değişiklik tasarısında yer alan ifadelerden bazıları şunlardır;
• Bu düzenleme kapsamında, dört yıllık lisans eğitimi veren Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi, Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesi, Teknik Eğitim Fakültesi ve Ticaret-Turizm Eğitim Fakültesinin kapatılmasına,
• Bünyesinde Mesleki Eğitim Fakültesi bulunan üniversitelerin bu bölümünün kapatılıp Sanat ve Tasarım Fakültesi kurulmasına,
• Bünyesinde Teknik Eğitim Fakültesi veya Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültesi bulunan üniversitelerin bu fakültelerinin kapatılıp yerlerine Teknoloji Fakülteleri kurulmasına,
• Bünyesinde Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi bulunan üniversitelerin bu fakültelerinin kapatılıp yerlerine Turizm Fakülteleri kurulmasına,
• Bünyesinde Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi bulunan üniversitelerin bu fakültesinin kapatılmasına,
• Mesleki ve teknik ortaöğretimin öğretmen ihtiyacının, kurulacak fakültelerin veya diğer fakültelerin mezunlarından 1 yıl pedagoji eğitimi görerek pedagoji sertifikası alanlar tarafından karşılanmasına karar verilmiştir.
Yukarıda bahsi geçen düzenlemeler 2010-2011 eğitim öğretim yılı itibariyle hayata geçirilmeye başlanmıştır.
2.4. Ülkemizde Meslek Dersi Öğretmeni İhtiyacının Belirlenmesi
Mesleki ve teknik ortaöğretim düzeyindeki öğretmen ihtiyacı, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına karşı son yıllarda toplumda gösterilen ilgi ve okulların gösterdikleri gelişmeden yola çıkılarak belirlenmektedir. Bu anlamda en önemli belirleyicilerden biri Devlet Plânlama Teşkilatı’nın ortaya koyduğu hedeflerdir. Mesleki ve teknik ortaöğretim kademesi dışındaki eğitim kademelerinde öğretmen ihtiyacı belirlenirken nüfus artış oranlarına göre öğrenci artışının tespit edilmesi, bir öğrencinin haftada görmesi gereken toplam ders saati ve bir öğretmenin haftada vermesi gereken ders saati gibi belirleyicilerin dikkate alınması gerekmektedir. (Hesapçıoğlu ve Arıkoğlu, 1982: 533).
Hesapçıoğlu ve Arıkoğlu’na göre öğretmen ihtiyacının objektif olarak belirlenmesi mümkün değildir. İhtiyacın objektif olarak hesaplanabileceği ve sonra,
alınacak kararlarda sabit bir büyüklük olarak kullanılabileceği görüşü yanlıştır. Her ihtiyaç kavramında olduğu gibi. Öğretmen ihtiyacının bir hesaplama tekniği ile ilgili yönü, bir de politik yönü bulunmaktadır. Gelecek için kestirilmiş bir öğretmen ihtiyacı, büyük ölçüde mevcut problem bakış açısına ve sonuçta, bir toplumun kendi eğitim sektörü için milli gelirinden hangi payı ayırmak istediğine bağlıdır. (Hesapçıoğlu ve Arıkoğlu, 1982:555).
Ülkemizde yıllardır yürütülen eğitim politikaları ve ülkemizin ekonomik yapısı, öğretmen yetiştiren okulların sayısında ve öğretmenlerin ülke geneline dengeli bir şekilde dağılmasında çeşitli engeller teşkil etmiştir. Günümüzde onbinlerce öğretmen adayı görev beklemekte ve çok sayıda öğretmen norm fazlası durumunda çalışmaktadır. 1999 yılında MEB, öğretmen ihtiyacının dengeli bir şekilde giderilmesini sağlamak için “Norm Kadro Yönetmeliğini” çıkarmıştır. Norm kadro; her derece ve türdeki eğitim kurumlarında belli ölçütler esas alınarak olması gereken öğretmen ve yönetici sayısının belirlenmesidir. Bu ölçütler branşlar bazında, haftalık ders saati, derslik sayısı, şube sayısı gibi özelliklerden oluşmaktadır. Norm kadroya ilişkin yönetmelik 10 Ağustos 1999 tarihinde yürürlüğe girmiştir. (Acar, 2001: 137)
Norm kadro yönetmeliğinin amacı; okul ve kurumlarda yönetim, eğitim ve öğretim hizmetlerinin gerekli ve yeterli personelce yürütülmesi, personel boyutunda atıl kapasite yaratılmaması, var olan atıl kapasitenin ihtiyaç duyulan okul ve kurumlara yönlendirilmesine zemin oluşturularak verimliliğe dönüştürülmesidir. (MEB, 1999). Ancak ülkemizde norm kadro yönetmeliği öncelikle politik olmak üzere bazı nedenlerden dolayı tam olarak hayata geçirilememekte ve insan kaynaklarının atıl bırakılmasına neden olunmaktadır.
DPT’nin 2001-2005 yılları arasını kapsayan 8. Beş Yıllık Kalkınma Plânında Yükseköğretim başlığı altında yeni üniversite ve bağlı birimlerin kurulmasının objektif kriterlere ve geniş tabanlı bir karar alma sürecine bağlanacağı ifadesi yer almaktadır. Daha önceki uygulamalarla politik kararlar alınarak yükseköğretimde adeta enflasyona yol açılmış ve birçok yükseköğretim mezunun istihdam sorunu yaşamalarına neden olunmuştur. Bu durum ülkenin insan kaynağının atıl bırakılması anlamını taşımaktadır. Yine DPT’nin 2006 yılında yayınlanmış olan 9. Beş Yıllık Kalkınma Plânının İstihdamın Arttırılması yan başlığı altında istihdamın arttırılması ve işsizliğin azaltılması ile eğitme ilişkin sorunların çözülemediği ve eğitim-istihdam arasındaki
ilişkinin yeterince kurulamadığı ifade edilmektedir. Geniş tabanlı bir araştırma yapılmadan ve karar alma süreci işletilmeden ortaöğretim, yüksek öğretim ve özellikle de mesleki ve teknik eğitimde okullaşmaya gidilmektedir. Uzun vadeli sektör analizleri sonuçlarına göre okullaşmaya gidildiği takdirde ülkemizdeki sadece eğitim alanında değil tüm alanlardaki reel insan kaynakları ihtiyacı tespit edilmiş olacaktır.
2.5. Ülkemizde Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarının İstihdamı
Bu çalışmanın çıkış noktası olan Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının istihdam durumu dikkatle incelenmesi gereken bir konudur. Türkiye’de alanında tek fakülte olan Gazi Üniversitesine bağlı Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin; Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına, özellikle de Ticaret ve Turizm Liselerine “öğretmen yetiştirme misyonu” çerçevesinde Büro Yönetimi Eğitimi bölümü dahil hiçbir bölümü 2000’li yılların başlarına kadar mezun, istihdam sorunu yaşamamıştır. 2010 yılına gelindiğinde ise fakültenin en çok talep gören bölümü olan muhasebe finansman eğitimi bölümü de dahil tüm bölümleri mezunlarını ana misyonları çerçevesinde istihdam edilmeme sorununu yaşamaktadır. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin tarihine ve gelişimine bakıldığında kurumun köklerinin 1956’da kurulan “Sekreterlik Öğretmeni Yetiştirme Merkezi”ne dayandığı görülmektedir. Ancak yıllar içerisinde gelişen ve değişen şartlar doğrultusunda sekreterlik bölümü modernize edilememiş fakültenin en son tercih edilen bölümü haline gelmiştir. Bakanlar Kurulunun 02.11.2009 tarihli kararı gereği Ticaret ve Turizm Eğitim Fakülteleri kapatılmıştır. 2010-2011 eğitim öğretim yılından itibaren bu fakültelere öğrenci alımı yapılmayacaktır.
Günümüzde Türkiye’de birçok yükseköğretim kurumu mezunu alanında istihdam sorunu yaşamaktadır. Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültelerinden önce; Fen- Edebiyat fakülteleri, Fen Alan Öğretmenliği bölümü olan eğitim fakülteleri, Fransızca ve Almanca Eğitimi bölümleri gibi, dil öğretmeni yetiştiren eğitim fakülteleri istihdam sorunu yaşayan eğitim kurumları arasında yer almışlardır. Halen öğretmen yetiştiren fakülteler, çeşitli mühendislik fakülteleri, iktisadi ve idari bilimler fakülteleri vb. fakülte mezunları alanında istihdam edilememe sorununu yaşamaktadır. Ülkemizin gelişmekte olan ülke sürecini tamamlayıp ekonomik yapısını tam anlamıyla ıslah edememesi, geniş tabanlı karar süreci ile objektif uzun vadeli ihtiyaç analizlerinin yapılamayışı, kısa vadeli politik kararlarla yükseköğretimde okullaşmaya gidilmesi, ülkemizin kalkınma göstergeleri için niteliksel istatistiklerden çok niceliksel istatistiklerin baz alınması,
